Harremana

    OEH - Bilaketa

    284 emaitza gaberik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (20)


    Sarrera osoan (264)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 itzuri.
    Tr. Documentado al Norte ya desde Leiçarraga, su uso disminuye durante el s. XIX y es muy escaso en el XX; al Sur se encuentra, con valor adv., ya en Mendiburu, y con valor vbal. desde principios del s. XIX, en autores guipuzcoanos de Beterri; su uso se extiende algo en el s. XX, llegando a aparecer algún ej. vizcaíno.
    La forma itzuli se documenta en Pouvreau, Mihura y en los autores guipuzcoanos (exceptuando CartAnd y Otaegui) hasta aprox. 1930; a partir de esta fecha itzuri es la forma casi única. En DFrec hay 5 ejs. de itzuri.
    sense-2
    I . (Vb.).
    azpiadiera-1.1
    1. (G, AN, S ap. A ; SP, Urt I 500, Ht VocGr 354, Lar, Añ, Dv, H), itzuli (SP), izuri (BN-ad ap. A ), itzurtu (Gèze), itzurri.
    Escapar (a) sustraerse (a), librarse (de), salvarse (de). " Itzuli natzaio, je me suis échappé de lui" SP. Tr. Usado gralmente. con compl. en dat., lo hallamos con ablativo en Haramburu, Belapeire, AR y Erkiaga; en Larreguy y Goyhetche aparecen ambas construcciones.
    Itzuri izan zaizte ezpata ahoei. "Évité" . Lç He 11, 34 (He, Dv itzuri; Ol, Ker iges egin, IBk, IBe ihes egin ). [Harriari] itzurientzat dagoke gerla eta izurri. EZ Man I 76. Irakhats diazadazu neure etsaien arterio gaixtoetarik itzurzeko nolatasuna. Harb 352. Zeren nik zuri / emanik bahi / bihotz', itzuri / baitzauzkit nahi. O Po 46. Ezin itzuliko zaio Jainkoaren iujeamendu[a]ri. SP Imit III 36, 3. Herodesen eskietarik itzur ladin Ejiptarat. Bp II 32. Niri itzuri atzait: eta eraman dituk ene alabak gerlako presonierak bezala. Urt Gen 31, 26. Heldu zaizkigun zorigaitz guziei itzur ahal dakieketena. Ch III 45, 3. Horrela itzuri ziren gabaonitarrak israeldarretarik. Lg I 196. Hetarik gazteena eta Hoathan deitzen zena, gerthatu zen bakharra itzuri zitzaiona Abimeleken fuliari. Ib. 216. Mezprezatu duen Juje batek jujatu behar duela badaki, ikhusten du, eta ezin itzur dakioke. Brtc 124. Karitatearen eginbidei itzuli. Mih 53. Punimendu ikaragarrietarik itzurtiagatik. AR 312. Jainkoa dela hartzedun zorrotz [...], eta nihor, ez bizian, ez hilean, ezin itzur dakiokena. Dh 216. Itzur hadi heroni, eta yauts khurutzetik. TB Mc 15, 30 (Lç enparatu, He, IBk, IBe salbatu, Dv athera, Ol yaregin, Ker askatu ). Ingiñu zenbait segursko, / Lanyeretik itzurtzeko. Gy 147. Gaitzari denean eziñ itzuria. Ib. 11. Nihor ezin itzur atheka lazgarri hari. Dv LEd 270. Bizikletadun batek bide-bazterreko berrora inguratu behar izan zuen arin, elkar jotzeari ozta itzur egiñaz. Mde Pr 100. Ezkontza horri ezin itzur nakioke. Ib. 182. Isabela itzur ez zitekeen gaitza. Mde HaurB 32. Eriotzaren atzaparretatik itzuritako arrantzale lerdena. Erkiag Arran 186. Ez zatzakit itzuriko. Ibiñ Virgil 38. Estualdian zegoelako, noski, Mayans eta besteen akuiluari nondik itzuriko. MEIG VII 32.
    azpiadiera-1.1.1
    (Aux. trans.).
    Itzuri die letradunen lixkarrei. Gazt MusIx 60.
    azpiadiera-1.1.2
    Escapar, huir (de un lugar, de una situación en la que se está). Tr. En esta acepción es empleado gralmente. con compl. en ablativo, aunque hallamos ejs. con dat. en Axular, Oihenart y Haraneder.
    Itzuririk deabruaren lazotik. "Échappés" . Lç 2 Tim 2, 26 (Ur irten ). Erhoa da behin garzeletik itzuriz gero, berriz bihurtu nahi dena. Ax 468 (V 304). Zeren eztu linburtzen eta itzurtzen zaikan ur enganagarririk baizen edireiten. Ib. 598 (V 385). Et' ordu hartan, gaxoa nik, / leihoti iausiz, ohoin' iduri, / hilpenan behar dut itzuri. O Po 16. Zure kabalia eta azienda oro galdu da, hil da, eta nik kolpe egin dut itzurziaz zuri berri hunen erraiteko. Tt Onsa 52. Baldiñ ordean, uste gaberik, zure sensuak itzurtzen bazaizkitzu, eta goaten badire arrazoiñak ezarri dituen mugarriez urrunago. He Gudu 128. Altxatzen da batetan / leoia lurretik, / ez zaio bat itzultzen / dagoan lekutik; / iltzen ditu guztiak / ortzaz, atzaparraz. It Fab 78. Nola ez dakit handik itzuri zen yauna. Gy 69. Eta hola abisatuak, / Lurpera itzuriko zirela guziak. Ib. 303. Nora igesi egin dezute, gudari azkarrak? Nondik itzuri zerate, lurraren garaitzale gaitzak? Lh EEs 1915, 235. Gobernu ohoinaren eskuetarik, aztaparretarik itzurtzeko tirria. Lf GH 1924, 740. Andik itzuri zen. FIr 149. Norantz itzuri dira? TP Y 1933, 184. Itzurri zalako oben aundiaren mendekotzat salaturik. "Deserción" . EAEg 7-12-1936, 477 (tbn. itzurri ib. 20-12-1936, 600). Enintzan itzuri andik ona ez eltzeko. Zait Plat 150. Hondamenditik itzuri, arreba ezkon-berriaren etxean aurkitu nahi gordelekua. MEIG I 165.
    azpiadiera-1.1.3
    Escaparse (palabras, etc.).
    Zinik, arnegurik ezpa iuramenturik sobera derasatenei bezala ustekabetan itzurzen bazaie. Harb 435. Lehenbiziko hitza ahotik itzuri zeienean. Ax 26 (V 15). Beldurrez, solhasa segitzean, zerbait behar ez den itzur dakizun. He Gudu 147.
    azpiadiera-1.1.4
    Escapar (a la atención).
    Errata edo huts inprimatzean itzuriak. Gy 343. Utsegiteren bat itzuli ote zaigu bada? Sor Bar 109. An emenka itzuri diren utsegiñak. Or Mi 155. Ez genukeen aipatuko ere, egileari (edozeini gerta lekiokeena) itzuri zaion hutsa dela uste bagenu. MEIG II 57.
    azpiadiera-1.1.5
    Tira, nik esango nuke, eta Kintanak berak horixe dio goraxeago, gero gogotik itzuri bazaio ere, gehixeago eta hobekixeago egin zuela Larramendik durangarrak baino.MIH 381.
    azpiadiera-1.1.6
    (Part. en función de sust.).Prófugo, evadido.
    Itzuri edo igesletzat joko leukee-ta. Erkiag BatB 159.
    azpiadiera-1.2
    2. Salvar, librar. "(L?), librar" A. v. itzurarazi.
    Ostia sainduan errezibituko zaitut [...] ez neure hondatzea gatik, baina itzurtea gatik. Harb 208. Itzur nezazu ene anaia Esauren eskuari. Dv Gen 32, 11 (Urt begira, Ur gorde, Ol yagon, Ker zaindu, Bibl libra).
    azpiadiera-1.3
    3. Evitar.
    Okerrak itzuritzeko bidea. Zink Crit 65. Itzuriko dute onelakoak beartsuen esku-ikutua. TAg Uzt 26. Ezingo luke alakoak itzuri ukaldia. Zait Sof 29. Zure zigorra ez nuan itzuri. Or Aitork 39.
    sense-3
    II . (Adv.).
    azpiadiera-2.1
    (AN ap. A ; Lar, Dv), itzuli (A).
    Huyendo. "Fugitivo, huido [...] itzuri dabillena " Lar. "Escapando" A.
    Bata eta bestea / itzuli joan dira. Echag 163. Joan ziran itzuri. CartAnd 408. Galaia laurenka badoia itzuri. Gy 138. Ojuka dijuaz itzuli. Sor Gabon 29. Itzuli juanak bai omen dira / erori gabe lazuan. MendaroTx 126. Itzuli abiatu ziranean. Salav 96. Nabarmenkeriatik itzuri. MIH 263.
    azpiadiera-2.1.1
    (Tras gen.).
    Aberastu nai zituen Jainkoaren itzuri doaz. Mb JBDev 273. Erdararen itzuri dabilela. MIH 345.
    azpiadiera-2.1.2
    + itzul. (Con dat.).
    Bazebillen pozik enparantza-barruan adiskiderik ikusi nai ezik: bateri iges, besteari itzul. Anab Usauri 61. Mundu-otsari itzuri doana. Gazt MusIx 75.
    sense-4
    III . (Sust.).
    azpiadiera-3.1
    (Lar, H), itzuli (G-bet, AN-5vill-araq ap. A).
    Fuga. Cf. ITZURIARI EMAN.
    azpisarrera-1
    EZIN ITZURIZKO (Lecl, Dv, H). Inevitable.
    Arren gibela zazu gaitz ezin itzurizkoa. EZ Man II 145. Ezin itzulizko herioa. SP Phil 408. Gerla hau eziñ itzurizkoa dela. He Gudu 99. Berehala jin zen ezin-itzurizko galdea. Mde Pr 84.
    azpisarrera-2
    ITZURIARI EMAN (A). Darse a la fuga.
    Artzain denak emaiten dio itzuriari. HeH Io 10, 13 (He ihesi goaten).
    azpisarrera-3
    ITZURI-ASMO, ITZUL-ASMO. Deseo de escapar.
    Bere buru artegan erne zen itzul-asmoari. Etxde JJ 184.
    azpisarrera-4
    ITZURI-BEHAR (Lo) que debe evitarse.
    Ba-ditu ahapaldi tinko, giarrak, baita ere ba-ditu, orraatik, itzuri-bear zenbait. TAg Y 1933, 22s.
    azpisarrera-5
    ITZURI EGIN ( itzuli e. A), ITZUR EGIN. Escapar; librarse.
    Eta halatan haren eskuei itzur nengién. Lç 2 Cor 11, 33 (He eskapatu, Dv itzuri, Ol, Ker iges egin, IBk, IBe, Bibl ihes egin ). Eskuetatik itzul / egin zigun iya. Bil 33. Zuengandik itzul egiteko. Iraola 57. Itzuli egin dirate. Ill Testim 9. Neskatxak, oiuz eta irrintziz, Jaizkibelgo auñak bezala, itzuri egin zioten. Lh Yol 18. Doi-doi itzul egin zuan makilkatu ez zutenean. Anab Usauri 80. Ekar jotzeari ozta itzur egiñaz. Mde Pr 100. Irri gozoak itzul egiten zionean. Etxde JJ 92. Burrukari itzuri-egin nai bizia. Gazt MusIx 69. Giro txarrari itzur-egiteko, eurek billatzen zuten lekurik epelena. Oñatibia Baserria 14.
    v. tbn. Otag in FrantzesB II 130. Zait Sof 171. Itzul e.: Sor AuOst 84. Alz STFer 138. Ill Pill 12.
    azpisarrerakoSense-5.1
    Hik beltzuri, nik itzuri.Saug 70.
    azpisarrerakoSense-5.2
    (Con -ik, en oraciones negativas).
    Kabi eder orretatik / Ez itzurik egiñ. Lh Yol 52.
    azpisarrera-6
    ITZURI-EHI. "Évitable" Casve.
    azpisarrera-7
    ITZURI ERAGIN, ITZUR ERAGIN (Lar). "Ahuyentar" Lar.

    itzuri

    itzuri
    << isildu 0 / 0 ixedarratu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper