OEH - Bilaketa

396 emaitza hagitz bilaketarentzat

Sarrera buruan (6)


Sarrera osoan (390)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bista.
tradizioa
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, aunque los autores más puristas del s. XX lo evitan. Se observa el empleo de la forma con palatal (bixta ), ya desde comienzos del s. XVIII, sobre todo entre los autores septentrionales, donde es muy frecuente ya en el s. XIX; hay tbn. algunos testimonios de autores guipuzcoanos desde principios del XX. Las formas bist, bixt sólo las emplean bersolaris, metri causa . En DFrec hay 85 ejs. de bista, meridionales, y 29 de bixta, 14 de ellos septentrionales.
sense-1
1. (V-ger-gip; Lcc, SP, Urt, Ht VocGr, Lar, , Gèze, H (G)), bixta (G-azp, S; VocBN , Hb, Dv, H (L, BN, S)), bist, bixt Ref.: Lrq /bíšta/; Holmer ApuntV ; Etxba Eib (bistia); Elexp Berg; ZestErret (bixta) .
(Sentido de la) vista. "Agudeza de vista, bista zorrotza, ona " Lcc. " Begietako bista goibéla " Urt I 100. "Caecatus [...], bista galdua, bista galdurikákoa, bistez gabetua, bista khendua " Urt IV 4. "Vista, sentido de ver" Lar, . " Bistia ona eta alkar ikusi eziñ " Etxba Eib. " Bistia galtzen asitta nago " Elexp Berg . " Bixta motxa izan, norbaitek gutxi ikusten duela edo miopea dela adierazteko erabiltzen da" ZestErret . " Harek oso bixta txikiya zun. Papela irakurtzeko, oso hurrea bettuber izate ziyon " Ib. En AxN se explica iragaitza eta ustekabean behatzeak (392), por bidenabar bista pasatzean. v. ikusmen.
Rezebi ezak bistá, eure fedeak salbatu au. Lc 18, 42. Igo neben / bista baga begietan. Lazarraga A25, 1197r. Galdu balegi gizon batek / begietako bistea. Ib. B16, 1201v. Gehiago gorputzaren bortz kanpoko sensuak / Zein baitire arimaren leiho sare deithuak: // Bista, aditze, usain, gustu, ukitze banatua. EZ Man I 16. Bista eta ukitzea / guztiz zaizkit trunpatzen. EZ Noel 125. Bista, aditzea, usna, gustua eta ukitzea. Harb 24. Bistaren portaleari eduki behar bazaika begia. Ax 395 (V 258). Ez ungi begiratu zure bista, begia, beharria eta berze sensuak. Hm 197. Heracleako eztiak nahasten du bista. SP Phil 301. Bista bethi nahasia / ikhusten dituenez, / bihotza eziñ sasia / goza dezaken deusez. Arg DevB 29. Gure Iaunak orano egun batez itsu sortu zen bat argitu zian, eman bere bista, bere ikhustia. Tt Onsa 85. Baleaz ere kontatzen da, bista faltatzen zaioela. ES 142. Txakolin orrek turbadu deutsu begietako bistea. Acto 338. Gure spirituko bixta xoill da laburra eta flakoa. Ch I 3, 1. Nola miraill baten kristaillak gure bista eziñ geldi baitezake. He Phil 93. Indazu anbat aldiz eskatu dizudan [...] bista ta ekustea. Mb IArg II 355. Bertan bere lengo bista oso garbiarekin gelditu, ta irakurten asi zan. Cb Just 66. Jesus zaritzon gizonak bihurtu zioela bista. Lg II 178. Zerbaitto argituzió bista. LE JMSB 364. Bistiak paltau dagidala. fB Ic II 163. Igorri nau [...] adiarazteko esklaboei libranza eta itsuei begietako bista. TB Lc 4, 18s (Lç ikhustea, HeH argia, Ol, IBk, IBe ikusmena ). Zure fediak, zoin zure bista beno segürrago beita [...], hor erakusten deizü. UskLiB 90. Kopeta zimurtua du, bixta laburtua. Hb Egia 136. Bistaz gabetua, bethi bere andrearen beharretan baitzen. Laph 52. Ütsier bista eman. CatS 26. Azpeitiar ori da / berez trinketista, / [...] / ez daduzka galduak / besua ta bista. Ud 60. Kaspar bere ez dazaut, baña dot ustea, / Izango dala bardin bistarik bagea. AB AmaE 325. Zenbat mila erik ardietsi zuten, haren benedizioneari esker, batzuk bixta, bertzek zentzua. Jnn SBi 55. Pareta hari joka besoa da galtzen; / Bixta eta indarrak guti han largatzen. Zby RIEV 1908, 92. Maria berriz agertü zeion eta bi begien bista ützüli. Ip Hil 61. Gogoa azkar bezain bixta xorrotx zuen. JE Bur 160. Nahiz bixta joantxea dudan. Barb Sup 134. Belarriak gortu ta / bista laburtzen. MendaroTx 41. Gure tartian gauza bat dago / izugarri itsusiya: / begiyetako bista ona ta / iñor ezin ikusiya. Tx B II 96. Nai nuke baneukake / zuk dezun ainbat bixt. Zapirain ( in Tx B 149 ). Erne belarriya, / bista ere argiya. Yanzi 54. Bixta ahulskoa jada, ahuldu zitzaion oraino. Zerb Azk 81. Betaurrekoen laguntzaz bixta neka ez dakion. Etxde JJ 92. Auxe dok auxe, bista onakin be ezin najuek ikusi. SM Zirik 53. Mosua kuskurtu, bistia laburtu, belarriak gortu. And AUzta 135. Baiña bista laburrekoak izan gu. Vill Jaink 182. Bista ederra daukate eta / ez dira begiz lausuak. Uzt Sas 232. Ez degu izan, aizu, / guk orrenbeste bist. Uzt Noiz 106. Heieri beira kontsolatzeko / gogoa ez bada bixta. Mattin 66. Bista bajua zuan eta antiajurekin da bastoiarekin ibiltzen zan. JAzpiroz 41. Eta besteren begiz baliatzeak gure bista gehitzea eta zorroztea dakar beti, ondorio gisa. MEIG VIII 111.
v. tbn. AzpPr 120. Arti Ipuin 55. Bixta: ChantP 350. Arb Igand 144. BAyerbe 166. Larre ArtzainE 148.
azpiadiera-1.1
Vista, sagacidad. " Bista aundixa dauka negoziotarako " Elexp Berg. .
Eta osabiek eta beste emen euken Aita karmeldar anaiak bistaz jokatu ebela-ta nago. Gerrika 159. Da onan eztago esan biarrik bide ori zabalago eta laburrago dala guztiontzat, biste ona eta gogo ona daben guztientzat baizik. Ib. 275.
azpiadiera-1.2
( Begi-bista ).
Begi-bista laburtua. MendaroTx 90. Politika-izenez / orain dagon miña, / begi-bista ona eta / ikusi eziña. Auspoa 105, 54. (ap. ELok 367) Ez nuan uste zendukanikan / ain begi-bixta laburra. Olea Auspoa 39, 139. --Begi-bista geroago ta geiago galtzen ari zait. --Okulista bat ikustera joan zaitez lenbailen. NEtx LBB 43. Begi-bixta ona ta / badegu argia, / baña ez det ikusten / arrazoi garbia. Uzt Sas 309. Bereala kendu zizkidaten begi-bixta ta ibilpidea ta ementxe, nagon ontan, lur-joazi ninduten. Berron Kijote 170.
sense-2
2. (V-gip), bixta (Hb).
Visión, vista, acción y efecto de ver; objeto que se ve. "Panorama" Hb. " Itxasbistia, paisaje marino, perspectiva abierta al mar. Mendi aren gañetik, itxas bistia Frantziaraño " Etxba Eib. " Intxorta gaiñetik bista ederra dago " Elexp Berg .
Andre honak ukhen dizi ederretan grazia, / ehork hura gaixteriaz ezin lezan inbia, / bana bistaz hiltzen zuien nahikari satsuia. E 95. Hurbiltzen aiz, Herioa, odolez egarririk, / Bekhokia zimur eta begia bihurririk. // Bistaz ikharatzen dituk buruzagi gogorrak. EZ Man I 44. O Gurutze sakratua [...] // Zure bistak sendatzen tu / doloratu eriak. EZ Noel 102 (en la ed. de Akesolo aparece bistan, pero bistac en la orig., 124). Hek gozatu behar dute / Haren bistaz zeruan. EZ Eliç 377. Emazte haur gabea, esterila, defota, antzua eta haltza oihanaren bista bezala, fruitu gabea. Ax 407 (V 265; cf. Lh s.v. haltz: "Haltza-oihanaren bixta! (BN-lab; Lf), apparence de forêt d'aulne! Se dit d'un bluff, d'un trompe-l'?il, etc."; cf. tbn. infra ej. de Herr). Begietako bista batek, behingo behatzeak [...] arrobatzen du bihotza. Ib. 392 (V 256). Zeren haina baitabila / Iainko bilha munduan, / Haiña gozatuko date / Haren bistaz zeruan. Hm 47. Gaizak oro zure aitzinian ikhus zintzakian ordian, zer lizate bista bano bat baizik. "Visio vana" . Mst I 20, 8 (SP, Ch, Echve, Ip, Leon ik(h)uste, Pi ikuskizuna). Demonioen bistak zer tormentu ikaraz betea emango du? Cb Eg II 122. Jinkuaren bista gozatüz. CatLan 28. Andereño bat ikhusi nuen igande goizño batez; / Bista berian agradatu nintzan haren begiez. ChantP 326. Zure bistak ditu, / Orrenbeste arritu. MSIgn , RIEV 1931, 344. Hen alde gañin gaztelia / Oh! zer bista paregabia! Xikito 11. Errekak oro gaindi eginak, / zoin itsusi heien bista! Etcham 123. Bixta hainitz hetsiago da haatik Veratik haratago. Zerb Azk 38. "Tuilleries"ko jardiñetara joaten naiz, eta aietatiko bista bezelakorik ez dagoela esanez, ez dut gezurrik batere esaten. Txill Let 115. Beti bixta bera, zerua, adarrak. JEtchep 23. Jainkoa baitan sinestea dutenak bertzeak baino are makurragoak dituk. Orduan, badakik, haltza-oianaren bixtaz bertzerik ez dituk horiek guziak. Herr 12-1-1961, 4. Erreka garbiak, baso illunak, bista ederrak. AZavala ( in Goñi 13 ). Gurasoen itzala, bista, gertutasuna, maitasuna; auxe da gaztetxoak geien bear dutena. BAyerbe 160. Onek labore lur utsera diardu iru makiñe aundiz: gari ebaten ziarduen bistia galdu egiten zan soluetan. Gerrika 290.
azpiadiera-2.1
Aspecto. "Locus ex omni aditu praeclarus ad aspectum, lekhu alde guzietárik bistederretákoa vel alde guzietarik bistederra duen lekhua " Urt I 180. "Aspect" Hb. "Aspecto, tratándose sobre todo de las frutas y hortalizas a la venta. Oingo frutiak bista ederra ta gusto gutxi " Elexp Berg. "Jateko primerakuak, baiña bista txarra saltzeko" Ib.
Bañan elementak dire izanen xoill argiak / Eta bistak dadutzanak xahu eta garbiak. EZ Man I 89. Ni naizenarekin, oker, konkor eta kefa, zer bixta duket edergailu horien guzien erdian? Lf Murtuts 24.
azpiadiera-2.2
(Begi-bista). "Begi bista guztia, bistak harrapatze duen guztia. Dana, begi bista guztia teillaturaiño ixota jentia" Elexp Berg.
azpiadiera-2.3
Vista, imagen.
Orduko pelikulak etzuten itzik ematen. Geienaz ere, letrero batzuek agertu oi ziran bisten barrenean, gertaerak argituaz. NEtx IzotzK 35.
sense-3
3. (Lar, , Hb).
Entrevista. "Vistas, concurrencia de algunos, elkargoak, ikustak, bistak " Lar.
Azkenik, duela urran bi urte, bortuetan bista uken gunian. MRos 10.1r. Badakizu, jauna, intenzione prinzipal bistaetan izan zena zela zuek eraguteko komisionea. Ib. 10.1v. Destenplanzak, bistak, eta konbersazio okasionatuak. El 56.
sense-4
4. Breve visita.
Lenengo erakutsi euskuna, uri onen inguruan, San Pedroren jaiotetxia zala ta aretzaz bista baten emon euskuzan zeetasun batzuk. Gerrika 249.
azpisarrera-1
BISTA AURTIKI. Poner la vista.
Zeren lauster bixta arthikitzen baitute [...] sensuen gogarako gauzen gaiñerat. Ch III 33, 2.
azpisarrera-2
BISTA-HAUSTE. Pérdida de la vista.
Bixta hauste ta pairamen orok lehengoa naute utzi, / ene gogoa eta bihotza berriz lurrean dagotzi. Xa Odol 329.
azpisarrera-3
BISTA-BISTAN. Intens. de bistan.
Durunda basetxea, Athoroko auzogunetik bixta-bixtan geldituarren, eliz-kaskotik amar minutuko bidealdian zegon mendi aldera. Etxde JJ 48. Bertso auek Aitzgorri mendiari buruz moldatu nituan. Izan ere, gure etxetik bista-bistan dago. Insausti 163.
azpisarrera-4
BISTA-BISTATIK. Intens. de bistatik.
Zagietatik zerbait urrundu ziranean, tximistak egiten Ipuliño aldera igo omen ziran bista-bistatik. JAzpiroz 31.
azpisarrera-5
BISTA HEDATU. Poner la vista.
Eztezala bista heda / Gauza ergel denera. EZ Eliç 103. Bainan higan zenean mendi gaineraino, / Eta bixta hedatu handik ziraueino, / Ikusten zituenez burua bethea, / Mingarri zitzaioen behiti yaustea. Hb Esk 101.
azpisarrera-6
BISTA ETXATU. Poner la vista. "Begietako bista norbaitengana etxátzea" Urt I 100.
azpisarrera-7
BISTA ITZULI. Volver la mirada.
Objet lanjerosetarik bere bistaren berzaldeat itzültzia. CatLan 95.
azpisarrera-8
BISTAK HARTU. Contemplar.
Jerusaleni bistak artzeko / txit desatuak oso, / bostegun zaldizko lagun arturik / Tito abiatu animoso. Auspoa 82, 143.
azpisarrera-9
BISTAKO.
azpisarrerakoSense-9.1
A) (Adnom. y adj.
azpiadiera-1.1
a) Evidente. "Bistakua izan, estar claro. Bistakua zan zer etorriko jakon" Etxba Eib. "Bistakua izan, estar claro, ser evidente. Banekixen orrek akzidentia euki bia zebala; ori bistakua zan" Elexp Berg. "Ene! Hori bistakua zan ba" ZestErret.
Bixtakoa da balio dana / gaur ukulluak dutela. Basarri 142. Ara emen nun agertzen zan guzurrezko bola bat [...]. Bistako bolie zan. Gerrika 201. Bistako kontua da, haatik, baheen sarea era eta neurri askotako izan daitekeela. MEIG VI 133.
azpiadiera-1.1.1
( Begien bistako ).
Begien bixtako gauza da ongarri onak duela ondorio ona. Dv Lab 154s. Gazteari ez eutsan grazi aundirik egin "laztana" itz orrek. Begien bistakoa da orren zegaitia. Erkiag BatB 71. Eta norbait ori, dana dalakoa izan, Nikanorrentzat eragozpen itzela izango dana, begien bistakoa argiago ezin. Ib. 161.
azpiadiera-1.2
b) Que mira, espectador, que se halla presente.
Abenduaren zazpiyan baizan / predikatutzen asiya, / gustaturikan geldituba zan / bistako jende guziya. Ud 144. Ura gizonen kuraji eta / itzegiteko graziya! / Arriturikan gelditu giñan / bisteko jende guziya. Tx B I 91.
azpisarrerakoSense-9.2
B) (Adv.).
azpiadiera-2.1
Para la vista.
Zeruaren pean badea xoririk / Bistako hi bezain agradagarririk? Gy 227. Lore bat nintzan bixtako, / Eder jaurei batetako, / Aberatsen herrunkako. Etcham 97.
azpiadiera-2.1.1
" Begien bixtako egiten du hori, il fait cela pour se donner bonne apparence, pour tromper les yeux" Dv.
azpisarrera-10
BISTA-LABUR. Corto de vista. "Bista labur dena [...] qui est court de vue" H. "Bixta-labür (S), myope" Lh. "Bixta-llabür, myope" Lrq.
Etorrizékio gizonbát gastatuzuéna guzia medikuéki, ta logratuzéna, lén bista labúr, ta azkeneán itsu gelditzea. LE JMSB 353.
azpisarrera-11
BISTAN.
azpisarrerakoSense-11.1
a) A la vista. "(Está a la) vista, [...], bistan dago" Añ. "Appert (il), bixtan da" T-L. "A la vista [...]. Bistan eta ez ezkututan, egunero izan naiz zuegaz Jaungoikoan etxian. Etxba Eib. "Ostondua bistan, se ve el azul del cielo" Iz UrrAnz. "Zer eitten dozu txilibittua bistan" Elexp Berg.
Itsasoak eta lurrak / Ethor bitezi bistan. Hm 66 (v. BISTARA). Ama doloraturikan, / Bazagoen tristea, / Bistan gurutzaturikan / zakusala semea. Arg DevB 224. Iakiteko duzu Por-Lausen trebesean, bistan duzula, Lim kausituko duzu. INav 83. Bixtan baitu beti / Jauna zeruan. Monho 94. Aragon menditsua bixtan iguzkitik. Hb Esk 78. Orain au poza, bistan / zaukazkitalako! Bil 98. Zauri asko bistan ditu [astuak] . Noe 47. Kantatutzera nua / bistan ikusiya. Xe 203. Bere sor-tokia agerian eta bixtan dueno, maiz gibelera behatzen du. Arb Igand 28. Bainan hor aita bixtan emanik. Etcham 99. Len bistan zauden terreno asko / tapatu ziran ur-pian. Tx B I 82. Ara, neskatx gaztiak, / zuentzat bertsuak, / bistan daukazkitenai / petxu ta besuak. Tx B II 106. Ez ditut bistan jartzen / bestien izenak. Yanzi 186. Donianeko zelai guzia bixtan duke. JE Ber 11. Gurtzipizio-gaña! / Arantzazu bistan... SMitx Aranz 121. Alaxen il zituan irurak: lenbizikoa bistan erori zan. Salav 98. Baziran beren oñak ondo tapatu gabe bistan gelditzen zitzaizkotenak ere. Ib. 84. Gure etxetik begiratuta / bixtan da Aiako-arri. Uzt Sas 168. Itzuliz pausoa, / bixtan itsasoa. Mattin 46. Zazpitarik ez dela bat sobera izan, / bixtan eman duzue ikusteko gisan. Xa Odol 246. Bixtan ageri ez ziran bide-zorrotan. Berron Kijote 53. Armiarmak bistan dabiltzanean, euria seguro. EZBB I 40. Zubi ori etzegoan, bestea bezela, torretikan bistan egiña, oso izkutuan baizik. Alkain 125. Ontz aundi bat jarri zioteken nere semeak, dotore asko, etxetik bistan zeukaten aritz batean. Ataño TxanKan 192. Guk nai genduan, aidean zijoala, bistan lertzea. BBarand 41. Emendik Santo Domingo bistan egoan. Gerrika 73.
azpiadiera-1.1
(Tras gen.). A la vista de, siendo visto por; a los ojos de.
Onzi andiak txipiakin flota andia atera / Franziaren bistan ziudadea dirudi. CantBret 9s. Kanta iatzotzu Iaunari / Kantuak bere bistan. Hm 66. Non zare zure buruaren bistan etzarenean. " Tibi ipsi praesens non es" . Ch II 5, 2. Ez bagare maluruski / Haren bixtan hobendun. Monho 106. Gaztiak izan arren umiak, ez euki eureen bistaan ardura gitxiago. fB Ic I app., 16. Langile Ebanjelistak mundu guziaren bixtan pharatuak dire. Jaur 395. Aldiz fedearen bistan, hagitz areago da, / Khristau baten obenetan, handiena hau baita. Gy 108. Jose de Undagoiti-en / kontra jokatua, / jende askoren bistan / pruebia galdua. EusJok II 82. Alkarren bistan emango digu / sententziya bat zorrotza. Xe 384. Denen bixtan [paketa] hartzeko / bazuen kopeta. Oxald ( in AstLas 73 ). Morde de Barras, berdin zathikatu zuten, bere emaztearen bistan. Elsb Fram 65. Nola dagon belhauniko, guzien bistan, ahalgerik gabe. Ib. 134. Pilota nora nahi / zabilkan ximixtan; / Jokoz bezenbat kaskoz, / munduaren bixtan. Zby RIEV 1908, 91. Apostoluen eta Dizipuluen bixtan. CatJauf 62. Jainkoak bi mirakuilu, bat bertzea bezen ohartgarriak, egin zituen Gedeonen bixtan. Zerb IxtS 46. Nola nai duk kontrabandoa ateratzea jende guziaren bixtan? Etxde JJ 46. Aizu ziren elgar ikustea, bainan gure bixtan bakarrik. Larz Senper 88. Orduan etzeguan / egiterik dantzan / danen bixtan plazan. Uzt Sas 111. Horra bi bihotz bateratuak, sakramendua lotgarri, / Jainkoaren ta gizonen bixtan, bizi guzikotz elgarri. Xa Odol 289. Guregana jetxiko zala, goizean erorren bistan esan ziguk. Alkain 70. Bainan gero, kolonel arropan bere medailekin zelarik, bertze itxura bat zuen ene bixtan. Etchebarne 122.
azpiadiera-1.2
( Begien bistan ).
[Jainkoaren] gure ganateko ontasuna, zeina bazter guzietarik gure begien bistan ageri baita. CatLav 32 (V 24). Billafranka herrira / hurbiltzen pausia, / begien bistan daukat / hango presentzia. Bordel 46. Larrun paretan alha zirela ardiak, / gure begien bixtan ageri guziak. Hb Esk 233. Ene begien bixtan egin du Ganixek bere azken sakrifiziua. Atheka 171. Barbaro oiek begien bistan / illta nai zuten ikusi. Xe 338. Xehetasun lazgarri horiek guziak begien bixtan zarabiltzaizkon. Arb Igand 78. Obrak begiyen bistan or daude / gezurrak ez du baliyo. Tx B I 98. Lauak gure begien bixtan hantxe xirrigarratu ziren. Zerb Gerlan 105. Ama, tristeziaz bethea, / Semea iltzean, / begien bistan gurutzea, / zagoen nigarretan. (In SMitx Aranz 26 ). Istil iguingarria dakus begien bistan. Erkiag BatB 197. Begien bixtan ikusitzen da / ni lilluratzen nazuna, / nere mingaiñak ezin esan du / zuk dezun edertasuna. Uzt Sas 169. Begien bixtan izar eder bat ezarri dautazulakotz. Xa Odol 114.
v. tbn. MMant 62. Gerrika 169.
azpiadiera-1.3
Harritua nindagon, iduri zaitan Jainkoaz madarikatua zela, ez nezakeen begien bixtan ikhus. Arb Igand 56 (con el sdo. de 'no podía verlo, lo aborrecía').
azpiadiera-1.4
(Tras tema nominal nudo).
Jarri naiz ipurdi bistan. Zendoia 93.
azpiadiera-1.5
A la vista, (ser, etc.) evidente. "Bixtan da lan nekhatzekoetan hari behar zirela (Jaur)" Dv. "Bistan da hola dela" H. "Ori bisten dauena da, palpable. Ilgo dana bisten dau" Totor Arr. "Bistan dago estudixatzeko gogoik eztaukana" Elexp Berg. "Ori bistan zagon (AN-gip-5vill)" Gte Erd 178.
Bainan, bistan da Piarres, han eta hemen zenbait kopla emanik ere, gizon onegia zela etsairik nihon izateko. Elzb PAd 30. Neretzat bajezak, / aziyo eskasak, / bistan dauden gauzak. AzpPr 69. Bixtan da kantaria Jainkoak argitzen zuela. Zerb IxtS 56. Gero joan zen erosi berri zuten pick-up ederrera, epean erosia, bixtan da, eta ospil bat ipiñi zuen. Mde Pr 148. Bistan da gogoaren eragin horri ohartzeko behar dudala jaurtarria haunitz bider jaurti. Ib. 340. Urratsak arindu dituela bistan bai-zegoen. Txill Let 32. Bixtan da akituak ziren. JEtchep 38. Adimendua ez da egiari lotzen, ez badugu gure nahitara egia ganatzen, bixtan da. Lf ( in Zait Plat XXII ). Jakiña, bistan da, gizona ezta beti lurgain ontan bizi izan. Vill Jaink 61. Ondoreak bistan dira. Ib. 84. Bixtan duk, gure ofizioan ere izan zuzkek, bertzetan bezala, gizon ustelak. Larz Senper 24. Zer egingo zuan bistan zegoen ba. NEtx LBB 122. Bai noski, bixtan da! Lab SuEm 208. Bixtan da Jainkoak ezarri duela hazi zerbait gure baitan. Xa Odol 34. Bixtan da ez ginaukala aski eremu semenarioan berean. Larre ArtzainE 171. Bistan egoan truko bat izan biar ebala. Gerrika 41. Darien urrina ez da, bistan da, Bizkaikoa. MIH 382. Hori bistan dagoela deritzat. Ib. 120. Bistan dago bi alde dituela teoria horrek. MEIG III 107. Bistan daukagu euskarak erro sendoak zituela. MEIG VI 49.
azpiadiera-1.5.1
(Tras gen.). (Ser, etc.) evidente (para).
Beste gauza bat guztien bistan dagoena da oso berankorra dela euskal literatura. MEIG IV 69.
azpiadiera-1.5.2
(Begien bistan). "Begixen bistan dago zeren ondoren dabillen" Etxba Eib.
Begien bistan ziok balio dekena. MendaroTx 421. Erantzunik gabe utziko dut galdera: zuk dakizulako zein den, nik dakidalako eta mundu zabal osoak dakielako, begien bistan baitago. MIH 215.
azpisarrerakoSense-11.2
b) Mirando.
Bost biraje pelotak / gora eta bera, / azkenian Batistak / baztar-bazterrera... / bistan gauden guziok / ikaratu gera. Ud 63. Ni ere bistan fortunatuba, / nerau ez nintzan partian. PE 56. Aur bat ere an atera zuten / gaixua ia ituan; / negoni bistan enitzen baño / ala jakindu nituan. Tx B I 84. Deklaratzera nua kaso bat / Valle Baztanen pasia, / egun arretan bistan giñenak / akordatzeko klasia. Ib. 81. Gauza guziyak gero berentzat / iñor bistan eztanian. Tx B II 65. Apika ondo ez det egingo / nerau bistan ez nintzan da. AZink 88.
azpiadiera-2.1
(Tras gen.). Mirando, viendo (alguna cosa o persona); en vista de.
Saint Inazio, [...] zeruaren bistan ekstasiatua. 193. [Maria] nahasi izan zen gizon baten iduriaren azpian agertu zitzaion aingeru baten bistan. Mih 24. Sunsi, urmaria beitez beraz zure bistan munduko handitasun guziak. Ib. 55. Agindu zaioten sari / Eternalaren bixtan, / Esperantzaren sokorri / Handia bihotzean. Monho 96. Ahalaz umiliatu / Gure hobenen bixtan. Ib. 108. Disposizio onen bistan preziso da multa au paga dezaten briganteak dituzten erriak. FrantzesB I 97. Zure Semearen humiliazioneen bixtan. MarIl 125. Ahalgez gorri gaiten gure bizi moldearen bixtan. Jaur 400. Onen bistan ez da gaitz sinistea piztuko gerala gu ere egunen baten len baño ederragoak. It Dial 8 (Ur ikusirik au, Dv hau ikhusi eta, Ip hau ikhusirik ). Bedariak lanyer hauk guzien bistan, / Finkatzen dire xedean. Gy 184. [Arabe] hekin buruen bixtan kantatu gaudeak. Hb Esk 56. Ek arrañatu dira / dokumenten bistan. Etcham 156. Illtzen dirade Presidentiak, / Errege ta Aita Santuak [...]; / justizi orren bistan gaudezin / bada eskarmentatuak. Yanzi 59.
azpisarrera-12
BISTAN HARTU. Fijarse.
Baldin dolorez eta tristeziaz hondatua eta lehertua bazare, berehala bistan har zazu probidenzia dibinoaren ordena <-dean>. He Gudu 140s. Zerua bixtan harturik / Dolorerik handienetan / Ez da senditzen penarik. Monho 146.
azpisarrerakoSense-12.1
( Begien bistan hartu ).
Zer den gure etorkia / ongi kontsideratuz / eta gure miseria / begien bixtan hartuz / ezagutu behar dugu / gure ez-deustasuna. Monho 106.
azpisarrera-13
BISTARA, BISTALA, BISTARAT.
azpisarrerakoSense-13.1
a) (Tras gen.). (Ir, llegar, etc.) a la vista (de algo o alguien).
Ethorririk lehorraren bistara. EZ Man II 149. Ierusalemen bistara / ethorri bezain sarri, / Jesus Salbatzailleak eman / zioen negarrari. EZ Noel 88. Eroan nagizu zeure bistara. " A gozar de vuestra divina visión" . Cap (ed. 1893) 155. Xiprako irlaren bistarat ginenean, bada, hura ezkerrerat utzirik eman ginduen arruta Siriarat. He Act 21, 3.
azpisarrerakoSense-13.2
b) (bixtala VocBN). (Venir, etc.) a la vista. "Bixtala, à la vue" VocBN.
Españolaren kontra harmetan paratu, / bistara jinak oro baikintuen garbitu. FrantzesB I 25. Ez dathorko bistara / bi platutxa mehar baizik. Gy 30. Ori dago zikiñ, / nai badezu jakiñ, / bistara azalduko da / denborarekiñ. AzpPr 82. Orain bistara azaldu zaigu / len gordian egondua. Tx B II 34. Hirian ikusi dut / herritarra frango, / Hemen aisa egiten / baitzuketen bringo, / Han beti kargan eta / ororen esklabo, / Bixtara heldu baino / han hil nahiago. Etcham 181. Geyo ez agertu bistara. Auspoa 39, 126. Bistara etzuten agertu nai. BBarand 137.
azpiadiera-2.1
(Tras gen.). A la vista de, a los ojos de.
Orduan ere Araba / Moretek dinoan nola / etorteko etzan izan / franzesaren bistara. BBizk 26. [Laborari] heien bistara eman baino lehen [obra hau] . Mong 585s. Erretaula deshonestak jenden bistarat agertzen dituztenek. Brtc 61. Eta lehen pasatu zen gertakaria orai agitzen balitz bezala emaiten dute ikusliarren bixtarat. Lf ( in Casve SGrazi 17 ).
azpiadiera-2.1.1
( Begien bistara ).
Zure parerik etzaut jiten neure begien bistara. ChantP 292. Ostera, ez zan auntzaren gaberdiko eztula, kilkerra begien bistara agertu erazotea. Erkiag BatB 36. Beste bizitza-sail bat agertu deutsa Ezekielek begien bistara. Ib. 135.
azpisarrerakoSense-13.3
c) Para la vista. v. BISTAKO (B).
Oihan, mendi, zelai bazterrak / oro xoragarri bixtara. Ox 135.
azpisarrera-14
BISTARA EMAN. "Bistara emon, llamar la atención (?)" Elexp Berg.
azpisarrera-15
BISTARAINO (Tras gen.). Hasta la visión de.
Ametsetan ere ikusi ez duen paradisuaren bistaraino badarama. MEIG I 183.
azpisarrera-16
BISTARAKO. "Bixtarako, qui sert à la vue, qui va vers la vue" Dv.
azpisarrera-17
BISTATIK (Apartar(se), irse, ocultar(se), etc.) de la vista.
Aparta ezazu zeure bistatik / ene bekatuak presenziatik. Miserere 333. Lehorra bistatik ioanik gida zazu urean. EZ Man II 132. Gero bistatik zitzaion / faltatu aingerua. EZ Noel 43. Doidoia estali zaiku [izarra] / bistatik portaletan. Ib. 65. Herria eta herriko lurrak bistatik galduz gero. Ax 107 (V 71). Argia doan bezala / Ephe gutiz bistatik, / Beldur gara berehala / Doakun arimatik. Arg DevB 37s. Eztoana bistatikan. Ib. 38. Eta presuna bat bixtatik galduz geroz, galtzen da halaber lauster orhoitzapenetik. Ch I 23, 1. Eror zaitezte gure gaiñerat eta geriza gaitzatzue thronuaren gaiñean jarria dagoenaren bistatik. He Apoc 6, 16. Zertako ahantzi eta bistatik galdu zaituztet? Brtc 157. Hori da bixtatik / Zerua galdurik / Ibiltzea trunbilka. Monho 84. Gorago hasia naiz sinhestez mintzatzen; / Galdu badut bixtatik, errex da itzultzen. Hb Esk 43. Zerk eginen dereit plazerik / Galdü düdanez geroz bistatik / Izar bat zuñek ezpeitzin parerik. ChantP 300. Pilotan ari dena / sari horren gatik, / Zinez artzen ez bada, / dohala bixtatik. Zby RIEV 1908, 94. Apho figura! Hoakit bixtatik! Barb Sup 26. Gure Gipuzkoako / mendi itxusiya, / leku askotatikan / zaitut ikusiya, / geienean bistatik / negarrez utziya. Tx B 193. Bistatikan asko utzi gabe / alde samartik segitu. Yanzi 129. Xalbat ezkutatu zitzaion bixtatik bein da betiko. Etxde JJ 156. Gobernuak problema hori bistatik galtzeko erabakia hartu zuen. Arti Ipuin 48. Kapitain jauna, gizon hori berriz mintzatzen bada, bistatik kenduko didazu. Arti Tobera 282. Definizioak ez ditzagun bein ere bistatik galdu. Vill Jaink 72. Segurki joan dadila bixtatik!... Zer muthil higuina hori! Larz Iru 44. Hartako joaiten dela Ameriketarat, bixtatik ihesi. Ib. 22. Lorietan so ginagokola / bixtatik joan zaukuna. Xa EzinB 42. Amaren begiak etzizkiteken aurrak bistatik galtzen. Ataño TxanKan 163. Uraxe bialdu nai bistatik. BBarand 45. Egin juek pekatu ori. Il juek Boni. Kendu juek bistetik. Gerrika 86.
azpisarrerakoSense-17.1
(Tras gen.).
Jenden bistatik zilhoetan gordetzen dela. Harb 339. Apostoliak soz zauzkon, odei batek hen bistatik idok artino. CatS 104. Gure bixtatik itzali artio. JE Ber 98. Baina Jainkoa, beti bezala, ene bixtatik gordea. Xa Odol 328. Ait'amen bixtatik urrun. Ib. 37.
azpisarrerakoSense-17.2
( Begien bistatik ). " Begixen bistatik kendu zaitez, gaiztuori! " Etxba Eib. " Zoazi nere begien bistatik (AN-5vill)" Gte Erd 303. " Begixen bistatik kendu, quitarse de la vista. Kendu zaittez nere begixen bistatik belarrondoko bat ezpozu nahi " Elexp Berg.
Ene begien bistatik zoazte, o gaixtoak. EZ Man I 86. Eta gero zoazkiket lasterko begien bixtatik. Zerb Ipuinak 278. Aberastuko ez banaiz ere / begin bistatik aldegin. Tx B I 33. Al dan azkarren aldegin zazu / nere begien bixtatik. Basarri 145. Gure olerkariak eztu joera ori begien bistatik galdu, baiña bizitzaren aitzinean berak artzen duen jokabidea oso da ezberdiña. Vill ( in Gand Elorri 10 ). Aldegin eben zaldunaren begien bistatik. Erkiag BatB 58. Begien bistatik aldegin. AZink 102.
azpisarrerakoSense-17.3
Begiaren bixtatik / jan urrutira.Insausti 155.
azpisarrerakoSense-17.4
( Begi-bistatik ).
Leheneko aztura onak eta berthuteak begi bistatik galduz gero, gogotik utziz gero. Ax 107 (V 71). Zeren [pena] guztietako handiena izanen da zeruko loriatik, Iainkoaren begi bistatik eta konpaiñiatik sekulakotzat kanpoan egoitea. Ib. 577 (V 371). Marfillezko, aren eskuak; elur, aren txuria; eta lotsa-legeak begi-bixtatik gorde dituan sailtxo aiek, zuur izketak bakarrik, ez irudiketak, goraipatu lezazke. Berron Kijote 148.
azpisarrera-18
BISTAZ. A la vista, abiertamente.
Ustez bistaz edo kontrabandoan bezela larunbat-arratsaldez edo ixilka gaztaiñ arbola zarren bat edo beste bota. Albeniz 28.
azpisarrera-19
BISTAZ KANPO (Tras gen.). Fuera de la vista de, a escondidas de.
Segur zirea ez zutela, zuen bixtaz kanpo, elgar ikusten? Larz Senper 88.
azpisarrera-20
BISTA-ZORROTZ. "Bixta-zorrotz (S), qui a les yeux perçants" Lh.
azpisarrera-21
ILUN-BISTA. v. ilunbista.
bista
<< bila 0 / 0 bizigura >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper