Harremana

    OEH - Bilaketa

    102 emaitza hagin bilaketarentzat

    Sarrera buruan (58)


    Sarrera osoan (44)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    penatu.
    sense-1
    1. (G-azp (-au) ; Lcc (-du), SP, Urt I 301, Lar, Añ, Dv, H; ph- S; Arch VocGr, VocBN ) Ref.: Lrq; ZestErret .
     Penar, sufrir, padecer; apenar(se), afligir(se); hacer sufrir, mortificar; castigar. "Afligir" , "penar" Lcc. "Causer ou éprouver de la souffrance [...]. Buruko minek penatzen dute gogorki, les maux de tête le font souffrir cruellement" Ib. AxN explica dolutu (300) por penatu. Tr. Documentado al Norte desde Dechepare, y al Sur desde Lazarraga.
    Ezkutaria, usatu eztet / armaz giza eraiten, / leko bidi gizon gaztea / amore minez penatzen. AzkPo I. Harren bier emanen du sentenzia pizuia / elgarreki pena diten ifernuko garrian. E 53. Elas, ene amoria, nola nuzun penatzen, / zurekila ezin bathuz bihotzian erratzen, / ene gaizki penatzeko segur sorthu zinaden. Ib. 153s. Esan negion: "Ene laztana, / ez onegaiti penadu". Lazarraga B12 1180r. Nola ninduen penaetan / gauza bik biotzerean. Ib. B16 1183r. Penatu zara, penetarik ene atheratzeagatik. Mat 278s. Haren legearen kontra gogor egon nahia / penaturen baitu gaizki Giristino guztia. EZ Man I 68. Nola Cirussen Thomirik Erregiñak burua / pulunparazi baitzuen thiñan [...] Halaber tu pulunpatzen burreu ifernukoak, / abariziosoekin gorputz penatzekoak. Ib. 107. Purgatorioko suan / ondikoz penatuak. EZ Noel 132. Han bakharrik nagoela / neure spiritua, / penatzen zait bai nahasten / bihotz doloratua. EZ Eliç 341. Gaixtoak izanen direla sekulakotzat penatuak eta onak golardoatuak. Ax 505 (V 325). Ezta miretsteko nor bere bekhatuagatik penatzea. Ib. 140 (V 92). Sudurrak izanen dira penatuak usain gaixto batez. Ib. 588 (V 378). Zeren nola iende batzuk penatzen eta trabaillatzen baitira parabisura ioaiteko [...]. Ib. 517 (V 332). Hagin batetako minak hain penatzen eta asaldatzen zaitu, non [...]. Ib. 590 (V 379). Nolazpait arintzen gara midikuari penatzen gaituen gaitzaren erraiteaz. SP Phil 71. Nola daiteke berzela / eztadin bethi pena, / eta ikaran eztela, / Ienkoaz gabe dena. Arg DevB 5. Badire bere bizi guzian tentazionez penatuak direnak. Ch I 13, 6. Emaste bat hamabi urte hartan odol isuri batez penatua zena hurbildu zitzaioen gibeletik. He Mt 9, 20. Ni zerura iganagatik, ez da zuek zer penatu; bada an nagola ere, zuekin emen arkituko naz. Mb IArg I 109. Otzak, beroak eta nekeak askotan penatzen ta estutzen zuela. Ib. 153. Lohikeriako mila goguaketaz bethi phenatia zela. AR 394. Ez egin bertze mortifikazione gorphutza pena dezaketenik. Dh 57. Bizitza epelekoak egiten dituzte paltak kezka gabe, ez dira penatzen beren epeltasunarekin. Mg CC 237. Ez nabee mindu edo penetan daukadazan katiak. Mg CO 54. Erbeste onetan beste zorionik gura eztot, ezpada Zeugaz batera penatu. Añ EL1 204. Baña kristau arroak [...] pakerik iñundik eztue eta nai ta ez penaturik egon bear due. Gco II 3 (v. tbn. Arg DevB 124, SP Phil 256, Arrantz 101, Sor AKaik 116, Bv AsL 173, Ip Hil 216, Urruz Zer 127, Balad 115, JanEd II 100, Arti MaldanB 221, Uzt Noiz 78 p(h)enaturik, Uzt Sas 63 penatuta). Askotan izango dira alako enbusterubaren berbak asmaubak. [...] Ta beti geitubak [...], adiskidia geijago penetako. fB Ic II 211. [Estadu] guztietan dago zegaz poza artu ta zegaz penau. fB Ic III 370. Alegratzen denak berzeren gaitzaz edo penatu bertzeren onaz. CatB 45. [Nagusien] atsegiñik andiena egin-al guzian Jesus penatzea zala. Lard 448. Bakotxak bere karga / jasan behar du, / penatuko badare / nahi du ezkondu. Bordel 172. Lenbizi joanak penatu ziran / indar eskas ziralako. Afrika 141. Moroak baño geiago naski / penatu ditu zorriak. Ib. 146. Nere biyotz gaxua / penatua dago. Bil 134. Or dabillen mutilla / asko da penatzen, / toki peligrosua / ezta errex guardatzen. Arrantz 28. Kostera geienetan / penatzen dirade / itxasuan txalupik / galtzen badirade. Ib. 100. Alkar gorrotatzen, penatzen eta alkarri gaitz egiten bizi dira. Arr GB 71. Eta alerik ganbararatu eztalako orañ penatu bear ez nitzake. Ib. 51. Gau ura pasa nuen / oso penatuba, / txala bere salletik / abandonatuba. Ud 102. Aitaren madarikaziuak semiaren biotza ezin eta geiagoraño penatutzen zuten. Bv AsL 52.
    ( s. XX) Ethortzen natzaizue [...] erraitera [...] ongi penatua naizela zuen horrelako atsekabetan ikhusteaz. Prop 1906, 38. Jesus penatzen / odolez urtzen / eta ez det nik negarrik? Balad 235. Nausia zoan penatuz / idiak ezin moldatuz. Etcham 191. Arrunt penatua zen gaixo emaztekia. Lf Murtuts 40. Kontzientziaren danga ilhun zorrotzak bihotza penatuko eta zilhatuko dautzu. Larz Senper 18. Arimaren erraiak ebatsi nizkien, / pena litezen denak munduan dolorez. Arti MaldanB 225. Neure laztana mai goienian / ni barrenian esaten / arek niri gainu, nik ari gainu / alkar genduben penatzen. Balad 54. Zotz-arten baten amildu, / gorputza dana odoldu, / gizonak ola penatutzeko / arrazoirik al du? Uzt Sas 70. Moroak baño geiago naski / penatu ditu zorriak. FEtxeb 111. Gaua pasatu nuan arkakosoak asko penatu gabe. BBarand 98. Hatxeman baitzuen gelaria arras lotsatua eta penatua, nigarrez hipaka. Larre ArtzainE 276.
    v. tbn. Hm 167. Gç 135. ES 123. Mst III 43, 1. Mih 47. Mercy 20. Brtc 119. LE Ong 47v. AstLas 10. DurPl 83. FLV 1988, 147 (Ibero, s. XIX). Monho 130. UskLiB 219. Gy 209. Xe 263. UNLilia 16. AB AmaE 107 (256 penau). ChantP 24. Lap 51 (V 27). JanEd II 107. Gand Elorri 38. Azurm HitzB 59. Berron Kijote 228.
    azpiadiera-1.1
    (Con complemento dat.).
    Zeri hainberze zaizkote / sinhetsgorrak penatzen? [...] Biziaren emailleak / eztu bada puxantza, / thonbatik iraikitzeko / hillik datzan gorputza? EZ Noel 110.
    azpiadiera-1.2
    Loreak eta ostoak al den guztia bildu beuren garaian. Etzaio penatuko. Ostolaiz 66.
    azpiadiera-1.3
    ( penatzenago ).
    Hala bertze batzuk are penatzenago eta trabaillatzenago dira ifernuaren erdiesteko. Ax 517 (V 332). Eta halatan du erratzenago eta penatzenago bekhatu gehiago duena. Ib. 582 (V 374).
    azpiadiera-1.4
    (Part. en función de adj. y sust.).Apenado, afligido. "Affligé, peiné. Bihotz penatua " H.
    Beriareki ekhustiaz hain hain noha penatu / hek dostetan ni neketan orduian errabiatu. E 138. Hala formaturen dute penatuek othoitza / zeñak baitio Iaunari ukituren bihotza. EZ Man I 70. Esparantza kristau penatu guztiena. EZ Man II 29. Ene biotz penadua. Lazarraga A, 1143v. Jentilonbre penadua. Ib. 1143r. Ea, iende penatuak [...] berri on bat eman nahi deratzuet. Ax 604 (V 388). Noiz arteiño egonen gara hunein penatuki, lekhu penatu hunetan? Ib. 606 (V 389). [Behar dela] erromerian ibili eta hunelako bertze obra penatuetan penatu. Ib. 197 (V 132). [Emaiten ohi zaika] gaztigu handia eta luzea; desterrua, galerak eta batzutan heriotze penatua ere. Ib. 609 (V 391). Haren bizi penatua, / desertuan zuena. Arg DevB 59. Bekhatore penatuen adbokata. Gç 131. Ogendünen gaztigatzia. [...]. Penatien konsolatzia. Bp I 50. Ama penatua. Lar SermAzc 51. Ez dauka guraso penaubak luurraren gainian nora begiratu, bere umeetati [...] penia artu bagarik. fB Ic I app., 8. Dama eder baten senharra / bazoan bertze mundura / aldean zagokon sahets penatuak / oihuz zerron: igurikak. Gy 265. Harenganik xaindez, orok hartzen dute / bere mantenimendua. / Hark langille penatua / bizitzeko du laguntzen. Ib. 195. Aitaren etxera eldu ziran, eta guraso penatu onek Benjamin maitea ikustearekin [...]. Lard 60. Danik penatuenari ere itz eragiteko birtutea. Bil 162. Ikusirik au, biotz penatuarekin esan zuan: [...]. Bv AsL 151. Oi gizon phenatia, / gaizki konposatia [...] bethi bethi badabila, / phausurik gabe mündian. Balad 116. Arima penatuak afusilatuko / dituzte arratsaldean. Arti MaldanB 218. Berehala has zure lagun penatuaren laguntzen. JEtchep 14.
    v. tbn. Harb 143. CantS 4187.
    azpiadiera-1.5
    (En la expr. bere (zeure...) burua penatu 'sentir lástima de sí (tí...) mismo').
    Beste ainbeste esan ginai, alako izan banintzko pensamentu zoruakin, bere buruba penetan daguan ezkondu garbatuba gaiti. fB Ic III 370.
    azpiadiera-1.6
    ( ph- S ap. Lrq; H). "Causer ou éprouver [...] de l'inquietude, du souci [...]. Goiz etxeratzen ezpanaiz etxekoak penatuko dira, si je ne vais pas de bonne heure chez-moi, ceux de la maison seront dans la soucie" H.
    sense-2
    2. (G-azp (-au) ; Dv, H; ph- S; VocBN ) Ref.: Lrq; ZestErret .
     Fatigar(se), hacer un esfuerzo. "Se fatiguer trop à un travail" Dv. "Causer ou éprouver [...] de la fatigue. [...] Penatu gabe ezta lanik egiten, sans peine on ne fait pas du travail" H. " Atzo zaltaka penauta ibilli zan " ZestErret. " Huraxe zan lanian penatzia! " Ib. Tr. Documentado casi exclusivamente en la tradición septentrional.
    Zerori eure eskuz mendekatu nahi bazara, penatu behar zara, eta anhitzetan ere deus ezin eginez gelditu behar zara. Zeren benturaz etsaia izanen baita, zu baiño indartsuago. Ax 332 (V 220). Badarik ezta penatu behar artikulu hautarik bakhoitzaren gainean emeki baizen. SP Phil 520 (He 527 ez dugu gure burua nekatu behar). [Iguzkiak] penatu eta gutitu gabe hedatzen baititu bere arraioak zeruetara eta elementa gustietara, ezta perilik ilhun dadin. Gç 29. Eskuarazko mintzairak eztu behar izan luzegi, zeren hitz luzegiak fastikatzen eta penatzen baitu entzuten dagoena. ES 134. Iskiribatzaillea bethi hari da predikatzen eta estudiatzen [...], penatuz zuhurtziaren ithurri biziz, eta argitasunez Elizaren aberasten. Ib. 150. Phena bedi zure zerbütxaria zure bizitziaren imitatzez; zeren hartan beitago ene salbamentia. Mst III 56, 3 (SP manaia bedi zure serbitzaria zure bizitzean). Ohartu ahal zira / Segurki fitexko / Penatu behar zela / Sosaren iteko. (1965). LuzKant 136. Lanean penatuaz / zuk irabaziak / zeñek jana badago. Olea 194.
    azpiadiera-2.1
    (Part. en función de adj.). "Pénible, fatigant. Aldapa penatua, côte pénible. Lan penatua, travail fatigant" H. v. infra PENATUZKO.
    sense-3
    3. "Multar, penar, penadu " Lcc.
    sense-4
    4. (Part. en función de sust.).Penado, condenado a cumplir una pena.
    Kondenatu berri hartan mingarri zitzaidan penatuen uniformea jantzi beharra. MEIG IX 95.
    azpisarrera-1
    PENATUZKO. "Fatigant, que l'on ne peut supporter sans fatigue. Hats penatuzkoa, respiration qu'on ne prend qu'avec difficulté, fatigue" H. v. penatsu.

    penatu

    penatu
    << matraila 0 / 0 ttottoarazi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper