Harremana

    OEH - Bilaketa

    27 emaitza gaineratu bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    zehatz.
    tradizioa
    Tr. Documentado en textos vizcaínos de los ss. XIX y XX. En textos guipuzcoanos empieza a documentarse a principios del s. XX y, ya a finales, se hace más frecuente. Ze(h)atz es la forma general del s. XX y la empleada por Añibarro, Zavala, Arrese Beitia y E.M. Azcue (PB 28) en el s. XIX. Hay ziatz en los autores vizcaínos del s. XIX (excepto en los citados anteriormente) y en Ayerbe (EEs 1915, 278), Altuna (76), Enbeita (146), Kirikiño (junto a zeatz y zietz ), Otxolua y Lekuona. Hay zietz en un ej. de la gramática de Azkue (v. infra ZEHATZ ETA ZEHE) y en Kirikiño. En DFrec hay 124 ejs. de ze(h)atz, todos meridionales.
    sense-1
    I . (Adv.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V, G ap. A ; Añ), ziatz (V ap. A ; Mg Nom 66 (V), Izt 95v, H (V)), zietz (V ap. A ), ziitz (A>s.v. zeatz ).
    Exactamente; detalladamente, con detalle, minuciosamente; con rigor, con precisión. "Menudamente, piskaka, zeaka, zeatz " Añ. " Zeatz ebagi, cortar al rape. Algunos, siguiendo sus eufonías particulares, pronuncian ziatz, zietz, ziitz " A.
    Magdalena, kontuak atera ditugu ziatz. Mg PAb 75. Zer jazoko jake, barriz, artez ta ziatz amarrenduten dabenai? CrIc 108. Pekatubak gogora ainbat ziatzen ekarri bagarik konpesau dirianak egin ditubee konpesinoe txaarrak. fB Ic III 164. Lege santuba ziatz, baino ziatzago gordetako. fB Ic II 255. Artez ta zeatz konfesadurik neure gaistakeria ta bekatu guztiak. Añ EL2 164. Zorozten dago otsoa / berbok zeatz entzuten. Zav Fab, RIEV 1909, 32. Ain ziatz eta argiro agertutiak [...] gurarijak. (1866). BBatzarN 229. Kontaurik dana zeatz jazo zan guztia. AB AmaE 306 (v. tbn. 237). Juana Marik artu eban ardurea osagillearen agindduak zeatz egittuteko. Echta Jos 343. Aginduten yakezan osasunketa gustijak ziatz bete biar dabez. ForuAB 101. Jolasgarriak izaten dira zenbaitzuen izengoitiak, ain zeatz asmatuak, ain bete-betekoak. Anab Usauri 98. Or daukazuz ollasko edo untxi edo demoniño bi, nik eztakit zeatz zer diren-da. Kk Ab II 112. Ori dana dakizu buruz ta zietz. Ib. 154s (169 ziatz ). Aginddu yatzubena bete egixube ziatz eta alik lasterren. Otx 89. Axular ta Etxepare irakurtze ta zeatz aztertzeari eman zion. Ldi IL 10. Baldintza orreik zeintzuk izango litzatekezan, jaun orreik zeatz eztiñoskue. Eguzk GizAuz 124. Ipiñiriko baldintzak be zeatz bete eragingo leuskioez. Ib. 124. Udal bakoitzean diran utsuneen berri Zaingo onek zeatz jakin dezan. EAEg 3-11-1936, 204. Gauza zeatz nola izan den etzekiñagu. Etxde JJ 122. Sarritan, edo zeatzago mintzatuz, geienetan. Ib. 210. Bere arpegiaz zeatz oroitzen ez naizela. Txill Let 37. Nere barrunbea, berriz, utsa dago. Edo zeatzago adirazteko, tristuraz betea. Ib. 47. Eztut Erakleito-ren irakaspena bakan eta bakun adierazi nai, alik zeatzen baizik. Zait Plat 31. Frantzisko Salinasi. Aurrekoa bezain zeatz itzulia. Or ( in Gazt MusIx 50 ). Eta oraindik gaiñeratu bear litzake, zeatz jokatzeko: [...]. Vill Jaink 68. Eztakielako zeatz, argi ta garbi, jakintsu bat zer den. Ib. 129. Orra, zeatz eta labur, jazorikoa. Erkiag BatB 196. Utziko al didazu, argi ta garbi, zeatz itzegiten? Lab SuEm 179. Ama-semeak zer erabilli zuten eztakigu zeatz. NEtx LBB 56. Zuur ta zeatz begiratzen dio bere izen onari. Berron Kijote 139. Eta zeatz erantzun, nik egindako galderei. Ib. 209. Bazan garbitasunok zeatz azaldu biarrik epai lekura sartu al izateko. Gerrika 180. Ezin ditzakegu besterik gabe guregana usteak, sinesteak, bizibideak, ohiturazkoak direlako bakarrik, zehatz eta astiro esaminatu gabe. MIH 227. Zorrotzago eta zehatzago betetzen zirela [legeak] lehen? Ib. 253. Beharrena da erdararen esan-nahia euskarara zehatz aldatzea. (In MEIG I 208 ).
    v. tbn. A Ardi 41. Mok 16. Or Eus 80. Ir YKBiz 31. Erkiag Arran 12. Zait Plat 139. Gand Elorri 160. Ibiñ Virgil 106. Etxabu Kontu 99. Onaind STeresa 34. Ayesta 57. Ziatz: Astar II 81. JJMg BasEsc 82. Itz Azald 190. Ag Serm 122.
    azpiadiera-1.1.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Esaten eutsazan pekatu guztiak ziatz ziatz. Mg CO 181. Eztinot orregaitik edozein Kristinauk jakin biar dabela doktrina kristinau gustija ziatz ziatz eta errotik. Astar I 15. Gizonak, beren ustez, zerbait eskatu dakionean, bai edo ez, garbi garbi, zeatz zeatz, soil soil da luzapen baga erantzun bear dau. A BeinB 84. Gorputz osoa arakatu gura neuskijo ziatz-ziatz. Otx 163. Baldin hau dana zeatz zeatz ezpaduzu bethetan. Osk Kurl 25. Juantxuren leihoa zeatz zeatz aztertu. Ib. 199. Gertatu zana zeatz-zeatz esango ziola. Berron Kijote 62. Arazo onetzaz emoten dituan barri labur batzuk ona aldatuko doguz zeatz-zeatz. Etxabu Kontu 220. Ehunka gertaera banan-banan erakusten dizkiguna, noiz, non, nola eta noren artean gertatu ziren zehatz-zehatz aditzera ematen diguna. MEIG III 139.
    v. tbn. Bilbao IpuiB 157.
    azpiadiera-1.2
    2. zietz (V-gip) Ref.: Iz UrrAnz ( zietz ); Etxba Eib ( zietz ); Elexp Berg ( zietz ) .
     Completamente, del todo. " Zietz eruan, llevarlo total y completamente" Iz UrrAnz. " Zietz amaittu dau galdarakara artua eta esnia " Etxba Eib. " Bedarra zietz galdu da botikiakin " Elexp Berg. v. zeharo.
    Jaiegunak osoro ta ziatz gordetia. CrIc 62. Bost urte barru izan jakezan / zeatz autsiak. AB AmaE 44. Illinti igarrak euki arren surtan, / bat batean zeatz deuskuz amatau. Ib. 364. Oraingo suete edo sukaldeetan amaitu ziran zeatz edo erdi-zeatz, egoaize egunetan izan ezik, leengo sutondoko garrak, txinpartak eta keiak. Erkiag Arran 13. Ordurako zeatz illundu eban. Ib. 47. Moilla-ertzetan baporak azkenengo gizonen zain egozan, mutikoak lokarriak eskuetan zituela, noizbait zeatz askatuteko gertu. Ib. 79. Baiña zeatz lotsa naz sentiok emoten. Gand Elorri 131.
    sense-2
    II . (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    1. (V-ger ap. A ; A Apend, Zam Voc), ziatz (Mg PAbVoc, H (V)).
    Exacto, detallado, minucioso; preciso, justo, concreto, determinado. " Ziatza, ziaztau, mirado; desmenuzar la cosa" Mg PAbVoc 225. " Gizona dan gizonak zeatza izan bear dau (V-ger), [...] el hombre digno de serlo debe ser exacto" A (s.v. zeaztasun ).
    Egunero etxian zer kastetan dan kontu ze edo ziatza daruenak. Mg CO 34. Berbarik alpertxubenen kontu ziatza. Astar II 182. Ilteagaz bat-batean agertuko da ene arimea Yaungoikoaren aurrera bere bizi guztiko kontu zeatza emoten. Añ EL2 33. Kontu zeatz-arteza artuko deuste ene gogo, berba eta egite guztiena. Ib. 35. Gure arimia izanik iraunkorra [...] juango da Jainkuari bere egin guztien kontu ziatza emotera. CrIc 30. Juizio ziatza. JJMg BasEsc 24 (ref. al Juicio Final). Emon dau kontu ziatza [...] kortera juateko auturiko jauneen egitada guztijeena. " Minuciosa" . (1850) BBatzarN 171. Euzkera ziatzaren zalia bazara. Kk Ab I 4. Eta berorrek luzaro yarduteko idazten deustan ezkero, erditik ez baiño asieratik ekingo deutsot, nire ezaguera zeatza izan dagian. Or Tormes 5. Iñork lurbira osoan egunkari ori baño ezer zeatzagorik, ezer margodunagorik [...] asmatu aal-ba-lezake, yaso beza eskua. Ldi IL 150. Etxeko gela-nagusian orduerdiko ezkutu-izketa eginda, erabaki zeatza artu duenen tankeran, irten ziran biak orduerdiaren buruan. TAg Uzt 118. Iltzen diranen berri zeatzak izan. EAEg 13-1-1937, 794. Agindu zehatzak eman nizkien etxetik ez mugitzeko. Mde Pr 108. Euren mingaiñak emon ta iragarri oi eban azalpen zeatz, biribil eta osoena. Erkiag Arran 136. Elkar-izketa aien bidez itzik ezagunen esan-gura zeatza tinkatu nai zizun. Zait Plat 87. Tarteok, berriz, zenbaki zeatz eta argiei zegozkien. Ib. 55. Notizia zehatza daukat horren gainean, aurren eskukoa. Arti Ipuin 66. Faltrikaratik atera zuen papera, adrez zehatza ikustearren. Ib. 79. Beronikek egiz ta benetan aldatu dau bere bizikerea. Burubide zeatza artu dau. Erkiag BatB 182. Berri zeatz eta ugariak jakinarazi zizkieten. Vill Jaink 17. Gaurko mundua, zientzia natural, positibu eta zeatz oien mozkorrak eta zorabioak artua dauka. Ib. 36. Beste iruren barri zeatza emoten dau bertan. Etxabu Kontu 150. Prueba zeatzagoak egin gura banituan. Gerrika 268. Harritzekoa da nola moldatzen den adierazkizunik zailenak hizkera argi, zehatz eta --nere ustez-- garbi batean adierazten. MIH 88. [Luis S. Granjelek] argitara eman duen lan zehatza. Ib. 269. Estatistika zehatzagoak behar ditugu. Ib. 122. Pi-ren balio zehatza. MEIG> I 239. Plangintza zehatz eta zorrotz baten beharrean gaudela uste dut. MEIG IX 33.
    v. tbn. Zink Crit 63. Eguzk GizAuz 190. Etxde AlosT 32. Or in Gazt MusIx 40. Berron Kijote 35. Ziatz: JJMg BasEsc 24. CatBus 13. Ur MarIl 38. EEs 1913, 109. Otx 35. Lek SClar 131.
    azpiadiera-2.1.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Euzkera ziatz-ziatza ta erdel-antz apur bat daben itz bakua. Kk Ab I 4.
    azpiadiera-2.2
    2. (Ref. a personas). Estricto, riguroso; puntual, exacto. " Zietza, cumplido, meticuloso. Daukagun neskamia, zietza lanian " Etxba Eib.
    Aundiak berebiziko neurkin edo metro biguna darabil: noiz-nai luzatzen zaio bost zentimetroz, noiz-nai beste ainbestez moztu. Orretan zeatzagoa da bestea. Ldi IL 46. Zer erantzun eman zeiokean, gañera, gizon zeatz aren itzari? TAg Uzt 197. Zu ere zeatza baitzera mintzatzean. Zait Plat 132. Agintari zeatz ta esku sendorra bailitzan. Erkiag BatB 38. Zide Amete Benenjelli idazle jakin-zalea ta zeatza izan omen zan gauza guzietan. "Puntual" . Berron Kijote 176. Ugari bezain zorrotz zen hizketan, aberats bezain zehatz eta doi. MIH 47.
    sense-3
    III . (Sust).
    azpiadiera-3.1
    Dato, detalle.
    Batek zeatz bati garrantzirik ematen ez diolako, ta guzizkoa besteak. Txill Let 56. Begitarteko zati guziak aztertu ditut banaka xegundu batean, eta zeatz itsusi bat ikusi dut: etzaizkit bere ortzak gustatu. Ib. 34. Zeatz batzuek emango nizkikek... Bañan lotsatu egingo nindukek. Ib. 100.
    azpisarrera-1
    ZEHATZENEZKO.
    De la manera más detallada.
    Dana-dala, elkar-izketok inoizkorik ugarien eta zeatzenezko Sokrateren eriotza ondoren idatziak zituen. Zait Plat 11.
    azpisarrera-2
    ZEHATZENIK.
    (Lo) más detalladamente.
    Lenbizi, al-dan zeatzenik arloa argi ikusi, zenbaiten iritzi ta aolkuak entzunaz. Ldi IL 79. Aren asmoak alik eta zeatzenik irauli ta astindu egin bear ditugu. Zait Plat 28. Gaiak biltzea eta sailkatzea da lehen eginbidea [...]. Eta bildu direnak ahalik eta zehatzenik azaltzea. MEIG VIII 120.
    azpisarrera-3
    ZEHATZ ETA MEHATZ.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) Con todo detalle. " Zietz eta mietz, se dice para significar que una cosa se ha operado del todo. Nanu bat zan eta zietz eta mietz lauko ososua jan eban " Etxba Eib.
    Esan ezadazu esatekoa argi ta garbi, zeatz eta meatz. Zait Plat 127. Berezko ioera ori zeatz eta meatz azaldu zuten sasi-iakintsuek. Ib. 125. Aurrerantzean, zeatz eta meatz, beiñola Alberto deunak Karmel-mendiko padarrai emona (araudia) betetera beartzen dira. On-Bidea 20 (ap. DRA ). Zeatz eta meatz eman genduan kontua: zenbat diru artu genduan, zenbat gastatu [...]. JAzpiroz 187. Ez da erraz Ataunen bertan ere mila urteren buruan gauza bat kontatu den bezala zehatz eta mehatz gordetzea. MEIG IV 62.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) Con todas sus fuerzas.
    Nola ezkondu ta laister biak bakarrik bizi ta saiatu bearko genduan zeatz eta meatz azkeneko muturreraiño. JAzpiroz 163s.
    azpisarrera-4
    ZEHATZ ETA MOTZ.
    Resumidamente.
    Zer-esan asko ta gertakizunen berri politak zituzten gizon auak, bainan ezin agertu guk emen denak banan banan... Zeatz eta motz, esan zizkigutenetatik batzuek agertuko dizkitzuet. Agur 21-4-1973 (ap. DRA ).
    azpisarrera-5
    ZEHATZ ETA ZEHE.
    Con todo detalle.
    Ataritik atea edegita egonarren barruko gauzaak ezin zietz ta ze ikusi leikez. A Gram VIII.
    azpisarrera-6
    ZEHATZEZ (ziatzez Bera, BeraLzM).
    "Al por menor" Bera. Neol. creado por AG en 1897
    azpisarrera-7
    ZEHATZEZKO.
    (Venta, vendedor...) al detalle, al por menor.
    Ziatzezko saltzia: iraztittegi nagosijetan. AG 1016. Lugin, nekezale ta zeatzezko salerosleen sendietan egin oi danez, sendi-buru dan langilleaz batera, enparauak, ama ta umeak be [...] lan egitea ondo dago ta gauza zuzena da. Eguzk GizAuz 174.
    azpisarrera-8
    ZEHATZ-MEHATZ.
    azpisarrerakoSense-8.1
    a) Con todo detalle.
    Idazle azkarrak ziatz-miatz poema aundi ori bere artikulu ederrean ikertzen digu. Ibiñ EG 1950 (11-12), 55. Piarresei zeatz-meatz adierazi zion Etxahunian gertatzen zena. Etxde JJ 124. Zeatz meatz iragarritako burubideari baietzaz erantzun eutsan. Erkiag Arran 91. Guardasobillak jakin-arazi eutsen zeatz-meatz dan-dana. Bilbao IpuiB 205. Politeian, adibidez, Er-ek, aldi batekoz ilda, beste bizitzean ikusiak zeatz-meatz azaltzen ditu. Zait Plat 71. Beraz, zuzentasuna ta egokitasuna zeatz-meatz muga dezakegu noiz-nai ta non-nai. Ib. 126. Zeatz-meatz aztikeriak aipatzen dizkigu Bergilik Alpesiberen maitegar eroarekin. Ibiñ Virgil 54. Arratsalde orretan zeatz-meatz ikusi genduan aberastasun zoragarrizko ori. Gerrika 289.
    azpisarrerakoSense-8.2
    b) Enteramente, del todo.
    Dan au zeatz-meatz betetzea zuen bizkar egozten dizuet. Zait Sof 64. Yainkoak esana zeatz-meatz egiten ezpadut, gizatxartzat bidez naukakezue. Ib. 59. Engrazik zeatz-meatz sinistu zun Mattinen uste onean. Etxde JJ 130. Santa orren nortasuna zeatz-meatz azaltzen dauan idazkuna: "Otoizlarien Ama". Onaind STeresa 126.
    azpisarrerakoSense-8.3
    c) Exactamente.
    Elkar-izketa ortako lagun batek zeatz-meatz orixe esaten du. Zait Plat 83.
    azpisarrera-9
    ZEHATZ-MEHAZTU.
    Describir.
    Olerkariak emen bere bizi-eskualdea zeatz-meazten du, ots, Minkita ango muiño egal kotortsuetakoa. Ibiñ Virgil 33.

    zehatz

    zehatz
    << seinale 0 / 0

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper