OEH - Bilaketa
478 emaitza gaineko bilaketarentzat
Sarrera buruan (32)
- GAINEKO (gain)
- ADAR GAINEKO (adar)
- ATE GAINEKO (1 ate)
- BEHATZEN GAINEKO (1 behatz)
- BEREZ GAINEKO (berez)
- BIZKAR-GAINEKO (bizkar)
- BORTA GAINEKO (1 borta)
- BULAR-GAINEKO (bular)
- BURUZ GAINEKO (buru)
- GAINEKO ALDE (gain)
- GAINEKO ARROPA (arropa)
- GAINEKO HAIZE (gain)
- GAIN-GAINEKO (gain)
- GEZURRAREN GAINEKO (gezur)
- GURDI-GAINEKO (gurdi)
- GUZIZ-GAINEKO (guzti)
- HARITZ GAINEKO GARO (haritz)
- IZATEAREN GAINEKO (izate)
- JANEN GAINEKO LO (jan)
- KONDUAREN GAINEKO (gain)
- KONTUAREN GAINEKO (1 kontu)
- LATERRIZ-GAINEKO (laterri)
- LURREZ GAINEKO (lur)
- MAHAI-GAINEKO (mahai)
- NATURALEZAZ GAINEKO (naturaleza)
- NEURRIZ GAINEKO (neurri)
- OROZ GAINEKO (1 oro)
- sats-gaineko
- URAREN GAINEKO APARRETAN (ur)
- UR GAINEKO BITSETAN (ur)
- UZTARRI-GAINEKO (uztarri)
- ZUBI GAINEKO (zubi)
Sarrera osoan (446)
- 1 abar
- abarkeria
- abarxkila
- adar
- admonestatzaile
- ahalkedura
- aho
- aholku
- aingeru
- 1 aire
- aireko
- aitzin
- aldapa
- aldare
- aldatu
- alderdi
- alfer
- altxarazi
- amaso
- amets
- anitz
- apazegagarri
- arbi
- 1 ardatz
- argi
- argitasun
- argi-urratze
- arima
- arlanpa
- arranpalo
- arrimu
- arropa
- arrunda
- 1 arte
- arto
- asto
- 1 astun
- atalgain
- atarte
- 1 ate
- atorra
- atzartasun
- 1 atze
- aurre
- azal
- azekia
- azken
- 1 ba-
- bakar
- baliatu
- bandera
- bapikatu
- barano
- barna
- barne
- bataiarri
- bateko
- batzar
- batzola
- bedera
- bederatzi
- begietaratu
- begitartetsuki
- begiztatu
- behar-ordu
- 1 behatz
- behe
- beko
- 1 belar
- belarri
- beldur
- beldurgarri
- belztu
- berdindu
- 1 bere
- beregain
- berez
- berezi
- beribil
- bero
- besatara
- beste
- betan
- bete
- beteki
- beureganatu
- bezalaxe
- bigun
- biko
- 1 bilakatu
- bilduma
- bilo
- biluzik
- birjina
- bisest
- bitantza
- bits
- bitzi
- 1 bixika
- bizarmaila
- bizkar
- borondate
- 1 borta
- boteretsuki
- budoi
- bular
- bulkatu
- burdina
- burrunba
- burrunda
- buru-gain
- burugogortasun
- buruko
- buruz
- buruzagigo
- buruzagitasun
- bustigai
- damugarri
- dantzari
- deabru
- 1 deitu
- deliberatu
- denbora
- depositu
- deus
- diputatu
- eguerdi
- egur
- elkarbide
- entzute
- erausika
- 1 erdi
- 2 eri
- erosi
- erreberritu
- 1 erreka
- errespetu
- erretaula
- esajeratu
- eskas
- eskribu
- 1 esku
- espezialki
- espos
- estai
- estalki
- estomago
- estraordinario
- ezagule
- ezaxolatasun
- ezker
- ezpaingaineko
- 1 ezti
- farra-farra
- finkagia
- frontaler
- gain
- gainalde
- gaindi
- gainerako
- gainko
- gaizki
- gako
- galtzaile
- ganbara
- 1 garai
- garaitasun
- garaitzia
- 1 gari
- gehien
- geure
- gezur
- 2 gibel
- giltzagain
- 2 gizenki
- goitibehera
- gora
- gris
- gura
- gurdi
- gurutzefika
- guzti
- haitz
- haitzondo
- haize
- 1 hala
- hamabost
- haragi
- hareatza
- haritz
- harkaitz
- harri
- harro
- harrotu
- hartoka
- 1 hartu
- hasi
- hautsi
- hazil
- hegi
- hegiño
- heldu
- herronka
- hezur
- hilarri
- hiruko
- hizkera
- honenbeste
- hotzalde
- hozkatu
- 2 hupa
- hustu
- ibili
- 1 iduri
- ihartu
- ikuspegi
- iletegi
- ingurutsu
- iraulgiketa
- itaunketa
- itxura
- itzul
- itzulinguru
- itzulkor
- izan
- izate
- izero
- izkiraba
- izpi
- jabalgarri
- jainko
- jainkotasun
- jaiotze
- jan
- jaun
- jenio
- kalte
- kapotetto
- kargadero
- karmutza
- kasino
- katagorri
- kexatu
- koleto
- koltar
- koluneria
- koluneria
- komisario
- kontrizio
- 1 kontu
- kopia
- koroatu
- 1 koskor
- krosko
- kubiertadun
- kuiote
- kukula
- kukurusta
- kuluxka
- laino
- lainotu
- larru
- laterri
- lauko
- lehen
- leial
- 1 lekatu
- leku
- lepo
- leria
- letra
- leun
- 1 lo
- lorio
- lotsagarri
- lur
- mahai
- maiestate
- maila
- maistru
- 1 malkar
- maltzo
- mamu
- maripulis
- 1 marraskatu
- matraila
- medikuntza
- 2 men
- mendi
- mendre
- metarri
- mikelete
- 1 min
- mintzarazi
- mintzatu
- mirailño
- miserikordia
- mokokari
- molde
- mostraburu
- 1 murgil
- mutiri
- nagusi
- nahigabeztatu
- natura
- naturaleza
- naturalki
- nazio
- nerbio
- neurri
- numero
- ogi
- ohiarazi
- okertu
- okintza
- 3 ondo
- ongi-egile
- 1 opil
- ordinario
- 1 oro
- ortzi
- ozar
- pabiloi
- pagadi
- parrokiar
- partitu
- partizio
- pausatu
- pentsakizun
- pentze
- peña
- pilo
- piltxika
- 1 pisu
- pitzatu
- plomada
- politu
- portale
- 1 portu
- praktika
- publikazio
- 1 punta
- puxantza
- sakela
- sakrifizio
- salu
- 2 samar
- sare
- sasite
- selauru
- setatsu
- sineste
- sispa
- 1 sits
- soada
- soberatu
- soil
- soin
- soingain
- solairu
- sorotza
- sotil
- sudur
- sugain
- sukor
- sumetitu
- superior
- surnatural
- tanto
- tapaki
- teila
- temaka
- tenporal
- tentaldi
- tilape
- 1 tintin
- to
- tragedia
- tratante
- 1 trebes
- trenkatu
- tripape
- 1 ttattar
- 1 tutu
- tximinia
- txirikilo
- txirringazale
- txoritoki
- txurikin
- ukalondo
- ukiarazi
- ur
- urratze
- urririk
- urrundu
- urtu
- uztaitzin
- uztardura
- uztarri
- xantre
- xedatu
- xede
- 1 xeheki
- xendra
- xenila
- xiri
- xitu
- xoil
- xuxen
- xuxtur
- zabal
- zabaltza
- 1 zaindu
- zaldigaineko
- zaldun
- 3 zamar
- zaramatika
- zaratatsu
- zauri
- 1 zero
- zerradura
- zerratze
- zeru
- ziatika
- zigilatu
- zigilu
- zikinkeria
- zikiroki
- zilotto
- zilotxo
- zimurrarazi
- 1 zipo
- zitadela
- zola
- zoribeltz
- zorrotz
- zorrotzarazi
- zotzerbatu
- zubi
- zuhaindegi
- 1 zur
- zurbildu
- zurubi
- zut
- zuzenbide
- zuzentzaile
goiburua
ongi-egile.
tradizioa
Tr. Documentado en septentrionales y navarros desde Leiçarraga, aparece tbn. en unos versos guipuzcoanos recogidos en Arrantz. La forma mejor documentada es ongi-egil(l)e (con aspiración inicial en algún ej. de Tartas), seguida de ungi-egil(l)e (con aspiración inicial en Lopez (235)); hay ambas formas en Haraneder y Baratciart. La forma ongigil(l)e aparece en Goyhetche, HeH, Lhande y Mirande, y ungigile en Leiçarraga, Haramburu y Gasteluçar (-ille ). En autores suletinos hallamos honkiegile en Tartas (junto a (h)ongiegile ), Mercy (40), Eguiateguy (265), Archu e Inchauspe (Hil 235, junto a hunkiegile (ib. 232)), hunkiegile en Maister, honkigile en FPrS, Belapeyre y Archu, y hunkigile en Inchauspe. Hay además ongiile en FamInst y ongi-eille en Arrantz .
sense-1
1.
(AN, L, Sal ap. A
; Dv, H; -ille SP, H),
onkiegile (-ille R ap. A
),
ungi-egile (BN ap. A
; Urt III 307, Lecl),
ongigile (Arch VocGr 199, H; -ille SP s.v. ongiegille, H),
honkigile (S ap. A
),
ungigile (Arch VocGr 202),
hunkigile (S ap. Lrq, Lh
),
hunki-egile,
ongi-eile,
ongiile.
Bienhechor, benefactor. " Ongi-egileak ongi-egile, el bienhechor (encuentra) bienhechores" A. v. ongile.
Agian norbeit bentura leite zenbeit ungiegilegatik hiltzera. Lç Rom 5, 7 (TB ongi egile; He, Dv prestu, BiblE on, Ol, Ker, IBe ongil(l)e). Baldin ungi badagiezue zuen ungigilei, zer esker dukezue? Lç Lc 6, 33 (HeH, Dv, Leon ongi-egile, Or ongi egiten dizuetenai). Ezagutzen dut ezen zu zarela ene [...], ardurako ongi egilea eta pensamendu onen inspiratzaillea. Mat 293. Gure ungi egilleei sekulako ontasunak eman dietzetzun. EZ Eliç 350. Eskerrak finean ditutzuen ene ungigile guziok. Harb 267. Zeren nola baita Iainkoa, guztien gaiñeko ongi egillea [...], guztia hari diogu zor. Ax 497 (V 321). Erraiten deraukute zu zarela ongi egille handia. SP Imit III 22, 2 (Mst hunki-egile; Ip hunkigile). Ongi egilleen, hauzokoen eta bertzeen aldera minzo naiz zeronek hautatzen ditutzunez. SP Phil 295 (He 296 ongi egille). Herioa dela gizonaren honki egilia. Tt Onsa 168 (v. tbn. 128 hongi egile y Arima 114 ongi egile). Noren behar dügü güziz othoitü? --Nork bere askazi, adiskide eta honkigilen. Bp II 127. Emozute bizitze eternala gure ungi egilei. CatLav 12. (V 14) Bekatu egin dut Yangoikoaren kontra, baita nere ongiilerik aundiena. FamInst 833. Gizona Jainkoaren emaitzez berez baliatzen da bere ongi egilearen mezprezatzeko. Brtc 91 (v. tbn. 29 ungiegile). Ez ote zen bada aski / ongi-egilen maitatzea? Monho 130. Konsolázio guziarén Jangoikoa, ene amazále ta ongiegille bakárra. LE Ong 72v. Gure ongiegile guziei, jauna, zure benedizioneaz paga zaiezu. CatLuz 40. Bere honkiegiliari / bizia eman dionari. Arch Fab 201. Nazioneen erregeek buruperekin erabiltzen ohi dituzte eta hekien gainean nausitasun dutenak ongi-gile deitzen dituzte. HeH Lc 22, 25 (Lç ungigile; He ungi egille, Dv ongiegile, TB, Ol, Ker, BiblE ongil(l)e). Bere ungi egilearentzat izan zuen esker gabetasuna. Hb Egia 45. Gizon hura Iñazioren adixkide min bilhakatu zen eta konpainiaren ongi egile handi. Laph 241. Izanen da semia egiaren maitazalia, proximuendako ongiegile bat? LuzSerm 279. Otso horren iduri / da esker gabea, / guziz meneko badu / ongi egilea. Zby RIEV 1908, 768. Othoitzak nere ahaideentzat, adiskideentzat, arimako eta gorphutzeko ongiegileentzat. Arb Igand 200. Denborari igartzeko / zerbait aparatu / ongi-eille onen batek / zizkan preparatu. Arrantz 129. Kalte eginez besteri, / bere ongi egileri; / nahi dena uros bizi, / beti xuxen ibil bedi! Etcham 205. Errege batek nola egin behar dik ongi-egile handi baten handizki ohoratzeko? Zerb IxtS 74. Zuen ongi-egileeri baizik ez baduzue ongirik egiten, zer sari dukezue? Leon Lc 6, 33 (HeH, Dv ongi-egile; Lç ungigile, Ol ongi dagizuetenei). Paristar aberats heiek gaixo emazteaz urrikitu ziren. [...]. Beren burua edertzen zuten hola, Paristarrek, ongi-egile gisa. JEtchep 34. Gogoan daduzkatan gizon ta andreak, / ene ongi-egile parerik gabeak, / merezi nuen baino aunitzez hobeak. Xa Odol 231. Irri-eragille / ta ongi-egille. Zendoia 51.
v. tbn. JesBih 55s. HU Aurp 86. Ir YKBiz 126. Ungi-egile: Harb 153. Hm 111. Gç 54 (-ille). He Gudu 75 (-ille). Lg I 290 (-ille). Mih 59 (-ille). Dh 6. Ongigil(l)e: Gy 107. Lh EEs 1915, 245. Mde Pr 235. Honkigile: Arch Gram 16.
Bienhechor, benefactor. " Ongi-egileak ongi-egile, el bienhechor (encuentra) bienhechores" A. v. ongile.
Agian norbeit bentura leite zenbeit ungiegilegatik hiltzera. Lç Rom 5, 7 (TB ongi egile; He, Dv prestu, BiblE on, Ol, Ker, IBe ongil(l)e). Baldin ungi badagiezue zuen ungigilei, zer esker dukezue? Lç Lc 6, 33 (HeH, Dv, Leon ongi-egile, Or ongi egiten dizuetenai). Ezagutzen dut ezen zu zarela ene [...], ardurako ongi egilea eta pensamendu onen inspiratzaillea. Mat 293. Gure ungi egilleei sekulako ontasunak eman dietzetzun. EZ Eliç 350. Eskerrak finean ditutzuen ene ungigile guziok. Harb 267. Zeren nola baita Iainkoa, guztien gaiñeko ongi egillea [...], guztia hari diogu zor. Ax 497 (V 321). Erraiten deraukute zu zarela ongi egille handia. SP Imit III 22, 2 (Mst hunki-egile; Ip hunkigile). Ongi egilleen, hauzokoen eta bertzeen aldera minzo naiz zeronek hautatzen ditutzunez. SP Phil 295 (He 296 ongi egille). Herioa dela gizonaren honki egilia. Tt Onsa 168 (v. tbn. 128 hongi egile y Arima 114 ongi egile). Noren behar dügü güziz othoitü? --Nork bere askazi, adiskide eta honkigilen. Bp II 127. Emozute bizitze eternala gure ungi egilei. CatLav 12. (V 14) Bekatu egin dut Yangoikoaren kontra, baita nere ongiilerik aundiena. FamInst 833. Gizona Jainkoaren emaitzez berez baliatzen da bere ongi egilearen mezprezatzeko. Brtc 91 (v. tbn. 29 ungiegile). Ez ote zen bada aski / ongi-egilen maitatzea? Monho 130. Konsolázio guziarén Jangoikoa, ene amazále ta ongiegille bakárra. LE Ong 72v. Gure ongiegile guziei, jauna, zure benedizioneaz paga zaiezu. CatLuz 40. Bere honkiegiliari / bizia eman dionari. Arch Fab 201. Nazioneen erregeek buruperekin erabiltzen ohi dituzte eta hekien gainean nausitasun dutenak ongi-gile deitzen dituzte. HeH Lc 22, 25 (Lç ungigile; He ungi egille, Dv ongiegile, TB, Ol, Ker, BiblE ongil(l)e). Bere ungi egilearentzat izan zuen esker gabetasuna. Hb Egia 45. Gizon hura Iñazioren adixkide min bilhakatu zen eta konpainiaren ongi egile handi. Laph 241. Izanen da semia egiaren maitazalia, proximuendako ongiegile bat? LuzSerm 279. Otso horren iduri / da esker gabea, / guziz meneko badu / ongi egilea. Zby RIEV 1908, 768. Othoitzak nere ahaideentzat, adiskideentzat, arimako eta gorphutzeko ongiegileentzat. Arb Igand 200. Denborari igartzeko / zerbait aparatu / ongi-eille onen batek / zizkan preparatu. Arrantz 129. Kalte eginez besteri, / bere ongi egileri; / nahi dena uros bizi, / beti xuxen ibil bedi! Etcham 205. Errege batek nola egin behar dik ongi-egile handi baten handizki ohoratzeko? Zerb IxtS 74. Zuen ongi-egileeri baizik ez baduzue ongirik egiten, zer sari dukezue? Leon Lc 6, 33 (HeH, Dv ongi-egile; Lç ungigile, Ol ongi dagizuetenei). Paristar aberats heiek gaixo emazteaz urrikitu ziren. [...]. Beren burua edertzen zuten hola, Paristarrek, ongi-egile gisa. JEtchep 34. Gogoan daduzkatan gizon ta andreak, / ene ongi-egile parerik gabeak, / merezi nuen baino aunitzez hobeak. Xa Odol 231. Irri-eragille / ta ongi-egille. Zendoia 51.
v. tbn. JesBih 55s. HU Aurp 86. Ir YKBiz 126. Ungi-egile: Harb 153. Hm 111. Gç 54 (-ille). He Gudu 75 (-ille). Lg I 290 (-ille). Mih 59 (-ille). Dh 6. Ongigil(l)e: Gy 107. Lh EEs 1915, 245. Mde Pr 235. Honkigile: Arch Gram 16.
azpiadiera-1.1
(Uso adj.).
Saindu ungi egillea. Saindu berthutetsua. EZ Man II 192. Nola baitzare Jaun handi eta ungigille bat. Gç 119. Nazioneko bilkuiaren dekret ungi-egile eta samurren ezagutzea. Iraultza 102. Zaldiak esker bihurtzen dio / giza ongi-egilleari. "Bienfaiteur" . Gy 145. Aita ongiegile samurra eta espos guziz gozoa. Dv LEd 136. Atsegin dugu, herritar ongi-egile handi baten gorestea. HU Aurp 152. Ützül zatzü zure begiak, Mariaren aldilat, fitsa eta ekhüra itzatzü zure suak izar hunki-egile hartan. msS 4.
Saindu ungi egillea. Saindu berthutetsua. EZ Man II 192. Nola baitzare Jaun handi eta ungigille bat. Gç 119. Nazioneko bilkuiaren dekret ungi-egile eta samurren ezagutzea. Iraultza 102. Zaldiak esker bihurtzen dio / giza ongi-egilleari. "Bienfaiteur" . Gy 145. Aita ongiegile samurra eta espos guziz gozoa. Dv LEd 136. Atsegin dugu, herritar ongi-egile handi baten gorestea. HU Aurp 152. Ützül zatzü zure begiak, Mariaren aldilat, fitsa eta ekhüra itzatzü zure suak izar hunki-egile hartan. msS 4.
azpiadiera-1.2
Eliza honi honkigiliak, Jinkoak paka ditzan.FPrS 19.
sense-2
2.
"
Hunkigile (S), avenant, prévenant"
Lh.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
