1. (Lcc, SP, Urt I 17, Arch VocGr, Dv, H, Foix), destierru, destierro, desterro (Chaho), destarru (Ht VocGr→Lecl).
Destierro. "Abannatio, urthebatéko [...] destérrua " Urt. "Exil, desterria " Foix. Lhande añade una supuesta var. desterri, que atribuye a Harriet; se trata posiblemente de una deducción errónea a partir de det. desterria. Son frecuentes las expresiones mundu honetako desterru y desterru(z)ko leku. Seguido de hau suele referirse al Mundo con respecto al Cielo. Tr. General en todos los dialectos. Falta casi por completo al Sur al menos desde mediados del s. XIX y no es raro encontrarlo emparejado con erbeste, etc. La forma más empleada es desterru, gral. al Norte y predominante al Sur, sobre todo en los textos antiguos: así, en vizcaíno hay desterru en Betolaza, Capanaga (7), Arzadun (22), Olaechea (9), J.J. Moguel (BasEsc 87), CatLlo (6) y CatBus (6);. destierru en Viva Jesús (14), DurPl y F. Bartolomé (Ic I 64); desterro en Moguel; destierro en CatAnz2 (6). En textos alto-navarros, desterru en Isasti (Salve 164), F. Elizalde (7), Mendiburu, Lizarraga de Elcano (Ong 43v), el catecismo de Añibarro (CatAN 6), CatAe (6), Legaz (6; glosado con erbeste ) y Mendigacha (159); destierro en CatB (12), CatSal (7), CatR (7) y CatUlz (5); desterro en CatEliz (456). En cambio, en guipuzcoano, salvo destierru en Ochoa de Arin (8) y desterru en Xenpelar, sólo encontramos destierro (CatCeg 3v, Irazusta 5, Cardaberaz (Eg II 310), Guerrico I 469). La forma destarru se documenta en AR . En DFrec hay 3 ejs., dos de ellos septentrionales.
Eta desterru au igarota erakuskuzu Iesus. Bet 7. Haragiaren desira guztien desterrua. EZ Man II 79. Desterruan bizi. Harb 261. Bekhatorearen munduko punizione bat, zein baita bere herritik desterrua. EZ Eliç 273. Bide hartaz gizona maiz bihurtzen da bere gana ezagutzeko desterruan dela. SP Imit I 12, 1 (Mst desterratürik, Ip desterrüzko lekhü, Ol atzerri, Pi erbeste). Bederen mundu huntako desterruan ahal daiteken bezanbat. Ch III 25, 5. Konsola ezazü ene desterria, ezti ezazü ene doloria. Mst III 48, 4. Etziran aski izandu [...] tormentu ta erbestu ta desterru guziak ere. Mb IArg I 134. Bere desterruko denboran. Lg I 311. Destarruzko lurrian igaraile zirela. AR 337. Lurra desterruko lekhu bat da. Brtc 129. Espiritu alegrija / destierru onetan / balioko dau asko / konsola gaitezan. DurPl 94. Desterruzko leku huntan / bakotxak egin dezala / zure borondatea. Monho 72. Desterro edo erbeste onetako naigabeak. Mg CC 204. Komunione Saindu hau izan dadin enetzat [...] amodio desordenatuen desterrua. CatLuz 39. Ardiets diezaguzu, nigarrezko desterru huntan, hain beharrak ditugun graziak. MarIl 104. Gal erazi gütüzü ni eta etxia / desterrin ezari familia güzia. Etch ( in Etxde JJ 131 ). Hoberena laiteke ezen / goatea mundu huntarik / nola desterru batetik, / lehiaz bere herrira. Gy 170s. Haina juiatua izanen da heriotzera edo desterrura. Dv Esdr 7, 26. Ene desterruko egunen partalier eta arintzale. Hb Egia 94s. Desterru huntako zorion bakharra. Laph 88. Desterruan urterik / ez degula igaro. Xe 175. Kharats bazen desterrüzkü [sic] ogi hori, eztitzen zian Jesüs haurraren presentziak. Ip Hil 127. Ez bakharrik nigarrezko desterru deitoragarri huntan, bainan bai zeruan ere. Lf Murtuts 12. Babilonako desterru egunetan. Leon Mt 1, 11. Ez dute hargatik / desterru hartarik / ahanzten aitarik / ez eta amarik. Xa Odol 168. Amak, erantzutean, / zoriontsu naizela, / erantzungo die / nire bizi moldeko / desterru gaitz hontan. Azurm HitzB 46. Amazazpi bat urte luzeak / zuretzat destierruan. FEtxeb 108.
v. tbn. MPortal 10. Mat 6. Harb 7. Ax 609 (V 391). Hm 181. Gç 169. Dh 87. Arb Igand 198. Prop 1906, 167. Lf ELit 179.

2. " Desterri (S-no), épreuve, malheur. v. destorbü. Desterrü (S)" Lrq.

3. Lugar apartado.
Destierro artatik Billafrankara eta Zaldibira, an ez zan beste biderik. Errian ez baitzan ezer egoten jateko gauzik. BAyerbe 50.

1. (Uso pred.). " Desterru dabilla, exilé" SP.
Nigarrezko haranetik, / arren, enzun auhenak: / Eba flakoaren ume, / desterru gabilzonak. Hm 181.

2. Desierto.
Bertze haur guziak sorthu eta laster beren amek ereman zituzten lekhu desterru haietan barna Arropa-Beltza gana dino. Prop 1876-1877, 96.

3. Alejado, apartado.
Baiña toki destierroan zan; erritik azkenekoa. BAyerbe 18.