Harremana

    OEH - Bilaketa

    478 emaitza gaineko bilaketarentzat

    Sarrera buruan (32)


    Sarrera osoan (446)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    to.
    sense-1
    1. (gral.; Lar, VocBN , Dv, H) Ref.: A; Lrq; EI 338; Iz Ulz (bai) .
     " To dice 'toma'" IC II 124. "Toma, tómalo, en modo ínfimo, al muchacho to, a la muchacha no " Lar. "(Más vale un toma que dos te) daré, obe dek bein to, ezen ez bi gero " Ib. " To makhila hori, tiens, prends ce bâton. [...]. Même signification quand il s'agit d'un coup que l'on frappe: to, horra hiretzat " H. " To (c.), toma, ten. [...] To ta no (c, ...), tratamiento familiar" A. " Tó ogipuské bat, toma, chico..." Iz Ulz (s.v. tóri). Cf. tori.
    azpiadiera-1.1
    Documentado tanto al Norte como al Sur. La forma con aspiración se encuentra en Etcheberri de Ziburu, Axular y Xarlem. En DFrec hay 3 ejs.
    Naiago dot to bat ze amabi emon deiat. RS 40. Doktriña kristianaren ikhasteko haurrei, exortazionea. Tho haurtxoa, ikhas ezak salbatzeko artea, / zeña baita gañerako zuhurtzien andrea. EZ Eliç 82. Fransesak ere badu proberbio haur [...]. To batek gehiago balio diala eziez bi ukhenen duk. Tt Arima 105. Tho, Hunolt, haur diala / galthatü diharia. Xarlem 332. Ago ixillik, to ogi zati bat, ta ez egik zaukarik. VMg 27. [Peseta] eskañi ziyon / esanaz seriyo: / To, eta nausiyari / eraman akiyo. Bil 130. Gezurra da ba ori. --Gezurra? to, to, to, (joka) ia au ere gezurra dan. Sor AKaik 117 (v. tbn. 118). Patxik bota zuan azkeneko ontzakoa esanaz: --To, eta erosi zak berakin ni urkatzeko soka. Apaol 101. To, artzak bada!-- esan, eta bota zion ostikara bat. Urruz Urz 15. To, edan zak, Piarres... Har zak arno kolpe bat. Elsb Fram 148.
    ( s. XX) To, Jose, arzak Malentxoren gurutzea, mun egiok. Ag G 362. Eta jo ezker, jo eskuin, Pan! Pan! [...]. --Ai, ai! Aski Xaneta! --To, to, hau ere, eta urririk, konduaren gaineko! Barb Sup 98. To, emen duk kamisika. TP Kattalin 182. To saria ta aldegik! Or Mi 86. Dote on batez ni laguntzeaz / zindukea zuk atsegin? / Aita on harek erraiten dio: / to bi miliun urretan. Etcham 150. Zerbait geiago eman bear ba-dan? To ta to... Anab Usauri 78. To oillo bat eta to oillo bi. "Toma una gallina y toma dos" . Or Eus 177. Makhil luze hura hartzen du bi eskuz, eta kask, gain-behera Murtutsi: --To, atxikak hori, muthur beltza! Lf Murtuts 11. To giltza ta ikusi zak erorrek. Etxde AlosT 52. Nahiago dut to bat ezenez hamabi emanen daiat. Herr 6-2-1958, 4. To dirua --jarraitu zion osabak paperezko diru mordoa luzatuz. Etxde JJ 117. Zer behar dut sinatu? --To, hiru paper hauk sinaizkik. Hemen bat. Larz Iru 42. To gure zikiroa ta gure izenean egin zak bazkari ona ire etxean. NEtx LBB 181. To zarra ta ekatzan berria. (G-goi). EZBB II 115. Gizentzen? Eta argaldu egin nai? To sega xar au. Ataño TxanKan 10. To: hori jaten ez baduk ez duk besterik ere ukanen. Larre ArtzainE 44.
    v. tbn. Sor AKaik 112. ABar Goi 30. Lek EunD 25. Iratz 76. Leon GH 1953, 71. Zendoia 179.
    azpiadiera-1.2
    Aurpegi alai ta barretsuaz emon eustan, iñoala: Toik Lazaro. Or Tormes 85. Toik gazte, oroigarritzat, nire kristal-eraztun. Or Mi 40.
    azpiadiera-1.3
    (G, L, B, BN, S; SP, Dv, Lar, Añ, H). Ref.: A; Lrq. (Pl.). "Totzik, har itzak eure diruak eta utztak niri bakea, tien, prens ton argent et me laisse en paix" SP. "Totzik, si on présente plusieurs choses" Dv. "Tómalos al muchacho, totzik" Lar (tbn. en Añ). "Toizkik (G-to, B), tómalos, hablando a un hombre" A. "Totza (S), totzak (S), thotzik (L), totzik (G), tómalos, tú (hombre)" Ib. "Tozkik (B, BNc), tómalos" Ib. v. tbn. Lf Gram 634.
    Thotzik bada, har itzak heure zapaten diruak eta utztak niri bakea. Ax 430 (V 279). Eza hi juanen / nahi bahiz eta ez / toza [sic] present hoiek / eta parti fitez. AstLas 23. Totza: hik hamarrekoak, nik tantoak. Andurain UskIb 112. Urteak eraman ditie ene indarrok, eta toitzik. ' Tiens' . Or Mi 15. Toitzik ik. Ez didak orregatik ezer eman bearrik. Eston Iz 107. Postaz ethorri dituk bi letra. To-itzik. Lar Iru 94.
    sense-2
    2. (gral.; SP, Urt IV 146 (th-), Lar, Aq, Añ, H (+ th-)) Ref.: A; EI 388 .
     "Façon de tutoyer un homme" SP. "El que bien trabaja debe comer bien. To to saluxan, nola lan ola jan (AN)" Aq p. 63. "To al perro, (c.) to. Con to llaman en G al muchacho en trato ínfimo" Añ (v. tbn. Lar). "Haugi, to, viens, toi. Aditzen duk, to?, entends-tu, toi? Norat oha, to?, où vas-tu, toi?" H. "To (c), voz con que se llama al hombre y en AN, BN, L, R y S también al macho de los animales domésticos (perro, gato, buey, carnero, etc.). [...] En V apenas se usa ya sino para llamar al perro; en cambio en algunos pueblos en que se habla dicho dialecto, como en V-ger-m..., se hace un uso exorbitante de su diminutivo txo para llamar a un muchacho" A. Cf. GarateCont RIEV 1935, 352: "To, to, llamada, en El Coloquio de los perros, de Cervantes". v. 2 txo. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur.
    Beste itxaso orri, paratu zionean Jainkoak ondarrean bere marra eta esia, esan zion: "To; ona noraño elduko aizan, aurrera igaro gabetanik". Lar SAgust 10. To, ez diok bizia zer kendu hik Job nere serbitzariar. Mb OtGai II 293. To, to, bat esan orduko, enzuten dau [txakurrak] . Mg PAb 92. To, Pello, horra Olhetako bidea. Elzb PAd 31. Axeriak erraten / dio akherrari: / Beha zak, to, gogota / zertaz naukan ari. Zby RIEV 1908, 761. Errak, to, Aillande, hor düka xürüla? Andurain UskIb 33. Ordurako bazetorren zakurra. [...] --To, txuri, nere albora! Ag G 154 (v. tbn. 155). Orai berian zakhürrari erraiten zaio jinerazteko. To! to!; eta ohiltzeko aldiz: Ale tuche! Eskual 31-10-1913, 3. --Hela! Badea nehor? --Aintzina, aintzina! To, Martin! Hemengo aldi? Jar zaite, othoi! Barb Sup 10 (169 too! ). [Pellok] erbiari igortzen dio, kopetaren erdi erdira, bikhe ophil bat: "Hatzemak hori, to!". Ib. 30. Zertaz duk, to, arrangura? Ox 98. Otsokok Astokori: gau on, jaun astoa; / Astokok Otsokori: to, gau on, otsoa. Ib. 118. Errak, to, apez-jalea, / mokoa duk xorroxko! Etcham 52. Ik oraindik ez dek mojik kontrabandoan pasa. To, ala dek. Alz am 96. To, Pello, nun haila? Auritzeat? Zub 41. Debrien arima! To, nundik agertu hiz, Erramun? Ib. 49. Hi hiza Lepi. To ahantzia diat! Hi to? JEtchep 104. Ez diat sosik mutikoa. Ukan banu emen nezakek gogotik, to. Ib. 114. --Orai berantegi duk. --To, Pantxo, pena egiten dautak! Larz Iru 118. --Emanen diat [predikua], bainan zuek ixilik egotekotan, elizan bezala. --Ba, muthikoa ba. To, haugi hunarat. Upha-adi mahainaren gainerat. Larz Senper 106.
    v. tbn. AstLas 17. HU Zez 22. Zerb Ipuinak 90. JE Ber 35. ABar Goi 75. Mde Pr 52.
    azpiadiera-2.1
    Okaztagarri dena eskuaraz, haurrek aitari erraitea to, amari no; joitea bezalatsu. HU Aurp 211. Burrasoek haur handituei to eta no; ttipiño direlarik, ez; orduan zu edo xu. Ib. 211.
    azpiadiera-2.2
    "En cet emploi to est invariable, bien qu'on adresse à plusieurs. Norat zoazte, to? [...]. Adizazue, to, écoutez vous autres. Mais on peut aussi éviter le tutoiement: Adizazue zuek, écoutez vous autres, en employant le pluriel zuek vous, ou lieu du singulier to, toi. L'un et l'autre sont usuels" H.
    azpiadiera-2.3
    " Hemen no da to, ici la femelle commande le mâle" SP. " Migelen etxean no da to [...], en casa de Miguel él es ella y ella es él (msLond)" A Morf 454.
    Amorantea zen nabusi: no zen tho: emaztea gizon, oilloa oillar. Ax 343 (V 228). Emakume baten menpean ez naun egongo. Gurean, no ez dun izango nagusi, to baño. Zait Sof 175. Pernandoren etxean no zen to (andrea zen gizon, andreak zeukan alkatemakilla) karraxitan beintzat. Etxde PerPl 61. To, nunbait nunbait no bilakatzen bada, edo no, to, adio etxea! Egunaria 24-9-1971 (ap. DRA ).
    azpiadiera-2.4
    [Eskuarak] badu oraino bertze manera izpiritutsu [...] bat, bertze hitzkuntzek eztutena jakiteko, berboari jeneroaren eratxekitzea, v.g. To eta No: emaiten daroat eta emaiten daronat . ES 91.
    sense-3
    3. (G-to, L-ain, B ap. A; Dv, H). (Interj. para expresar admiración o sorpresa, o como llamada de atención). "To sert encore à attirer l'attention. To, hara non heldu den, tiens, le voilà qu'il arrive" Dv. "To! hor hiza?, tiens! te voila? [...] To! iadanik hemen ditiagu gure lagunak, [...]. To! ahantzi ditiagu beharrenak, tiens! nous nous avons oublié les choses les plus nécessaires" H.
    Ixilik ago, ahal baduk, / to! yakintsun ergela, / ez erran guri, arranoa, / beletik heldu dela! Elzb Po 200. Aditu duk behinere, Pello, erraten goitatuz ez dela frankotan deusik galtzen? To! huna non den egia horren froga bat. Elzb PAd 48. Ez duzu ikusten xarbo hura han dagola dilindan [...] buztanaz abarrari lotua? --To, hala da, ez nuen sinesten, orai ikusten dut. HU Zez 57. Too, xiflete bat emonaiakue ezbaiaz ixiltan. Mdg 133 ( to en la ed. de Estornés). --To! Aspaldikoa! Oraino bizi? --Nehork ez hil nahi, gaixoa. Zer da gero? StPierre 11. Beiñere plamenko baten matrailak artu duan muturreko ederrena ari emanaz, to! Orrela erantzun diokat! Lh Yol 44. Jakinarazten zion [...] paga khendua zitzaiola, zeren Errepublika arthiki beharrez mintzatu zen! "Arthiki, Errepublika? To! arthik errexa duk horien Errepublika". Barb Sup 3. Pettan [...] hirriz ari zen goxoki: "To, ederra diaguk hori!". Ib. 138. To, orra non eldu dituken oiek. TP Kattalin 192. To, urrena topatzen ba-duk, seguru illa dala. Anab Usauri 8. --To... ta egia dik. Beste osaba bat ere badiagu guk, an Ameriketan. Lek EunD 48. Ixtant baten buruan, karrosa bat kanpoan aditzearekin [...] erraiten du: To, ezteiliarrak! Lf Murtuts 53. To, Beltran! Neretzako lekiken berririk pozkarriena ia-ia esateke utzi diat! Etxde AlosT 69. Batak besteari begiratu ta esan zuten: To! ustez ixillik getozen eta norbaitek itz egin du emen. JAIraz Bizia 50. --Agur gazteak! --Egin zuen jaun omonierrak [...] ganbaran sartuz--. Berriak badira? Zu atzo ikusia! Zer diozu ba! To, zu berria? Oh zer liburu ederra! eta zu? JEtchep 107. --Bera hemen izanen duk ixtantean. Zer behar zioiat erran? --To..., nik ez zakiat. Larz Iru 80. --Zer kondatu izan dute Amerikaz? --To... Nehork nahi ez dituzten ofizio errefusetan, han Eskualdunak ar-arazten dituztela. [...] Holako, to! Ib. 142. Txikitzeko asmoan asita, to, errukitu egin niñun! Ataño TxanKan 54. To orai pollita haiz! Ib. 43. "To, txistularia!" Han zegoen bere danbolin eta guzti. MEIG I 61.
    v. tbn. Zerb Artho 31. Larre ArtzainE 173.
    azpiadiera-3.1
    (Con reduplicaciín intens.). "To, to, to! exclamation de surprise" Dv. "To, to! (B, BN-ciz-baig, S), bai to (AN-gip), bai zera (AN-gip), ia ia (V-m-gip) [...] arrapazak (G-azp-goi)" Gte Erd 156.
    --Zer duk izena? --Pello. --Pello?. to! to! to!. ez haiz hi beattar izana? Elzb PAd 7. --Ara, zerbait zertzeko ustietan nagota. --Zerbait zertzeko ustietan? To, to, to! Andregeia nai al euke? Ag G 145. Jon Doni Petrik burua altxatzen du [...]: "To, to! Norbait heldu zaikuk egun zerurat! baduk mira!". Barb Sup 14s. To, to, uria da hasi, / denbora zauku nahasi. Ox 50. To, to, esan neutson. " ¡Olé! le dije yo" . Or Tormes 35. To, to... huna nun heldu den, oxtian aiphatu, bakero tzarra. Larz Iru 62. To, to, Gaixtakin, artzaiñak / khexüehixka direla! " Tiens, tiens, Gaixtakin, voix comme les bergers sont prompt à se mettre en colère" . Casve SGrazi 96.
    v. tbn. JE Bur 28.
    azpisarrera-1
    TTO (G-to, AN-erro, L-sar, Ae, Sal, S ap. EI 338). (Voz con que se llama al hombre, tuteándolo). Sg. EI 338, en Oreja se utiliza tto para niños.
    Tto! erran zion Krispiñek, atxaskol zathi bat jaten b'ok (ba dok) zoratu e'ingo haz. Osk Kurl 106 (v. tbn. 65).
    azpisarrerakoSense-1.1
    " Tto (B), voz con que se llama al perro" A.

    to

    to
    << 1 tintin 0 / 0 tragedia >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper