OEH - Bilaketa
5 emaitza faltsuki bilaketarentzat
goiburua
oker.
tradizioa
Tr. Excepto en la acepción de 'tuerto', es poco usado al Norte, donde es relativamente más frecuente en autores suletinos. En DFrec hay 226 ejs., 2 de ellos septentrionales.
Onom.:
Okerhuri (Álava, 1025). TAV 2.1.5, 28.
sense-1
I.
(Adj.).
azpiadiera-1.1
1.
(V, G, AN, BN, Sal, S; Mic 9v, Urt IV 119, VP, Lar, Aq (G), Añ, Dv, H, Zam Voc; -kh- Dv, H),
uker
(AN-gip-5vill). Ref.: A (oker, uker); Lrq; Etxba Eib ; Asp Leiz ; Elexp Berg .
Torcido; retorcido, tortuoso; que va torcido. "Tuerta cosa" Mic 9v. "Oñ okerra duena, patituerto" VP 73v. "Obliquo" Lar y Añ. "Retuerto" Lar. "Kamarrak humeari, okerra, zutzen adi (G)" Aq pág. 63. "Okerrak zutzen ditzala" Ib. "1.º torcido; [...] 8.º (Sc), inclinado, desviado" A.
Sartutzen degunean erramua urean, uste degu okerra dagoala erramua. Mg CC 197. Ez da arbolarik arkituko adar oker edo igarren bat ez duanik. AA I 602. Bide okerren eta zakarrenetik abereak artu zuen. Aran SIgn 19. Amar erpe, amuak langoxe okerrak. A BeinB 90. Aots edo letra andi oker batzukaz. Ag Kr 118. Anka zerbait okerrak eukazalako. Echta Jos 85. Azkazal lodi okerrak. Ag G 352. Orrelako abe okerrak zuzendu barik isten dauz. Kk Ab I 40. Adaska oker batean zango bizkorrak gurutzatuta. Or Mi 22. Ari beltz oker nâsi sareak. Ldi BB 112. Bote okerra arturik doi. Or Eus 420. Gurutze oker baten antzera. Or QA 75. Adarrak oker, begi bakarra / eta errapa sikua. BEnb NereA 162. Emen ere kale estu ta okerrak. Anab Aprika 39. Oker xamar zauden burdin batzu. Osk Kurl 199. Zaldiak zaaro okerrez zirikatu. Ibiñ Virgil 96. Zaldiak zaaro okerrez zirikatu. Salav 70. Okerra atera bada igeteia ta zuzena bada burruntzia. Uzt Sas 22. Amilka bera marmarka doa / egiñaz bide okerra. AZink 175. Guardia civil baten [...] kapelu okerra. MEIG I 191.
v. tbn. Tx B I 188. Otx 42. Ugalde Iltz 32. Erkiag BatB 195.
Torcido; retorcido, tortuoso; que va torcido. "Tuerta cosa" Mic 9v. "Oñ okerra duena, patituerto" VP 73v. "Obliquo" Lar y Añ. "Retuerto" Lar. "Kamarrak humeari, okerra, zutzen adi (G)" Aq pág. 63. "Okerrak zutzen ditzala" Ib. "1.º torcido; [...] 8.º (Sc), inclinado, desviado" A.
Sartutzen degunean erramua urean, uste degu okerra dagoala erramua. Mg CC 197. Ez da arbolarik arkituko adar oker edo igarren bat ez duanik. AA I 602. Bide okerren eta zakarrenetik abereak artu zuen. Aran SIgn 19. Amar erpe, amuak langoxe okerrak. A BeinB 90. Aots edo letra andi oker batzukaz. Ag Kr 118. Anka zerbait okerrak eukazalako. Echta Jos 85. Azkazal lodi okerrak. Ag G 352. Orrelako abe okerrak zuzendu barik isten dauz. Kk Ab I 40. Adaska oker batean zango bizkorrak gurutzatuta. Or Mi 22. Ari beltz oker nâsi sareak. Ldi BB 112. Bote okerra arturik doi. Or Eus 420. Gurutze oker baten antzera. Or QA 75. Adarrak oker, begi bakarra / eta errapa sikua. BEnb NereA 162. Emen ere kale estu ta okerrak. Anab Aprika 39. Oker xamar zauden burdin batzu. Osk Kurl 199. Zaldiak zaaro okerrez zirikatu. Ibiñ Virgil 96. Zaldiak zaaro okerrez zirikatu. Salav 70. Okerra atera bada igeteia ta zuzena bada burruntzia. Uzt Sas 22. Amilka bera marmarka doa / egiñaz bide okerra. AZink 175. Guardia civil baten [...] kapelu okerra. MEIG I 191.
v. tbn. Tx B I 188. Otx 42. Ugalde Iltz 32. Erkiag BatB 195.
azpiadiera-1.1.1
Doblado.
Eman diyo ostiko bat tripan, non utzi duen okerra baña okerrago. Iraola 96.
Eman diyo ostiko bat tripan, non utzi duen okerra baña okerrago. Iraola 96.
azpiadiera-1.1.2
(gral. ap. A; -kh- Gèze),
uker
(AN-gip-5vill ap. A). "Contrefait" Gèze. "Contrahecho" A.
Honak edertzen, okherrak xüxentzen ta hil direnak arrapizten [dütü adiskidegoak] . Egiat 211. Ni naizenarekin, oker, konkor eta kefa, zer bixta duket edergailu horien guzien erdian? Lf Murtuts 24.
Honak edertzen, okherrak xüxentzen ta hil direnak arrapizten [dütü adiskidegoak] . Egiat 211. Ni naizenarekin, oker, konkor eta kefa, zer bixta duket edergailu horien guzien erdian? Lf Murtuts 24.
azpiadiera-1.1.3
(Ref. a cosas).
Zure antzetik kanpo egiten tutzunak / oker daude nola ezkerraz egiñak. Gy 22.
Zure antzetik kanpo egiten tutzunak / oker daude nola ezkerraz egiñak. Gy 22.
azpiadiera-1.1.4
Emakumiak seingintza oker eta estuban dagozanian.
Astar II 219.
azpiadiera-1.2
2.
(G-nav, AN-ulz-egüés-ilzarb-olza, L, B, BN, R; Volt 56, Lar, Añ, H, VocB;
-kh- SP, Ht VocGr, Arch VocGr,
VocBN, Dv, H (L), A Apend
)
Ref.:
Bon-Ond 154; A; Mdg 163; Iz Als, Ulz (ore); Izeta BHizt.
Tuerto; (ojo) tuerto. " Okerrari begi bat eskatuko lioke orrek, se dice de un pedigüeño" A Apend. Cf. betoker.
Itsuen errian, okerrok errege. RIs 55. Oker orrek onlako auzo honratu bat utzi dezala prozesiorik gabe onlako egun batean. " Ese tuerto" . AltsAuz 317. Itsuen artian, okherra Rege. Saug 49. Itsu bano hobe da oker izatea. O Pr 289. Beti zu zaren lekura / so xuxen ari / naiz, zenalkari / okerraren eredura. O Po 12. Hobe da zuretzat okher sartzea Jainkoaren erresuman. He Mc 9, 46 (Dv y Leon okher; Lç begi bakhoitzdun, Arriand, Ol, Ker, IBk e IBe begi-bakar ). Zerren Errege begi batetik okerra zan. AA II 216. Mainguekin maingu, okherrekin okher, kokoriko direnekin kokoriko. Hb Egia 63. Jaiokeratik eukan begi bat okerra. AB AmaE 277. Okherraren begia sendatu duzuna. Jnn SBi 101. Eskualdun bat bazen konkorra eta okherra. Zerb Artho 97. Bikezko begi batekin, iduri okerra. Barb Leg 143. Zaldibiko Okerra. Or Eus 15. Kori okerra da. ZMoso 63. Aurpegi-zabala [...], begi bat oker ta bestea ez oso xuxena. Berron Kijote 173. Itsu arteko okerrari dagokionez. MEIG VIII 27.
Tuerto; (ojo) tuerto. " Okerrari begi bat eskatuko lioke orrek, se dice de un pedigüeño" A Apend. Cf. betoker.
Itsuen errian, okerrok errege. RIs 55. Oker orrek onlako auzo honratu bat utzi dezala prozesiorik gabe onlako egun batean. " Ese tuerto" . AltsAuz 317. Itsuen artian, okherra Rege. Saug 49. Itsu bano hobe da oker izatea. O Pr 289. Beti zu zaren lekura / so xuxen ari / naiz, zenalkari / okerraren eredura. O Po 12. Hobe da zuretzat okher sartzea Jainkoaren erresuman. He Mc 9, 46 (Dv y Leon okher; Lç begi bakhoitzdun, Arriand, Ol, Ker, IBk e IBe begi-bakar ). Zerren Errege begi batetik okerra zan. AA II 216. Mainguekin maingu, okherrekin okher, kokoriko direnekin kokoriko. Hb Egia 63. Jaiokeratik eukan begi bat okerra. AB AmaE 277. Okherraren begia sendatu duzuna. Jnn SBi 101. Eskualdun bat bazen konkorra eta okherra. Zerb Artho 97. Bikezko begi batekin, iduri okerra. Barb Leg 143. Zaldibiko Okerra. Or Eus 15. Kori okerra da. ZMoso 63. Aurpegi-zabala [...], begi bat oker ta bestea ez oso xuxena. Berron Kijote 173. Itsu arteko okerrari dagokionez. MEIG VIII 27.
azpiadiera-1.3
3.
(V, G, S ap. A
).
Equivocado, erróneo.
Letra okerrak zuzentzeko. Cb Eg III 394. Lagunak utzirik / ardiren bat diala / bide okerretik. GavS 27. Kontu okerrak emon. Mg CO 258. Bein egin zuen iritsi oker artatik irten nai izan etzuen. Gco I 454. Norbaitek emendik erausirako ta juizio okerrak egiteko oña artzen badu. AA III 551. Onako juzgu okerrak eragiten deuskuz geu baino obarik ikusi ezinak. fB Ic II 222. Bide oker eta galdutik dabilena. Astar II 180. Iritzi oker aien zirikadak lañotu zioten adimena. Ag G 123. Gizonetzaz eta gauzetzaz usterik okerrenak izaten dituzte. Zink Crit 58. Eretxi oker onei jarraituaz. Eguzk GizAuz 84. Manestarren aburu okerrak. Or Aitork 155. Ta ez det uste burutazio / okerra nuenik izan. Zendoia 55. Buruz aldatzen dut mamia, hitzak oker daudelarik, alegia. MIH 390. (cf. OKER EGON)
v. tbn. Echta Jos 102. KIkG 26. NEtx Nola 4. Zait Plat 103. Anab Aprika 21. Vill Jaink 28.
Equivocado, erróneo.
Letra okerrak zuzentzeko. Cb Eg III 394. Lagunak utzirik / ardiren bat diala / bide okerretik. GavS 27. Kontu okerrak emon. Mg CO 258. Bein egin zuen iritsi oker artatik irten nai izan etzuen. Gco I 454. Norbaitek emendik erausirako ta juizio okerrak egiteko oña artzen badu. AA III 551. Onako juzgu okerrak eragiten deuskuz geu baino obarik ikusi ezinak. fB Ic II 222. Bide oker eta galdutik dabilena. Astar II 180. Iritzi oker aien zirikadak lañotu zioten adimena. Ag G 123. Gizonetzaz eta gauzetzaz usterik okerrenak izaten dituzte. Zink Crit 58. Eretxi oker onei jarraituaz. Eguzk GizAuz 84. Manestarren aburu okerrak. Or Aitork 155. Ta ez det uste burutazio / okerra nuenik izan. Zendoia 55. Buruz aldatzen dut mamia, hitzak oker daudelarik, alegia. MIH 390. (cf. OKER EGON)
v. tbn. Echta Jos 102. KIkG 26. NEtx Nola 4. Zait Plat 103. Anab Aprika 21. Vill Jaink 28.
azpiadiera-1.3.1
Incorrecto.
Edo beste aldetati konfesiño edo komuniño okerrik egin bazenduan. Añ EL2 132s. Aldamenian asi dan sagardua're garai okerrian egiña izango da. Sor Bar 94.
Edo beste aldetati konfesiño edo komuniño okerrik egin bazenduan. Añ EL2 132s. Aldamenian asi dan sagardua're garai okerrian egiña izango da. Sor Bar 94.
azpiadiera-1.4
4.
(Añ, H (-kh-)).
Malo, perverso (referido a cosas). "Apetito desordenado [...] gurari oker erabagea " Añ. "Abuso, uso malo [...] izkune okerra " Ib.
Gizonen jüjamentian laidable edireiten den gaiza, eztate hala [...] bena bai itxusi eta okher. Mst III 46, 4 (Ol oker; SP baiatzekoa, Ch gaixto eta kriminel). Alako usadio oker edo itzkunde eragaberik. Cb Eg III 387. [Bastarten] sortzepen okherraz. Egiat 276. Gaitzerako makurtasun okerrak. Ub 17. Ipui oker ta zatarrak. VMg XII. Gaistakeria, egite-oker ta erru guztiak. Añ EL1 125s. Bide oker galdua artzea. AA III 382. Intenzinoe okerragaz egiten dabela guztija. Astar II 190. Zeure gurari okerrak. Ur MarIl 30. Bere gastetzako zorakeri ta erakutsi okerrak. Aran SIgn 80. Gauza okerrak dira oiek. Sor Bar 104. Zoko guziak ostatu oker tzar batzuez beteak. HU Zez 26. Erasorik oker, gaizto, zorrotz da mingarrienak esan. Ag AL 26. Ekandu okerrak zuzentzeko. Echta Jos 106. Txerren danak duaz / lan okerretara. Laux BBa 118. Egikizun okerrak asmatzen diardun biotza. Zait Sof 174. Gaitasunak dira zuzenak ala okerrak. Etxde JJ 210. Andreak bide okerra hartzen duenean, mutilek toberak ateratzen dizkiote. Arti Tobera 278. Bere asmo okerrak aurerra eramateko asmotan. NEtx LBB 40. Bear izanak izanagaitik / ez gendun gauza oker bat, / prestu giñean bear ezkero / emoteko laguntze bat. Ayesta 26.
v. tbn. GavS 32. DurPl 104. Mg CO 4. fB Ic I 5. JJMg BasEsc III. Xe 323. Legaz 48. Itz Azald 176. GMant Goi 25. KIkV 65. KIkG 51. ArgiDL 135. JAIraz Bizia 104. Erkiag Arran 152. Vill Jaink 105. Etxba Ibilt 470.
Malo, perverso (referido a cosas). "Apetito desordenado [...] gurari oker erabagea " Añ. "Abuso, uso malo [...] izkune okerra " Ib.
Gizonen jüjamentian laidable edireiten den gaiza, eztate hala [...] bena bai itxusi eta okher. Mst III 46, 4 (Ol oker; SP baiatzekoa, Ch gaixto eta kriminel). Alako usadio oker edo itzkunde eragaberik. Cb Eg III 387. [Bastarten] sortzepen okherraz. Egiat 276. Gaitzerako makurtasun okerrak. Ub 17. Ipui oker ta zatarrak. VMg XII. Gaistakeria, egite-oker ta erru guztiak. Añ EL1 125s. Bide oker galdua artzea. AA III 382. Intenzinoe okerragaz egiten dabela guztija. Astar II 190. Zeure gurari okerrak. Ur MarIl 30. Bere gastetzako zorakeri ta erakutsi okerrak. Aran SIgn 80. Gauza okerrak dira oiek. Sor Bar 104. Zoko guziak ostatu oker tzar batzuez beteak. HU Zez 26. Erasorik oker, gaizto, zorrotz da mingarrienak esan. Ag AL 26. Ekandu okerrak zuzentzeko. Echta Jos 106. Txerren danak duaz / lan okerretara. Laux BBa 118. Egikizun okerrak asmatzen diardun biotza. Zait Sof 174. Gaitasunak dira zuzenak ala okerrak. Etxde JJ 210. Andreak bide okerra hartzen duenean, mutilek toberak ateratzen dizkiote. Arti Tobera 278. Bere asmo okerrak aurerra eramateko asmotan. NEtx LBB 40. Bear izanak izanagaitik / ez gendun gauza oker bat, / prestu giñean bear ezkero / emoteko laguntze bat. Ayesta 26.
v. tbn. GavS 32. DurPl 104. Mg CO 4. fB Ic I 5. JJMg BasEsc III. Xe 323. Legaz 48. Itz Azald 176. GMant Goi 25. KIkV 65. KIkG 51. ArgiDL 135. JAIraz Bizia 104. Erkiag Arran 152. Vill Jaink 105. Etxba Ibilt 470.
azpiadiera-1.4.1
(L, BN, S ap. Lh
; Lar, H).
Injusto, ilegítimo. "Alcaldada [...] alkatearen eginde okerren bat " Lar.
Publikatzen du sentenzia bat, / ez iñork okerragorik. Cb Bast 42. Tratu okerren ganian. Mg CO 162. Igoal au, dirudianez, okerra da: zerren oñak egiten duan irabaziaren erdia beretzat nai duan ezkero jabeak, era berean irozo bear du kaltearen erdia ere. AA II 191. Zeinbat onetariko juez oker agertuko ete dira. fB Ic II 166. Erabagi okerrak emon. Ib. 166. Ezta orrentzat bide okerrik; / indarra beren legia. Enb 134. Bide zuzenez nai okerrez euren ondasunak geitu. Eguzk GizAuz 28. Irabazi okerrak atzetik ordain latza dakartela. Zait Sof 170. Munduko zuzenbide okerra ta jokaera itxuratia. NEtx LBB 35.
v. tbn. Astar II 174. Añ EL2 142.
Injusto, ilegítimo. "Alcaldada [...] alkatearen eginde okerren bat " Lar.
Publikatzen du sentenzia bat, / ez iñork okerragorik. Cb Bast 42. Tratu okerren ganian. Mg CO 162. Igoal au, dirudianez, okerra da: zerren oñak egiten duan irabaziaren erdia beretzat nai duan ezkero jabeak, era berean irozo bear du kaltearen erdia ere. AA II 191. Zeinbat onetariko juez oker agertuko ete dira. fB Ic II 166. Erabagi okerrak emon. Ib. 166. Ezta orrentzat bide okerrik; / indarra beren legia. Enb 134. Bide zuzenez nai okerrez euren ondasunak geitu. Eguzk GizAuz 28. Irabazi okerrak atzetik ordain latza dakartela. Zait Sof 170. Munduko zuzenbide okerra ta jokaera itxuratia. NEtx LBB 35.
v. tbn. Astar II 174. Añ EL2 142.
azpiadiera-1.4.2
Falso, fraudulento.
Bada testigu okerrakaz salatu eben. Añ EL2 218.
Bada testigu okerrakaz salatu eben. Añ EL2 218.
azpiadiera-1.5
5.
(V; Añ, VocCB
→Dv, H; -kh- L, BN, S)
Ref.:
A; Lh; Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg.
Malo; malicioso, pícaro. "Improbo, muy malo, errebesa, gaisto-okerra " Añ. "Malo" , "malvado", "pícaro" Ib. "Travieso, inquieto" Ib. " Seme oker batek emon deuskuz ardura oneek " H. "Immoral, déréglé" Lrq. "Travieso. Diabrua baiño okerraua zan txikittan " Elexp Berg.
Lengo lagun oker ta ezagun gaistuak. Mg CO 278. Galdu gura badabe / okerrak fedia. FrantzesB II 30. Oraingino gaisto okerra izan banas bere. Añ EL2 157. Seme gaistuak, okerrak ta pekatu andiginak. fB Ic II 223. Uztar ditzala onek / azeri okerrak. It Fab 197. Sarjanten golde nabarrak / dirade gizun okerrak. Etch 308. Zarra bezela gaztia, / bat beziñ oker bestia. Xe 234. Ni orduen oker-samarra nintzen. A BGuzur 141. Lapurrak, eriotzagillak eta okerrak kastigetan dituzanean. Itz Azald 208. Debotetan badüzü emazte xüxenik, / saldun agitzen düzü zonbait okher denik. Xikito 9. Ain zan okerra, aserrekor da ibilkorra. Echta Jos 50. Lagun oker biurrien artean gaiztakeriak kutsutu ditu. Ag G 217. Oi, aker lausu okherra! Ox 90. Seme okerrak juanik / amordiari laztanka. Enb 38. Maite-miñez gazteño xaloak oñazetzen dituen iratxo oker arek. Or Mi 33. Asmatzalle ona zara [...] baña okerra be bai. "Di malizia" . Otx 29. Sodomako egoiliarrak oso gaizto ta okerrak ziran Yauberen aurrean. Ol Gen 13, 13 (Urt bekhatore, Dv bekhatoros, Ur y Ker pekatari). Okerra? Akelarreko sorgin guztiak alkartuta baño okerrago. Etxde AlosT 44. Basajaun-jainko / okher jakitun osoa. Mde Po 103. Tratulant oker batzuek merkatuetan eskaintzen dituzten [...] bi motak. Zerb Azk 41. Egin zizkioten txarkeriak okerra izatera beartu zuten. Etxde JJ 211. Gure Trapu-Trapu ziri-sartzaille okerra. SM Zirik 36. Mutil oker batzuek arrika eraso eutsenean. Erkiag BatB 83. Andrazko oker baten azpijanegaittik. Etxba Ibilt 490. Ameriketako jende okerragaz nastata-edo, tiroz bizia kendu eutsoen. Etxabu Kontu 175.
v. tbn. VMg 15. Aran SIgn 67. AB AmaE 320. Azc PB 212. Kk Ab I 15. PierKat 58. Zait Sof 19. Munita 42. Gand Eusk 1956, 218 (V-gip). Arti Ipuin 27. Osk Kurl 69.
Malo; malicioso, pícaro. "Improbo, muy malo, errebesa, gaisto-okerra " Añ. "Malo" , "malvado", "pícaro" Ib. "Travieso, inquieto" Ib. " Seme oker batek emon deuskuz ardura oneek " H. "Immoral, déréglé" Lrq. "Travieso. Diabrua baiño okerraua zan txikittan " Elexp Berg.
Lengo lagun oker ta ezagun gaistuak. Mg CO 278. Galdu gura badabe / okerrak fedia. FrantzesB II 30. Oraingino gaisto okerra izan banas bere. Añ EL2 157. Seme gaistuak, okerrak ta pekatu andiginak. fB Ic II 223. Uztar ditzala onek / azeri okerrak. It Fab 197. Sarjanten golde nabarrak / dirade gizun okerrak. Etch 308. Zarra bezela gaztia, / bat beziñ oker bestia. Xe 234. Ni orduen oker-samarra nintzen. A BGuzur 141. Lapurrak, eriotzagillak eta okerrak kastigetan dituzanean. Itz Azald 208. Debotetan badüzü emazte xüxenik, / saldun agitzen düzü zonbait okher denik. Xikito 9. Ain zan okerra, aserrekor da ibilkorra. Echta Jos 50. Lagun oker biurrien artean gaiztakeriak kutsutu ditu. Ag G 217. Oi, aker lausu okherra! Ox 90. Seme okerrak juanik / amordiari laztanka. Enb 38. Maite-miñez gazteño xaloak oñazetzen dituen iratxo oker arek. Or Mi 33. Asmatzalle ona zara [...] baña okerra be bai. "Di malizia" . Otx 29. Sodomako egoiliarrak oso gaizto ta okerrak ziran Yauberen aurrean. Ol Gen 13, 13 (Urt bekhatore, Dv bekhatoros, Ur y Ker pekatari). Okerra? Akelarreko sorgin guztiak alkartuta baño okerrago. Etxde AlosT 44. Basajaun-jainko / okher jakitun osoa. Mde Po 103. Tratulant oker batzuek merkatuetan eskaintzen dituzten [...] bi motak. Zerb Azk 41. Egin zizkioten txarkeriak okerra izatera beartu zuten. Etxde JJ 211. Gure Trapu-Trapu ziri-sartzaille okerra. SM Zirik 36. Mutil oker batzuek arrika eraso eutsenean. Erkiag BatB 83. Andrazko oker baten azpijanegaittik. Etxba Ibilt 490. Ameriketako jende okerragaz nastata-edo, tiroz bizia kendu eutsoen. Etxabu Kontu 175.
v. tbn. VMg 15. Aran SIgn 67. AB AmaE 320. Azc PB 212. Kk Ab I 15. PierKat 58. Zait Sof 19. Munita 42. Gand Eusk 1956, 218 (V-gip). Arti Ipuin 27. Osk Kurl 69.
azpiadiera-1.6
6.
Contrario, que contraría.
Aita amen amorioari traidore ta aizoen esparantzari okher nahi izala. Egiat 201.
Aita amen amorioari traidore ta aizoen esparantzari okher nahi izala. Egiat 201.
azpiadiera-1.7
7.
Malo, difícil, penoso.
Auzi oker parece que se corresponde con cast. "mal pleito".
Imini deutsula auzi oker bat, ta kastau eragin deutsula daukazun guztia. fB Ic I 103. Daukazu auzi oker bat, zeinetan eztaukazun errazoerik. Astar II 18. Aberatsaren kontra / pobrearen gerra / denbora guztietan / izan da okerra. Echag 168. Basoko auzi okerra. Ur CancB III 92 (Manterola traduce "tortuoso").
Imini deutsula auzi oker bat, ta kastau eragin deutsula daukazun guztia. fB Ic I 103. Daukazu auzi oker bat, zeinetan eztaukazun errazoerik. Astar II 18. Aberatsaren kontra / pobrearen gerra / denbora guztietan / izan da okerra. Echag 168. Basoko auzi okerra. Ur CancB III 92 (Manterola traduce "tortuoso").
azpiadiera-1.7.1
Malo, adverso.
Gogoraturik gauza okerren bat, zebiltzan illunean [...] non izan ote zan ots ura. Apaol 72s. Jazoera okerren bat igaro jakela. Echta Jos 187. Iñori opa ezin leikio / olango suerte okerrik. FEtxeb 108.
Gogoraturik gauza okerren bat, zebiltzan illunean [...] non izan ote zan ots ura. Apaol 72s. Jazoera okerren bat igaro jakela. Echta Jos 187. Iñori opa ezin leikio / olango suerte okerrik. FEtxeb 108.
azpiadiera-1.8
8.
"Au fig., en parlant des plantes, borgne, à qu'il manque sa gemme, l'œil et ne peut se reproduire. Azalandare okherra
, [...]. Xerto okherra, greffe borgne, qui n'a pas d'œil reproducteur"
H.
azpiadiera-1.9
9.
Torpe.
Khuia gaizoak, / zuen egile okher, zozoak / nola zaituzte hoin aphal utzi. Ox 116.
Khuia gaizoak, / zuen egile okher, zozoak / nola zaituzte hoin aphal utzi. Ox 116.
sense-2
II.
(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.
(A Apend).
Error, equivocación, fallo. " Kuartillu baten okerra, equivocación y daño" A Apend.
Aukeraren maukera, azkenean okerra. "A la postre tuerto" . RIs 11. (tbn. en Lar s.v. pitos, Inza NaEsZarr 151 (G-nav), Zait Plat 28, MIH 192) Nola egin ez detan / beñere bertsorik, / barkaziyo eskatzen det / badago okerrik. Noe 22. Zuzen billatu zituzten, batere okerrikan gabe [...] ontzako zarrak. Apaol 72. [Irakurleen nagitasunak] ekarri eutsezala illuntasunik, nasterik eta okerrik andienak. Ag Kr 9. Zuzen itzatzu guttun onetan or-emenka diran okerrak. A Ardi IX. Azkengabeko okerretan eroriaz. "Errores" . Zink Crit 34. Ezeban atara gura okerretik. Kk Ab I 55. Koma batzuen ta "hatxe" baten okerra. Lab EEguna 109. Oker aundirik gabe / jardun banaiz leno. EA OlBe 93. Badakite zuaitzaren luzera oker aundi gabe artzen. Munita 150. Ori apolindar heretikuen okerra zala ezagutuki. Or Aitork 179. Onatx nere okerra! Aukeratzeak egin nau zaar. Txill Let 82. Oker-zuzenketa. Basarri IX. Gezur eta oker galanta ere bai. Vill Jaink 174. Bankuetxeak iñoiz ez dabela okerrik egiten-ta. Erkiag BatB 161. Bi urteren okerra zenduan. NEtx LBB 115. Len oker txiki bat egin det. Albeniz 19. Barka bekit okerrik itzurtzen baldin bazait presakaegi irakurri dudalako. MIH 394.
Error, equivocación, fallo. " Kuartillu baten okerra, equivocación y daño" A Apend.
Aukeraren maukera, azkenean okerra. "A la postre tuerto" . RIs 11. (tbn. en Lar s.v. pitos, Inza NaEsZarr 151 (G-nav), Zait Plat 28, MIH 192) Nola egin ez detan / beñere bertsorik, / barkaziyo eskatzen det / badago okerrik. Noe 22. Zuzen billatu zituzten, batere okerrikan gabe [...] ontzako zarrak. Apaol 72. [Irakurleen nagitasunak] ekarri eutsezala illuntasunik, nasterik eta okerrik andienak. Ag Kr 9. Zuzen itzatzu guttun onetan or-emenka diran okerrak. A Ardi IX. Azkengabeko okerretan eroriaz. "Errores" . Zink Crit 34. Ezeban atara gura okerretik. Kk Ab I 55. Koma batzuen ta "hatxe" baten okerra. Lab EEguna 109. Oker aundirik gabe / jardun banaiz leno. EA OlBe 93. Badakite zuaitzaren luzera oker aundi gabe artzen. Munita 150. Ori apolindar heretikuen okerra zala ezagutuki. Or Aitork 179. Onatx nere okerra! Aukeratzeak egin nau zaar. Txill Let 82. Oker-zuzenketa. Basarri IX. Gezur eta oker galanta ere bai. Vill Jaink 174. Bankuetxeak iñoiz ez dabela okerrik egiten-ta. Erkiag BatB 161. Bi urteren okerra zenduan. NEtx LBB 115. Len oker txiki bat egin det. Albeniz 19. Barka bekit okerrik itzurtzen baldin bazait presakaegi irakurri dudalako. MIH 394.
azpiadiera-2.2
2.
(V-arr ap. Gte Erd; H).
Maldad, yerro, falta, crimen. " Lengo okerra oin da pagetan (V-arr)" Gte Erd 249.
Orrelako okerrik egiten edo esaten duen bakoitzean. Cb Eg III 387. Okerrerako nai du illuna / ta ez idukitzea ekuslarik. Mg ( in VMg 97 ). Egin ez duan oker andiren bat. AA II 223. Uste dezue onelako kargudunak oker oek zuzentzeko biotzik izango duela? Ib. 123. Leenago galduko dodaz osasuna eta ondasun guztiak, zure kontrako okerrik egin baño. Añ EL2 159. Jainkoak sugea lenengo madarikatu zuen, oker aren iturbura zalako. Lard 5. Jendedi ikaragarri orrek ez dezala egin okerren bat. "Desmán" . Otag EE 1881b, 110. Ezaguturik okerra. AB AmaE 11. Nexka gaixo ark zer oker egin zuen galdeka. Goñi 41. Ez noski iñork egundaño egin ez dun [...] okerra. Or SCruz 109. Zure okerrak tapatu nairik / eman dituzu pausuak. Tx B I 184. Beintzat egingo dauan okerra, guztiyak ikusi ta yakingo dautsoe. Kk Ab II 134. Ezin daikegu guk be gure okerra ez zuzendu ez estaldu. Otx 50. Ori da, agi danez, nere okerra. Ldi IL 92. Lege-auste astunak ez diran gañerantzeko oker guziak. EAEg 31-10-1936, 180. Ara itz gutxietan nere lotsa ta nere okerra erakutsi. JAIraz Bizia 60. Oker bat ez dago zuzendurik zuzentzaleak ordaindu behar badu. Mde Pr 105. Asi zan okerra nola zuzendu, gaizkituari miña nola kendu. Anab Poli 136. Zenbat gauza bear diran oker bat pekatu izateko. MAtx Gazt 49. Denok nere gain ustutzen dezue guzion okerren ur zikiña. NEtx LBB 25. Egin eban okerrak bildurtuta, biaramonean Santander aldera iges egin ebala. Etxabu Kontu 160. Beretarrak egin zituzten okerrak, besteri bota. Ataño TxanKan 260. Salbadorean doia daduka / okerrak zuzendutzeko, / gurutzearen bedeinkaziñoz / zeruetara sartzeko. Ayesta 83.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 532. Apaol 96. AzpPr 82. Ag G 291. JanEd II 101. Inza Azalp 134. ABar Goi 19. Basarri 161.
Maldad, yerro, falta, crimen. " Lengo okerra oin da pagetan (V-arr)" Gte Erd 249.
Orrelako okerrik egiten edo esaten duen bakoitzean. Cb Eg III 387. Okerrerako nai du illuna / ta ez idukitzea ekuslarik. Mg ( in VMg 97 ). Egin ez duan oker andiren bat. AA II 223. Uste dezue onelako kargudunak oker oek zuzentzeko biotzik izango duela? Ib. 123. Leenago galduko dodaz osasuna eta ondasun guztiak, zure kontrako okerrik egin baño. Añ EL2 159. Jainkoak sugea lenengo madarikatu zuen, oker aren iturbura zalako. Lard 5. Jendedi ikaragarri orrek ez dezala egin okerren bat. "Desmán" . Otag EE 1881b, 110. Ezaguturik okerra. AB AmaE 11. Nexka gaixo ark zer oker egin zuen galdeka. Goñi 41. Ez noski iñork egundaño egin ez dun [...] okerra. Or SCruz 109. Zure okerrak tapatu nairik / eman dituzu pausuak. Tx B I 184. Beintzat egingo dauan okerra, guztiyak ikusi ta yakingo dautsoe. Kk Ab II 134. Ezin daikegu guk be gure okerra ez zuzendu ez estaldu. Otx 50. Ori da, agi danez, nere okerra. Ldi IL 92. Lege-auste astunak ez diran gañerantzeko oker guziak. EAEg 31-10-1936, 180. Ara itz gutxietan nere lotsa ta nere okerra erakutsi. JAIraz Bizia 60. Oker bat ez dago zuzendurik zuzentzaleak ordaindu behar badu. Mde Pr 105. Asi zan okerra nola zuzendu, gaizkituari miña nola kendu. Anab Poli 136. Zenbat gauza bear diran oker bat pekatu izateko. MAtx Gazt 49. Denok nere gain ustutzen dezue guzion okerren ur zikiña. NEtx LBB 25. Egin eban okerrak bildurtuta, biaramonean Santander aldera iges egin ebala. Etxabu Kontu 160. Beretarrak egin zituzten okerrak, besteri bota. Ataño TxanKan 260. Salbadorean doia daduka / okerrak zuzendutzeko, / gurutzearen bedeinkaziñoz / zeruetara sartzeko. Ayesta 83.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 532. Apaol 96. AzpPr 82. Ag G 291. JanEd II 101. Inza Azalp 134. ABar Goi 19. Basarri 161.
azpiadiera-2.2.1
(V-gip, G-azp-bet).
"Travesura. Gure mutiko onek okerra besteik eztauka " Elexp Berg. . " Okerrak eiñ, hacer travesuras. Gure txikixak okerrak eitten pasau dau goiz guztia " Ib.
"Travesura. Gure mutiko onek okerra besteik eztauka " Elexp Berg. . " Okerrak eiñ, hacer travesuras. Gure txikixak okerrak eitten pasau dau goiz guztia " Ib.
azpiadiera-2.2.2
(H) .
(Con suf. -ra o -rako ). (El) mal.
Okerrerako gantza niri emoten eusten Deabruak. Añ EL2 35. Zabalik beti Utzitzen dizka / okerrerako atiak. PE 26. Arteztu gurarik okerrerako eta gatxerako bidiak. Ur BulaAl 18. Zuek guziok [...] gaur arratsean okerrerako bidea nigandik artuko dezute. Lard 441. Seta gaiztoak okerrera deiezka. Ag G 63 (v. tbn. Kr 156). Iñork [euskera] okerrerako erabiltzea gertatzen baledi. Ldi IL 55. Nork igarri lezakio ordurarte zuzenera ala okerrera joko dunentz? TAg Uzt 52. Aingeru gaiztoa ere guregan arkitzen dun, okerrera deitzen gaitunean. Or QA 56. Pakori etzion bere barruak okerrerako bultzarik sortzen. NEtx LBB 39.
(Con suf. -ra o -rako ). (El) mal.
Okerrerako gantza niri emoten eusten Deabruak. Añ EL2 35. Zabalik beti Utzitzen dizka / okerrerako atiak. PE 26. Arteztu gurarik okerrerako eta gatxerako bidiak. Ur BulaAl 18. Zuek guziok [...] gaur arratsean okerrerako bidea nigandik artuko dezute. Lard 441. Seta gaiztoak okerrera deiezka. Ag G 63 (v. tbn. Kr 156). Iñork [euskera] okerrerako erabiltzea gertatzen baledi. Ldi IL 55. Nork igarri lezakio ordurarte zuzenera ala okerrera joko dunentz? TAg Uzt 52. Aingeru gaiztoa ere guregan arkitzen dun, okerrera deitzen gaitunean. Or QA 56. Pakori etzion bere barruak okerrerako bultzarik sortzen. NEtx LBB 39.
azpiadiera-2.2.3
Injusticia.
Aiñ birtute probatukoa zan gizon bategan eragiñ nai izan zuen ez-bear ta okerragatik. 'Injusticia' . Aran SIgn 69. Okerra kendu. Enb 92. Antxiña gizartean oker andiak egin zirala. Eguzk GizAuz 168. Oker-zuzentzen beti bait-zera ibilli. "Tuertos desfaciendo" . Berron Kijote 30. Oker handia egingo genieke, ordea, bai Leturiari bai egileari, bide horretatik abiatuko bagina. MIH 300.
Aiñ birtute probatukoa zan gizon bategan eragiñ nai izan zuen ez-bear ta okerragatik. 'Injusticia' . Aran SIgn 69. Okerra kendu. Enb 92. Antxiña gizartean oker andiak egin zirala. Eguzk GizAuz 168. Oker-zuzentzen beti bait-zera ibilli. "Tuertos desfaciendo" . Berron Kijote 30. Oker handia egingo genieke, ordea, bai Leturiari bai egileari, bide horretatik abiatuko bagina. MIH 300.
azpiadiera-2.3
3.
(V-m-gip, G-azp)
Ref.:
Etxba Eib; Gketx Loiola; Elexp Berg.
Accidente, percance; contratiempo; desgracia. "Accidente, desgracia" Etxba Eib. "Siniestro; accidente de circulación" Gketx Loiola. " Eskupetiakin errez eitten da okerra " Elexp Berg.
Kontu, okerren bat etorri eztakizun. Añ MisE 228. Dinak etzuen lanbide onetatik okerrik etorri bear zitzaionik uste. Lard 44. Deskuidokua zuten / aurtengo okerra. Xe 206. Geure borondatea baga jazoten jakuzan okerrak eta nekeak. Itz Azald 190. Izurrite edo gaitzaldi edo oker aundien bat gertatzen danean. Inza Azalp 124. Etxean oker aundiak ditugu. Emaztea itzik gabe daukat. Muj PAm 52. Bidien okerren bat yazo eztakizun. Kk Ab II 62. Txantxetan ere poxpolorik ez bota basoan, oker aundia errez etorri diteke-ta. Munita 138. Asi ziran tronkuak ekarten, karrioan [...]. Baiña okerrak pasaiten ziran beti. (V-gip). Gand Eusk 1956, 207. Okerra edo aberia izan daben ontziaren gañez. ZArg 1958, 83. Zeinbat bidar oker txiki bategaitik estututen garean. Erkiag Arran 167 (v. tbn. BatB 165). Oker txarren bat noiz gertatuko / beldurrez eta kezketan. Basarri 170. Ibili bear hura duzu gure oker guzien iturburu. Zait Plat 37. Naiz autokarrean okerra izan. Anab Aprika 65s. Ain aundia izan zan oiñazeen neurria ta okerren kopurua. Vill Jaink 182. Min diñat ire oker au neregatik sortu dala jakiñaz. NEtx LBB 52 (v. tbn. Antz 55). Izan dituzten oker edo naigaberik aundienak esango ditut. MMant 154. Oker gogorren bat jazo ete dan-da pentsetan, leiora urtenda egon gaituk. Gerrika 178.
v. tbn. Apaol 66. Moc Damu 15. Goñi 29. Ag G 344. Ill Testim 17. Noe 77. Or SCruz 98. Lek EunD 46. Etxde AlosT 92. JAIraz Bizia 104. Akes Ipiñ 14. BEnb NereA 209. Alzola Atalak 126. Uzt Sas 173. Alkain 118. Onaind STeresa 84.
Accidente, percance; contratiempo; desgracia. "Accidente, desgracia" Etxba Eib. "Siniestro; accidente de circulación" Gketx Loiola. " Eskupetiakin errez eitten da okerra " Elexp Berg.
Kontu, okerren bat etorri eztakizun. Añ MisE 228. Dinak etzuen lanbide onetatik okerrik etorri bear zitzaionik uste. Lard 44. Deskuidokua zuten / aurtengo okerra. Xe 206. Geure borondatea baga jazoten jakuzan okerrak eta nekeak. Itz Azald 190. Izurrite edo gaitzaldi edo oker aundien bat gertatzen danean. Inza Azalp 124. Etxean oker aundiak ditugu. Emaztea itzik gabe daukat. Muj PAm 52. Bidien okerren bat yazo eztakizun. Kk Ab II 62. Txantxetan ere poxpolorik ez bota basoan, oker aundia errez etorri diteke-ta. Munita 138. Asi ziran tronkuak ekarten, karrioan [...]. Baiña okerrak pasaiten ziran beti. (V-gip). Gand Eusk 1956, 207. Okerra edo aberia izan daben ontziaren gañez. ZArg 1958, 83. Zeinbat bidar oker txiki bategaitik estututen garean. Erkiag Arran 167 (v. tbn. BatB 165). Oker txarren bat noiz gertatuko / beldurrez eta kezketan. Basarri 170. Ibili bear hura duzu gure oker guzien iturburu. Zait Plat 37. Naiz autokarrean okerra izan. Anab Aprika 65s. Ain aundia izan zan oiñazeen neurria ta okerren kopurua. Vill Jaink 182. Min diñat ire oker au neregatik sortu dala jakiñaz. NEtx LBB 52 (v. tbn. Antz 55). Izan dituzten oker edo naigaberik aundienak esango ditut. MMant 154. Oker gogorren bat jazo ete dan-da pentsetan, leiora urtenda egon gaituk. Gerrika 178.
v. tbn. Apaol 66. Moc Damu 15. Goñi 29. Ag G 344. Ill Testim 17. Noe 77. Or SCruz 98. Lek EunD 46. Etxde AlosT 92. JAIraz Bizia 104. Akes Ipiñ 14. BEnb NereA 209. Alzola Atalak 126. Uzt Sas 173. Alkain 118. Onaind STeresa 84.
azpiadiera-2.3.1
(V-gip ap. Elexp Berg
; H).
Daño, perjuicio, mal. " Azkenengo izotzak oker aundixak eittu Naparruan " Elexp Berg.
Justiziak eskatzen du bekatu onetatik datozen okerrak zuzentzea bakoitzak bere aldetik. AA III 562. Iñori okerrik eztakarroiola [liburutxu onek] . Añ EL2 7. Gizon baten esana ez aditziak nolako okerrak ekarri oi dituan. Bv AsL 215. Ortik etxat okerrik etorriko. Ag Kr 164. Biño, Jaunari eskerrak, etzuen okerrik egin, eta alkatearen aginduz berriz ere konpondu zuten iturria. Goñi 72. Legezko beren eskubideetan okerrik izan ez dezaten. KIkG 78s. Gezür harek ez dialarik besterik ihuri ere okerrik egiten. Const 20. Iñoiz, esatez edo egittez, okerren bat egin ixan badautsubet. Otx 182. Auzi luzea baño oker txikia obe. ArgEgut 1935, 29. Suak bear baño oker geiago egiten badu. NEtx Antz 135. Santo-kristoa bentanara atara eiten dogu, oreixak pasaeitiatik, okerrik ein ezteixen. (V-gip). Gand Eusk 1956, 211. Izkerak bestelakotu eta nik dakit zenbat oker ekarri oi dituen [burdinbideak] . Erkiag Arran 17. Ematen ezpadiozu, oker geiago egingo digu-ta. And AUzta 37. Urola erreka orretan [egun ark] egin zituan okerrak, ez dira nolanai aztutzekoak. Uzt Sas 159. Bi musu eman dizkiot bañan / okerrik ez diot egin. Lazkao-Txiki ( in Mattin 150 ). Lengusu-lengusiña zituanengandik [...] ez yakon oker txikia etorri: biotzak errez ler-egin eutson txarrera. Onaind STeresa 24. Oker galantak egiteko [urak] . TxGarm BordaB 66.
v. tbn. fB Ic II 247. Etxba Ibilt 461. Olea 97. Berron Kijote 189. Ataño TxanKan 54.
Daño, perjuicio, mal. " Azkenengo izotzak oker aundixak eittu Naparruan " Elexp Berg.
Justiziak eskatzen du bekatu onetatik datozen okerrak zuzentzea bakoitzak bere aldetik. AA III 562. Iñori okerrik eztakarroiola [liburutxu onek] . Añ EL2 7. Gizon baten esana ez aditziak nolako okerrak ekarri oi dituan. Bv AsL 215. Ortik etxat okerrik etorriko. Ag Kr 164. Biño, Jaunari eskerrak, etzuen okerrik egin, eta alkatearen aginduz berriz ere konpondu zuten iturria. Goñi 72. Legezko beren eskubideetan okerrik izan ez dezaten. KIkG 78s. Gezür harek ez dialarik besterik ihuri ere okerrik egiten. Const 20. Iñoiz, esatez edo egittez, okerren bat egin ixan badautsubet. Otx 182. Auzi luzea baño oker txikia obe. ArgEgut 1935, 29. Suak bear baño oker geiago egiten badu. NEtx Antz 135. Santo-kristoa bentanara atara eiten dogu, oreixak pasaeitiatik, okerrik ein ezteixen. (V-gip). Gand Eusk 1956, 211. Izkerak bestelakotu eta nik dakit zenbat oker ekarri oi dituen [burdinbideak] . Erkiag Arran 17. Ematen ezpadiozu, oker geiago egingo digu-ta. And AUzta 37. Urola erreka orretan [egun ark] egin zituan okerrak, ez dira nolanai aztutzekoak. Uzt Sas 159. Bi musu eman dizkiot bañan / okerrik ez diot egin. Lazkao-Txiki ( in Mattin 150 ). Lengusu-lengusiña zituanengandik [...] ez yakon oker txikia etorri: biotzak errez ler-egin eutson txarrera. Onaind STeresa 24. Oker galantak egiteko [urak] . TxGarm BordaB 66.
v. tbn. fB Ic II 247. Etxba Ibilt 461. Olea 97. Berron Kijote 189. Ataño TxanKan 54.
azpiadiera-2.3.2
Situación mala, desfavorable.
Etxean oker geienak eta / auzokoak zuzendu nai. Basarri 190. Badirudiela Euskal herria izango dugula aurrerantzean, okerrera iraultzen ez bagaituzte, euskal azterlanen abia eta kokalekua. MEIG VIII 118.
Etxean oker geienak eta / auzokoak zuzendu nai. Basarri 190. Badirudiela Euskal herria izango dugula aurrerantzean, okerrera iraultzen ez bagaituzte, euskal azterlanen abia eta kokalekua. MEIG VIII 118.
azpiadiera-2.4
4.
(V-m-gip)
Ref.:
A; Elexp Berg.
.
"Mal bote de la pelota" A (podría tratarse de adj.; cf. , al menos en G-azp, bote okerra, y Elexp Berg: "Sake okerra eitten dau pelotiak").
"Mal bote de la pelota" A (podría tratarse de adj.; cf. , al menos en G-azp, bote okerra, y Elexp Berg: "Sake okerra eitten dau pelotiak").
azpiadiera-2.5
5.
Defecto.
Oker untarik [erdaleratik] zuzentzeko eta gure buruak gaitz ortarik begiratzeko, zerbeit egiten ote dugu? FIr 155. Zer du [zure semeak]? Isilpeko okerren bat? ABar Goi 33. Uts edo oker au zuzentzen dugu batzutan itz-ixiltzearekin bidez. Or ( in Gazt MusIx 14 ). Nere eskolarik eza eta gañerako okerrak ezagututa. Insausti 13.
Oker untarik [erdaleratik] zuzentzeko eta gure buruak gaitz ortarik begiratzeko, zerbeit egiten ote dugu? FIr 155. Zer du [zure semeak]? Isilpeko okerren bat? ABar Goi 33. Uts edo oker au zuzentzen dugu batzutan itz-ixiltzearekin bidez. Or ( in Gazt MusIx 14 ). Nere eskolarik eza eta gañerako okerrak ezagututa. Insausti 13.
azpiadiera-2.6
6.
Enfado, desavenencia.
Ez degu izan okerrik. PE 41. Askotan tokatu naiz / zuer aitarekiñ, / oraindaño ez da izan / okerrik gurekiñ. AzpPr 82. Aserretu nai izanda ere, / arekin alper-alperrik, / oraindik izan gabiak gera / itz erdi baten okerrik. Uzt Sas 279.
Ez degu izan okerrik. PE 41. Askotan tokatu naiz / zuer aitarekiñ, / oraindaño ez da izan / okerrik gurekiñ. AzpPr 82. Aserretu nai izanda ere, / arekin alper-alperrik, / oraindik izan gabiak gera / itz erdi baten okerrik. Uzt Sas 279.
azpiadiera-2.7
7.
"
Ez du oker aundirik, no tiene mucha diferencia"
SMuj.
sense-3
III.
(Adv.).
azpiadiera-3.1
1.
(V-gip ap. Etxba Eib
; Lar, Añ).
Incorrectamente; erróneamente. " Zuzen, dagokan bezala hitza esan; edo gaizki, oker " Lar (s.v. acentuar). "Atrochemoche [...], naiz oker, naiz zuzen " Lar, Añ. " Oker ainduta, biar ez neban lekura eldu nintzan " Etxba Eib.
Erakustea munduari ondo eta zuzen esanekin ez-ezik, oker eta zearrera esan zituenakin ere bai. Lar SAgust 7. Ziekiten Dotrina puska bera ere nastu ta oker edo gaizki esango dute. Cb EBO 62. Letra batzuk oker: andiak bear direan lekuan txikarrak, txikarren lekuan andiak. Oe 168. Dremenden hitza okher hartzen dienak. Egiat 226. Badira kristinau larregi daukeezanak oker eginda konfesinuak. Mg CO 13. Ze oker egiten etzenduezan lenengo letra, ta goruetak? Añ LoraS 89. Gauzia oker esan ezkero, pensetan dabee beti dala guzurra. fB Ic II 171. Liburu onetan oker ezarri diran itzen zuzentzeko bidea. Lard 556. Oker zuaz [etxera emendik] . Sor Gabon 52. Kontuak ateraten Martiñ dozuz oker. AB AmaE 238. Bere burua oker erabilli ta besteak zuzendu nai. Ag G 368. Ondo egiñak ezauz oker eruango. Laux BBa 130. Eztot uste oker uste dauanik. Otx 132. Adiskidearen eskaria zuk zuzen ala oker adirazirik. Ldi IL 91. Oroaginduaren 2en atala oker idatzia izan zalako. EAEg 28-10-1936, 154. Oker ez ba dut ikasi. Or Poem 555. Zeñen oker jarri zidaten nere bataio-izena! NEtx Antz 83. Etzegok oro oker asmatua. Or QA 55. Oker jokatu banuen bein, zuzen dezadan orain oker ura. Txill Let 106. Astia oker einda dagok [...], egun bat biarra ta sei jai izan biar litzakezak. SM Zirik 11. Oker interpretatuak. Vill Jaink 70. Asieran oker jokatu gendualako. NEtx LBB 58. Nik ere nahi nüke eman / bi phüntü xüxen edo okher. Casve SGrazi 28. Bai oker jasotzen dukela! "¡Qué mal lo entiendes!" . Berron Kijote 121. Bere erantzuna balio gitxikoa izan zan, eta zati bat oker esana. Etxabu Kontu 113. Zerbait gaizki esan badet, edo oker, barkatzeko esango diot. Albeniz 238. Detxepare bezala esatera nindoan berriz ere; oker, dakizuenez. MIH 234. Ez da noski okerregi esana [...] ezaugarri gailenak direla. MEIG II 102.
v. tbn. Xe 197. Mok 3. Zait Sof 37. Bilbao IpuiB 100. BEnb NereA 48. Uzt Noiz 30.
Incorrectamente; erróneamente. " Zuzen, dagokan bezala hitza esan; edo gaizki, oker " Lar (s.v. acentuar). "Atrochemoche [...], naiz oker, naiz zuzen " Lar, Añ. " Oker ainduta, biar ez neban lekura eldu nintzan " Etxba Eib.
Erakustea munduari ondo eta zuzen esanekin ez-ezik, oker eta zearrera esan zituenakin ere bai. Lar SAgust 7. Ziekiten Dotrina puska bera ere nastu ta oker edo gaizki esango dute. Cb EBO 62. Letra batzuk oker: andiak bear direan lekuan txikarrak, txikarren lekuan andiak. Oe 168. Dremenden hitza okher hartzen dienak. Egiat 226. Badira kristinau larregi daukeezanak oker eginda konfesinuak. Mg CO 13. Ze oker egiten etzenduezan lenengo letra, ta goruetak? Añ LoraS 89. Gauzia oker esan ezkero, pensetan dabee beti dala guzurra. fB Ic II 171. Liburu onetan oker ezarri diran itzen zuzentzeko bidea. Lard 556. Oker zuaz [etxera emendik] . Sor Gabon 52. Kontuak ateraten Martiñ dozuz oker. AB AmaE 238. Bere burua oker erabilli ta besteak zuzendu nai. Ag G 368. Ondo egiñak ezauz oker eruango. Laux BBa 130. Eztot uste oker uste dauanik. Otx 132. Adiskidearen eskaria zuk zuzen ala oker adirazirik. Ldi IL 91. Oroaginduaren 2en atala oker idatzia izan zalako. EAEg 28-10-1936, 154. Oker ez ba dut ikasi. Or Poem 555. Zeñen oker jarri zidaten nere bataio-izena! NEtx Antz 83. Etzegok oro oker asmatua. Or QA 55. Oker jokatu banuen bein, zuzen dezadan orain oker ura. Txill Let 106. Astia oker einda dagok [...], egun bat biarra ta sei jai izan biar litzakezak. SM Zirik 11. Oker interpretatuak. Vill Jaink 70. Asieran oker jokatu gendualako. NEtx LBB 58. Nik ere nahi nüke eman / bi phüntü xüxen edo okher. Casve SGrazi 28. Bai oker jasotzen dukela! "¡Qué mal lo entiendes!" . Berron Kijote 121. Bere erantzuna balio gitxikoa izan zan, eta zati bat oker esana. Etxabu Kontu 113. Zerbait gaizki esan badet, edo oker, barkatzeko esango diot. Albeniz 238. Detxepare bezala esatera nindoan berriz ere; oker, dakizuenez. MIH 234. Ez da noski okerregi esana [...] ezaugarri gailenak direla. MEIG II 102.
v. tbn. Xe 197. Mok 3. Zait Sof 37. Bilbao IpuiB 100. BEnb NereA 48. Uzt Noiz 30.
azpiadiera-3.2
2.
Mal, perversamente; por el mal camino.
"Aviesamente"
Lar.
"Andar o proceder mal, makur ibilli, makur edo oker dabilz
"
Añ.
"
Gizon ori oker doaie, ese hombre va mal, esto es, a la maldad"
VocB
.
Ez ura bezala Jainkoaren bidean zuzen, ezpada zu bezala oker dabillenak. Cb Eg III 227. Bizi arteko pausoak oker edo gaizki emanarren. Ib. 275s. Ezin zuzendu baditugu oker duazanak. Mg PAb 70. Ezkondu bearrik zuzen edo oker jartzen diran askok egiten duena. AA III 382. Oker nua. Ezin ni onan salbau neinteke. fB Ic III 320. Geienak oker bizi dirialako. Añ EL2 63. Hala umek burhasoekiñ / ikhasten dute bizitzen: / xuxen edo oker ibilltzen. Gy 271. Ezaguturik oker joiala. Ur MarIl 79. Agaitik mundutxo au beti dabill oker. AB AmaE 225. Orduban oker dabill. Sor Bar 53 (hablando de un bebedor). Jaungoikoaren aurrean oker ez-ezik zuzen eta kistarki jokatuko zun. Etxde AlosT 91. Orduan, parkatu, juez jauna, oker ibilli banaiz. SM Zirik 50. Bakez ta pozez bizi nai dogu, / naiz-ta bizitzan oker jokatu. BEnb NereA 231. Oker dabillenaren oiñak, beti makur. Erkiag BatB 163.
v. tbn. Ud 112.
Ez ura bezala Jainkoaren bidean zuzen, ezpada zu bezala oker dabillenak. Cb Eg III 227. Bizi arteko pausoak oker edo gaizki emanarren. Ib. 275s. Ezin zuzendu baditugu oker duazanak. Mg PAb 70. Ezkondu bearrik zuzen edo oker jartzen diran askok egiten duena. AA III 382. Oker nua. Ezin ni onan salbau neinteke. fB Ic III 320. Geienak oker bizi dirialako. Añ EL2 63. Hala umek burhasoekiñ / ikhasten dute bizitzen: / xuxen edo oker ibilltzen. Gy 271. Ezaguturik oker joiala. Ur MarIl 79. Agaitik mundutxo au beti dabill oker. AB AmaE 225. Orduban oker dabill. Sor Bar 53 (hablando de un bebedor). Jaungoikoaren aurrean oker ez-ezik zuzen eta kistarki jokatuko zun. Etxde AlosT 91. Orduan, parkatu, juez jauna, oker ibilli banaiz. SM Zirik 50. Bakez ta pozez bizi nai dogu, / naiz-ta bizitzan oker jokatu. BEnb NereA 231. Oker dabillenaren oiñak, beti makur. Erkiag BatB 163.
v. tbn. Ud 112.
azpiadiera-3.2.1
(Lar, Añ, Dv (G); -kh- H).
Injustamente. "(A) tuerto o a derecho, oker edo zuzen, oker edo artez " Lar, Añ.
Ezin okerrago kondenadu eben. Añ EL2 218 (cf. infra OKERRAGO). Zuzen utsa dan Urtzi Deunak / ezer oker ezin legi. Enb 95. Ementxe daukat aurrean nere (?) aritz-abarra. Oker-irabazia dedala ziñez uste ba-dezu, zere eskuetan uzten det. Ldi IL 111. Aitortzen nuan Zuk ez ninduzula oker zigorkatzen. "Iniuste" . Or Aitork 157. Oker naiz zuzen, agertuko da [dirua] / munduko jaun eta jabe. BEnb NereA 241. Sail horretan, zuzen edo oker, buruzagitza emana --ala hartua-- dauka, bere "Pascual Duarte" dela bide. MIH 361.
Injustamente. "(A) tuerto o a derecho, oker edo zuzen, oker edo artez " Lar, Añ.
Ezin okerrago kondenadu eben. Añ EL2 218 (cf. infra OKERRAGO). Zuzen utsa dan Urtzi Deunak / ezer oker ezin legi. Enb 95. Ementxe daukat aurrean nere (?) aritz-abarra. Oker-irabazia dedala ziñez uste ba-dezu, zere eskuetan uzten det. Ldi IL 111. Aitortzen nuan Zuk ez ninduzula oker zigorkatzen. "Iniuste" . Or Aitork 157. Oker naiz zuzen, agertuko da [dirua] / munduko jaun eta jabe. BEnb NereA 241. Sail horretan, zuzen edo oker, buruzagitza emana --ala hartua-- dauka, bere "Pascual Duarte" dela bide. MIH 361.
azpiadiera-3.3
3.
(V-gip ap. Elexp Berg
; Lar; -kh- H).
Torcidamente; oblicuamente. " Okher doha marra " H. v. KUKUAK OKER JO (s.v. kuku).
Oro [gure familia] hartan oker dabilltzan pontutik / nahi duzu bada ni nabillan xuxen? "Tortu" . Gy 270s (habla una langosta). Zer, ni Moko-okerra? Zuri bai iruritu, oker begiratzen dezulako. Bil 174. Erdi oker, erdi zuzen / doaz ilunetan. Azc PB 90. Maldan-gora zaizka zuaitzak geldi: / oker, ats-estuka, lurrari itsatsi. Ldi BB 120. Oker gatozen landaretxuak / zuzentzen gaituna. Olea 248 (cf. supra (II, 2)).
v. tbn. Gand Elorri 46.
Torcidamente; oblicuamente. " Okher doha marra " H. v. KUKUAK OKER JO (s.v. kuku).
Oro [gure familia] hartan oker dabilltzan pontutik / nahi duzu bada ni nabillan xuxen? "Tortu" . Gy 270s (habla una langosta). Zer, ni Moko-okerra? Zuri bai iruritu, oker begiratzen dezulako. Bil 174. Erdi oker, erdi zuzen / doaz ilunetan. Azc PB 90. Maldan-gora zaizka zuaitzak geldi: / oker, ats-estuka, lurrari itsatsi. Ldi BB 120. Oker gatozen landaretxuak / zuzentzen gaituna. Olea 248 (cf. supra (II, 2)).
v. tbn. Gand Elorri 46.
azpiadiera-3.3.1
Boina kendu ta jartzen du txapela oker-oker.
Alz Bern 71.
azpiadiera-3.4
4.
(S ap. Gte Erd; VP, Lar, Añ).
Al revés. " Oker egiten du, al revés lo hace" VP 70v. "(A) tuertas, oker, okerka " Lar. "(Vas al) revés, oker zoaz " Añ. " Horrek gauz a guztiak binperrez goiti egitentzik (BN-ciz) [...] oker (S)" Gte Erd 11.
Al revés. " Oker egiten du, al revés lo hace" VP 70v. "(A) tuertas, oker, okerka " Lar. "(Vas al) revés, oker zoaz " Añ. " Horrek gauz a guztiak binperrez goiti egitentzik (BN-ciz) [...] oker (S)" Gte Erd 11.
azpiadiera-3.5
5.
(V-gip ap. Elexp Berg
).
Mal, desfavorablemente.
Zerbait okher doalakoz hirot dezagün odola? Egiat 239. Zühürtarzüna zereiolakoz zahartarzünian ta okher zereion tenporaz jiten. Ib. 257. Zerren gauza oker joatean protxu izan lezakean batek. AA II 176. Oker asi dan arlo au zuzenduko degu, Jainkoak nai badu. A Ardi 91. Baño oker atera da / egin degun gauza. Noe 116. Oker jazo ez balitz euren uste dana. Enb 80. Bere asmuetarako arira etorkiona sarriegi aitatzen eta oker etorkiona polito estaltzen. Eguzk GizAuz 59. Oker ateratzen zaio: egitik ezin kuka bera. Or Aitork 273. Jabetu zaite, ene jauna, gauzak oso oker daudela. Lab SuEm 171. Anai zarra oker dabil / itxasoko martxan. Basarri ( in Uzt Noiz 78 ). Gauzak oker dijoazte. MMant 52.
v. tbn. Echta Jos 162. Anab Usauri 56. EA OlBe 71. Txill Let 106. NEtx LBB 83.
Mal, desfavorablemente.
Zerbait okher doalakoz hirot dezagün odola? Egiat 239. Zühürtarzüna zereiolakoz zahartarzünian ta okher zereion tenporaz jiten. Ib. 257. Zerren gauza oker joatean protxu izan lezakean batek. AA II 176. Oker asi dan arlo au zuzenduko degu, Jainkoak nai badu. A Ardi 91. Baño oker atera da / egin degun gauza. Noe 116. Oker jazo ez balitz euren uste dana. Enb 80. Bere asmuetarako arira etorkiona sarriegi aitatzen eta oker etorkiona polito estaltzen. Eguzk GizAuz 59. Oker ateratzen zaio: egitik ezin kuka bera. Or Aitork 273. Jabetu zaite, ene jauna, gauzak oso oker daudela. Lab SuEm 171. Anai zarra oker dabil / itxasoko martxan. Basarri ( in Uzt Noiz 78 ). Gauzak oker dijoazte. MMant 52.
v. tbn. Echta Jos 162. Anab Usauri 56. EA OlBe 71. Txill Let 106. NEtx LBB 83.
azpiadiera-3.5.1
De mala manera.
Or etorri gara gu, oker, Jaungoikoak daki zelan. Ag Kr 21. Eurak karel baten gañean, oker, larri ta noiz ondatuko, aleben giñoan igesik. Ib. 198.
Or etorri gara gu, oker, Jaungoikoak daki zelan. Ag Kr 21. Eurak karel baten gañean, oker, larri ta noiz ondatuko, aleben giñoan igesik. Ib. 198.
azpiadiera-3.6
6.
En malos términos, en estado de enemistad.
Juduak eta Siriarrak elkarrekin txit oker lenagotik zebilzan. Lard 539.
Juduak eta Siriarrak elkarrekin txit oker lenagotik zebilzan. Lard 539.
azpiadiera-3.7
7.
Indirectamente.
Oker esanda zuzenena aitzera emango diot. Sor Bar 52.
Oker esanda zuzenena aitzera emango diot. Sor Bar 52.
azpisarrera-1
HAIN OKER ERE.
Inoportunamente (juego de palabras con hain zuzen ere).
Bada-ezpada ere, or dator --ain oker ere-- nere lan-ordua ostutzera, nere lagun Borras. NEtx LBB 112.
Bada-ezpada ere, or dator --ain oker ere-- nere lan-ordua ostutzera, nere lagun Borras. NEtx LBB 112.
azpisarrera-2
BEGI OKERREKIN
(Mirar) con malos ojos, de través.
Eleisa Ama Santiaren agiriko edertasunari begi okerrakin begiratuten. fB Ic III 307. Begi okerrakaz edo solbarda ganetik [gurasuari] begiratuten deutsanak. Astar II 84s. Ez neutsan jaramonik egin [Jaungoikuari], begi okerrakaz, albakera ta ziarretara begiratu neutsan. Ur MarIl 37.
Eleisa Ama Santiaren agiriko edertasunari begi okerrakin begiratuten. fB Ic III 307. Begi okerrakaz edo solbarda ganetik [gurasuari] begiratuten deutsanak. Astar II 84s. Ez neutsan jaramonik egin [Jaungoikuari], begi okerrakaz, albakera ta ziarretara begiratu neutsan. Ur MarIl 37.
azpisarrera-3
OKER-ADITU.
Malentendido.
Esaera au dela-ta, sortzen diren oker-aditu ta naaspillak. Vill Jaink 97. Kollaria ostu deustazu ta orain oker-aitu bat dala diñostazu. EgutAr 30-1-1962 (ap. DRA ).
Esaera au dela-ta, sortzen diren oker-aditu ta naaspillak. Vill Jaink 97. Kollaria ostu deustazu ta orain oker-aitu bat dala diñostazu. EgutAr 30-1-1962 (ap. DRA ).
azpisarrera-4
OKER-ADITZE.
Malentendido.
Bada-ezpadan, jarraitu eutson onen oker-aditziari. Kk Ab I 7.
Bada-ezpadan, jarraitu eutson onen oker-aditziari. Kk Ab I 7.
azpisarrera-5
OKER-ANTX.
Oker-antxak edo gezurrezkoak diran berriak zabaltzea. "Simplemente tendenciosas" . EAEg 6-11-1936, 228.
Oker-antxak edo gezurrezkoak diran berriak zabaltzea. "Simplemente tendenciosas" . EAEg 6-11-1936, 228.
azpisarrera-6
OKER-ANTZEAN,
OKER-ANTXEAN.
Más bien torcido.
Ortaz pilota erori baita / zut ez baiño oker-antzean. "Sesgada" . Or Eus 422. Dmytrykek, dirudienez, lehengo lepotik du burua. Eta oker-antxean, gainera. Ez zioten zuzendu, leherrenak egin arren, McCarthy senadore prestuak eta bere lagun argiek. MEIG I 159.
Ortaz pilota erori baita / zut ez baiño oker-antzean. "Sesgada" . Or Eus 422. Dmytrykek, dirudienez, lehengo lepotik du burua. Eta oker-antxean, gainera. Ez zioten zuzendu, leherrenak egin arren, McCarthy senadore prestuak eta bere lagun argiek. MEIG I 159.
azpisarrera-7
OKER ARI IZAN.
Estar equivocado.
Zu Ramuntxo deitzen zera. Oker ari al naiz? Alz Ram 126. Oker ari dira olako oriek [...]. Agoz mintzatzeak eta Iainkoarekin mintzatzeak nola galarazi lezake Iainko ortaz maitaro oroitzea? Or QA 163. Pentsatzen jarrita ordea, oker ari zala sinista-erazi nai izan zion bere buruari. Etxde JJ 240. Bai oker ari zerala zure kontaketan! Berron Kijote 87. Oker ari ez banaiz, Kanpionek sentimendukeriaz huts egin zuela esan izan da. (In MEIG VI 36 ).
Zu Ramuntxo deitzen zera. Oker ari al naiz? Alz Ram 126. Oker ari dira olako oriek [...]. Agoz mintzatzeak eta Iainkoarekin mintzatzeak nola galarazi lezake Iainko ortaz maitaro oroitzea? Or QA 163. Pentsatzen jarrita ordea, oker ari zala sinista-erazi nai izan zion bere buruari. Etxde JJ 240. Bai oker ari zerala zure kontaketan! Berron Kijote 87. Oker ari ez banaiz, Kanpionek sentimendukeriaz huts egin zuela esan izan da. (In MEIG VI 36 ).
azpisarrera-8
OKER-EGILE,
OKER-EGITE.
v. okergile, okergite.
azpisarrera-9
OKER EGIN.
azpisarrerakoSense-9.1
a)
Pecar, cometer una falta, hacer algo malo.
Egun baten oker egin guraz asmo gaistoz [...] urrindu zituban erriti. Mg PAb 217. Oker-egin det, eta barkazio-eske nagokizu. Lard 205. Lenago oker egiña / dalako akaso. JanEd I 89. Augaitik amar bala eskatu arren nik, / ausaz kapitan jauna egin dot okerrik? AB AmaE 254. Oker egin dezu? Ordaindu zazu. ArgiDL 123. Ez al zendun oker egiten [kapela] zuk aurrena ez eraztean? Or Tormes 91. Besteren batek oker egin da / neri nai ziran erantsi. Tx B I 33. Gaiztoekin batera oker egiten asi intzan ezkero. Zait Sof 177. Okerrik egin ote zun. Etxde JJ 250. Okerrik ez det egin nai. NEtx Antz 20.
Egun baten oker egin guraz asmo gaistoz [...] urrindu zituban erriti. Mg PAb 217. Oker-egin det, eta barkazio-eske nagokizu. Lard 205. Lenago oker egiña / dalako akaso. JanEd I 89. Augaitik amar bala eskatu arren nik, / ausaz kapitan jauna egin dot okerrik? AB AmaE 254. Oker egin dezu? Ordaindu zazu. ArgiDL 123. Ez al zendun oker egiten [kapela] zuk aurrena ez eraztean? Or Tormes 91. Besteren batek oker egin da / neri nai ziran erantsi. Tx B I 33. Gaiztoekin batera oker egiten asi intzan ezkero. Zait Sof 177. Okerrik egin ote zun. Etxde JJ 250. Okerrik ez det egin nai. NEtx Antz 20.
azpiadiera-1.1
Gerran sartzea oker egin zula jakiña da.
Or SCruz 109.
azpisarrerakoSense-9.2
b)
(Part. en función de sust.).
Yerro, falta, pecado.
Ill zan konfesau baga bere oker egiñak. Mg CO 196. Baña gaur zelan oker egiña / garbiro dogun ezautu. AB AmaE 83. Multak ezarri, erantzupenak ixentau [...] ta oker-egiñak argiratu. " Comprobación de abusos" . ForuAB 139. Berez oker egiña da apaiza gerrara joatea. Or SCruz 9. Barkatzen al didak nere oker egiña? Etxde AlosT 30. Oker egiñaren kezkea bere ba eban-ta. Erkiag BatB 99.
Ill zan konfesau baga bere oker egiñak. Mg CO 196. Baña gaur zelan oker egiña / garbiro dogun ezautu. AB AmaE 83. Multak ezarri, erantzupenak ixentau [...] ta oker-egiñak argiratu. " Comprobación de abusos" . ForuAB 139. Berez oker egiña da apaiza gerrara joatea. Or SCruz 9. Barkatzen al didak nere oker egiña? Etxde AlosT 30. Oker egiñaren kezkea bere ba eban-ta. Erkiag BatB 99.
azpisarrera-10
OKER-EGIN-BEHAR.
Intención aviesa.
Gatx-eretxi eutsan Camilori alango billaukerija ta oker egin biarrak. Mg PAb 217.
Gatx-eretxi eutsan Camilori alango billaukerija ta oker egin biarrak. Mg PAb 217.
azpisarrera-11
OKER-EGIN-NAHI.
Intención aviesa.
Oker-egin-nai onegatik Adonias egun artan berean ilerazo zuen. Lard 208.
Oker-egin-nai onegatik Adonias egun artan berean ilerazo zuen. Lard 208.
azpisarrera-12
OKER EGON.
azpisarrerakoSense-12.1
a)
(V, G, S). Ref.: A; A EY III 284; Elexp Berg; Gte Erd 21.
Estar equivocado.
Oker zagoz, gizona; ori ezta olan. Zam Man 61. Bialdu yok urteko ire kontua, ta oker egon biar yok. Kk Ab I 109. Oker dagonari ondo erakustea. KIKG 65. Oker ezpa-nago, egizko adiskidien artian ezta neurerik ez zeurerik. Altuna 61. Ba'al zitekean Mireleganako usteaz orain ere oker egotea? Anab Usauri 84. Maisua oker badago, ikaslea ere ala bearko. Ir YKBiz 135n. Sozialistak ori diñoe: baña orretan be oker dagoz. Eguzk GizAuz 91. San Agustiñek, oker ez banago, bi ipernu ipiñi zetunan. Or QA 60. Astronomu oneik oker egon yatzuz. Bilbao IpuiB 101. Ortan oker zeuden, noski. Vill Jaink 170. Zer nai gauza leporatzeko gertu nagola uste baldin baduzu, oker zaude. Lab SuEm 184. Oso oker ezpanago. NEtx LBB 205. Bearbada oker egon niteke nere uste edo nere iritzi oietan. MMant 34. Biarbada, gu erriaren aurrian lotsatu gaitezan asmo guztiz ebizan. Olan bazan, oker egozan. Gerrika 230s. Oker dago puntu horretan Pouvreau. MEIG VII 50.
v. tbn. Alz Ram 30. KIkV 81. Inza in Jaukol Biozk VII. Ldi IL 91. Etxde JJ 100. Osk Kurl 116. Ibiñ Virgil 23. Uzt Sas 155. Berron Kijote 118. Ataño TxanKan 224.
Oker zagoz, gizona; ori ezta olan. Zam Man 61. Bialdu yok urteko ire kontua, ta oker egon biar yok. Kk Ab I 109. Oker dagonari ondo erakustea. KIKG 65. Oker ezpa-nago, egizko adiskidien artian ezta neurerik ez zeurerik. Altuna 61. Ba'al zitekean Mireleganako usteaz orain ere oker egotea? Anab Usauri 84. Maisua oker badago, ikaslea ere ala bearko. Ir YKBiz 135n. Sozialistak ori diñoe: baña orretan be oker dagoz. Eguzk GizAuz 91. San Agustiñek, oker ez banago, bi ipernu ipiñi zetunan. Or QA 60. Astronomu oneik oker egon yatzuz. Bilbao IpuiB 101. Ortan oker zeuden, noski. Vill Jaink 170. Zer nai gauza leporatzeko gertu nagola uste baldin baduzu, oker zaude. Lab SuEm 184. Oso oker ezpanago. NEtx LBB 205. Bearbada oker egon niteke nere uste edo nere iritzi oietan. MMant 34. Biarbada, gu erriaren aurrian lotsatu gaitezan asmo guztiz ebizan. Olan bazan, oker egozan. Gerrika 230s. Oker dago puntu horretan Pouvreau. MEIG VII 50.
v. tbn. Alz Ram 30. KIkV 81. Inza in Jaukol Biozk VII. Ldi IL 91. Etxde JJ 100. Osk Kurl 116. Ibiñ Virgil 23. Uzt Sas 155. Berron Kijote 118. Ataño TxanKan 224.
azpisarrerakoSense-12.2
b)
Estar, caer a trasmano.
Illero ikusi bat egiten zien, elkarrengandik oker aski egonarren. Or SCruz 132.
Illero ikusi bat egiten zien, elkarrengandik oker aski egonarren. Or SCruz 132.
azpisarrera-13
OKER-ESAN.
Error. "Liburu baten oker-esanak, las erratas de un libro (V-m)" A EY III 284.
Santuak egin zituela liburu bi, bata bere pekatuak aitortzeko, bestea bere utsegiñak eta oker-esanak zuzentzeko. Lar SAgust 7. Ez eben argitasunik ez oker-esanik ez guzurrik jaso panaderuekandik. Erkiag BatB 102.
Santuak egin zituela liburu bi, bata bere pekatuak aitortzeko, bestea bere utsegiñak eta oker-esanak zuzentzeko. Lar SAgust 7. Ez eben argitasunik ez oker-esanik ez guzurrik jaso panaderuekandik. Erkiag BatB 102.
azpisarrera-14
OKER IBILI.
Equivocarse, andar equivocado.
Mediku bati esan biar jakoz garbiro gorputzeko gatxak ezer estari baga oker ibilli ez dedin. Mg CO 16. Oker ibilten naz sarri. Azc PB 242. Oker abil, Patxiko. Ni enauk ori. A Ardi 66. Nere biotzaren berotasuna norbaitentzat agertu nizunean oker nenbilela orain oartua nago. Lh Yol 23. Maitasun-legea ezetsi ta arbuiatzen dabenok, oker dagoz eta oker dabiltz. Eguzk GizAuz 190. Oker zebiltzan iritzi orretan zeudenak. TAg Uzt 161. Uste det asieran adixkide esan dizuanean oker ez nebillela. JAIraz Bizia 125. Auetan, ez gera emakumeak oso oker ibiltzen. Txill Let 68. Oker dabil, oker, beste munduraiño elduko dala uste badau. Bilbao IpuiB 95. Oker bai oker ibili naiz gau osoan neure burukerietan. Erkiag Arran 74. Mutil zar auek siñestu danok / Oker dabiltzala ortan. Auspoa 39, 57. Zeiñen oker dabiltzan adieraztera. Berron Kijote 159. Bada beste demagogia mota bat ere, gure artean aski hedatua, oker ez banabil. MIH 229.
v. tbn. Gazt MusIx 117. Etxba Ibilt 479.
Mediku bati esan biar jakoz garbiro gorputzeko gatxak ezer estari baga oker ibilli ez dedin. Mg CO 16. Oker ibilten naz sarri. Azc PB 242. Oker abil, Patxiko. Ni enauk ori. A Ardi 66. Nere biotzaren berotasuna norbaitentzat agertu nizunean oker nenbilela orain oartua nago. Lh Yol 23. Maitasun-legea ezetsi ta arbuiatzen dabenok, oker dagoz eta oker dabiltz. Eguzk GizAuz 190. Oker zebiltzan iritzi orretan zeudenak. TAg Uzt 161. Uste det asieran adixkide esan dizuanean oker ez nebillela. JAIraz Bizia 125. Auetan, ez gera emakumeak oso oker ibiltzen. Txill Let 68. Oker dabil, oker, beste munduraiño elduko dala uste badau. Bilbao IpuiB 95. Oker bai oker ibili naiz gau osoan neure burukerietan. Erkiag Arran 74. Mutil zar auek siñestu danok / Oker dabiltzala ortan. Auspoa 39, 57. Zeiñen oker dabiltzan adieraztera. Berron Kijote 159. Bada beste demagogia mota bat ere, gure artean aski hedatua, oker ez banabil. MIH 229.
v. tbn. Gazt MusIx 117. Etxba Ibilt 479.
azpisarrerakoSense-14.1
Oker baino okerrago ibili zirela.
MEIG IV 129.
Ohi baino okerrago ez banabil, hauxe esan nahi du.
MEIG VI 150.
azpisarrera-15
OKER-IBILI.
azpisarrerakoSense-15.1
a)
"Defectos, los defectos, transgresiones, travesuras, oker-ibiliak" Izt 34r.
azpisarrerakoSense-15.2
b)
Marcha torcida.
Ondartza-aldera okertzen zuen uginaldiak ontzia. Oker-ibilli artan, al zanik gutxienen bidea luzatzearren, itxasoaren azpiko indarrari sendo eutsi bear zitzaion. TAg Uzt 137.
Ondartza-aldera okertzen zuen uginaldiak ontzia. Oker-ibilli artan, al zanik gutxienen bidea luzatzearren, itxasoaren azpiko indarrari sendo eutsi bear zitzaion. TAg Uzt 137.
azpisarrera-16
OKER-IKUSTE.
Apreciación errónea.
Ba dakizu gizonen zuzentasuna ez dana beti orixe; zuzena, arteza [...]. Akatsak ditu; oker-ikusteak; eriste argalak. Erkiag BatB 199.
Ba dakizu gizonen zuzentasuna ez dana beti orixe; zuzena, arteza [...]. Akatsak ditu; oker-ikusteak; eriste argalak. Erkiag BatB 199.
azpisarrera-17
OKER-IRTEERA.
Fracaso.
Bizitza onetako neke, zorigatx ta oker-urteraak onean, pozik ta eroapen andiagaz iragotea. Itz Berb I 181.
Bizitza onetako neke, zorigatx ta oker-urteraak onean, pozik ta eroapen andiagaz iragotea. Itz Berb I 181.
azpisarrera-18
OKER-IRTETE.
Fracaso.
Zein larri ipini naben neure gauzeen oker urtetiak. Mg PAb 202.
Zein larri ipini naben neure gauzeen oker urtetiak. Mg PAb 202.
azpisarrera-19
OKER-ORDAIN.
Pago por la maldad.
Ori da, Yainkoak gaiztoarentzat daukana, / eta, Yainkoagandik ark artuko dun oker-ordaña. Ol Iob 20, 29 (Ker Jaungoikoagandik artuko dauan zatia).
Ori da, Yainkoak gaiztoarentzat daukana, / eta, Yainkoagandik ark artuko dun oker-ordaña. Ol Iob 20, 29 (Ker Jaungoikoagandik artuko dauan zatia).
azpisarrera-20
OKER PENTSATU.
Pensar mal, pensar lo peor. Cf. fB Ic II 231: Oker pensau ebeen dirianak, 'todos se equivocaron'.
Amari dagiozun zapuzkeria gaizpide litzaiekela, oker pentsa lezaketela. Etxde AlosT 63. Eztakit, biarbada, oker pentsau baneban, epaille baten zeregiñe ezagutzera enaz eltzen da. Gerrika 144.
Amari dagiozun zapuzkeria gaizpide litzaiekela, oker pentsa lezaketela. Etxde AlosT 63. Eztakit, biarbada, oker pentsau baneban, epaille baten zeregiñe ezagutzera enaz eltzen da. Gerrika 144.
azpisarrera-21
OKERRAGO.
azpisarrerakoSense-21.1
a)
(Añ (G)). (Adj.). Peor.
Dauka barriz piku bat / ardi pikaruak, / jostorratz miñen miñena / baño okerragua. DurPl 84. Ziran gezurti andi / ta lapur osoak, / okerragoa dana, / gizon iltzalleak. It Fab 229. Akabera txarra izan zuten eta guziez gaiñ okerragoa iskanbilla dana sortu ta sutu egin zubenak. Aran SIgn 103. Ez da izango amarik, Patxi ori baño aur okerragorik jaio duanik. Apaol 88. Erlijioko gauzetan guziak biño okerragoa, federik gabeko gizona. Goñi 40. Milla aldiz okerragoa izan zan [...] Arranondon sortutako atrakala. Ag Kr 172. Au itxita [nagosi] okerragoagana yotzen badot. Or Tormes 43. Egintzak esanak baño okerraguak dittuz. Otx 142. Okerragoa da ixilpea. Ldi IL 114. Emakume biotz onekoa, burua ez okerragoa. JAIraz Bizia 115. Uste okerragorik! NEtx Nola 4. Gutar bat ola mintzatzea, ta askoz okerrago dana, Apaiztegiko Biblia Irakaslea. Or QA 107. Gizon gaiztoa emakume gaiztoa baiño okerragoa dalakoan egongo az. Bilbao IpuiB 121s. Katarroa, kostuma, edo zerbait okerrago arrapatzea. Vill Jaink 103. Auxe [liburua], bear bada, okerrago bestea [inpernua] baiño. Erkiag BatB 17. Ori baño okerragoa zan munizioak aitu zirala. Salav 97. Okerragorik ez dezagula / izan emendik aurrera! Uzt Sas 64. [Aiek ziran] nere mando zauritua baño okerragoak. Arek beintzat, zaurituta egon arren, aurrera egiten zuan. Alkain 131s. Gorrotoa baino okerragoa izan ohi den axolakabekeria. MIH 280.
v. tbn. Noe 42. Sor Gabon 29. Arr May 167. ArgiDL 27. JanEd II 111. Imaz Auspoa 24, 156. Kk Ab II 157. TAg Uzt 157. Zait Sof 37. Etxde JJ 181. Anab Poli 91. MAtx Gazt 60. And AUzta 105. Ataño TxanKan 239.
Dauka barriz piku bat / ardi pikaruak, / jostorratz miñen miñena / baño okerragua. DurPl 84. Ziran gezurti andi / ta lapur osoak, / okerragoa dana, / gizon iltzalleak. It Fab 229. Akabera txarra izan zuten eta guziez gaiñ okerragoa iskanbilla dana sortu ta sutu egin zubenak. Aran SIgn 103. Ez da izango amarik, Patxi ori baño aur okerragorik jaio duanik. Apaol 88. Erlijioko gauzetan guziak biño okerragoa, federik gabeko gizona. Goñi 40. Milla aldiz okerragoa izan zan [...] Arranondon sortutako atrakala. Ag Kr 172. Au itxita [nagosi] okerragoagana yotzen badot. Or Tormes 43. Egintzak esanak baño okerraguak dittuz. Otx 142. Okerragoa da ixilpea. Ldi IL 114. Emakume biotz onekoa, burua ez okerragoa. JAIraz Bizia 115. Uste okerragorik! NEtx Nola 4. Gutar bat ola mintzatzea, ta askoz okerrago dana, Apaiztegiko Biblia Irakaslea. Or QA 107. Gizon gaiztoa emakume gaiztoa baiño okerragoa dalakoan egongo az. Bilbao IpuiB 121s. Katarroa, kostuma, edo zerbait okerrago arrapatzea. Vill Jaink 103. Auxe [liburua], bear bada, okerrago bestea [inpernua] baiño. Erkiag BatB 17. Ori baño okerragoa zan munizioak aitu zirala. Salav 97. Okerragorik ez dezagula / izan emendik aurrera! Uzt Sas 64. [Aiek ziran] nere mando zauritua baño okerragoak. Arek beintzat, zaurituta egon arren, aurrera egiten zuan. Alkain 131s. Gorrotoa baino okerragoa izan ohi den axolakabekeria. MIH 280.
v. tbn. Noe 42. Sor Gabon 29. Arr May 167. ArgiDL 27. JanEd II 111. Imaz Auspoa 24, 156. Kk Ab II 157. TAg Uzt 157. Zait Sof 37. Etxde JJ 181. Anab Poli 91. MAtx Gazt 60. And AUzta 105. Ataño TxanKan 239.
azpisarrerakoSense-21.2
b)
(AN-larr-5vill; Añ; ukerrego AN-5vill). Ref.: Echaide Nav 270-271. (Adv.). "Peor, adverbio (G)" Añ.
Ara bere okerrago [...] ezkongei biok alkarregaz bazagoze. Añ EL2 149. Orduan-da okerrago sutasalda irakiñik irrinz egin zuen. Aran SIgn 99. Gu baño okerrago bizi da. Sor Gabon 64. Eta zelan goazen aurrera txarrago, / igaz gaizki ta aurten piskat okerrago. AB AmaE 224s. Egunean biño egunean okerrago zijoakiola. Goñi 57. Ezin ulertu diat; len baño okerrago jartzen nauk. Ag G 144. Lenago baño okerrago aterako naiz. Ill Pill 19. Lengoan bezelatsu edo okerrago gertatu zitzaion. Or SCruz 37. Gaizki... egunetik egunera okerrago. ABar Goi 66. Zenbat eta sapaia ezkutuago, ainbat-eta okerrago. TAg Uzt 8. Au geroago okerrago dijoa. And AUzta 96. Egunez gaizki ta gauaz okerrago. Berron Kijote 91. Okerrago ete gagoz? Gerrika 276. Pasa egunak eta onerakorik ez. Egun batean igual obetoxeago; bestean okerrago. Albeniz 125. Bi Aita Santurekin gaizki bazegoen, okerrago aurkitu zen hirurekin. MIH 80. Eta gure iritzia bat ez badator, hainbat okerrago... guretzat. MEIG II 107. Tx in Imaz Auspoa 24, 133. Lab EEguna 73. JAIraz Bizia 65. Txill Let 90. Anab Aprika 55. NEtx LBB 73.
Ara bere okerrago [...] ezkongei biok alkarregaz bazagoze. Añ EL2 149. Orduan-da okerrago sutasalda irakiñik irrinz egin zuen. Aran SIgn 99. Gu baño okerrago bizi da. Sor Gabon 64. Eta zelan goazen aurrera txarrago, / igaz gaizki ta aurten piskat okerrago. AB AmaE 224s. Egunean biño egunean okerrago zijoakiola. Goñi 57. Ezin ulertu diat; len baño okerrago jartzen nauk. Ag G 144. Lenago baño okerrago aterako naiz. Ill Pill 19. Lengoan bezelatsu edo okerrago gertatu zitzaion. Or SCruz 37. Gaizki... egunetik egunera okerrago. ABar Goi 66. Zenbat eta sapaia ezkutuago, ainbat-eta okerrago. TAg Uzt 8. Au geroago okerrago dijoa. And AUzta 96. Egunez gaizki ta gauaz okerrago. Berron Kijote 91. Okerrago ete gagoz? Gerrika 276. Pasa egunak eta onerakorik ez. Egun batean igual obetoxeago; bestean okerrago. Albeniz 125. Bi Aita Santurekin gaizki bazegoen, okerrago aurkitu zen hirurekin. MIH 80. Eta gure iritzia bat ez badator, hainbat okerrago... guretzat. MEIG II 107. Tx in Imaz Auspoa 24, 133. Lab EEguna 73. JAIraz Bizia 65. Txill Let 90. Anab Aprika 55. NEtx LBB 73.
azpisarrera-22
OKERRAGOKO.
Peor.
Aingerua lango neskatillea judioak baño okerragoko gizonari! Ag Kr 135. Okerragoko egunen bat izango zuten soldaduzka guzia pasatzerako. TxGarm BordaB 47. Farre... edo okerragoko zerbait. MIH 171.
Aingerua lango neskatillea judioak baño okerragoko gizonari! Ag Kr 135. Okerragoko egunen bat izango zuten soldaduzka guzia pasatzerako. TxGarm BordaB 47. Farre... edo okerragoko zerbait. MIH 171.
azpisarrera-23
OKERRAGORA EMAN.
Empeorar.
Gaitzak okerragora eman zuen. Aran SIgn 10.
Gaitzak okerragora eman zuen. Aran SIgn 10.
azpisarrera-24
OKERREAN.
azpisarrerakoSense-24.1
a)
(Estar) equivocado, en el error.
Inozentia utzitzen badu / gurasoak okerrean. PE 25. Aide bat ezesten ari ta larrutik ez ordaintzea iduri bazaizu ere, okerrean zaude. Zait Sof 72.
Inozentia utzitzen badu / gurasoak okerrean. PE 25. Aide bat ezesten ari ta larrutik ez ordaintzea iduri bazaizu ere, okerrean zaude. Zait Sof 72.
azpisarrerakoSense-24.2
b)
(Injertar) de forma oblicua. "Okerrean mendu bakarraz egiten da, zugatzari edontzi edo kopa baten irudia atara eragiteko" A Ezale 1897, 341b.
azpisarrerakoSense-24.3
c)
Indirectamente.
Guda bearretzaz zuzenean edo okerrean zer ikusirik ez duten [...] langille eta banakariak. " No tenga relación, ni directa ni indirecta" . EAEg 29-10-1936, 163.
Guda bearretzaz zuzenean edo okerrean zer ikusirik ez duten [...] langille eta banakariak. " No tenga relación, ni directa ni indirecta" . EAEg 29-10-1936, 163.
azpisarrerakoSense-24.4
d)
De manera pecadora.
Zertan antzeratu nintzaion ene Iaunari okerrean eta gaizkian? " Vitiose atque perverse" . Or Aitork 48.
Zertan antzeratu nintzaion ene Iaunari okerrean eta gaizkian? " Vitiose atque perverse" . Or Aitork 48.
azpisarrera-25
OKERREAN ARI IZAN.
Portarse mal.
Usoak zuzenerako ta onerako joera zunez, Martintxori okerrean eta biurrikerian aritzea besterik etzitzaion jaiotzen. Etxde AlosT 22.
Usoak zuzenerako ta onerako joera zunez, Martintxori okerrean eta biurrikerian aritzea besterik etzitzaion jaiotzen. Etxde AlosT 22.
azpisarrera-26
OKERREKO.
azpisarrerakoSense-26.1
A)
(Adnom.).
azpiadiera-1.1
a)
Equivocado, incorrecto. "Okerreko bidia artu, coger el mal camino" Elexp Berg.
Eskuz ta aoz erakusten dio bide okerrekoa. VMg 66. Kezketan jarri zan / okerreko lekua / zitekela izan. Bil 149. Ortik iatorkoz sarri okerreko eritxiak. Ag Serm 492. Okerreko jatorri bat ematen diyo. LzM EEs 1912, 106. Ez du egiten gauza zuzenik. Lorontzi okerrekoak ematen eta abar. Alz Ram 113. Bide zuzenak artu zituen / okerrekuak utzita. (In Tx B 146 ). Besterik zerbait ikusi det zure idazkian, nere ustez okerrekoa. Ldi IL 111. Zikuñak okerreko tximinetik jaurti zuten aur liraiña. Etxde JJ 243. Okerreko asmo ta buruerak ziralako. Erkiag Arran 160. Juanbeltzek, okerreko ustean, "Bonbollo" jo. Anab Poli 27. Okerreko etxian sartu zala. SM Zirik 68. Gizon bat da okerreko bidetik abiatu dena. Arti Tobera 273. kerreko iritzietan maiz datzan egiantza. Vill Jaink 42. Iberiako Saint-Simon izango zen [...] bere oroitzapenak [...] idatzi izan balitu. Okerreko bidetik jo zuen. MIH 272.
Eskuz ta aoz erakusten dio bide okerrekoa. VMg 66. Kezketan jarri zan / okerreko lekua / zitekela izan. Bil 149. Ortik iatorkoz sarri okerreko eritxiak. Ag Serm 492. Okerreko jatorri bat ematen diyo. LzM EEs 1912, 106. Ez du egiten gauza zuzenik. Lorontzi okerrekoak ematen eta abar. Alz Ram 113. Bide zuzenak artu zituen / okerrekuak utzita. (In Tx B 146 ). Besterik zerbait ikusi det zure idazkian, nere ustez okerrekoa. Ldi IL 111. Zikuñak okerreko tximinetik jaurti zuten aur liraiña. Etxde JJ 243. Okerreko asmo ta buruerak ziralako. Erkiag Arran 160. Juanbeltzek, okerreko ustean, "Bonbollo" jo. Anab Poli 27. Okerreko etxian sartu zala. SM Zirik 68. Gizon bat da okerreko bidetik abiatu dena. Arti Tobera 273. kerreko iritzietan maiz datzan egiantza. Vill Jaink 42. Iberiako Saint-Simon izango zen [...] bere oroitzapenak [...] idatzi izan balitu. Okerreko bidetik jo zuen. MIH 272.
azpiadiera-1.2
b)
(Zam Man 108). Contrario.
Baña zuk onelako ezaugarri edo señaliak emon biarrian okerrekuak emoten dozuz. Astar II 28. Zeinbati onrak, diruak, / osasuna izateko / eginak, ai! okerreko / guztiak deutsez lortuak! Zav Fab RIEV 1907, 97. Okerreko aldera iges zijuazkion [zerriak] . Bv AsL 85. --Okerreko aldera sartu zuen begi zuluan. --Okerreko aldera? --Bai; begiya barrena eta txuriya kanpora. Iraola 52. Okerreko aldera jo zak, Itziar aldera. Or SCruz 63. Gauzak okerreko alderdiz ikusteari yarrai bear ba-gatzakio, argia galbide da. Ldi IL 52.
Baña zuk onelako ezaugarri edo señaliak emon biarrian okerrekuak emoten dozuz. Astar II 28. Zeinbati onrak, diruak, / osasuna izateko / eginak, ai! okerreko / guztiak deutsez lortuak! Zav Fab RIEV 1907, 97. Okerreko aldera iges zijuazkion [zerriak] . Bv AsL 85. --Okerreko aldera sartu zuen begi zuluan. --Okerreko aldera? --Bai; begiya barrena eta txuriya kanpora. Iraola 52. Okerreko aldera jo zak, Itziar aldera. Or SCruz 63. Gauzak okerreko alderdiz ikusteari yarrai bear ba-gatzakio, argia galbide da. Ldi IL 52.
azpiadiera-1.3
c)
Falso.
Beraz, iru kristautxo ziran gure artean okerreko agiriez ornituak. Ldi IL 43s.
Beraz, iru kristautxo ziran gure artean okerreko agiriez ornituak. Ldi IL 43s.
azpiadiera-1.4
d)
Desfavorable.
Momentu baten gertau zitzaion / suerte okerrekua. EusJok 142.
Momentu baten gertau zitzaion / suerte okerrekua. EusJok 142.
azpisarrerakoSense-26.2
B)
(Sust.).
azpiadiera-2.1
a)
Desgracia, percance.
Baiñan, ago lasai, etxean ezpaitun okerrekorik gertatu. Etxde JJ 121.
Baiñan, ago lasai, etxean ezpaitun okerrekorik gertatu. Etxde JJ 121.
azpiadiera-2.2
b)
Jugarreta.
Gure Juanito ta Martin Zozo barriro be okerrekoen bat egiteko prest daukoguz. Bilbao IpuiB 23.
Gure Juanito ta Martin Zozo barriro be okerrekoen bat egiteko prest daukoguz. Bilbao IpuiB 23.
azpisarrera-27
OKERREKOA EGIN.
Hacer lo contrario.
Zer den ona ikusi bai, ta ontzat eman ere, baiña gero, egiaren orduan, okerrekoa egin. Vill Jaink 121. Illobak naikoa du izebak au agintzea, okerrekoa egiteko. NEtx LBB 137. Ta oraintxe [eraren anatomia] bihurtzen da bere aldera, eta okerrekoa egiten du. "Se contradice" . MEIG IX 121. (en colab. con NEtx)
Zer den ona ikusi bai, ta ontzat eman ere, baiña gero, egiaren orduan, okerrekoa egin. Vill Jaink 121. Illobak naikoa du izebak au agintzea, okerrekoa egiteko. NEtx LBB 137. Ta oraintxe [eraren anatomia] bihurtzen da bere aldera, eta okerrekoa egiten du. "Se contradice" . MEIG IX 121. (en colab. con NEtx)
azpisarrera-28
OKERREKOZ.
Por equivocación.
Non da koko-erriko bidea artu ez dedan okerrekoz. Mok 14.
Non da koko-erriko bidea artu ez dedan okerrekoz. Mok 14.
azpisarrera-29
OKERREN.
azpisarrerakoSense-29.1
a)
(Adj.). Peor (superlativo), (el) más malo.
Nos asmurik okerrenak arzen ditubezan gure arerijuak gu galzeko. Astar II 278. Bekataririk okerrena. Añ EL2 166. Ez daukagu ardurarik / etsairik okerrenenik. AB AmaE 371. Eta gauzarik okerrena zan [...] esate gaiztoak ontzat emotea. Ag Kr 175. Moxolonekoak okerren zirala. Ag G 301. Alargunak izan oi dira okerrenak. Lab EEguna 90. Biotzeko gaxoa zan Malentxorena. Gaxorik okerrenetakoa, noski! TAg Uzt 272. Lixiba jotzeko, okerrena Omo! NEtx LBB 203. Aste-egunak aski ez baziran bezela, jaiak-eta okerrenak. Ataño TxanKan 104. Gaizkilerik okerrenak. MIH 321.
v. tbn. Otx 28. MAtx Gazt 82. Salav 105.
Nos asmurik okerrenak arzen ditubezan gure arerijuak gu galzeko. Astar II 278. Bekataririk okerrena. Añ EL2 166. Ez daukagu ardurarik / etsairik okerrenenik. AB AmaE 371. Eta gauzarik okerrena zan [...] esate gaiztoak ontzat emotea. Ag Kr 175. Moxolonekoak okerren zirala. Ag G 301. Alargunak izan oi dira okerrenak. Lab EEguna 90. Biotzeko gaxoa zan Malentxorena. Gaxorik okerrenetakoa, noski! TAg Uzt 272. Lixiba jotzeko, okerrena Omo! NEtx LBB 203. Aste-egunak aski ez baziran bezela, jaiak-eta okerrenak. Ataño TxanKan 104. Gaizkilerik okerrenak. MIH 321.
v. tbn. Otx 28. MAtx Gazt 82. Salav 105.
azpiadiera-1.1
(Lo) peor. "Okerrena ezta ori, okerrena betiko asarretzia da" Elexp Berg.
Eta okerren zana, [...] bere konseju galgarriak artzen zituztela. Arr May 66. Barberuak esan din okerrena igaro zala. Apaol 52. Okerrena da ez dirala arkitzen. Alz Burr 42. Ta okerrena orain Iturrioz baserrirako deia izan dedala. Lab EEguna 112. Gerta lezaiokian okerrena gertatzen zitzaion. JAIraz Bizia 102. Alan bere, ez zan ori okerrena. Erkiag BatB 10. Okerrena da gauza oek bidezkotzat jotzea. Vill Jaink 84. Ta okerrena, nere ipuia bukatzeko epea lau egun barru betetzen zaidala. NEtx LBB 116. Ez da hori, ordea, okerrena. MIH 347.
v. tbn. Anab Aprika 32. Osk Kurl 145. MAtx Gazt 44. Uzt Sas 193. Ataño TxanKan 53.
Eta okerren zana, [...] bere konseju galgarriak artzen zituztela. Arr May 66. Barberuak esan din okerrena igaro zala. Apaol 52. Okerrena da ez dirala arkitzen. Alz Burr 42. Ta okerrena orain Iturrioz baserrirako deia izan dedala. Lab EEguna 112. Gerta lezaiokian okerrena gertatzen zitzaion. JAIraz Bizia 102. Alan bere, ez zan ori okerrena. Erkiag BatB 10. Okerrena da gauza oek bidezkotzat jotzea. Vill Jaink 84. Ta okerrena, nere ipuia bukatzeko epea lau egun barru betetzen zaidala. NEtx LBB 116. Ez da hori, ordea, okerrena. MIH 347.
v. tbn. Anab Aprika 32. Osk Kurl 145. MAtx Gazt 44. Uzt Sas 193. Ataño TxanKan 53.
azpisarrerakoSense-29.2
b)
((Adv.).).
De la peor manera.
Jente pillo bat an deadarrez, / asko negarrez, / okerren emakumeak, / eurai eldurik umeak. AB AmaE 370.
Jente pillo bat an deadarrez, / asko negarrez, / okerren emakumeak, / eurai eldurik umeak. AB AmaE 370.
azpisarrera-30
OKERRENEAN,
OKERRENEAN ERE.
En el peor de los casos.
Ni beñepein zure aldera nago, ta okerrenean ere aita jarriko det. JAIraz Bizia 111. Okerrenean ere, ez du inork [...] inolazko kalterik hartuko gure peoi lan apala dela medio. MEIG IV 75. Guri ere, okerrenean, jakintsuenei gertatu zaiena berbera gertatuko zaigu. MIH 317.
Ni beñepein zure aldera nago, ta okerrenean ere aita jarriko det. JAIraz Bizia 111. Okerrenean ere, ez du inork [...] inolazko kalterik hartuko gure peoi lan apala dela medio. MEIG IV 75. Guri ere, okerrenean, jakintsuenei gertatu zaiena berbera gertatuko zaigu. MIH 317.
azpisarrera-31
OKERRENEAN JARRI.
Ponerse en lo peor.
Okerrenean jarriaz beti galduan gabiltzala uste dugularik. MIH 281.
Okerrenean jarriaz beti galduan gabiltzala uste dugularik. MIH 281.
azpisarrera-32
OKERRENEAN PASA.
Pasar por lo peor.
Eta orduan esan nuen nik: / "Pasa dek okerrenean!". Uzt Sas 205. Len bezelako tristurarikan / ez daukagu barrenian, / goizeko gure goibel-aldia / pasa da okerrenian! Ib. 107. Asteko nuan bildur geiena / pasa naiz okerrenian. Uzt LEG I 168.
Eta orduan esan nuen nik: / "Pasa dek okerrenean!". Uzt Sas 205. Len bezelako tristurarikan / ez daukagu barrenian, / goizeko gure goibel-aldia / pasa da okerrenian! Ib. 107. Asteko nuan bildur geiena / pasa naiz okerrenian. Uzt LEG I 168.
azpisarrera-33
OKERRENEKO.
Peor (superlativo).
Borrokatu naiz, preso ere bai, / okerreneko moduan. Noe 32.
Borrokatu naiz, preso ere bai, / okerreneko moduan. Noe 32.
azpisarrera-34
OKERRENERA JO.
Pensar lo peor.
Zer irudituko zitzaion? okerrenera ez al zuan joko? JAIraz Bizia 105.
Zer irudituko zitzaion? okerrenera ez al zuan joko? JAIraz Bizia 105.
azpisarrera-35
OKERRENERA JO ETA ERE
(jota V-gip ap. Elexp Berg). (Aun) en el peor de los casos. "Okerrenera jota botatako dirua galdukou" Elexp Berg.
Egia da, Patxi dala arpegira begiratutzia merezi ez duana, baña, okerrenera jo eta ere, anaia dezu. Apaol 110. Okerrenera jo ta ere, iru urte laster joaten dira. Alz Ram 59.
Egia da, Patxi dala arpegira begiratutzia merezi ez duana, baña, okerrenera jo eta ere, anaia dezu. Apaol 110. Okerrenera jo ta ere, iru urte laster joaten dira. Alz Ram 59.
azpisarrera-36
OKERREN-OKERRENA.
Lo peor.
Okerren okerrena, ura illabeterako bakarrik zala. JAIraz Bizia 103.
Okerren okerrena, ura illabeterako bakarrik zala. JAIraz Bizia 103.
azpisarrera-37
OKERREN-OKERRENEAN.
En la peor de las situaciones.
Okerren okerrenean zegon bere burua galduta ikusten. JAIraz Bizia 84.
Okerren okerrenean zegon bere burua galduta ikusten. JAIraz Bizia 84.
azpisarrera-38
OKERRERA (H).
Al revés.
azpisarrera-39
OKERRERA ETORRI.
Empeorar, ponerse mal, desfavorable.
Etzun pentsatzen gauzak ain okerrera etorriko ziranik. Etxde JJ 73.
Etzun pentsatzen gauzak ain okerrera etorriko ziranik. Etxde JJ 73.
azpisarrera-40
OKERRERA EZKERO.
"Si vamos a malas... (G)" A EY III 333.
azpisarrera-41
OKERRERA JO.
Empeorar. "Evolucionar desfavorablemente. Gaixuak azkenengo egunetan okerrera jo dau" Elexp Berg.
Gizon bizkorra atera aiz bai, / ez ukan jo okerrera. Olea 111. Bideko zikiñak garbitzen saiatu orde, sail aundi batek oso okerrera jo du. AZink 141s.
Gizon bizkorra atera aiz bai, / ez ukan jo okerrera. Olea 111. Bideko zikiñak garbitzen saiatu orde, sail aundi batek oso okerrera jo du. AZink 141s.
azpisarrera-42
OKERRERA JOAN.
Perderse, desviarse.
Korrika zazpi edo zortzi beien atzetik, okerrera joan etzitezen. Salav 28.
Korrika zazpi edo zortzi beien atzetik, okerrera joan etzitezen. Salav 28.
azpisarrera-43
OKERRETARA.
azpisarrerakoSense-43.1
a)
(V, G ap. A; Añ, Izt, H). Al revés, en sentido inverso. "(Al) contrario", "(al) revés", "vice versa" Añ. "Contra, por el contrario, gogora egizu kontrara ere, okerretara ere, piensa también por el contrario" Izt 29v.
Oitu kontrara eta okerretara egitera. Añ EL1 73. Ah! baña ze okerretara egiten dozuen! Añ LoraS 45. Okerretara artuten zituezan bere berbarik onenak. Añ NekeA 239. Baña zuk okerretara egin dozu, bada azkenerako gorde dozu ardaorik oneena. Astar I app., IX. Ziurzat eukan Augustoren arrokerijak bertatik egingo zala Kantauritarrena [...]. Baña okerretara jazo zan. Astar II V. Guztia okerretara egitea nago ni. Zam Man 61. Beti baña beti be okerretara erantzuten daki-ta. Otx 131. Okerretara sartuten diñarduk-eta! Ib. 166. Zuk, barriz, txartzat artu ta okerratara [sic] ulertzen dozu beti. " Alla roversa" . Ib. 54. Errian nik gauzak okerretara egingo neunkez. Larrak EG 1959 (3-6), 199.
Oitu kontrara eta okerretara egitera. Añ EL1 73. Ah! baña ze okerretara egiten dozuen! Añ LoraS 45. Okerretara artuten zituezan bere berbarik onenak. Añ NekeA 239. Baña zuk okerretara egin dozu, bada azkenerako gorde dozu ardaorik oneena. Astar I app., IX. Ziurzat eukan Augustoren arrokerijak bertatik egingo zala Kantauritarrena [...]. Baña okerretara jazo zan. Astar II V. Guztia okerretara egitea nago ni. Zam Man 61. Beti baña beti be okerretara erantzuten daki-ta. Otx 131. Okerretara sartuten diñarduk-eta! Ib. 166. Zuk, barriz, txartzat artu ta okerratara [sic] ulertzen dozu beti. " Alla roversa" . Ib. 54. Errian nik gauzak okerretara egingo neunkez. Larrak EG 1959 (3-6), 199.
azpisarrerakoSense-43.2
b)
"(V, G), torcida o equivocadamente" A.
azpisarrera-44
OKERRETIK ETORRI.
Ser malo, estar mal.
Esan ezazute bada, bai, bai, ez, ez: itz oiezaz gañerakoa okerretik dator. Lard 381. Juramentu gezurrezkoetan txit erraz eta askotan erori ditekealako [...] esaten da okerretik datorrela. Ib. 381.
Esan ezazute bada, bai, bai, ez, ez: itz oiezaz gañerakoa okerretik dator. Lard 381. Juramentu gezurrezkoetan txit erraz eta askotan erori ditekealako [...] esaten da okerretik datorrela. Ib. 381.
azpisarrera-45
OKERRETIK OKERRAGORA.
De mal en peor.
Gauzak [...] okerretik okerragora doazela. MIH 121.
Gauzak [...] okerretik okerragora doazela. MIH 121.
azpisarrera-46
OKERRETIK OKERRERA.
De mal en peor.
Okerretik okerrera. Etxde JJ 131.
Okerretik okerrera. Etxde JJ 131.
azpisarrera-47
OKERREZ.
azpisarrerakoSense-47.1
a)
Equivocadamente, erróneamente.
Faltsüki edo gezür batetik dela sorthü [hastioa], balima ere gaiza okherrez hartürik. Egiat 225.
Faltsüki edo gezür batetik dela sorthü [hastioa], balima ere gaiza okherrez hartürik. Egiat 225.
azpisarrerakoSense-47.2
b)
Injustamente.
Zuzenez edo okerrez Etxahunia Mattini uzteko eskatzen zidan. Etxde JJ 82.
Zuzenez edo okerrez Etxahunia Mattini uzteko eskatzen zidan. Etxde JJ 82.
azpisarrera-48
OKERRIK.
Torcidamente, de lado.
Pipa motxa aotzean, / txapela okerrik. Zav Fab, RIEV 1909, 38.
Pipa motxa aotzean, / txapela okerrik. Zav Fab, RIEV 1909, 38.
azpisarrera-49
OKER-SAKELA.
Bolsillo.
Sartzen eban eskua oker-sakelean. "Falsopeto" . Or Tormes 39.
Sartzen eban eskua oker-sakelean. "Falsopeto" . Or Tormes 39.
azpisarrera-50
OKER-SARI.
Pago por los pecados.
Agindu oiek ausi ta Yainkoengandik okersaria yasotzerik ez nun nai. Zait Sof 173.
Agindu oiek ausi ta Yainkoengandik okersaria yasotzerik ez nun nai. Zait Sof 173.
azpisarrera-51
OKER-USTE.
azpisarrerakoSense-51.1
a)
(Persona) considerada mala, perversa (?).
Jakitun, edo ez jakin bik, zuzen uste, edo oker uste bik, ondo eritxi, edo gaiski eritxi bik [...], enpin gizon batek eta emakume batek beti alkarregaz aragi baten izateko buztarri astuna [...] artutera duazanian. fB Ic III 332.
Jakitun, edo ez jakin bik, zuzen uste, edo oker uste bik, ondo eritxi, edo gaiski eritxi bik [...], enpin gizon batek eta emakume batek beti alkarregaz aragi baten izateko buztarri astuna [...] artutera duazanian. fB Ic III 332.
azpisarrerakoSense-51.2
b)
Error, opinión errónea.
Gauzkia toki geiagotatik begiratuta edo ukimenaz lagundu-ta, okerruste au ostenduko zan. Zink Crit 28.
Gauzkia toki geiagotatik begiratuta edo ukimenaz lagundu-ta, okerruste au ostenduko zan. Zink Crit 28.
azpisarrera-52
OKER USTEAN
(Estar) equivocado.
Engrazi etzebillen oker ustean, loikerizko nahastean ari zirala sentitutako urrats otsa egizkoa baitzan. Etxde JJ 113.
Engrazi etzebillen oker ustean, loikerizko nahastean ari zirala sentitutako urrats otsa egizkoa baitzan. Etxde JJ 113.
azpisarrera-53
OKER-ZUZENTZAILE.
Deshacedor de entuertos.
Oker-zuzentzaille ark agindurik utzi didan bezela. "Deshacedor de agravios" . Berron Kijote 62. Nahasmendu hori [...] zuzen-okertzaileek berek sortu dute [...], gero oker-zuzentzaile ager daitezen. MEIG VIII 37.
Oker-zuzentzaille ark agindurik utzi didan bezela. "Deshacedor de agravios" . Berron Kijote 62. Nahasmendu hori [...] zuzen-okertzaileek berek sortu dute [...], gero oker-zuzentzaile ager daitezen. MEIG VIII 37.
oker
-
oker. Tr. Excepto en la acepción de 'tu...
-
Onom.: Okerhuri (Álava, 1025). TAV 2.1....
-
I. (Adj.). 1. (V, G, AN, BN, Sal, S; Mic...
-
1. (V, G, AN, BN, Sal, S; Mic 9v, Urt IV...
-
2. (G-nav, AN-ulz-egüés-ilzarb-olza, L...
-
3. (V, G, S ap. A ). Equivocado, erróne...
-
4. (Añ, H (-kh-)). Malo, perverso (refe...
-
5. (V; Añ, VocCB →Dv, H; -kh- L, BN, ...
-
6. Contrario, que contraría. Aita amen ...
-
7. Malo, difícil, penoso. Auzi oker par...
-
8. "Au fig., en parlant des plantes, bor...
-
9. Torpe. Khuia gaizoak, / zuen egile ok...
-
II. (Sust.). 1. (A Apend ). Error, equiv...
-
1. (A Apend ). Error, equivocación, fal...
-
2. (V-arr ap. Gte Erd; H). Maldad, yerro...
-
3. (V-m-gip, G-azp) Ref.: Etxba Eib; Gke...
-
4. (V-m-gip) Ref.: A; Elexp Berg. . "Mal...
-
5. Defecto. Oker untarik [erdaleratik] z...
-
6. Enfado, desavenencia. Ez degu izan ok...
-
7. " Ez du oker aundirik, no tiene mucha...
-
III. (Adv.). 1. (V-gip ap. Etxba Eib ; L...
-
1. (V-gip ap. Etxba Eib ; Lar, Añ). Inc...
-
2. Mal, perversamente; por el mal camino...
-
3. (V-gip ap. Elexp Berg ; Lar; -kh- H)....
-
4. (S ap. Gte Erd; VP, Lar, Añ). Al rev...
-
5. (V-gip ap. Elexp Berg ). Mal, desfavo...
-
6. En malos términos, en estado de enem...
-
7. Indirectamente. Oker esanda zuzenena ...
-
HAIN OKER ERE. Inoportunamente (juego de...
-
BEGI OKERREKIN (Mirar) con malos ojos, d...
-
OKER-ADITU. Malentendido. Esaera au dela...
-
OKER-ADITZE. Malentendido. Bada-ezpadan,...
-
OKER-ANTX. Oker-antxak edo gezurrezkoak ...
-
OKER-ANTZEAN, OKER-ANTXEAN. Más bien to...
-
OKER ARI IZAN. Estar equivocado. Zu Ramu...
-
OKER-EGILE, OKER-EGITE. v. okergile, oke...
-
OKER EGIN. a) Pecar, cometer una falta, ...
-
OKER-EGIN-BEHAR. Intención aviesa. Gatx...
-
OKER-EGIN-NAHI. Intención aviesa. Oker-...
-
OKER EGON. a) (V, G, S). Ref.: A; A EY I...
-
OKER-ESAN. Error. "Liburu baten oker-esa...
-
OKER IBILI. Equivocarse, andar equivocad...
-
OKER-IBILI. a) "Defectos, los defectos, ...
-
OKER-IKUSTE. Apreciación errónea. Ba d...
-
OKER-IRTEERA. Fracaso. Bizitza onetako n...
-
OKER-IRTETE. Fracaso. Zein larri ipini n...
-
OKER-ORDAIN. Pago por la maldad. Ori da,...
-
OKER PENTSATU. Pensar mal, pensar lo peo...
-
OKERRAGO. a) (Añ (G)). (Adj.). Peor. Da...
-
OKERRAGOKO. Peor. Aingerua lango neskati...
-
OKERRAGORA EMAN. Empeorar. Gaitzak okerr...
-
OKERREAN. a) (Estar) equivocado, en el e...
-
OKERREAN ARI IZAN. Portarse mal. Usoak z...
-
OKERREKO. A) (Adnom.). a) Equivocado, in...
-
OKERREKOA EGIN. Hacer lo contrario. Zer ...
-
OKERREKOZ. Por equivocación. Non da kok...
-
OKERREN. a) (Adj.). Peor (superlativo), ...
-
OKERRENEAN, OKERRENEAN ERE. En el peor d...
-
OKERRENEAN JARRI. Ponerse en lo peor. Ok...
-
OKERRENEAN PASA. Pasar por lo peor. Eta ...
-
OKERRENEKO. Peor (superlativo). Borrokat...
-
OKERRENERA JO. Pensar lo peor. Zer irudi...
-
OKERRENERA JO ETA ERE (jota V-gip ap. El...
-
OKERREN-OKERRENA. Lo peor. Okerren okerr...
-
OKERREN-OKERRENEAN. En la peor de las si...
-
OKERRERA (H). Al revés....
-
OKERRERA ETORRI. Empeorar, ponerse mal, ...
-
OKERRERA EZKERO. "Si vamos a malas... (G...
-
OKERRERA JO. Empeorar. "Evolucionar desf...
-
OKERRERA JOAN. Perderse, desviarse. Korr...
-
OKERRETARA. a) (V, G ap. A; Añ, Izt, H)...
-
OKERRETIK ETORRI. Ser malo, estar mal. E...
-
OKERRETIK OKERRAGORA. De mal en peor. Ga...
-
OKERRETIK OKERRERA. De mal en peor. Oker...
-
OKERREZ. a) Equivocadamente, erróneamen...
-
OKERRIK. Torcidamente, de lado. Pipa mot...
-
OKER-SAKELA. Bolsillo. Sartzen eban esku...
-
OKER-SARI. Pago por los pecados. Agindu ...
-
OKER-USTE. a) (Persona) considerada mala...
-
OKER USTEAN (Estar) equivocado. Engrazi ...
-
OKER-ZUZENTZAILE. Deshacedor de entuerto...
<< hastio 0 / 0
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
