Harremana

    OEH - Bilaketa

    272 emaitza hainbeste bilaketarentzat

    Sarrera buruan (20)


    Sarrera osoan (252)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    menpe.
    tradizioa
    Tr. Poco usado como sust. pleno; se documenta en autores occidentales desde la primera mitad del s. XVIII, generalmente en las construcciones con menpean, menpetik, menpeko precedidos de gen. Además de la forma más usual menpe, hay menbe en Arana Goiri, ForuAB, Kirikiño, Altuna, Orixe, Lizardi e Ibargutxi. Al Norte los únicos ejs. encontrados corresponden a Eguiateguy, Arradoy, Leon y Casenave (cf. tbn. menpeko, menperatu, menpetu (q.v.) en Eguiateguy, Inchauspe, J. Etchepare y Zubiri). En DFrec hay 53 ejs. de menpe, todos ellos meridionales.
    etimologikoa
    Etim. Para el posible origen de menpe en mende (interpretación popular de -de como sufijo, sustitución por el suf. más "claro" -pe ...), v. SHLV I 445s.
    sense-1
    I . (Sust.).
    azpiadiera-1.1
    1. (Lar, Añ, Izt 40r, Dv, H (V, G)).
    "Estado, país, dominio" Lar. "Ducado, estado del duque, dukearen menpea, barrutia " Ib. "Jurisdicción, poder sobre otro" Ib. "Posesión" Lar, Añ. v. 2 mende.
    Betiko glorijaren menpe edo posesinoe artutera. Astar I 89 (64 menpe edo poderijuen beian). Jaungoikoak baldiñ badauko menpea edo jabetasuna kriatura guzietan. Kortazar Serm 34.
    azpiadiera-1.2
    2. (V, G ap. A ; Lar, H, Zam Voc).
    Servidumbre. "Vasallaje, mendazpia, menpea " Lar. "Esclavitud" Ib. "Subordinación" A. "Sometimiento, esclavitud. Eztauke mende txarra gizon mozkor orrekin " Asp Leiz2.
    Batzuen garaia bestien menpea. Ag AL 165. Menpe artan erortzeko. "Servitutem" . Or Aitork 147.
    sense-2
    II . (Tema nudo usado como posposición).
    azpiadiera-2.1
    (V-gip, G-goi), menbe. Ref.: Gte Erd 79, 223 y 253. (Precedido de gen.).Bajo las órdenes. " Nere menpe da (V-gip)" Gte Erd 223. v. infra MENPEAN.
    Barrua, astuntasun baten menpe ebalarik. Erkiag Arran 183. Zenbat-eta egon maitasunaren lege zarraren menpe. Berron Kijote 157. Nolako erri-agintarien menpe zegoan gure bizi bear izatea. AZink 125.
    v. tbn. menbe: Ibarg Geroko 146.
    azpiadiera-2.1.1
    (Precedido de sust. en caso absoluto).
    Españatar artian / Katalanak nausi / ixan dira; baña gaur / Euzko menpe jausi. [...] / Euzkotarrari baña / zeñek irabazi? Enb 123.
    azpisarrera-1
    MENPEAN (V-gip, BN-arb; Añ, Foix), BENPEAN (V-gip). Ref.: A; Lh (menpian); Gte Erd 223. (Precedido de gen.). (Estar, vivir, caer...) bajo el poder de, bajo la autoridad de, bajo el dominio de, a cargo de, en poder de, en manos de. "Debajo de tu protección, dominio: (c.) zure mendean, bean, menpean [...]" Añ. "(Sous la) domination de, menpian" Foix. Tr. Documentado en autores occidentales (con mayor frecuencia en los vizcaínos) desde finales del s. XVIII. En autores septentrionales o navarros lo hallamos en Eguiateguy, Mirande, Izeta y Casenave.
    Luzaro egon zan gatibu Ijiton, Faraonen menpean. Ub 23. Ezteigula itxi jausten demoninuaren menpian. Astar II 285. Nafarroako Erresuman, Iruñaren menpean dagoen Basaburu txikiko ibarrean. Izt C 117. Gorde gagizuz / Zeure menpian / Zerura eldu artian. Ur MarIl 124. Uste al eben gure legoia buztarripean / Erabiltea nai eben gisan euren menpean? AB AmaE 445. Mendijak Aldundijaren Zugaztakunde-Bazkunaren menpian geratuko dira. ForuAB 127. Aldra bakotxak eukola bere menbian bidiaren zati bat antxe lapurretan ekiteko. Kk Ab I 116 (II 110 menpean). Lazarori ezkutari baten menbean yazo yakona. Or Tormes 63 (Mi 61 menpean). Agintariak itxasketarentzat emango dituzten aginduen menpean geratuko dira. EAEg 28-10-1936, 156. Bizi naizen artean emakume baten menpean ez naun egongo. Zait Sof 175. Berriatua Ondarroaren menpean geratu zan; edo, bestera esanda, Ondarroaren zati lez geratu zan. Etxabu Kontu 221. Burni horiek lantegian, bere adua erabakiko duenaren menpean daude. MEIG IX 133. (en colab. con NEtx)
    v. tbn. Ur MarIl 124. AB AmaE 445. Azc PB 309. Ag Kr 32. Echta Jos 355. Ill Pill 31. Belaus Andoni 8. GMant Goi 33. KIkV 12. ArgiDL 89. Eguzk GizAuz 115. EA OlBe 21. Mde Pr 282. Bilbao IpuiB 243. Akes Ipiñ 7. Izeta DirG 122. Vill Jaink 163. MAtx Gazt 15. Ibiñ Virgil 84. Lasa Poem 117. Casve SGrazi 80. IBk Mt 8, 9. Menbean: AG 623. Altuna 77.
    azpisarrerakoSense-1.1
    (Con determinantes).
    Non haiñbeste milion jendetan, zure menpe lotsagarri handian direnetan [...]. Egiat 239. Naijago dozula zeure arerijuen menpe gogor eta kruelian geratu. Astar II 227.
    azpisarrerakoSense-1.2
    (Precedido de sust. en caso absoluto).
    Erri-lanak menpean jarduten diranen bizitza. "Funcionarios [...] que pertenecen al Ramo de Obras Públicas" . EAEg 2-11-1936, 197.
    azpisarrerakoSense-1.3
    (No precedido de sust.). " Ondo menpean dauka (V-gip)" Gte Erd 223.
    Beti menpean ibili ezeittean da noizbait agintari be izan eittean. Echta Jos 156. Beste mutil bi artu ditu menpean. Erkiag BatB 149. Laguntza bearra dau / menpean dagonak. BEnb NereA 254. Badakizu, menpean bizi garenok [...]. MEIG I 95.
    v. tbn. Eguzk GizAuz 183. Ker Num 24, 19. Berron Kijote 62.
    azpisarrera-2
    MENPE EGIN, MENPEGIN.
    Obedecer. v. MEN EGIN.
    Menpegin (esana-egin) eban Andonik. Belaus Andoni 10.
    azpisarrera-3
    MENPEKO (Precedido de gen.). Sujeto a, gobernado, administrado por.
    Nork bere menpeko alor guztiak dauzka arreta andiarekin [...] esituak. Izt C 26. Erromaren menpeko erridi edo erreino guzietan. Inza Azalp 88. Euren menpeko langilleak. Eguzk GizAuz 159. Zaingo oien menpekoak Euzkadin darabilzkiten eginkizun guziak. EAEg 6-2-1937, 994. Baditut halaber ene menpeko soldadoak. Leon Lc 7, 8. Nikanor, Gabontzaren menpeko morroia! Erkiag BatB 123. Zonbait egunez gelditu zen Shimatsuren menpeko buruzagi baten etxean. Ardoy SFran 224.
    v. tbn. Bv AsL 95. Echta Jos 271. Izeta DirG 76. Zait Plat 16. BEnb NereA 165. Casve SGrazi 154. Berron Kijote 102. Menbeko: ForuAB 151.
    azpisarrerakoSense-3.1
    (Precedido de sust. en caso absoluto).
    Prantzi-menpeko erri artara. Anab Usauri 80. Erri-Lanak menpeko Bizkaian bizi diran lanari guziak. "Funcionarios afectos a este servicio" . EAEg 2-11-1936, 197.
    azpisarrerakoSense-3.2
    (Sin que le preceda gen.).
    Eikindari edo trebeak langille-taldeak osatu bitzate, menpeko langilleaz. EAEg 28-4-1937, 1579. Epaikaria ez dago bere tegian. Menpeko arduradunaz berba egin dabe. Erkiag BatB 197.
    azpiadiera-2.1
    (Oración)subordinada. "Posesivo, pronombre, menpekoa " Lar.
    azpisarrera-4
    MENPERA (Precedido de gen.). (Traer, dejar, ir, venir...) a manos de, al dominio de, bajo el dominio de, bajo la autoridad de, bajo el poder de.
    Bere anditasunaren lotsagarritzat eukan [...] Kantauriko lur puskia bere menpera ez egotia. Astar II V. Astar II V. Edo krijaduben batzuk edo beste zure menpera dagozanen batzuk. Ib. 148. Joan zitzaizkion Santa Kruzi Berara [...] arren zetorrela Lizarragaren menpera. Or SCruz 90. Europaren sartalde guztia Germanen menperat erortzen zelarik. Mde Pr 227 (v. tbn. 270).
    azpisarrera-5
    MENPE-SARI. "Feudo, (c.) menpesaria, mepondea" Añ.
    azpisarrera-6
    MENPETIK (Tras gen.). (Salir, librar...) del dominio de, de las manos de.
    Gure pekatutik, eta demoniaren menpetik [salbatu] . CatBurg 17. Heren Erriak ta Erritarrak Griegoen menpetik ateratzea. Ub 56. Ondarribia Franzesaren menpetik milla bosteun ogei ta batgarren urtean atera zanean. Izt C 494. Ama Euzkadi azkatuteko / Etsai gaiztoen menpetik. Enb 124. Zerga onen menpetik kanpora daude. EAEg 1-11-1936, 192. Gauez ere zur da beetik / lo-zorroaren menpetik. Or Poem 554. Iritxi zan jende eta lege penagarri aien menpetik askatu eta etxera etortzeko eguna. AZink 118.
    v. tbn. Azc PB 337 (-rik). KIkV 25. Gand Elorri 179.
    azpisarrerakoSense-6.1
    Ta besteren gogo-menbetik / yare-gagizu usu, geurea gaiturik! Ldi BB 166.
    azpisarrerakoSense-6.2
    "Desposeer, [...] menpetik kendu " Lar.

    menpe

    menpe
    << markatu 0 / 0 metal >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper