OEH - Bilaketa
25 emaitza gailen bilaketarentzat
Sarrera buruan (1)
Sarrera osoan (24)
goiburua
gailen.
tradizioa
Tr. Empleado por autores meridionales (sobre todo guipuzcoanos) a partir de principuios del s. XX. En DFrec hay 8 ejs. de gailen, 3 de gaillen y uno de gallen, todos ellos meridionales.
sense-1
I .
(Adj.).
azpiadiera-1.1
(G-goi-to, AN)
Ref.:
A (gaillen, erasan);
Gte Erd 227
.
(Uso pred.). Sobresaliente, eminente; triunfante. "Batzuek burua gaillen duela, besteak burua makur " (G-to) A s.v. erasan. "Eskribitzen ori da gallen = gehiena (AN-gip)" Gte Erd 227. Cf. Lar: "Gallardo [...] de gallartia, gallartua, síncope de gallen artia, gallen artua, que significa el vencedor, y el que toma o echa mano del vencimiento, de gallan, gallendu, vencer, sobrepujar, y artu, tomar"; tbn. da gallen, gralmente. rad. de gallendu, como supuesta raíz de distintas palabras cast. (v. galón, gallear, galocha, galope, etc.).
Gallen ikusi zuanari [borrokariari] eman zizkon Ana Josepak, atxur kirtenaz, iru edo lau zartateko. Ag G 274. Gallen-urtena zan Ama Birjiñarentzako bere maitasun oneraspena. Belaus Andoni 19. [Etxea] goiko auzoan balego, buruz / ager liteke gaillena. Or Eus 192. Gaur gallen diran zer-nolak dirala-ta. EAEg 22-11-1936, 359. Pedron ontzia ekaitz-artean / itxaso-gain beti gallen. SMitx Aranz 169s. Gaillen gelditu. Vill EG 1956 (1-2), 61. Zeruan, izarra, / gaillen ta bakarra. Gand Elorri 122. Kant-en filosofian azkenengo hipotesi hau ateratzen da gaillen. Vill Jaink 91. Ingles, aleman, txinar, / japonesak gaillen... Zendoia 136. Odolean grasa gaillen daukanak. Ostolaiz 126. Joera horretakoen artean behinik behin gailen eta nagusi jasoko du burua. MIH 350. Badakidala zein erdara ageri den gero eta gailenago inguru hauetan. MEIG VII 183.
v. tbn. EA Txindor 7. Zait Plat 95.
(Uso pred.). Sobresaliente, eminente; triunfante. "Batzuek burua gaillen duela, besteak burua makur " (G-to) A s.v. erasan. "Eskribitzen ori da gallen = gehiena (AN-gip)" Gte Erd 227. Cf. Lar: "Gallardo [...] de gallartia, gallartua, síncope de gallen artia, gallen artua, que significa el vencedor, y el que toma o echa mano del vencimiento, de gallan, gallendu, vencer, sobrepujar, y artu, tomar"; tbn. da gallen, gralmente. rad. de gallendu, como supuesta raíz de distintas palabras cast. (v. galón, gallear, galocha, galope, etc.).
Gallen ikusi zuanari [borrokariari] eman zizkon Ana Josepak, atxur kirtenaz, iru edo lau zartateko. Ag G 274. Gallen-urtena zan Ama Birjiñarentzako bere maitasun oneraspena. Belaus Andoni 19. [Etxea] goiko auzoan balego, buruz / ager liteke gaillena. Or Eus 192. Gaur gallen diran zer-nolak dirala-ta. EAEg 22-11-1936, 359. Pedron ontzia ekaitz-artean / itxaso-gain beti gallen. SMitx Aranz 169s. Gaillen gelditu. Vill EG 1956 (1-2), 61. Zeruan, izarra, / gaillen ta bakarra. Gand Elorri 122. Kant-en filosofian azkenengo hipotesi hau ateratzen da gaillen. Vill Jaink 91. Ingles, aleman, txinar, / japonesak gaillen... Zendoia 136. Odolean grasa gaillen daukanak. Ostolaiz 126. Joera horretakoen artean behinik behin gailen eta nagusi jasoko du burua. MIH 350. Badakidala zein erdara ageri den gero eta gailenago inguru hauetan. MEIG VII 183.
v. tbn. EA Txindor 7. Zait Plat 95.
azpiadiera-1.1.1
(Como adj. pleno).
Arlo batean gallena. Zink Crit 10. Eguzkiaren urrezko izpiak / mendi gallenen ertzetatik / yatsirik, ibar lili gustiak / esnatzen dituz lo zorrotik. GMant Goi 68. Gertaerarik nagusi ta gallenenak. Eguzk RIEV 1927, 423. Euskalerriko itxaso orrotsu, arkaitz gallen, baso abartsu ta baserri baketsuen ikusteak. Inza ( in Jaukol Biozk IXn ). [Ezkontza horrek] aberastasuna eta gizarteko leku gaillen bat ekarriko dizkit. Mde Pr 182. Euskal autore gailenak ditu eredu. MIH 114.
v. tbn. Enb 61. Erkiag Arran 101.
Arlo batean gallena. Zink Crit 10. Eguzkiaren urrezko izpiak / mendi gallenen ertzetatik / yatsirik, ibar lili gustiak / esnatzen dituz lo zorrotik. GMant Goi 68. Gertaerarik nagusi ta gallenenak. Eguzk RIEV 1927, 423. Euskalerriko itxaso orrotsu, arkaitz gallen, baso abartsu ta baserri baketsuen ikusteak. Inza ( in Jaukol Biozk IXn ). [Ezkontza horrek] aberastasuna eta gizarteko leku gaillen bat ekarriko dizkit. Mde Pr 182. Euskal autore gailenak ditu eredu. MIH 114.
v. tbn. Enb 61. Erkiag Arran 101.
azpiadiera-1.1.2
(Tratamiento de respeto).
Eminentísimo Sr.: Jaun guztiz (txit) Gaillena. Jaun Gaillen-Gaillena. NEtx Nola 11.
Eminentísimo Sr.: Jaun guztiz (txit) Gaillena. Jaun Gaillen-Gaillena. NEtx Nola 11.
azpiadiera-1.1.3
(Fig.).
Orgulloso.
Yaun Erraimunen andre on Yoana Marik, Mariren ama gallenak. 'Mère orgueilleuse' . Or Mi 30.
Yaun Erraimunen andre on Yoana Marik, Mariren ama gallenak. 'Mère orgueilleuse' . Or Mi 30.
sense-2
II .
(Tema nudo usado como posp.).
azpiadiera-2.1
En la parte alta (de), en la cima (de).
Aloña orretxen gallen / beste Andre bat sorturen. SMitx Aranz 21. Belar gaiztoak zazpi aien, bat-bestearen gaillen. EZBB I 64.
Aloña orretxen gallen / beste Andre bat sorturen. SMitx Aranz 21. Belar gaiztoak zazpi aien, bat-bestearen gaillen. EZBB I 64.
azpiadiera-2.1.1
(Con reduplicación intensiva).
Iru gurutze nabarmen / mendixkaren gallen-gallen, / Ama-Semeen Kalbarioa / miñez gogorazten. SMitx Aranz 225.
Iru gurutze nabarmen / mendixkaren gallen-gallen, / Ama-Semeen Kalbarioa / miñez gogorazten. SMitx Aranz 225.
sense-3
III .
(Sust.).
azpiadiera-3.1
1.
Cima, parte más alta.
Euskal mendi-lerroak mallan mallan datoz / Aizkorri-gallenean alkartzera gogoz. SMitx Aranz 35.
Euskal mendi-lerroak mallan mallan datoz / Aizkorri-gallenean alkartzera gogoz. SMitx Aranz 35.
azpiadiera-3.2
2.
Envalentonamiento.
Zerk eldu zien gazte aieri? [...] Nolatan sortu zitzaizkien orrelako kemen eta gallenak? Anab Usauri 43.
Zerk eldu zien gazte aieri? [...] Nolatan sortu zitzaizkien orrelako kemen eta gallenak? Anab Usauri 43.
gailen
-
gailen. Tr. Empleado por autores meridio...
-
I . (Adj.). (G-goi-to, AN) Ref.: A (gail...
-
(G-goi-to, AN) Ref.: A (gaillen, erasan)...
-
II . (Tema nudo usado como posp.). En la...
-
En la parte alta (de), en la cima (de). ...
-
III . (Sust.). 1. Cima, parte más alta....
-
1. Cima, parte más alta. Euskal mendi-l...
-
2. Envalentonamiento. Zerk eldu zien gaz...
0 / 0 andaluzkeria >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
