(V-gip; VocBN ), sistima (V-gip), xistema, xixtema Ref.: Etxba Eib (sistimia); Elexp Berg (sistima) .
Sistema, modo, método. " Kokolek bolatokixan erabiltzen eban sistimia, munduko ekonomista aundixak eurak asmautakua zalakuan " Etxba Eib. "Sistema, método. Lanik ein barik bizitzeko sistimia billau nai juat" Elexp Berg. .
Montevidorat dira hanitz abiatzen / [...]. // Hau da üskaldünaren sistima tristia / hürrünian beitie bere sinhestia. Etch 444. Zure lagünetako, güntinak haitatü, / zü zinen sistimako, balira gerthatü, / espeitzatin Franzian, hainbeste thürmentü. Ib. 590.
( s. XX) Sistema txarra ateratzen da / gizon argien burutik. Auspoa 97, 35. Ori sendatu ditekela uste det. Bestela "trijeminoa" ikutuko degu: Asuero-ren xistema. Lab EEguna 73. Metafisika sistema batzuek irakasten dutenaren aitzitik. Mde Pr 351. Lurjabeen sistema guduketa politikoaren bidez erauztekotz. Ib. 241. Biyok batian ezkondutzeko / atera gendun sistima. Auspoa 107, 31. Gizona Jainkoa gabe esplikatu naiez gure aro ontan azaldu diren sistemak: gizadia betikoa dela, bizia berez sortu zela, transformismua, ta abar. Sistema guzti oiezaz zer esan? Vill Jaink 56 (v. tbn. 62). Betiere biziak, biziari buruzko sistemai aurrea artzen baitie. Ib. 24. Ea zorakeria sistematzat sartu nai diguten, edo denpora pasatzea filosofia biurtu ote den. Ib. 55. Zer dan Euskara Osotua bataiatu dutan systema berria. Ezta systema gogor eta tinko bat Gizpukera Osotua bezela; malgu, toles-errez eta flexiblea baizik. Osk Kurl 16. Iduriagatikan zaharren sistima / beharrezkoa zela zure katixima. Xa Odol 133. Geure sistema barrian juan gura eben guztientzako alkarte bat sortzeko. Gerrika 187 (ib. 274 xistema). Bi sistima baginituen kañiketan: triangelukoa edo pokean. Larre ArtzainE 14. Ori da ikatza egiteko sistema. Albeniz 16. Euskara ez dela oraingoz sistema bat, diasistema bat baizik. MIH 96s. Egia da hizkuntza bat sistema dela, eta sistema horren zatiak edo osagarriak ez direla deus sistemaz kanpo. Ib. 96. Gure bost bokaleko sistema ala zuberoarren seikoa. Ib. 400. Ez ditudala oso gogoko "Cinemascope" eta "Superscope" eta antzeko izenak daramatzaten sistema berri harrigarriak. MEIG I 141.
v. tbn. Ostolaiz 151. Sistima: BBarand 108. Xixtema: Ostolaiz 94. En DFrec hay 226 ejs. de sistema y 33 de sistima, todos ellos septentrionales.