Harremana

    OEH - Bilaketa

    577 emaitza fede bilaketarentzat

    Sarrera buruan (16)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    fede.
    tradizioa
    Tr. Encontramos la var. pede en fray Bartolomé, Mendaro Txirristaka (275) y un texto bersolarístico alto-navarro del s. XIX (pede eman ); hay fe en CatR. En DFrec hay 167 ejs. de fede .
    sense-1
    1. (V-gip, G, AN-ulz, S; Lcc, SP, Ht VocGr, VP 29r, Lar, Añ, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H), pede, fe Ref.: Lrq; Iz ArOñ, Ulz ; Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret .
     Fe. Cf. Lar, Añ, H: "Fidelidad, fedekardea" y otros compuestos de fede. v. sineste. Tr. De uso general. Algunos autores meridionales del siglo XX evitan fede (cf. sineste, sinesmen ; Azkue no lo recoge). En los dialectos occidentales se emplea fedeko en exprs. como fedeko artikuluak (aktoak, egiak... ), o bien artikulu fedekoak . Los dialectos orientales se valen de fedezko en los mismos contextos; en Leiçarraga, sin embargo, encontramos fedeko artikulu (Ins F 7r y ABC A 4v) pero fedezko sakramendu (Ins F 3r), fedezko othoitza (1 Io 5, tít.), etc. En textos navarros, se documenta fedesko en los meridionales: Ber Trat 57v, F. Elizalde (10), Lizarraga de Elcano (Doc 104), y fedezko en CatUlz (13); fedeko en Mb IArg I 390, Añ CatAN 71 y Legaz 24.
    Zuk idazu, othoi, oso neure endelgamenduia, / Alteratu gabetarik zure fede sainduian. E 20 (v., frente al casi gral. fede santu (saindu, etc.), fede santa sólo en cuatro autores meridionales: Mb IArg I 361, Añ EL1 99, AA I 610 y SMitx Aranz 216n). Erraiten dugu ezen fede hutsaz iustifikatzen garela Iainkoaren aitzinean. Lç ABC I 4v. Iainkoa baithan, zuen fedea eta speranzá. Lç 1 Petr 1, 21. Zeruko Jaunaren fede santua / oi legiela konplidu. Lazarraga A6, 1169v. Jesusen fedeagatik il. (Lema de los Illumbe). TAV 3.3.1, 170. Egiazko fedeak erakusten duena. Ax 51 (V 33). Azkenean ere eginen duzu fedezko aithorra. SP Phil 548. Jaunak bere fedearen irakhasteko berezi zituenek. ES 394. Zure fede bizia baliatu zaitzu salbatzekotzat. Lg II 157. Fedea galdu dut. Brtc 132. Inglaterran fedea osoa zegoan egunetan. Mg CC 133. Onetarako pupuertza euki biar dau kristinaubak pedia, ta esperantzia. fB Ic I 32. Fede har ezazie / hura dela zieki. Xarlem 1172. (1195 tbn. fede hartu) O, yende fede gutikoak. TB Mt 6, 30 (Lç, He, Hual, Samper, Ur, SalabBN, Echn, Leon fede; HeH, Dv, IBk sin(h)este, Ol siñeste, BiblE sinesmen ). Jesusen federa biurtu ez ziran Jentillak. Ur MarIl 44. Gizon fede andikoa. Lard 488. Gehienek ezagutu zuten eta besarkatu fedea. Laph 216. Fea, esperanza eta karitatia. CatR 53. Dotorer konbeni zabeila, eta ez xer kontu emoitia fezko gaiza guziuez. Ib. 31. Katixima edo fedia labürki. CatS I. Ez, eztugu aski fede. Jnn SBi 142. Ez dugu aurkhitu liburu huntan deusere Fede katolikoaren kontra denik. Ib. II (EZ Noel 20, in Arg DevB II, CatS VI fede katoliko; Mat 303, Bp I 22, ES 122 fede katolika). Nik ez diyot artutzen / gauz orri fedia. Auspoa 63-64, 235. --Zer da fede ila? --Pekatu ilkor edo mortalean dagozanak daukena. Itz Azald 16. Gure aiten fedea. Mde Pr 291. Euki fede nire esanetan. Etxde JJ 218. Berak ez eukan fede askorik medikuak geixuak osatzeko gauza ziranik. SM Zirik 52. Bestelako zoragarritasuna artu oi du biziak, fedearen argitan! Vill Jaink 9. Fede aundi bat ekarten gendun / guraso onak emona. FEtxeb 76. Hainbeste euskaldunek han gaindi beren fedea gal ez zezaten. Larre ArtzainE 325. Ikazkinaren federik ez dugun Kanten ondoko batzuek. MIH 383.
    sense-2
    2. Fe, promesa, palabra dada. Cf. infra FEDE EMAN, FEDE EGIN. "Prevaricar, fedautsi" Lar. "Falido, fallido, fedausia" Añ.
    Nik Martin zuri Maria / prometatzen derautzut neure fedea / zure senar izaiteko. PromBeor 21. Mila gizon gaixtorik da emazte batendako, / Gizon baten mila andre bere fedean dago. E 123s. Nik Domingo arzen zaitut zuri Katherina neure emaztezat eta ematen drauzut neure fedea eliza sanduak aginzatzen du[en] bekala. Lege guztiaz eta fede guztiaz. (1560; aunque los hechos suceden en Azpeitia, el texto, que refleja probablemente el habla del escribano, es claramente alto-navarro). FLV 1992, 66. Fray Bizentek esala, / fedea zina lizala. "Ser juramento la fe ['palabra dada']" . (Garibay) TAV 3.3.1, 171. --Etzaitut gehiago ziñesten. --Etzara neure fedez kontentatzen? Volt 242. Ielosia, zeinak [...] munduan den irri ixilik arinena gatik, bere kidea kondenatzen baitu fedea hautsi balu eta bertzerekin bekhatu egin baleza bezala. SP Phil 344 (v. tbn. fedea hautsi en Gy 40). Bena dolütüren zaik / Jüratzen diat fedia. Xarlem 454. (v. tbn. fede juratu en Balad 130)
    sense-3
    3. (Urt I 325, H) Intención, voluntad (sobre todo con adjs. como on, gaizto, etc.). "Perfidie, fede gaiztokoa" Ht VocGr 400. "Perfide, fede gaixtoko; perfidie, fede gaixto; perfidement, fede gaixtoz" T-L. "Fede txarrez/onez, asmo txarrez/onez. Ba hori ezto fede onez inda" ZestErret.
    Ene fedeau andia da ta / ondo tratadu nagizu. Lazarraga A3, 1164v. Bakusu ene fedea firmea dana. Ib. A17, 1185r. Konzientzia gaixtoa, maliziatia eta fede gaixtoz dabillana. Ax 448 (V 292). Bilduma bat fede onezko konseilluez egina. SP Phil ẽ, 1v. Fede ta biotz oneko gure jende pobretxoenzat. Cb Eg II 9. Juan da emendik tranpa, / ta fede gaiztoa, / ya ur bage saltzen da / Tabernan ardoa. GavS 34. Pede txaarra, konpijantza gitxi. fB Ic I 1. Fueroak goardatzeko / fede onarekin. It Fab 207. Ezagun da testamentarioak fede gaiztoan dabiltzana. Apaol 48. Fede ona emagun dela leialtasuna, faltsukeriaren kontrarioa. HU Zez 192. Fede onian ai naiz izketan, / ez det esan nai gezurrik. MendaroTx 355. Fede hoberenean ari zela ez da dudarik. Ardoy SFran 194. Azerikeri asko egindakue zan, batez be gizon fede onekuen artian. Gerrika 62. Egin denaren fede ona erakusteko, komeni da lan hori zuk nola egin zenunaren berri guk izatea. (In MEIG IX 55 ).
    v. tbn. He Gudu 57. Lg II 115. Mg CC 115. JJMg BasEsc 141. Echag 234. Lard 22. Hb Egia 117. Laph 235. CatS 31. PE 124. Xe 362. Ud 140. Lap 356 (V 163). Jnn SBi 166. Ag AL 44. Iraola 126. JE Med 37. Barb Leg 142. Berron Kijote 150. Etxabu Kontu 144.
    azpisarrera-1
    ALA ENE FEDEA. A fe mía (en juramentos o exclamaciones). v. ENE FEDEA.
    Ala ene fedea ala ene fedea ala ene fedea. (Huici, 1506). FLV 1992, 57. Ixil endin nahi nikek, ala ene fedia! E 222. Prometatzen drauzut [...] / ez berze emazterik egiteko, / ala ene fedea, ala ene fedea, / ala ene fedea. PromEspar 28.
    azpisarrera-2
    ALA FEDE. v. alafede.
    azpisarrera-3
    BAI FEDEA (bafedea V-arr ap. A; Izt). "(Sí) por cierto [ponderando], bafedea" Izt. "Sí, por cierto" A. Cf. TAV 3.2.3 (funerales de Jacob de Guevara): Su fide egia egiia al dio e Eneko (interpr?). v. alafede.
    Iura dio: uoto adios: / per monarma: bayifedea: / iobbigot: yculycos . (Fragmento de la Comedia Tinelaria de Torres Naharro, 1513). TAV 3.2.1. Nik Maria zu Martin arzen zaitut neure senarzat Erromako legeak manatzen duen bekala eta Eliza sanduak mantenatzen duen bekala. Bai fedea, bai fedea, bai fedea. (Aoiz, 1551). FLV 1992, 64.
    azpisarrera-4
    EGIA ETA FEDE. Verdad de fe.
    Dudan paratu egietafedea. (34). LE-Ir. Egietafedes dakigu. (84). Ib. Egietafedearén ezaumentuas. LE Ong 35r.
    azpisarrerakoSense-4.1
    (Usado como juramento). " Egietafedea, especie de juramento empleado por los niños para afirmar o prometer algo" Asp Leiz.
    Gradu andian jarririk nago, / ene egitafedea. Lazarraga A24, 1196v. Egia ta Fedea: gala duk. (Ae). A EY II 124.
    azpisarrera-5
    ENE FEDEA (H). A fe mía (en juramentos o exclamaciones). v. ALA ENE FEDEA, FEDEA, ENE FEDEAZ.
    Ene laztana, ene fedea, / ez dot egiten burlarik. Lazarraga A7, 1171r. Esan dit semeak erraz egin daitekela Erregeren maiestateak nai badu, Endaiako partera. Dioie; zer moduz, nere fedea, nik eztakit. CartEsp 464. "Ene fedea", "ene fedeaz", "ene egia" eta hunelakoak errana gatik eztira iuramentu. Harb 165. Laguna, anajea, adiskidea / izango natxazu, ene fedea. EgiaK 89. Akherrak derio: --Ene fedia! / Hire izpiritia / Duk handia! Arch Fab 129. Untsa merezitu duzie / egiazki ene fedia. PierKat 61.
    azpisarrera-6
    ENE FEDEAZ, ENE FEDEZ. A fe mía (en juramentos o exclamaciones). "Ene fedeaz, par ma foi" SP.
    Ene fedez eztakit. "Je n'en sais rien sur ma foi" . Volt 221. "Ene fedea", "ene fedeaz", "ene egia" eta hunelakoak errana gatik eztira iuramentu. Harb 165.
    azpisarrera-7
    FEDEA. A fe mía (en exclamaciones o juramentos). v. ENE FEDEA.
    Pensamentua darabilela / leku askotan, fedea! Lazarraga A24, 1196r. Ken zaitez orrik, ezpabere ta fedea / xakin bai xakin nolakoa dan ene ukabil parea. Acto 251.
    azpisarrera-8
    FEDE-AITORLE. Confesor, el que confiesa su fe.
    "Confessor". Ona emen beste itz bat, egoki jarri ez dutena. Latin jatorrez beste itz bat bear du lagun: "fidei"; euskeraz esan, "fede-aitorle", edo "siñest-aitorle". Beti ere naspide du erderaz, pekatuak entzuten ditun apaizarekin. Or MB IX.
    azpisarrera-9
    FEDEAN (Tras gen.). "(En) fe de esto, onen fedean" Lar, Añ.
    azpisarrera-10
    FEDE-HAUSLE (fedausle Lar, H; Añ), FEDE-HAUSLARI. Hereje.
    Erakhuts nezake nihaur izan naizela fedehausle bat. TB Gal 2, 18 (Lç transgresor, He prebarikatzaile ). Zoazte Galgalara fedeauslariak ugaritutzera. (Am 4, 4). Ur ( in BOEg 1524s ). Hereje edo fedeauslez betea daukagu munduba. Aran SIgn 60 (v. tbn. 100).
    azpisarrera-11
    FEDE-HAUSTE (fedauste Lar, H). Herejía.
    Luteroren fede austeak denpora berean egiten zituen kalte lotsagarri likitsen eragozpenerako. Izt C 484s.
    azpisarrera-12
    FEDE EGIN. Prometer, dar fe.
    Eta geiago aperzebitzen dut emanen diodala trasladu fede egiten duena, eskatzen duten personaei. BLeiz 47. Guk pian siñatu giren theologinek, fede egiten dugu [...] irakurtu dugula libru haur [...], zoinetan ezpaitugu deus eriden fediaren kontre. (In Tt Onsa 7 ). Guk pian siñatu girenek, fede egiten dugu irakurtu dugula. (In Tt Arima XXI ).
    azpisarrerakoSense-12.1
    Egiten diot beherago eskiribatua den fede, ordenu, azken borondate, paktu eta promes hau. Harb 408.
    azpisarrera-13
    FEDE-EMAILE.
    Aiñ griña gaiztoko taldearen fede-emaillea izanik, nere ustez sutara kondenatu bear dugu. "Dogmatizador de una secta tan mala" . Berron Kijote 76.
    azpisarrera-14
    FEDE EMAN.
    azpisarrerakoSense-14.1
    a) Dar fe, atestiguar; prometer.
    Nik fede ematen drauzut ez berze emazterik egiteko. (Zufía, 1552). ETZ 26. Eta halatan, lekhuko harekin batean, eman diazazuten zeure erranean fede eta sinheste. Ax 251 (V 168). Aprobazione huni, Pauen otsaillaren 27 egiñari, fede ematiagatik ezarri diot hemen neure izena. Gç 24 (v. tbn. en este contexto Ch pról.). Mintzaraziko tut presunaja herriz kanpokoak eta arrotzak, nik orai hemen aiphaturikako gauzez fede emaiten dutenak. ES 146. Fede emaiten dut, eztudala kausitu fedearen eta debozinoaren kontrako gauzarik. " Ego infra scriptus testor" . (traducido de la aprobación del libro de Axular) Ib. 146s. Bertzek ez jakinez eskribatzen, gurutze bana egin dute, fede emaiteko. (1769). SenperEus 74s. Fede emanaren gaiñean, ora lotan zauntzanak / Bat itzurtzera utzi gabe zituzten itho denak. Gy 40. "Fede emateko" behar ditut [luma eta tintontzia]. [...] Lekuko bezala, hauxe adierazi nahi dut. MIH 152.
    azpiadiera-1.1
    (Con formas verbales supletivas).
    Nik draudazut fede zu emazte arzeko. PromEspar 27.
    azpiadiera-1.2
    ( Neure fedea eman ).
    Nik Martin zuri Maria / ematen derautzut neure fedea / zuzaz berze emazterik ez egiteko. PromBeor 20.
    azpisarrerakoSense-14.2
    b) Creer, dar crédito. "Eztemokeot federik, je ne lui puis ajouter foi" SP. "Fede emoten detsat aren esanari" Etxba Eib. "Batenbatek ittekotan, haritxi emate zionat fede ingoula" ZestErret. v. SINESTE EMAN.
    Tr. Lo hallamos con compl. en dat. en Etcheberri de Sara, Larreguy, Arrue, Auspoa 97 y Etxaide, y con ines. en Etcheberri de Ziburu y Baratciart.
    Sinhetsgorrak gehienik dire ikharaturen, / Zeren Iesus ona baithan fede eman etzuten. EZ Man I 78. Eskual-Herriko berririk jakin gabez, eta bertzetarik entzun ahal zituzken aierupenezko kontairei sobera fede emanik, aitzinatxe iragan zela. ES 120. Fede eman zioten gezurrari. Lg I 196. Ametsetan, zorionezkoak edo zorigaitzezkoak direlako egunetan fede ematen dutenek. Brtc 55. ere esanai askok fede eman eta bere konseju galgarriak artzen zituztela. Arr May 66. Ori gezurra dela / ez nuke esanen, / bañan pede osorik / eztizut emanen. Auspoa 97, 37 (51 fede eman ). Ene etsaien aitorrai fede ematen diezute? Etxde JJ 192.
    azpisarrera-15
    FEDE-ESPERANTZA (Pl.). Fe y esperanza.
    Fed-esperantzak zerbait baditu, / baña arako bestia, / apurtxoren bat badauka ere / bera ondotxo kostia. Urruz Zer 77.
    azpisarrera-16
    FEDE GAIZTOKO. Impío.
    Alperrik gure gizaldi oker fedegaistoko gizon batzuk ukatu naiko dute eskubide onen indar ta iatorri ona. Ag Serm 328.
    azpisarrera-17
    FEDE JAKIN. "Fe pública" Lar, Añ.
    azpisarrera-18
    FEDE-UKATU. "Fede-ukhatu (subst. et adj.), parjure. Syn. fede-ukhatzailea" Dv.
    Lan ori egin duzu / Zeure sort-herrian / Ene xangrinatzeko / Itsasoz joaitian; / Oroituko bai zira / Denbora batian / Fede ukatu guti / Sartzen da zeruian. LuzKant 142.
    azpisarrera-19
    FEDE-UKATZAILE ( -kh- Dv), FEDE-UKAILE. Apóstata.
    Fede-ukailia, edo fede guztija ukatuten dabena, edo apostatia. Astar II 8. Juliano fede ukatzallearen laguntzan gerralari izateko. Ag Serm 102.
    azpisarrerakoSense-19.1
    Hereje.
    Fede ukatzalle arrianuak mututu. Ag Serm 104. Albigensen [sic] esaten zitzaien fede ukatzalleak zebiltzazenian zabaltzen [...] bere dotriña [...] infernutarrak. Ib. 82.
    azpisarrera-20
    FEDEZ. A fe mía (fórmula de juramento). "Puntualiza que repitió tres veces la palabra fedez, de rodillas en presencia de testigos" (Huici 1506). FLV 1992, 57. "(A) fe de, fedez" Lar, Añ.
    azpisarrera-21
    GIZONAREN FEDEZ.
    Eztut faltatuko, gizonaren fedez! "Je n'y manquerai point, à foi d'homme!" . Volt 208.

    fede

    fede
    << FEDE-HAUSLE 0 / 0 FEDE JAKIN >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper