Harremana

    OEH - Bilaketa

    577 emaitza fede bilaketarentzat

    Sarrera buruan (16)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    erdietsi.
    tradizioa
    Tr. Propio de la tradición septentrional y navarra, en textos más occidentales lo hallamos en GavS, Iztueta (artetsi ) y en alguna ocasión en Añibarro (erdetsi, MisE 155). En suletino lo encontramos en Belapeyre e Inchauspe (cf. jardi(r)etsi ). La forma ardietsi es la más usual en todas las épocas. Erdietsi se documenta en Axular, en GavonS, en algunos textos navarros y en Mirande (Pr 99). Hay además ardiatsi en Etcheberri de Ziburu, Gasteluçar y Harizmendi. Las var. erdetsi, erdetxi, erdeitxi, erditxi, irditxi e irditsi aparecen en textos alto-navarros. En DFrec hay 38 ejs. (uno sept.) de erdietsi y 21 (15 sept.) de ardietsi .
    etimologikoa
    Etim. De erdi + etsi . Ya Tovar señaló el paralelismo de vasc. erdi 'medio, mitad' y erdi izan 'parir' con lat. pars y parere (arc. parire ), pero hay que extenderlo además a erdietsi: cf. lat. bona bene parta, obsequium amicos veritas odium parit, etc. (DELL, s.v. pario ).
    sense-1
    1. (AN, B, L; Lar, Aq 694, Añ, Dv, H), ardietsi (AN, L, BN, S; SP, Lar, Ht VocGr, Añ, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H), ardietzi, ardiatsi (Dv, H), ardetsi (Lar, Añ), artetsi (Lar, Añ ( A), Hb), erditsi (Lar, A), erditxi (AN-gip-5vill-araq), erdetxi (AN-ulz-egüés-olza), ardiretsi, erdetsi (Añ, H), erdeitxi, ierditsi, ierditxi ( yer- B), irditxi Ref.: A (ardietsi, erdetxi, erdietsi, erditsi , yerditxi); Bon-Ond 158; Izeta BHizt .
     Conseguir, lograr; alcanzar. En AxN se explica erdietz (518) por erditsi. v. jardietsi, jadetsi, lortu, iritsi.
    Ebil zaitezte argia duzueno, ilhunbeak ardiets etzaitzatenzát. "Les tenebres ne vous surprennent [pas]" . Lç Io 12, 35. Bake oso eta egiasko baten ardiesteko. Etchart 8.1v (3.1v ardiezteko). Zure garazia sainduaren ardiesteko. Mat 232. [Edozein ondasun] bere aita ganik erdietsiko duela. Ber Trat 91r (junto a docenas de ejs. de erdetsi ). Portua ezin ardiats dezake untzi xoillak. EZ Man II 150. Aberats izatea, errenta handien erdiestea. Ax 447 (V 292). Luzatzez geroti gerora egitekoak, ardiesten du nehor herioak. O Pr 527. Bere perfekzionia ardietsi baitu. SP Phil 229. [Biperak] sortzen direla ordu gabe eta sortzian bere ama hiltzen, hantik ardiatsi du suge hark bere izena. Tt Onsa 138. Laster ardiatsiko zuen / Gloriako erresuma. Gç 193. Hogei eta bat urthe ardietsiz geroz, Gorozüma oro igantiak salbü [...]. Bp I 110. Gizonak ardiets detzakela Adamek izan zituen zienzia guztiak. ES 101. Debozionea ardiesten dela humiliatuz. Ch IV 15, tí. Erdits-arte guzian, erdits-uste osarekin [...] eskatzea. Mb IArg II 355s. Zuri otoitztzeaz zure Seme Jauna gandik erdietsi dezazula aientzat guzientzat osasuna. GavS 4. Hil-arazten zituen ardiets ahal zetzakeien Jaunaren profeta guziak. Lg I 351. Zeren oiek erdietsiko duten miserikordia. Añ CatAN 65 (CatB 82 ierditsi <yer->, CatEliz ardietsi, CatAe 68 y CatSal 69 erdietsi; CatR 69 alkanzaten). Aphur bat penatzea ta gudukan haritzea, eternitate guzikotzat zu [zeru ederra] ardiestea gatik. Dh 200. Mirakuluak ardiesten dituen fede bizi batez sustatuak. MarIl 90. Behar du batek konfesatu barkazioa erdihesteko [sic] . Legaz 43 (35 erdhietsi y erdietsi). Ardietsi zian Klobis bere senharraren eta Errege paganoaren konbertitzia. Ip Hil 114. Etsaiak ardiesten balinbazuen barnian sartzea. Zub 83. Erdaraz ari nintzaion eta argitasunik ez nuen erdiesten ahal. FIr 190. Andikan erditxi nai / mendiyaren gaña. Yanzi 148. Ardietsi ginuen / Permisione hori. (1930). LuzKant 89. Barkatu nere ausarkeria; bañan nondik erdietsi dituzu iru erloju ok? Izeta DirG 91. Haunitz gauza ba nuen aspaldian ardietsi nahi nituenik. Etchebarne 124. Aberatsen eskutik ardiesten herritar xumeeri eskatzerat ausartatzen ez zena. Larre ArtzainE 243. Askatasuna erdietsi nahi du. MEIG VIII 60.
    v. tbn. Ardietsi: He Eph 4, 13. Ardiretsi: O Po 4. Artetsi: Izt D 41. Erdetxi: El 16. SermAN 6v. JBSLarr 125. LarraSerm 59. LE Prog 106. ErroSerm 265. Erdetsi: Ber Trat 91r. Erditsi: Or Eus 412. Erditxi: ReinEusk2 153 (Esteríbar, 1605). Inza Azalp 113. Erdeitxi: FLV 1988, 152 (AN-olza, s. XIX). Irditxi: FLV 1989, 117 (AN-olza, s. XVIII). Irditsi: FLV 1989, 103 (AN-olza, s. XVIII).
    azpiadiera-1.1
    (Con dat.).
    Zeure arartekotasunaz ardiets diazadazu Iainkoa ganik [...] garazia. Mat 186. Presunari ardiasteko premiazko galdea. EZ Man I 27. Egiazki gomendatzen zaizkonei erdietsiko deraue, eta erdietsirik emanen deraue [...] tentamenduen haizatzeko [...] garazia. Ax 365s (V 241). Othoitzten zaitugu, ardiatsteaz Eliza sainduari [...] bakea. Gç 148. Oi gathibutasun ezti eta maitagarria, zeiñak ardiesten baitio arimari libertatea. Ch III 10, 6. Eskatu zion, bada, Santari erdis zezola Jangoiko maitagarriagandik bere zori on hau ta erditsi ere zion. Mb IArg I 187. Ardiets diezadazu iragan denborarentzat urrikirik minena. Brtc 258. Laster hartzen duten urrikiak eta egiten dituzten penitentziek hekien barkhamendua errexki ardiesten deraie. Dh 140. Ardiesten diozkate eskaz dituzten laguntza guziak. MarIl 67. Eske bat egiten du Diegorentzat; urririk ardiesten dio Espainiarateko untzia. Laph 107. Lurraren gainen direnei ardiesten diozkatela graziarik nasaienak. Jnn SBi 53. O Maria, ardiets izagüzü heben harat hobeki balia gitian Jinkoak bere miserikordian emanen deizkegün graziez. Ip Hil 35.
    v. tbn. Ardiatsi: Arg DevB 134. Ardietsi: Harb 104. SP Phil 530. Mih 26. Monho 160. Jaur 369. Dv LEd 142.
    azpiadiera-1.2
    "Etzait heltzen, ez dut aditzera ardiesten " HeH Voc (s.v. heltzea ).
    Eta etzuten ardiesten aditzera zer zioen. HeH Lc 18, 34.
    azpiadiera-1.3
    Entender, comprender.
    Eztute guziek ardiesten hitz haur. Lç Mt 19, 11. Bertzela ere gaitz da aditzen eta erdiesten, nola ahal dirateien elkharrekin [...] hotza eta beroa. Ax 584 (V 375). Nola aingiruak bere adimenduaz erdiets ahal zezan guztia, ez guk bezala aphur bana eta pensatuz, baiña kolpe batez eta osoki erdietsi baitzuen. Ib. 98 (V 67). Egia haur erdietsi zuen ongi Antistenes filosofoak. Ib. 446 (291). Zergatik eztuzue nere izkuntza erdesten (aditzen)? Ir YKBiz 325 (362 erdetxi ). Sekretu ori ez dute erdisten / munduko intelijentiak. Yanzi 57.
    sense-2
    2. ardiatsi. (Intrans.). Llegar. v. iritsi.
    Orain bada zaizkitzue ardiatsiren penak, / Zeñak merezi baititu zuen handi hobenak. EZ Man I 86. Gaitz guztiak ardiatsten zaizko. Ib. 97.
    sense-3
    3. " Gizon ardietsia, homme âgé" SP.
    sense-4
    4. " Gizon ardietsia, homme malade, atteint de quelque mal. Zango ardietsia, pied foulé" H.
    azpisarrera-1
    EZIN ERDIETSIZKO (ezin ardietsizko Dv). "Qu'on ne peut obtenir; au fig. incompréhensible; imperceptible; inaccessible" Dv.

    erdietsi

    erdietsi
    << erauntsi 0 / 0 eredu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper