OEH - Bilaketa

12 emaitza gainalde bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 nahiko.
tradizioa
Tr. Documentado en autores meridionales desde finales del s. XVIII, si bien son escasos los ejs. hasta el último tercio del s. XIX. Al Norte sólo se encuentra en Zerbitzari, Iratzeder, Etchepare de Jatsu y Xalbador, que emplean la forma nahiko . En cuanto a su empleo det. o indet., así como a su posición con respecto al sustantivo al que acompaña, son muy variadas las posibilidades documentadas. Acompañando a un sust., det. o indet., hay tanto nahiko como nahikoa, siendo el uso más frecuente el de nahiko ante sustantivo, tanto det. como indet, si bien los ejs. más antiguos (que son occidentales) corresponden a nahikoa , principalmente tras sust. Como predicativo y acompañando a un vb. es notablemente superior el empleo de nahikoa frente a nahiko, mientras que acompañando a un adj., adv. o expr. adverbial, parece algo más frecuente el empleo de nahiko . Es utilizado gralmente. con caso absoluto; apenas hallamos ejs. con otros casos de decl.: con sociativo en Soroa, con instrumental en EusJok y Berrondo, y con genitivo en Lizardi; cf. con expr. adverbiales como naiko bildurrez (Bilbao IpuiB 52) o naiko lanakin (Berrondo Kijote 266). Cuando es usado modificando a un adj. que a su vez complementa a un sust., aparece por lo general colocado entre ambos (gizon nahiko(a) handia, etc.); sólo hallamos algún ej. aislado, en Bilbao, precediendo al sust. En DFrec hay 343 ejs. de nahiko(a).
sense-1
I. (Acompañando a un sust.).
azpiadiera-1.1
1. (V, G, AN; Zam Voc) Ref.: A; EI 353; Gte Erd 229 .
(Det.; precedido de sust. det.). Suficiente, bastante. "Se usa siempre con artículo singular y exige que la palabra a que se agrega lleve también su artículo; y se pospone siempre. Mutilla naikoa, bastantes muchachos" A. "Bastantes hombres, [...] gizona naikoa (G-azp-to, AN-larr-araq-ulz)" EI 353. " Zopia nahikoa artu det (V-arr, G-azp), ogia naikoa jan dozu? (V-arr, AN-5vill)" Gte Erd 229.
Emango digu lurrak, / garia ta artoa, / gaztaña, sagardoa / ta ardoa naikoa. GavS 33. Zer esana naikua etxian daukeela. fB Ic III 328. Ez egunero janaz / ogiya naikua. Ud 24. Jaunari zor deutsagu / eskerra naikoa. AB AmaE 356. Zukoa naikoa janda. Ib. 207. Mai sendo ta ederra daukagu. Ogia naikua ere bai. Bv AsL 168. Orain [...] dirua naikoa daukazue. Echta Jos 73. Izango det bai astia naikoa. Ag G 123. Zer esana naikua / ipiñi du beintzat. Noe 87. --Naitasuna naikua degu. --Baña diruba're biar degu. Alz Txib 104. Batek ere lana naikoa eman zion. Muj PAm 39. Taloa ta esnea naikoa jan bai beintzat. Or SCruz 18. Orain lau zakur aundiren ordaiñ / gezurra naikua. MendaroTx 203. Etxean badaukagu [...] sugaia naikoa ta beien iñaurkiña. Or Eus 130. Sermoia naikoa entzundakoa. Etxabu Kontu 90. Ta zuk guztientzako / indarra naikoa. Insausti 101. Gaia nahikoa bildu nuen, bai paperean eta bai cassette-tan. MEIG VI 138.
v. tbn. EusJok II 52. Enb 170. FEtxeb 12.
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de sust. pl.). "Bastantes hombres, [...], gizonak naikua (G-bet)" EI 353.
azpiadiera-1.1.2
(V-arr-arrig, G-nav, AN-larr ap. EI 353 ) .
(Precedido de sust. indet.). Se han incluido tbn. en este apartado ejs. ambiguos de sust. con -a constitutiva
Berak azkenik / bêban emastegei naikoa. Zav Fab 1907, 539. Alegiñ naikoa egiten zioten. Aran SIgn 63. Nik baneuka ondasun naikoa, / munduan nintzateke zorionekoa. AB AmaE 209. Zuri emon ein jatzu / zer entendidu naikoa. EusJok II 109. Lur naikoen jabe dala. Alz Bern 56. Kopla ontzeko asti naikoa bazkalondoan izango ez al dezute? Lh Yol 53. Jan naikoa eman. Inza Azalp 124. Orrela parra naikoa egitearren. Muj PAm 43. Berau dok au azeri naikua. Kk Ab II 153. Lo naikua egiñez. Yanzi 140. Ale naikoa jan. Or Eus 158. Ausardi naikoa dutenak. Txill Let 32. Txalupa naikoa altxata zegoala. Anab Poli 33. Biar arte badozu epe naikoa. Erkiag BatB 130. Hats nahikoa hartu. Osk Kurl 67. Beta nahikoa eman. Ib. 208. Ezkon-berriak "puntera" naikoa aditu bear izan zuten. NEtx LBB 20. Berdura naikoa bazegok. BBarand 105. Ez da arrazoi nahikoa gainerako bideak mozteko. MEIG VII 44.
v. tbn. Ag AL 85. BEnb NereA 46.
azpiadiera-1.1.3
(V-arr-arrig, G-azp ap. EI 353 ) .
(Precedido de partitivo). "También se oye gizonik naikoa " A Morf 677.
Jaiotea da utsik naikoa, eta guraiña, / eriotzeak euki dagian laster nor ill. AB AmaE 175. Jakin-nai onek damost aspaldi / buru-austerik naikua. Enb 144. Eta auxe argibiderik naikoa. Akes Ipiñ 13. Txalupetxean mutillik naikoa egoan. Erkiag Arran 71. Nikanor-ek badarabil zirkiñik naikoa. Erkiag BatB 110 (v. tbn. 127). Baña berari ere eman die / buru-austerik naikua. BEnb NereA 84. Zer egiñik naikoa / orreikaz daukate. Ayesta 113.
azpiadiera-1.1.4
(V-ger-arr-m-gip, G-azp-goi-bet, AN-araq), nehiko (neikua V-gip) Ref.: EI 353; Etxba Eib; Elexp Berg ( naikua ); Gte Erd 229 .
(Ante sust. indet.). " Naikua lan eiñ dot irurogei ta zazpi urtian " Etxba Eib. " Aurten be naikua jente etorri da jaixetara " Elexp Berg.
An euko dau naikua zer edan. Mg PAb 193. Naikua amorio eri-gaxuai agertu zienian [...]. Bv AsL 50. Naikoa lan darabilt. AB AmaE 405. Naikoa egun igaro zituan. Ag AL 166. Naikoa zer esan da zer entzun baeukan bere barruan. Ag Kr 204. Naikua ogi ez al daukak? Ag G 144. Betille oiek belztutzen berriz / badu naikua zeregiñ. Urruz Zer 75. Bazan naikoa zur eta errekin. Munita 145. Naikoa mirari izan zan. Erkiag Arran 151. Naikoa toki izan. Ib. 40. Naikoa burukomin daukelako. SM Zirik 6. Naikoa proba ta siñistamendu dugu au. Vill Jaink 45. Seme-alabekin naikoa arazo zerabilten. NEtx LBB 57. Gure zilbota betatuteak / eukan naikoa ardura. Ayesta 27. Ez dakit izango dan / naikoa sari. Zendoia 47. Badut nahikoa adibide nere jaioterrian. MEIG VI 102.
v. tbn. Sor Bar 31. EusJok 38. A Ardi 37. Enb 166. Ldi IL 87. Arti Ipuin 66. BEnb NereA 53. Etxba Ibilt 458. Uzt Sas 32. Etxabu Kontu 69.
azpiadiera-1.1.5
(G-goi ap. EI 353 ) .
(Ante sust. det.).
Ematen diote oraziorako naikua gaia. Bv AsL 148. Txakurrak pasa zuben / naikua larriya. Noe 23. Neuronek daukot naikoa konpondu-bearra. Or Tormes 43. Bere zuztarra arakatzeko / ez da naikua gizona. BEnb NereA 63. Naikoa lana genduan. Uzt Sas 19. Une batian an ere bazan / naikua bertsolaria. Ib. 271. Euskerak badaukala, / naikua ajia. Ib. 357. Naikoa ardoa edan. JAzpiroz 104.
azpiadiera-1.1.5.1
(Ante sust. pl.).
Mutil da neska, badabizkite / udaran naikoa lanak / beren gorputzak erakusteko. Basarri 164. Bizi eziñik badabilzkigu / guk naikua komeriyak. Uzt EBT 87. Garai batean naikoa lanak / baziran or, baiña. Zendoia 198.
azpiadiera-1.1.6
(V-arrig-oroz-ple-m ap. EI 353 ) .
(Ante partitivo).
Eztaukat naikoa dirurik. Ag Kr 148. Ta bazterrak erabiltzeko naikoa indarrik ez etxean! Ag G 206. Mundu onetan naikoa bizitzarik eroan ebala-ta. Bilbao IpuiB 89. Naikoa adimen zorrotz eta zitalkeririk euken areik ardura gitxigaz bizimodua atarateko. Ib. 159. Naikoa dantzarik egin neban bart. Erkiag Arran 69. Ganera alan geratutzean / emon naikoa lotsarik. Ayesta 103.
azpiadiera-1.2
2. (V, G-azp-goi-to-bet, AN-gip-5vill-araq-ulz-olza) Ref.: EI 353; Gte Erd 229 .
(Indet.; ante sust. indet.). Se han incluido tbn. en este apartado ejs. ambiguos de sust. con -a constitutiva
Naiko arrai-gorri arrapatuko dezute. PArt ( in Bil 174 ). Zu zaude ixillik, oraindik naiko denbora badaukaguta. Moc Damu 7. Badegu naiko aberastasun guziak ornitzeko. Inza Azalp 104. Naiko bildur deutsot. Or Tormes 55. Ni ere naiko etxekoandre naiz etxe onetan. Lab EEguna 90. Naiko toki [...] badago. Ib. 87. Naiko lan badu. Or Eus 328. Ba dute naiko afari. Ib. 81. Naiko diru irabaztea. ABar Goi 49. Naiko maxio egin didazu, Agerre, ta utzi eidazu pakean. TAg Uzt 288. Nahiko gudu izanen dugu, garraituz gure burua. Iratz 179. Naiko buruauste bereganatu zuan. JAIraz Bizia 100. Nahiko elementu eman izan zaiola. Mde Pr 41. Naiko jende biltzen ez zitzaielako. Anab Poli 91. Nobela baterako naiko gai eztagoela hemen. Arti Ipuin 60. Naiko burruka badaukat. Gand Elorri 90 (v. tbn. 57). Aspalditxuan / babille naiko zarata. BEnb NereA 161. Berekin baitzeukan naiko desgrazi. Salav 70. Naiko denbora badago. Lasarte ( in Mattin 27 ). Altxa zan Santxo ezurretako naiko-miñez. Berron Kijote 188. Ogei bat lagun naiko muniziorekin izan bagiña. Alkain 177. Guda ostean naiko arrastero ontzi asi ziran arrantzan. Etxabu Kontu 42. Gina Lollobrigidak aski du nonbait begien aurrean agertzearekin [...]. Bera da nahiko pizgarri. MEIG I 159.
v. tbn. EusJok 95. Mok 20. Tx B 135. Alz Burr 42. Ldi IL 10. EA OlBe 21. Munita 90. Bilbao IpuiB 99. Etxde JJ 196. Gazt MusIx 143. And AUzta 49. NEtx LBB 89. Uzt Sas 84. Onaind STeresa 85.
azpiadiera-1.2.1
(G-azp-to, AN-gip-olza), nehiko (G-azp) Ref.: EI 353; Gte Erd 229; ZestErret ( nahiko, nehiko ) .
(Ante sust. det.). "Bastantes hombres, [...] naiko gizona (G-to, AN-olza)" EI 353.
Naiko ogia jaten genduenean. Lard 75. Pensatzeko naiko gaia ematen zioten. Arr GB 50. Bazeguan / naiko endrerua. PE 74. Badauka naiko buru-austia. Ud 51. Naiko artua ta gaztaña duben baserritarra ez dago gaizki. Sor Bar 100. Naiko illarra badakazute oraindikan? Ib. 78. Naiko diruakiñ etxera. Ib. 84. Egin dezu orrazten / naiko alegiña. Noe 24. Orren besuak ukabilkarako / badute naiko indarra. EusJok II 144. Modu orretan naiko diruaz / laixter dator amagana. Ib. 153. Naiko dirua egin du. Tx B II 85. Piñupean naiko itzala bazenuke. Or Mi 51. Irten bear luke [...] naiko indarraren yabe. Ldi IL 146. Bart su-ondoan egin digu naiko loa. Or Eus 135. Ta iru aurrekin, naiko lana badu. ABar Goi 23. Bazeraman berekin naiko egur-pilloa. SMitx Aranz 155n. Naiko egurra atera dute sutarako. Munita 64. Laborariek nahiko sosa badute. JEtchep 30. Badezu naiko indarra. Uzt Noiz 116. Eta alaba maitatutzea / ez al da naiko dotea? Xa EzinB 136. Zazpireun lagun bagiñan baña / bazan naiko janaria. Uzt Sas 271. Naiko astia emango dizu. Berron Kijote 151. Naiko odola ta naiko izerdia kosta zitzaien. Ib. 146. Gazta-pusketa bat eta naiko ogia. BAyerbe 43.
v. tbn. Izt C 130. Zab Gabon 35. Arrantz 107. JanEd II 84. Inza Azalp 126. Jaukol Biozk 66. Enb 161. TAg Uzt 255. Etxde AlosT 16. Anab Poli 81. Ataño TxanKan 162.
azpiadiera-1.2.1.1
(Ante sust. pl.). "Bastantes hombres, [...] naiko gizonak (G-goi-bet)" EI 353.
Emanaz moroairi / naiko konbatiak. Afrika 51. Zer zion gazetak? Sortu al zezakien guzia, naiko gezurrak nastuaz. Goñi 37. Naiko okelak janagatikan. Tx B II 40. Eusko-gogolantzeari naiko aldaketak eragin zizkioten. JMB ELG 75. Gero nahiko gereziak bilduko ditutzue. JEtchep 19. Ondo egonda ere ez al dira naiko lanak izaten plazan? Albeniz 94.
azpiadiera-1.2.2
(V-ger-ple-arr-arrig) Ref.: EI 353; Gte Erd 229 .
(Ante partitivo).
Baño izain dut naiko inderrik bide ontan irauteko? TP Kattalin 188. Urte erdirako badut naiko giarrerik. Or Eus 48. Ezpaiñak garbiketan badu naiko lanik. Ib. 369. Txomin Txikik-eta, Patxok-eta baeuken naiko jairik Santiyago egunerako. Bilbao IpuiB 236. Naiko odolik ixuri dugu. Ibiñ Virgil 79.
v. tbn. Anab Aprika 69.
azpiadiera-1.2.3
(Precedido de sust. indet.; se han incluido tbn. en este apartado ejs. ambiguos de sust. con -a constitutiva).
Jaungoikoa berorixe etzaigu agiri, baña bai berak ez beste iñork egin eztezazken arrigarri naiko. Inza Azalp 30s. Okel ederra, gizenki naiko / zenbait otorduko jana. Or Eus 226. Etxe artan du lan naiko. Ib. 74. Bazkal-orduraño beta naiko genuela-ta. Txill Let 51. Ortik ere etiketa naiko sortzen. Gazt MusIx 57.
azpiadiera-1.2.4
(AN-olza ap. EI 353 ) .
(Precedido de sust. det.). "Bastantes hombres. [...] gizona naiko " EI 353.
Euskaldun arraza / bizi zan tokitik / [Ignaziok] artu oi zituen / agurrak naiko. AB AmaE 115. Berekin du lana naiko. Or Eus 180.
azpiadiera-1.2.5
(G-nav ap. EI 353 ) .
(Precedido de partitivo).
Ondo zaindu zaidazan oñaze orduban, / olderik naiko dauko bijotzak ostera. Laux BBa 46. Ipiñi egurrik naiko sukaldian. Ib. 6. Itzul-iraulirik naiko egiña naukazu nere burutxo ontan [...] bidea asmatu bearrez. Markiegi ( in Ldi IL 12 ). Indarrik naiko, eguraldia / itxuraz joka baledi. "Con ellas hay fuerza suficiente" . Or Eus 331. Abere beltzik, zuririk naiko, / ez du sumatzen arean. "No divisa ganado negro, sí bastante del blanco" . Ib. 328. [Ori] langilleai alogerak erasteko ziorik naiko eztala diño Aita Santuak. Eguzk GizAuz 141. Biok dozue arrazoirik naiko. Bilbao IpuiB 146. Izan eban Anastasik damurik naiko. Ib. 201. Gozorik naiko badago / zu goian iruditzean. Gand Elorri 140. Baiña bada oindiño euron artean ezpairik naiko. Onaind STeresa 62. Filomenantzat bada / suerterik naiko. FEtxeb 183.
azpiadiera-1.3
3. ( nahikoak, pl.).
Oiek izango lirake, askoren iritziz, sari egokiak eta naikoak. Vill Jaink 99s.
sense-2
II. (Acompañando a un verbo
azpiadiera-2.1
1. (V-gip, L), nehiko (neikua V-gip) Ref.: Lh; Elexp Berg .
(Det.). Suficiente, bastante. " Nahikoa badut, j'en ai assez, j'en ai mon saoul" Lh. " Oinddio eztozu naikua jan " Elexp Berg.
Eta umore ona / daukanak naikoa, / non-nai dauka bizitza / zorionekoa. It Fab 167. Zereginik ez daukagun ezkero, naikua olgau gara. Ur MarIl 25. Arrek naikoa jan ta / ni berriz goseak. Bil 124. Denpora gutxi naikoa izan zuben. Aran SIgn 90. Bertsoetan naikoa egin degu gaurko. AB AmaE 412. Begietatik odola darit gaur naikoa. Ib. 166. Seme bat badek ire errian / askozaz altuagoa, / zeiñen oñ-alki, gaur ipintzeko / ez aut billatzen naikoa. Ib. 102. Nik naikoa egin diat orain arte. Apaol 112. Naikoa esan dezu. Ib. 120. Neuk ere naikoa badakart. Ag G 157. Eta Eleizak beti naikoa badu esku zabalez guziori ugari emateko. Inza Azalp 104. Hangoek, ez dute ondotik ibiltze beharrik: athean nahikoa badute. Zerb Metsiko 327. Allegatzea naikua egin du / aitona gixagaxuak! Tx B I 216 (v. tbn. II 85). Barriketia beintzat, / ik bai-dok naikua. Enb 161. Naikoa edan dutenean. Ir YKBiz 58. Orrelako langintza bazala, naikoa adierazten digute. JMB ELG 70. Naikoa entzun genionan. NEtx Antz 43. Parroki orretati naikoa aldendute. Akes Ipiñ 19. Jostallu gisan erabiltzeko / indarra dauka naikoa. Basarri 84. Nikanor-ek ez dakiala naikoa. Erkiag BatB 155 (v. tbn. Arran 122). Erri naikoa asia dirudi. Ib. 111. Uste ori naikoa zabaldua zegoen. Vill Jaink 62. Naikoa diagu, irabazi dok apostie. And AUzta 56. Ez al din ire amak naikoa, ire aizpari emandakoakin? NEtx LBB 161. Baina eginak diren abestiek berek nahikoa erakusten digute. Xa Odol 14. Naikoa iraun digu. Uzt Sas 21. Gertaera bat izan nuan, une batez naikoa ikaratu ninduana. AZink 102. Naikoa aginduta / gagoz oin artean. FEtxeb 185. Gainalde zurituak nahikoa erakutsi eta goraipatu ditugu. MEIG I 145.
azpiadiera-2.1.1
Esan bear det toki batzuetan zerbait gaitz badarabilkiela. Arabako alderdietan naikoa. Munita 52.
azpiadiera-2.1.2
" Naikoa jan dozu ogia? (V-arr) [...], nahikoa dago ogirik (V-arr)" Gte Erd 229.
azpiadiera-2.2
2. +neko (V-ger ap. Holmer ApuntV ) .
(Indet. ).
Jendea naiko minberetua zegon. Goñi 88. Uste dedanez gizon au zein dan / eman det naiko aitzera. EusJok II 154. Zuek bertan izan ezkero naiko apainduko dezute. Lab EEguna 71. Gatxak naiko artuta eguala aurkittu eban. Otx 163. Billatu izan ditugun abere-ezurrak naikoa adierazten digute zer abere-mueta zebiltzan. JMB ELG 38. Pestaz eta Letariz ibilli da naiko. "Ha recorrido bastante" . Or Eus 25. Bein begiak naiko ase ziranean [...]. TAg Uzt 95. Nere ustez naiko egin nun. JAIraz Bizia 7. [Banentorren] naiko bustita [...] baiña pozik. Txill Let 63. Bizibide artatik aski zuan, naiko ikusiagatik. Anab Poli 69. Orain ez al gabiltza / naiko motelduta? Uzt Noiz 119. Bordaberriko basarria naiko tristetu zan. TxGarm BordaB 16.
v. tbn. Mde Pr 99. Erkiag Arran 11. MAtx Gazt 39. Osk Kurl 24. Berron Kijote 137. Ataño TxanKan 260.
azpiadiera-2.3
3. ( nahikoak, pl.).
Goian an gure izar begi txikidunak, / gañera illargiak zabal errañuak, / orrexek dituk argi guretzat naikuak. AB AmaE 344. Larrean ere bazeuden an da emen tarteka naikoak. Salav 83 (ref. a los cadáveres de una batalla). Ezin bait-diteke onik atera, mirariz ez bada; eta naikoak egin dizkio zeruak berorri [...] onik atereaz. Berron Kijote 217. Bizpahiru xatar nahikoak ditu ikusgarri agertzeko. MIH 318. Nahikoak genituzke orrialde horiek. MEIG III 107.
sense-3
III. (Acompañando a un adjetivo, adverbio o expr. adverbial).
azpiadiera-3.1
1. (Indet.). Bastante.
Eurai lekua egiteko duiñ naiko ozta. AB AmaE 448. Jende asko urrian, / naiko bildurrian, / beti etzan atsegiñ / nere aurrian. AzpPr 31. --Ez dute ordia okerren bat izango, ama, e? --Naiko okerra seme. Moc Damu 15. Naiko argi geratzen baita esan nai dana. Inza ( in Jaukol Biozk VIII ). Naiko larri ta estu erabiltzen gaituala. Ldi IL 28. Naiko garbi itzegin zuen. Or Eus 105. Zortzi muxar, ta naiko gizenak, / beteko dute zartari. Ib. 81. Alkarrekin naiko ondo aitzen dirala edonok daki. Eguzk GizAuz 87. Naiko eskasak ziran lenago ere gariak. TAg Uzt 132. Naiko berandu zan, ba, bazkaltzeko. Ib. 159. Baso-oianez naiko aberats eta eder izan dira oraindañokoan. Munita 55. Baina polita zen, naiko aberatsa eta senitarte onekoa. Mde HaurB 32. Oraindik naiko osoki ezagutu ez zuen gorputxo zuri horri. Ib. 90. Eguraldia nahiko epela da sasoiarentzat. Mde Pr 97. Naiko berandu, abiatu zan. Anab Poli 34. Badakit nik [...] naiko biargiñak dozuzana semeak. Bilbao IpuiB 172. Naiko pozik jarraitu eutsan. Ib. 37. Naiko urrean. Ib. 154. Naiko bildurrez. Ib. 52. Plaza, naiko aundia. Anab Aprika 86. Naiko xelebrea zan, erdi eroa. And AUzta 80. Nik uste baño obeto dago, naiko zuzen eta jator. Xa Odol 335. Naiko bizkar-autsia zegon Rozinante. Berron Kijote 94. Zulo naiko aundia. Onaind STeresa 68. Naiko gertu bazegoala taberna bat. BBarand 27. Gosaria izaten da, / bai, naiko eskasa. Insausti 56. Harreman hori nahiko argi ikusten da. (In MEIG VI 32 ).
v. tbn. Akes Ipiñ 8. Erkiag Arran 169. Olea 287. TxGarm BordaB 27.
azpiadiera-3.1.1
(Colocado entre el sust. y el adj. --o part. en función de adj.--).
Ez al da arrigarri naiko aundia? Inza Azalp 90. Sinesmen nahiko zabaldua baina gezurrezkoa. Mde Pr 99. Izaro edo uarte naiko azia dogu. Erkiag Arran 11.
azpiadiera-3.1.2
(Ante el sust.).
Ipuin-barreka izenagaz bataiatu dot neure liburutxu au, ta naiko izen polit-egokirik jarri deutsadalakoan nago. Bilbao IpuiB 9. Beti inguratuta / naiko jende arroz. Insausti 326.
azpiadiera-3.2
2. (Det.).
Oraiñdiño naikoa gordiña. Ag Kr 222. Idoro ebanetik naikoa laster. Ib. 209. Naikoa poliki apainduak. Ag G 17. Naikoa gordin egon arren bere zaarrean. Mok 4. Naikua ondo ebillan. Kk Ab II 48. Burni-bidetik naikoa urruti. Munita 71. Auzotegi onetako baserritarrak naikoa eraz ta polito bixi zirean. Akes Ipiñ 22 (v. tbn. 26). Naikoa aundia zan jakituria axe. Erkiag BatB 36. Ordi ta naikoa lizun izan arren. Ib. 172. Naikoa larri arkitu zan. NEtx LBB 29. Naikoa luze izango zan. Uzt Sas 335. Aspaldian nebillen / naikua balantzan. (In Uzt LEG I 180 ). Naikoa urtetsua zala. Etxabu Kontu 12. Eguraldia naikoa tristea zala. BBarand 78. Euren aldetik ikusiagaz / gauzea naikoa grabe. FEtxeb 20. Nahikoa aldakorra dugu. MEIG VI 187. Nahikoa itxuragabeki jokatu zuen. MEIG VII 28.
azpiadiera-3.2.1
(Colocado entre el sust. y el adj.).
Bertsolari bi giltzapean edukitzeko, gartzela naikoa haundirik eztago. Arti Tobera 288. Arrizko basoa dirudian orren inguru batean, ibai naikoa urtsua doa. Erkiag BatB 119. Senar-emazte naikoa zaarrak dagoz bertan. Ib. 169.
sense-4
IV. (Como predicativo).
azpiadiera-4.1
1. (V-gip; VocZeg 286), nehiko (G-azp) Ref.: Iz UrrAnz; ZestErret ( nehikua ) .
(Det.). Suficiente, bastante. " Hi nehikua dek e! Eztakak segi ta segi inberrik " ZestErret.
Ezta ori naikoa, ori edozeiñek egiten dakiana da. Ag AL 51. Etxeko danak txoratzeko naikoa zera zu. Ag G 78. Naikua da. Biok juango gera. Urruz Zer 110. Naikua ziran iru edo lau txiñel errija zaintzeko. Kk Ab I 119. Etxerako bat naikoa da ta / sobre baitaude besteak. Basarri 136. Oraiñartekoa bere ez ete da izan naikoa? Erkiag BatB 67. Baiña guretzat naikoa da posible dela jakitea. Vill Jaink 183. Gari, garagar, baba, pentzua, / ez al dira ba, onek naikua? BEnb NereA 46. Mutikoarentzat naikoa baiño geiago ere bazan ango ikuskizuna. NEtx LBB 39. Ta au naikoa eztala, saskia marrubiz betea dakar. Ib. 160. Ez dek marka egin bearrik izango, eta naikoa dek apustua irabaztea. Albeniz 163. Hori nahikoa ez balitz, gainera [...]. MIH 290.
v. tbn. Apaol 100. AB AmaE 444. A BGuzur 146. Itz Azald 140. EusJok 120. Lh Yol 36. KIkV 97. KIkG 10. ArgiDL 4. Inza in Jaukol Biozk XI. Tx B I 142. Enb 53. Alz Ram 71. Lab EEguna 82. Ldi IL 144. Lek EunD 44. Ir YKBiz 418. Or Eus 230. ABar Goi 64. Eguzk GizAuz 186. Zait Sof 44. SMitx Aranz 69. Mde Pr 191. JAIraz Bizia 67. Txill Let 93. Munita 42. Akes Ipiñ 12. Bilbao IpuiB 209. Ugalde Iltz 61. Arti MaldanB 226. Osk Kurl 151. MAtx Gazt 101. Onaind in Gazt MusIx 156. SM Zirik 118. Etxba Ibilt 459. Uzt Noiz 74. Alzola Atalak 70. Berron Kijote 21. Ataño TxanKan 257.
azpiadiera-4.1.1
Suficiente de, bastante de.
Tira, gixona; naikua da erregurik. Otx 68 (v. tbn. 80). Naikoa da jolasetik, Milia. NEtx Antz 9. Naikoa diagu itzez. Ib. 27. Naikoa da berbarik ume batentzat. Erkiag BatB 66 (v. tbn. 70). Ia koplarik naikoa da ta / amaitutera nua ni. BEnb NereA 68. Tira, naikoa da berriketaz. NEtx LBB 178. Ba, ba! Naikoa diagu ortik! Ib. 121.
azpiadiera-4.1.2
(Con vb. no expreso).
Zenbat eraman ote zuan?... Ogei milla gutxitxo, ogetalau naikoa. Ag G 315. Bourse-ko iskanbila / ez ote naikoa / i izutzeko? Ldi BB 68. Esaten zion mundu ontan amaika aldetara lo egin leikela: amaka bat naikoa. JAIraz Bizia 82. Beasaingo etxadi polit orren izena entzutea naikoa, bertako intxaurra gogoratzeko. Munita 51. Len milla gizon bear baziran, / gaur berreunekin naikoa. Basarri 132. Burdelak ikusten, / larehun pesetakoak eta irurehunekoak / gure boltza urriarentzat nahikoa ehunekoak. Lasa Poem 69. Gure Jaungoikoa, bat bakarra ta bera naikoa. EZBB I 138.
azpiadiera-4.2
2. +neko (V-ger ap. Holmer ApuntV ) .
(Indet.).
Artuten zan dirutxoa etzan beti naiko izaten ardaoa erosteko. Echta Jos 13. Naiko izan zittuan berrogei egun. Inza Azalp 77. Naiko da elkar egotea, mokoka ta zalapartaka asteko. TP Kattalin 189. Ongi dakizu zure itz erdi bat naiko dedala [...] zuregana joateko. JAIraz Bizia 121. Bakanka dauden zuaitzak ez dira naiko abereak babesteko. Munita 128. Baña yakitea eztogu naiko; yakite utsak ez gaitu asetzen. Mañarikua ( in Akes Ipiñ 3 ). Bera zaintzeko / etxeko danak etziran naiko. BEnb NereA 46. Gu bakarrik naiko izango gerala emengo txanponak gastatzeko. TxGarm BordaB 44.
v. tbn. ArgiDL 105. Laux BBa 46. Ldi UO 7. Or Eus 330. Eguzk GizAuz 21. Arti MaldanB 228. MAtx Gazt 87. Or in Gazt MusIx 46. NEtx LBB 61. Berron Kijote 111. Onaind STeresa 86.
azpiadiera-4.2.1
(Con vb. no expreso).
Zeu, Jauna naiko, alai neu erabilteko! "El único capaz de traerme alegre" . Laux BBa 56. Esaten eben: naiko guretzat! / Ez dakit sobrau bazan bestentzat. BEnb NereA 47.
azpiadiera-4.3
3. ( nahikoak, pl.).
Salbetako bearrekoak eta naikoak diran graziak. Itz Azald 128. Bi kristau gaxto naikuak dira / baztar guztiyak nasteko. Tx B II 131. Ez litzateke izanen nahikoak behar bada, egungo muttiko batentzat hamar peseta. Osk Kurl 160. Bi hiru egun naikoak ziren / behar zenaren biltzeko. Mattin 37. Gauza auek [...] naikoak dira [...] ikara sartzeko. Berron Kijote 216. Baldintzak, jakina denez, bi eratakoak dira: beharrezkoak eta nahikoak edo, giputz zaharrek ziotenez, aski diren adinakoak. MIH 218.
azpiadiera-4.3.1
Polik emen esan baño gaiztakeri geiago egin zituan. Ala ere, naikoak. Anab Poli 7.
azpisarrera-1
ASKO ETA NAHIKO, ASKO ETA NAHIKOA.
Suficiente, bastante.
Ez dala asko eta naiko sinistea, egiteak baga. Itz Azald 9 (145 ez dala asko eta naikoa ). Guk adoretan doguna, asko eta naiko altsua eta indartsua da. Ib. 85. Semearen irakatsi ona izan zan asko eta naikoa. Ib. 90.
azpisarrera-2
NAHIKOAK EGIN.
Pararse, desfallecer (?).
Dotore asi zerade baño, / egingo'ituzu naikuak; / nere zarrian egingo ditut, / gaur ere zurekikuak. Tellei-Txiki ( in Uzt LEG I 236 ).
azpisarrera-3
NAHIKOAKO.
" Naikuako da, será lo bastante (V-gip)" Iz UrrAnz.
azpisarrera-4
NAHIKOAN .
(Uso adv.). A gusto, colmadamente (?).
Neskatilla gaisoak, edegi deutsa bere barrua [Nikanorri], eta naikoan, ain zuzen. Erkiag BatB 150. Orain arte gugaz naikoan egon zara, baiña kanpokoren bat naiago zenduke. Ib. 200.
azpisarrera-5
NAHIKO EGIN, NAHIKOA EGIN.
Satisfacerse, contentarse.
Jeupa, jeupa! irrintzika, / xatotik naikoa egiñikan. Lek EunD 51. Ama-Semeakin bat, / topa geranetik, / "Zeru, Zeru!" diogu, / naikoa egiñik. SMitx Aranz 241. Eztaki kaialdeko emakumeak otoi apal bategaz elizan naiko-egiten, bertan-goxo egiten. Erkiag Arran 183.
azpisarrera-6
NAHIKO ETA ASKI, NAHIKOA ETA ASKI.
Más que suficiente.
Nahikoa eta aski da begien irikitzea, ikusteko [...]. Mde Pr 44. Ordurarte haiekin naikoa eta aski izan zela. Arti Ipuin 68.
azpisarrera-7
NAHIKO ETA GEHIAGO, NAHIKOA ETA GEHIAGO.
Más que suficiente.
Oraiñ artean naikua ta geiago izan det. Ag G 144. Axularren azalaz, hizkeraz, nahikoa eta gehiago esan da. MIH 165.
azpisarrera-8
NAHIKO ETA GEHIEGI, NAHIKOA ETA GEHIEGI.
Más que suficiente, suficiente y más.
Naikoa eta geiegi itxedon det. Arr GB 26. Neureakaz naikoa ta geiegi daukagu-ta. Ag AL 131. Euskeraz eskribitzeko naikoa ta geiegi dakitela. NEtx Nola 4. Garrik goriena ere epeltzeko ta itzaltzeko ere naiko ta geiegi. Ibiñ Virgil 23. Oraingoz uste dugu nahikoa eta gehiegi egiten dugula. MIH 141.
v. tbn. Etxde JJ 143 (naikoa ta geiegi). Vill Jaink 121 (naikoa eta geiegi).
azpisarrerakoSense-8.1
Orrela yarraitu diteke, baño naikoa da ta geiegi. Ldi IL 123.
azpisarrera-9
NAHIKO ETA LAR, NAHIKOA ETA LAR.
Más que suficiente.
Alan biziteko gogoa kentzeko, andi-andiok be naiko ta lar dira-ta. Eguzk GizAuz 130.
azpisarrera-10
NAHIKO ETA LARREGI, NAHIKOA ETA LARREGI (V-gip).
Más que suficiente. "Harto bastante. Naikua ta larregi zuk eiñ dozuna " Etxba Eib.
Naikoa ta larregi zan bera soillik erabagiak artzeko. Erkiag BatB 90.
azpisarrera-11
NAHIKO ETA SOBRA, NAHIKOA ETA SOBRA.
Más que suficiente.
Ez arronkarik egin, adiskide. Iru gaituk gero... Eta bakoitza iretzat naikoa ta sobra. Lek EunD 49. Zer-esan naikoa ta sobra izaten dute beren gaietan. Anab Aprika 68.
azpisarrera-12
NAHIKO IZAN, NAHIKOA IZAN v. supra (IV).
azpisarrera-13
NAHIKORIK.
azpisarrerakoSense-13.1
a) Bastante.
Naikorik dogu Bertoldinen tentelkerijakaz. Otx 6.
azpiadiera-1.1
(Con sust.). Bastante(s).
Irri naikorik eragin zien / bere ateraldiekin. Or Eus 237. Mikela-ta, Joxepa-ta naikorik lagun ebazan. Ib. 230.
azpisarrerakoSense-13.2
b) (En contextos negativos).
Baña au be etzan bakanderearentzat naikorik ixan. Otx 86s. Ezagututziaz eztot naikorik: eskartutzia obeto dagokit. Ib. 54. Zure leiak / ez dute naikorik / nere ur zabaletan / bogatzean baizik. SMitx Aranz 232. Mixiorako leiak, / beti eragiña, / naikorik-gabe doa, / euskal-Fede ziña. Ib. 239. Bere ogibideagaz biziteko naikorik irabazi ezin dauanari. Bilbao IpuiB 27.
azpiadiera-2.1
(Con sust.).
Zergaitiko asko edo naikorik euki baga. Itz Azald 110. Eztaukat berbarik ezta bijotz naikorik. Otx 182. Euskal-arnasa naikorik-ezak [...]. SMitx Aranz 101.
azpisarrera-14
NAHIKO SAMAR, NAHIKOA SAMAR.
Bastante.
[Itsas-untziak] arraiña naikoa samar erabillen arren, diru ederra egiten eban saldukeran. Erkiag Arran 113. Gariagatik naikua samar / izango det itzegiña, / onez aurrera obe izango / det artzia atsegiña. Uzt Sas 76. Orregatikan arkitutzen da / naikua xamar bustia. Uzt LEG I 306.
azpisarrera-15
NAHIKOTAN.
" Naikotan (V-ple-arrig-oroz), bastantes veces" A.
azpisarrera-16
NAHIKOTZAT.
(Tener, tomar) por suficiente.
Ori egiteko, amaikaren ordez, gogo bat naikotzat dut, gogo-onez badoa. Zait Sof 119. Bere esanbearra naikotzat etsitu baiño len. Etxde JJ 101. "Beti onetara izan da" erantzutea, aintzakotzat eta naikotzat dute zenbaitek. Zait Plat 33. Mixiñoietan egin dala-ta, / naikotzat badogu ixten [...]. BEnb NereA 58.
azpisarrerakoSense-16.1
( nahikoatzat ).
Besteari egiñikoa naikoatzat artu ebielako. Ag Kr 171.
azpisarrera-17
NAHIKOXE .
(Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
Eskuartea naikoxe lasaitzen batio arto-uztak. TAg Uzt 292.
nahiko
<< 1 gainki 0 / 0 zuritu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper