OEH - Bilaketa
190 emaitza gainerako bilaketarentzat
Sarrera buruan (2)
Sarrera osoan (188)
- absintio
- ageri
- ageriki
- ahantzarazi
- ahaztu
- 1 aire
- akabo
- alarazi
- aldi
- alegia
- andarako
- andre
- 2 apal
- apartamentu
- apeo
- aralde
- arrastero
- 1 arta
- 1 arte
- 2 arte
- artista
- 1 aski
- astekari
- atorra
- atsekabe
- azpi
- bakandu
- baliatu
- banaloria
- batere
- behar
- behartu
- beintena
- beldur
- berbo
- 1 berera
- bergario
- bernuzatu
- berogarri
- berregarri
- berresan
- bertso
- beste
- bigarren
- bildots
- 1 bordari
- brinko
- dantza
- deizio
- deklarazio
- denbora
- dependentzia
- deskantsatu
- despreziagarri
- deus
- distingitu
- distiratsu
- doblatu
- dontzeilatasun
- egiteko
- egurtegi
- 2 enparatu
- 1 eraskin
- 1 erdi
- eskola
- esplikazio
- etxezain
- ez
- ezbai
- ezerez
- farre
- fuente
- gain
- gainalako
- gainalde
- 1 gainera
- gaineratu
- gainezka
- gainontzean
- gainontzeko
- galdu
- ganerako
- garaitiko
- gatzgabe
- gehigarri
- gertatu
- giristino
- gogo-urri
- 1 goi
- 1 goiti
- gonde
- guzti
- 1 hala
- hamarreko
- harritu
- 1 hartu
- hatu
- hau
- helde
- heretiko
- 1 hil
- hizkera
- horrenbeste
- 1 huts
- ibaika
- ibilkari
- inmanentzia
- inprimatzaile
- 1 intxusa
- inutilkeria
- irabazi
- irakurle
- itxura
- izen
- izugarrikeria
- 1 jakin
- joko
- juntagin
- juntura
- kalte
- kanpo
- kar-kar(-kar)
- kirasdun
- 1 kisketa
- koldarkeria
- kolore
- komunzki
- kondar
- konjugazio
- kontsulta
- 1 kui
- lanegin
- laranja
- 1 latin
- lehen
- lekutu
- lepo
- lerden
- liskartsu
- luma
- luterotar
- 2 mende
- mortifikazio
- nahasteka
- 1 nahiko
- noiz
- nola
- notable
- nungari
- odol
- oin
- 1 osatu
- oseta
- partadera
- plegatu
- portzio
- pozkor
- premia
- saldu
- samurtu
- santuño
- sazerdote
- sentimendu
- soberakin
- soildu
- soro
- 1 su
- sukalde
- titulu
- txistor
- urrats
- ustel
- uztarri
- xuxendu
- zabal
- 1 zain
- zalu
- zelata
- zertako
- zertzelada
- zeuek
- zeuen
- zientzia
- zikin
- zoragarri
- zubiri
- zuhurtzia
- zulo
goiburua
soildu.
tradizioa
Tr. Documentado sólo en la tradición meridional desde la segunda mitad del s. XVIII. En DFrec hay 3 ejs.
sense-1
1.
(V-gip, G; Lar, Añ, H)
Ref.:
A;
Iz ArOñ
.
Talar, desmontar; asolar, arrasar. "Despojar" Lar. "Talar, arruinar" Ib. "Asolar, destruir echándolo por el suelo o de otra suertes" , "desolar" Añ. " Etsaiak herri guzia soildu zuen, l'ennemi dévasta tout le pays. Harriak soildu ditu ereintzak, la grêle a ravagé [...]" H. "Operación de limpiar, por ej., un tronco, quitándole las ramas, o un campo, quitándole las malezas" Iz ArOñ. . Cf. xoildu.
Itxi legijez kanpuak soilduta, guztiz galduta, gatza emonda. fB Ic III 293. Eskuareaz soildurik utziko deban gaztañaren inguru guztia. Izt C 150. [Martizti andi bar arturik] Probinzia barruko erri irikiak kiskaldu ta soildurik lagatzeko ustean. Ib. 323. Madiantarrak udaberrian abuztoak sasoi eta arorik obenean zeuden egunetan, joan, eta guzia oñ-petu eta soiltzen zuten. Lard 126. Zeren desegiña izango da Gaza, eremutua geldituko da Askalon, Azoto izango da soilldua (Soph 2, 4). Ur in BOEg 1551. Zelai soilduak edo baso ondotik ebakiak. EE 1882c, 479. [Gure mendiak] soilduta, erdi biloizik. A EEs 1916, 109. Mendiak soildu eta zugaitzak artu al izan ditezen. EAEg 28-4-1937, 1577. Zuaizti oiek kendu-ta, mendiak soiltzeaz elkortu ta ondatu egin dira ezin-geiago [lurraldeak]. Munita 19. Mendi-sail zoragarri ura [...] arruntean ebakiz soildu ziteken. Ataño TxanKan 137. Etxe legorra egin zan ordun / basoak soilduta baiña. AZink 15. Arbolak kendu ta mendiak soiltzen dituenari. Ostolaiz 20. [Ez dute] Lizardik utzi zigun baso antzaldatua soilduko. MIH 175.
Talar, desmontar; asolar, arrasar. "Despojar" Lar. "Talar, arruinar" Ib. "Asolar, destruir echándolo por el suelo o de otra suertes" , "desolar" Añ. " Etsaiak herri guzia soildu zuen, l'ennemi dévasta tout le pays. Harriak soildu ditu ereintzak, la grêle a ravagé [...]" H. "Operación de limpiar, por ej., un tronco, quitándole las ramas, o un campo, quitándole las malezas" Iz ArOñ. . Cf. xoildu.
Itxi legijez kanpuak soilduta, guztiz galduta, gatza emonda. fB Ic III 293. Eskuareaz soildurik utziko deban gaztañaren inguru guztia. Izt C 150. [Martizti andi bar arturik] Probinzia barruko erri irikiak kiskaldu ta soildurik lagatzeko ustean. Ib. 323. Madiantarrak udaberrian abuztoak sasoi eta arorik obenean zeuden egunetan, joan, eta guzia oñ-petu eta soiltzen zuten. Lard 126. Zeren desegiña izango da Gaza, eremutua geldituko da Askalon, Azoto izango da soilldua (Soph 2, 4). Ur in BOEg 1551. Zelai soilduak edo baso ondotik ebakiak. EE 1882c, 479. [Gure mendiak] soilduta, erdi biloizik. A EEs 1916, 109. Mendiak soildu eta zugaitzak artu al izan ditezen. EAEg 28-4-1937, 1577. Zuaizti oiek kendu-ta, mendiak soiltzeaz elkortu ta ondatu egin dira ezin-geiago [lurraldeak]. Munita 19. Mendi-sail zoragarri ura [...] arruntean ebakiz soildu ziteken. Ataño TxanKan 137. Etxe legorra egin zan ordun / basoak soilduta baiña. AZink 15. Arbolak kendu ta mendiak soiltzen dituenari. Ostolaiz 20. [Ez dute] Lizardik utzi zigun baso antzaldatua soilduko. MIH 175.
azpiadiera-1.1
(G-azp, AN-ulz, L-sar ap. EI
108
; Lar, Añ),
zoildu (G-to ap. EI
108
) .
(Part. en función de adj.). "Asolado" Lar. "Talado, epakia, soildua " Ib.
Mendi soildu haietatik. Mde Pr 140.
(Part. en función de adj.). "Asolado" Lar. "Talado, epakia, soildua " Ib.
Mendi soildu haietatik. Mde Pr 140.
azpiadiera-1.1.1
(Fig.). [Konfesioko sakramentuak] ez du beñere uzten anima barkazio utsarekin edo soilldua bezala, baizik [...]
ematen diozka ondasun andiak. AA I 116. Erabat soildua bait-dago esku-aurrea bezela. "Está rasa". Berron Kijote 204 (ref. a una boca desdentada).
azpiadiera-1.2
(V, G)
Ref.:
A; Iz ArOñ, To; Elexp Berg (soilddu).
Escamondar; podar. "Desgajar ramas de un árbol o las ramitas de una mayor" A. " Piñuak bota, soilddu eta gero kortiau eitten die. Piñu luzia balitz soilddu. Soilddu dok beetik gorakuai alboko adarrak kentzia. Txopua soilddu, arbola luze bati alboko adarrak kentzia, soilddu " Elexp Berg. .
Zuaritzari ez da konbeni kentzea ostorik Agorreko illaren erdira bitartean [...] bear da izan kuidadua gutxi kentzeko edo solldutzekoa. Agric 101. [Bareak] ianiko orri edo ostoak, mutuldu edo mutildu edo soildu. A BGuzur 153. Berak ausi, galdu ta soilduko zituan animaren liliak edo biotzaren kimuak. Ag G 142. Kaiak, berriz, neguak soildutako basoa zirudien: ontzi-agaz betea. Ataño MLanak 181. Gramatikaren arbola soil eta murrizteko asmoz. MEIG VIII 108.
Escamondar; podar. "Desgajar ramas de un árbol o las ramitas de una mayor" A. " Piñuak bota, soilddu eta gero kortiau eitten die. Piñu luzia balitz soilddu. Soilddu dok beetik gorakuai alboko adarrak kentzia. Txopua soilddu, arbola luze bati alboko adarrak kentzia, soilddu " Elexp Berg. .
Zuaritzari ez da konbeni kentzea ostorik Agorreko illaren erdira bitartean [...] bear da izan kuidadua gutxi kentzeko edo solldutzekoa. Agric 101. [Bareak] ianiko orri edo ostoak, mutuldu edo mutildu edo soildu. A BGuzur 153. Berak ausi, galdu ta soilduko zituan animaren liliak edo biotzaren kimuak. Ag G 142. Kaiak, berriz, neguak soildutako basoa zirudien: ontzi-agaz betea. Ataño MLanak 181. Gramatikaren arbola soil eta murrizteko asmoz. MEIG VIII 108.
azpiadiera-1.3
Despojar de.
Zerurako deretx eta artupide guzietatik soildua geratzea. Arr May 36.
Zerurako deretx eta artupide guzietatik soildua geratzea. Arr May 36.
azpiadiera-1.3.1
"
Soildu (V, G), quedarse vacío en el juego"
A.
"
Eztute gaizki soildu! (AN-ulz), no le han robado mal"
Inza Eusk
1927, 151.
[Bi emakume] aza saltzera juan ta / eztira azaldu. / Eztakigu dituzten / azak ondo saldu, / edo poltsatik ote / diran oso soilldu <saill->. Urruz Urz 119.
[Bi emakume] aza saltzera juan ta / eztira azaldu. / Eztakigu dituzten / azak ondo saldu, / edo poltsatik ote / diran oso soilldu <saill->. Urruz Urz 119.
azpiadiera-1.4
Reducir; recortar; quitar, escamondar.
[Idazle] ugari-zaleai [...] parrastan dariote goiargia. Itz-jarioa ondoren. Soildu, kimatu, iñausi egin bear. TAg Y 1933, 21 (v. tbn. 25). Nere ustezko geiegikeri bakar oriek euskerari ongi ez datozkiola-ta, [...] soildu egin ditut eskuarki. Or Mi VI. Hiztegia horrela murriztu eta soildu ondoren. MIH 71. Letra larriz ipiniko ditugu soildu edo aldatu diren hitzak eta esaldiak. Ib. 172. Zenbat bider ez ote dituzte [liburuak] murriztuko, soilduko, hankamoztuko, itxuraldatuko! Ib. 173. Premiarik gabeko zirudien guztia soildu egin behar genuen [...]: aditz laguntzailea zen beti aurren-aurrenik galduan irtengo zena. MEIG V 133. Don Manuel Joaquin Alvarez de Toledo y Portugal, conde de Oropesa (gainerako tituluak soildu egin ditut). Ib. 85. Erdaren hazia, behinik behin, soildu eta murriztu dugu, lurbiran barrena aurki daitezkeenak [...] deuseztatzeko punttuan baikara. MEIG VII 28. Kontsonante multzoak berez soilduko lirateke, euskaltasunak [...] lehengo indarra gorde balu. Ib. 193 (v. tbn. 72). Emankortasuna ukatzen zaie edo bederen soiltzen antzinatik datozen era eta moldeei. Ib. 44. Esan beharrik ez, zorrak soiltzera jo zuen, eta hartzekoak gehitzera. Ib. 31.
[Idazle] ugari-zaleai [...] parrastan dariote goiargia. Itz-jarioa ondoren. Soildu, kimatu, iñausi egin bear. TAg Y 1933, 21 (v. tbn. 25). Nere ustezko geiegikeri bakar oriek euskerari ongi ez datozkiola-ta, [...] soildu egin ditut eskuarki. Or Mi VI. Hiztegia horrela murriztu eta soildu ondoren. MIH 71. Letra larriz ipiniko ditugu soildu edo aldatu diren hitzak eta esaldiak. Ib. 172. Zenbat bider ez ote dituzte [liburuak] murriztuko, soilduko, hankamoztuko, itxuraldatuko! Ib. 173. Premiarik gabeko zirudien guztia soildu egin behar genuen [...]: aditz laguntzailea zen beti aurren-aurrenik galduan irtengo zena. MEIG V 133. Don Manuel Joaquin Alvarez de Toledo y Portugal, conde de Oropesa (gainerako tituluak soildu egin ditut). Ib. 85. Erdaren hazia, behinik behin, soildu eta murriztu dugu, lurbiran barrena aurki daitezkeenak [...] deuseztatzeko punttuan baikara. MEIG VII 28. Kontsonante multzoak berez soilduko lirateke, euskaltasunak [...] lehengo indarra gorde balu. Ib. 193 (v. tbn. 72). Emankortasuna ukatzen zaie edo bederen soiltzen antzinatik datozen era eta moldeei. Ib. 44. Esan beharrik ez, zorrak soiltzera jo zuen, eta hartzekoak gehitzera. Ib. 31.
azpiadiera-1.5
Desvanecerse (el humo).
Kêpean iguzki; / ta ura soiltzean, / an doaz txori ok, / onik, aidean. Ldi UO 31s.
Kêpean iguzki; / ta ura soiltzean, / an doaz txori ok, / onik, aidean. Ldi UO 31s.
sense-2
2.
(V-oroz ap. A
; Lar, Añ, H).
Esterilizar(se). "Esterilizar" Lar. "Devenir stérile, inféconde" H. "Esterilizarse la mujer" A.
[Ejiton] ikusi zirian sein bagako andraak era batera soilduta, ama izateko ustiak galduta. fB Ic II 47.
Esterilizar(se). "Esterilizar" Lar. "Devenir stérile, inféconde" H. "Esterilizarse la mujer" A.
[Ejiton] ikusi zirian sein bagako andraak era batera soilduta, ama izateko ustiak galduta. fB Ic II 47.
sense-3
3.
(V-m-gip, G, AN-gip-5vill, B; H),
soilyu.
Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg (soilddu); Gte Erd 189; Izeta BHizt2.
Pelar(se), perder el pelo; desplumar(se).
"
Adinak soiltzen ohi ditu buruak, l'âge d'habitude dépouille les têtes, les rend chauves. [...] Zahartu eta soildu, vieilli et devenu chauve"
H.
"3.º ponerse calvo; [...] 6.º irse el pelo de la ropa o de la piel de un animal"
A.
"
Buru dana soilddua jaukak
"
Elexp Berg.
.
"
Burua soildu zaio (G-azp, AN-gip-5vill)"
Gte Erd 189 (junto a ileak galdu, biloa galdu, etc., de otras zonas).
AxN explica karsoiltzen (192) por soiltzen.
Larrurik bage ta soildurik aren kalaber ta buru guzia. Mb IArg I 223. Agerturik bere buru soildua. Bv AsL 94 (ref. a una novicia). [Garondoa] soildurik neunkon. "Pelado" . Or Tormes 23. Bi ankak arrastaka ta / burua soiltzen asiya. Tx B 184. Gona motxak jantzita / pasiatutzera, / otsuak soildutako / ardiyen antzera. Tx B II 108. Plazan erdiyan salgai / zuala mandua, / anka errendua, / bizkarra soildua, / gosiak auldua. MendaroTx 184. Zorririk eziñ izan / dik kasko soillyuak. Yanzi 118 (ib. 117 solyu). [Oilloak] soilduko dira lumaka. "Dejarán sus plumas una a una" . Or Eus 177. [Txerriari] bizkarra soilduz. "Pelándole el lomo" . Ib. 390. Gaztetako kontuak / ederki aztuta, / burua soildu eta / ortzak akastuta. Uzt Sas 197.
Larrurik bage ta soildurik aren kalaber ta buru guzia. Mb IArg I 223. Agerturik bere buru soildua. Bv AsL 94 (ref. a una novicia). [Garondoa] soildurik neunkon. "Pelado" . Or Tormes 23. Bi ankak arrastaka ta / burua soiltzen asiya. Tx B 184. Gona motxak jantzita / pasiatutzera, / otsuak soildutako / ardiyen antzera. Tx B II 108. Plazan erdiyan salgai / zuala mandua, / anka errendua, / bizkarra soildua, / gosiak auldua. MendaroTx 184. Zorririk eziñ izan / dik kasko soillyuak. Yanzi 118 (ib. 117 solyu). [Oilloak] soilduko dira lumaka. "Dejarán sus plumas una a una" . Or Eus 177. [Txerriari] bizkarra soilduz. "Pelándole el lomo" . Ib. 390. Gaztetako kontuak / ederki aztuta, / burua soildu eta / ortzak akastuta. Uzt Sas 197.
sense-4
4.
"
Soildu, curtir (G-goi)"
A Apend.
.
azpisarrera-1
SOILDUXE
(Forma con suf. -xe, de valor aprox.). Cf. supra (1).
Masustondoa soilduxe da. Laister utzi zioten lanari. Or Mi 21.
Masustondoa soilduxe da. Laister utzi zioten lanari. Or Mi 21.
soildu
-
soildu. Tr. Documentado sólo en la trad...
-
1. (V-gip, G; Lar, Añ, H) Ref.: A; Iz A...
-
(G-azp, AN-ulz, L-sar ap. EI 108 ; Lar, ...
-
(V, G) Ref.: A; Iz ArOñ, To; Elexp Berg...
-
Despojar de. Zerurako deretx eta artupid...
-
Reducir; recortar; quitar, escamondar. [...
-
Desvanecerse (el humo). Kêpean iguzki; ...
-
2. (V-oroz ap. A ; Lar, Añ, H). Esteril...
-
3. (V-m-gip, G, AN-gip-5vill, B; H), soi...
-
4. " Soildu, curtir (G-goi)" A Apend. ....
-
SOILDUXE (Forma con suf. -xe, de valor a...
<< soberakin 0 / 0 soro >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
