OEH - Bilaketa
396 emaitza hagitz bilaketarentzat
Sarrera buruan (6)
Sarrera osoan (390)
- abaraska
- abarrots
- adar
- adiskide
- aditu
- afekzionatu
- ageri
- agiz
- agradagarri
- ahanzmendu
- ahoganga
- airatu
- aisia
- aist
- ai(t)-
- aita
- aitzinaratu
- aitzinka
- aitzitik
- akopilatza
- 3 ala
- alabaina
- alargundu
- alasa
- 1 aldaka
- aloitu
- altu
- altxarazi
- altxatu
- amodio
- amoroskeria
- anitz
- antsia
- apaldura
- aparte
- apur
- arauki
- arbola
- 2 ardura
- 1 are
- argi
- arin
- arindu
- 1 arinki
- aritz
- arrakasta
- arranjatu
- arraperdatu
- arraroki
- arras
- arrazoi
- 1 arroka
- 1 arrolarazi
- artikulu
- arto
- asko
- asmaketa
- asmatu
- asmo
- aspertu
- asturiar
- 1 ate
- atezain
- atorra
- atsegin
- aurtiki
- azpiko
- aztitza
- 1 ba-
- bait-
- 1 baita
- bakan
- bakar
- balent
- balio
- balios
- 1 baltsa
- banku
- baratxe
- barkakizun
- barna
- barreiatu
- 1 barren
- bataio
- baxa
- bedeinkatu
- begira
- begirale
- begiratu
- behar
- behargarriki
- behar izan
- 1 beharki
- behartu
- beheratu
- behere
- beila
- bekaitz
- bekatu
- belarri
- benial
- benignoki
- bentzutu
- berde
- berdindu
- 1 bere
- beregain
- berenez
- berez
- berezgune
- beroarazi
- berotasun
- berretarazi
- berriz
- beste
- bestenaz
- bete
- betieretasun
- bidaldego
- bidali
- bigarrentto
- bihi
- bila
- bista
- bizigura
- bokantza
- bolatzaile
- bonaxera
- bortitz
- bortiztu
- 1 bortxa
- 1 brasa
- 1 burmuin
- dainatu
- deboziogabe
- deklinazio
- desagradatu
- desiratu
- desnahikide
- desordenatu
- despeditu
- 1 despitatu
- despoblatu
- deus
- diferente
- dontzeilatasun
- ebanjelio
- ederrarazi
- eduki
- elur
- emendatu
- engainatu
- erorkor
- erregelatu
- erretaula
- erreuski
- errexal
- erruz
- eskarniatu
- eskipaia
- esklataia
- espert
- espiritutsu
- estali
- eszelentki
- exerzizio
- ez
- ezik
- fastikagarri
- festa
- flakatu
- frogantza
- fundamentu
- gabe
- gain
- gaitz
- gaizki
- gaizkirakor
- gaizkitu
- gaizto
- galde
- galdu
- 1 garai
- 1 garratz
- garreztatu
- gaztelu
- geroxe
- 1 gibel
- gibelatu
- gisa
- giza-kasta
- goaia
- gogara
- gogoko
- goibelkor
- guarderagin
- gutxi
- guzti
- 1 haina
- hainbeste
- 1 hala
- halaka
- halere
- 1 handizki
- haragikoitasun
- haragitasun
- harea
- hargin
- hartarako
- 1 hartu
- haserramendu
- haserretu
- haskeria
- hastiagarri
- haur
- hautatu
- heldu
- herstu
- higuingarri
- 1 iduri
- iharduki
- ikaragarriki
- ile
- ilunpetsu
- inarrosi
- indarka
- injurioski
- iradoki
- 1 iraungi
- ireki
- izan
- izenkide
- izorra
- izutu
- jainkokinde
- jainkotiarki
- jakinez
- janari
- 1 jarraiki
- jauzi
- jauzte
- kaltiar
- kamuts
- kantail
- kargu
- kexagarri
- kexamendu
- kide
- konpliki
- kontratasun
- kontsolagarri
- 1 kontu
- 1 krima
- kriminal
- krudel
- labur
- laket izan
- larri
- 1 lau
- laudatu
- lehenago
- lerragune
- lerrati
- letra
- leun
- liluramendu
- lixturtu
- logale
- 1 luia
- maitaroki
- 1 manatu
- manifestatu
- mantsoki
- marea
- marrubia
- masakre
- mendre
- mengoatu
- modu
- moldakaitz
- moldezt
- moztu
- multiplikatu
- mustro
- musu
- nagusi
- nahasarazi
- nahi izan
- nahikide
- nahitze
- nasai
- naturaleza
- nekatu
- neke
- neskatxa
- neurtu
- nola
- norabait
- ohartzapen
- ohitu
- 1 on
- onbehar
- ondu
- 1 oneski
- ongi
- ordain
- ordre
- ordu
- orijinal
- oso
- ospatu
- pairarazi
- paregabeki
- partikular
- 1 patar
- pedazu
- penadura
- peril
- perilos
- periltsu
- pikagarritu
- piztu
- podore
- prezagarri
- prezatu
- preziatuki
- probetxatu
- probetxos
- propos
- prudente
- samurtu
- seda
- sekera
- sendagarri
- 1 sendatu
- sententzia
- soberanoki
- soin
- 1 suhar
- sujet
- taila
- 1 tentos
- tormentatu
- trabailatu
- tratu
- tratxu
- tregoa
- treinatu
- trenpu
- tributu
- ttoina
- turko
- 1 txit
- txoil
- uest
- ukan
- ukitze
- umiliatu
- urguilu
- urrikaldu
- urruindu
- 1 urrun
- usaia
- usatu
- uste
- uzta
- xirripa
- xoil
- xoilki
- xuhurki
- xume
- xuritu
- zabal
- zahartu
- zail
- 1 zangar
- zauritu
- 1 zebadura
- zeguta
- zein
- zer
- zerbitzatu
- zeru
- zientzia
- zikin
- zikoitz
- 1 zin
- zorrotz
- 1 zorte
- zuzen
goiburua
turko.
sense-1
1.
(L, BN, S ap. Lh
; Ht VocGr 435, Lar, Dv, H),
turk,
turku,
truko (Urt)
Turco; p. ext., musulmán. "Asper, [...]
trukoaren parekoa, [...]
abrea, brutala" Urt II 412. "Sultán, Turkoen agintariaren izena" Lar. "Sultana, Turkoen ontzi nagusia" Ib. "Diván, Turkoen batzarrea, dibana" Ib. "Serrallo, Palacio del Turco, Serralloa, Turkoaren Jauregia" Ib. Cf. Elexp Berg: "Turkua, nombre de un famoso carretero y transportista bergarés, que fue para los niños de cierta época sinónimo de 'el hombre del saco'". v. turkiar.
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos.
Turkak, Paganoak, Papistak, eta goitiko infidelak gloria ditezen, hi blasfematzen autela. Lç Ins A, 7r. Gehienik Iuduz eta Turkoez Erresuma / hedaturen du. EZ Man I 67. Ezterauezu gauza bera egin iuduei, turkoei eta berze nazioei. Harb 283. Ioan aitziñan Turkoaren / buru kruela genzera! Aleson 27s. Turk gorte bat. Tt Arima 70. Mill urte ta geiago da Turko arroak asi zirala Jesusen Erreinuko etsai izaten. Mb IArg I 343. Thürkek beren honen detxema die prauer emaiten. Egiat 267. Batailla türketarat. 'Bataille vers le côté turc' . Xarlem 293. Turko edo Mauru nere konturik ez duteenak, Mahoma nere ordean adoratzen dutenak. Mg CC 245. Doai ederretako Turko bat. AA I 531. Bigireetan egiten dira gauza batzuk ain loijak, eta desonestubak, eze, turkubak eurak bere lotsatuko litzatekez, ikusiko balitubee. fB Olg 111. Ez Jentilak, ez Mauru, eta Turkubak, ez Judegubak salbadu leitekez, euren itxumendijan dagozan artian, federik eztaukelako. Astar II 5. Sorthu izan banintz idolatre, Turko edo heretikoen artean, ene ahaideak bezala idolatre, Turko edo heretiko izanen nintzen; itsu eta gogortua hek bezala. Jaur 115. Türk bat hüllantü zen. MaiMarIl 111. Kristinauak Turkuai irabazi eutseen garaitza edo bitorija miragarrija Lepanton. Ur MarIl 50. Printzesa turko bat hagitz famatua, / bere etxadia oro berekiñ hartua, / [...] pelegriñ zioan beilla konplitzera; / turkoa pendi da romerietara. Gy 124s. Bazakien milaka girixtinok odola ixuri zutela Turkoer Jerusaleme khendu beharrez. Laph 34. Soliman Turkoen enperadorearen ondoan. Arch Gram 72. Ez gaituzula gu, [...] parte gaistokuak, ez turkuak eta erejiak ere, baizik kristabak. AJauregi EE 1885b, 214s. Bi milla turko hillotz eta bost milla atzituak geratu ziran. Arr May 188. Aita Santu Calistok turkoaren kontra eraiki zuen gurutzada andian. Ib. 187. Türkak nausitü ziren hamahirurgerren mentian Palestinako lürrez. Ip Hil 136.
( s. XX) Kaskoin, espainol edo turko. Zerb Azk 29. Manezek, bere muztatz berduratuekin, Turkoen eite zuela. GH 1959, 309. Ori da euskal-itz-urrena, ta diñotenez, japondarrena, turkoena ta latin zaarrarena. Or ( in Gazt MusIx 24 ). Turkuen lur urriñetara juan zan gudura. Etxba Ibilt 490. Turko buruzagien egoitza. Lf ( in Casve SGrazi 11s ). Ez zitzaie gelditzen türk hilen ehorzteko kargua baizik. Ib. 13. Id. Ib. 13. Harako Viena turkoengandik 1683an libratu zuen hura. MEIG V 82.
v. tbn. Ax 135 (V 88). BBizk 20. Cb Just 131. Brtc 84. Hb Esk 17. Zby RIEV 1908, 606. Azc PB 218 (126 turku). Mde Pr 80. Turku: Zuzaeta 93.
Turkak, Paganoak, Papistak, eta goitiko infidelak gloria ditezen, hi blasfematzen autela. Lç Ins A, 7r. Gehienik Iuduz eta Turkoez Erresuma / hedaturen du. EZ Man I 67. Ezterauezu gauza bera egin iuduei, turkoei eta berze nazioei. Harb 283. Ioan aitziñan Turkoaren / buru kruela genzera! Aleson 27s. Turk gorte bat. Tt Arima 70. Mill urte ta geiago da Turko arroak asi zirala Jesusen Erreinuko etsai izaten. Mb IArg I 343. Thürkek beren honen detxema die prauer emaiten. Egiat 267. Batailla türketarat. 'Bataille vers le côté turc' . Xarlem 293. Turko edo Mauru nere konturik ez duteenak, Mahoma nere ordean adoratzen dutenak. Mg CC 245. Doai ederretako Turko bat. AA I 531. Bigireetan egiten dira gauza batzuk ain loijak, eta desonestubak, eze, turkubak eurak bere lotsatuko litzatekez, ikusiko balitubee. fB Olg 111. Ez Jentilak, ez Mauru, eta Turkubak, ez Judegubak salbadu leitekez, euren itxumendijan dagozan artian, federik eztaukelako. Astar II 5. Sorthu izan banintz idolatre, Turko edo heretikoen artean, ene ahaideak bezala idolatre, Turko edo heretiko izanen nintzen; itsu eta gogortua hek bezala. Jaur 115. Türk bat hüllantü zen. MaiMarIl 111. Kristinauak Turkuai irabazi eutseen garaitza edo bitorija miragarrija Lepanton. Ur MarIl 50. Printzesa turko bat hagitz famatua, / bere etxadia oro berekiñ hartua, / [...] pelegriñ zioan beilla konplitzera; / turkoa pendi da romerietara. Gy 124s. Bazakien milaka girixtinok odola ixuri zutela Turkoer Jerusaleme khendu beharrez. Laph 34. Soliman Turkoen enperadorearen ondoan. Arch Gram 72. Ez gaituzula gu, [...] parte gaistokuak, ez turkuak eta erejiak ere, baizik kristabak. AJauregi EE 1885b, 214s. Bi milla turko hillotz eta bost milla atzituak geratu ziran. Arr May 188. Aita Santu Calistok turkoaren kontra eraiki zuen gurutzada andian. Ib. 187. Türkak nausitü ziren hamahirurgerren mentian Palestinako lürrez. Ip Hil 136.
( s. XX) Kaskoin, espainol edo turko. Zerb Azk 29. Manezek, bere muztatz berduratuekin, Turkoen eite zuela. GH 1959, 309. Ori da euskal-itz-urrena, ta diñotenez, japondarrena, turkoena ta latin zaarrarena. Or ( in Gazt MusIx 24 ). Turkuen lur urriñetara juan zan gudura. Etxba Ibilt 490. Turko buruzagien egoitza. Lf ( in Casve SGrazi 11s ). Ez zitzaie gelditzen türk hilen ehorzteko kargua baizik. Ib. 13. Id. Ib. 13. Harako Viena turkoengandik 1683an libratu zuen hura. MEIG V 82.
v. tbn. Ax 135 (V 88). BBizk 20. Cb Just 131. Brtc 84. Hb Esk 17. Zby RIEV 1908, 606. Azc PB 218 (126 turku). Mde Pr 80. Turku: Zuzaeta 93.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de compuestos).
[Santxo] altxa zan, bide-erdian leertu-ta, erabat eziñ zutiturik turko-arkua bezela geldituaz. "Como arco turquesco" . Berron Kijote 171. Sendo-ugarteko konteak, bere nagusiari txapela-eskuan itzegiten ziola noski eta burua beerantz eta gorputza makurturik turko-eran alegia. "'More turquesco'" . Ib. 228.
[Santxo] altxa zan, bide-erdian leertu-ta, erabat eziñ zutiturik turko-arkua bezela geldituaz. "Como arco turquesco" . Berron Kijote 171. Sendo-ugarteko konteak, bere nagusiari txapela-eskuan itzegiten ziola noski eta burua beerantz eta gorputza makurturik turko-eran alegia. "'More turquesco'" . Ib. 228.
sense-2
2.
(Persona) cruel, insensible.
"Atrocissimus, [...]
gehien truko dena, gehien gogor dena
"
Urt III 31.
"(Adj.), dur, barbare, turc"
Dv.
Aita bihotz gabea preso altxatu dute. Zer ere eginen baitiote den bezalako turkoari, merezi luke bi besoak errotik moztea. Eskual 9-10-1908, 2. Zein gogotik emanen zakon tinkaldi bat ona, [...] etxeko-nausi turko, enpallo, herrestari! Barb GH 1925, 692.
Aita bihotz gabea preso altxatu dute. Zer ere eginen baitiote den bezalako turkoari, merezi luke bi besoak errotik moztea. Eskual 9-10-1908, 2. Zein gogotik emanen zakon tinkaldi bat ona, [...] etxeko-nausi turko, enpallo, herrestari! Barb GH 1925, 692.
azpiadiera-2.1
Mahometek egin ditu Turkoak: badakizue zer erran nahi duen Turkoa, gizon Turkoak? Yesusek egin ditu bihozdun gizonak, haren dizipuluek eman dituzte oro oinetan, oro utzi, oro galdu, biziak ere, bere anaien salbatzeko.Hb Egia 85.
azpiadiera-2.2
"
Turko, túrkua, (el) que es muy suyo y no hace caso a nadie"
Iz ArOñ.
.
azpisarrera-1
TURKO-HARRI.
"Bucardia, idi bihotz hárria, turko hárria" Urt III 414.
turko
-
turko....
-
1. (L, BN, S ap. Lh ; Ht VocGr 435, Lar,...
-
(Como primer miembro de compuestos). [Sa...
-
2. (Persona) cruel, insensible. "Atrocis...
-
Mahometek egin ditu Turkoak: badakizue z...
-
" Turko, túrkua, (el) que es muy suyo y...
-
TURKO-HARRI. "Bucardia, idi bihotz hárr...
<< ttoina 0 / 0 1 txit >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
