Harremana

    OEH - Bilaketa

    617 emaitza falta izan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (3)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    jaramon.
    tradizioa
    Tr. Documentado en autores vizcaínos desde mediados del s. XVIII. Entre los guipuzcoanos lo emplean Larramendi, Cardaberaz (ez jaramon egin ), Guerrico, Iztueta (jaramon egin ) y autores del s. XX. Jaramon es la forma más empelada. Hay además jaamon en f. Bartolomé, jamun en Kortazar (Serm 415 jamun egiñ ), jamon en San Martín (Zirik 91), jara eman en Orixe (junto con jaramon ) y jaraman en Ibiñagabeitia. En DFrec hay 19 ejs. de jaramon y 5 de yaramon.
    etimologikoa
    Etim. De jera 'acogida' + emon 'dar'.
    sense-1
    1. (V-m ap. A ; Lar, Añ (V)), jaamon, jara eman, jaraman .
    (Aux. trans. tripersonal). Hacer caso, atender. (Salvo el de Arrese Beitia, todos los ejs. son de frases negativas; algunos ejs. de imperativo podrían quizás interpretarse como EZ JARAMON (v. infra)). "(Hacer) caso de algo" Lar, Añ. Cf. infra JARAMON EGIN.
    Eztiegu beste jendalla horiei jaramon bear ez eta aien esan-mesanaz ajolarik artu. Lar Carta a Mb 280. Ez kasurik egin eta ez jaramon [...] jolas falsoai. Oe 66. [Egin lei] etxeko kaltian dan ezkontzaren bat jaramon baga gurasuai. Mg PAb 108. Ta ori baño geiago lagundu ta jaramongo ezteustazu? Añ LoraS 96. Aserratzeko okasioa ematen dizuenean, ez bereala hitzegin eta jaramon, erabageko gauzarik ez esateko. Gco II 54. Seme edo alabiaren borondatiari jaramon baga esan oi dabee. JJMg BasEsc 247. Ez jaramon orri, bada guztiz da biraokarija. Astar II 65. Ez eutsan [...] eulijaren brunadiari baino geijago jaamoten. fB Ic III 374. Yaramon ez neutsan. Añ EL2 64. Illargiari beti / deutsat jaramoten / egunik egunera / ze alde dakarren. AB AmaE 355. Bestearen esanai: iaramon ez. A BGuzur 154. Aittamak egieutsezan berbari ezeutsan jaramon. Echta Jos 292. Ez jaramon, da etxe-barruan egon. Ib. 74. Ez gurenai yaramon. Laux BBa 2. Euren sakelai baño beste ezeri jaramon barik. Eguzk GizAuz 161. Silaba bakoitzari etzaio oinbeste jara eman bear. "No se debe hacer tanto caso" . Or Poem 518 (v. tbn. Or BM 128 iaramon). Etzien iara emaiten aizekerieri ta zoro gezurreri. "Non respiciebat" . Or Aitork 187 (v. tbn. 61, 121 y 290). Zaldiek daramate gurdi-zaia eta gurdiak eztio iaramaten ugalari. Ibiñ Virgil 80.
    v. tbn. Ag Kr 117. Kk Ab I 46 y II 78 (y-).
    azpiadiera-1.1
    (Aux. trans. bipersonal).
    Gogora ekartzuz, oraingiño asmau dozuzan dei, argi, ta abisuak, aldatuteko bizitzea; eta jaramon eztozu. Añ EL1 58. Nik jaramoten ezpadot, nok aituko dau nigaitik? Ib. 20 (EL2 24 nik yaramoten ezpadeutsat).
    azpiadiera-1.2
    (Impers., con aux. intrans. unipersonal).
    Ezagutzen dira emetik datozen gaistakeriak, baña jaramoten ezta. Añ LoraS 189s.
    sense-2
    2. (Vc ap. A; Mg Nom (V), Añ, Izt 13r). (Uso sust.). "Caso, hacer o no caso, (c.) kausinoa, kausioa; (V) jaramona" Añ. "Aprecio, caso" Izt 13r.
    Urte gustijan dagoz Jaungoikua gomuta baga, arimiaren jaramonik egin baga. Astar II 226 (v. tbn. 127; cf. infra JARAMON EGIN). Sermolari bati bez jaramon ta adi aundiagoaz ez yakon iñoiz entzun, ardurago ta ixillagorik bez. Belaus Andoni 11. Berak arantza / erpe artean / yantzi atalak / itxiaz, / aurrera darrai / yaramon barik. GMant Goi 12. Egin nion nik entzuna, baña yaramon gutxi. Ldi IL 76. Beti yaramon-eske [...] urte-erdi doi-doi betetako gizontxoa. Ib. 18. Bera ez dago-ta, nire yaramonik ez duzu. 'No me haces ningún caso' . Zait Sof 25. Ezeren jaramonik barik. Bilbao IpuiB 230. Sorterriari edonon bere / zor dautsagun yaramona. "Siempre merece un recuerdo" . Atutxa Mugarra 26.
    azpisarrera-1
    EZ JARAMON (Lar, Mg PAbVoc 231), ETXARAMON (V-ger ap. A; Añ (V), Izt 35v; etxaamon V-ger ap. A), ETXAMON. a) "(Hacer) donaire de algo, ez jaramon" Lar. "(No pillar) fastidio, [...] ez jaramon" Ib. "Desatender, no hacer caso, ez jaramon" Ib. "(No hacer) caso, ez jaramon, etxaramon" Añ. "Descuida, nik esango deutsat, etxaramon" Izt 35v. "Etxa(r)amon (V-ger), no haga V. caso. Contr. de ez-jaramon" A. v. EZ JARAMON EGIN.
    "Etxamon (V-ger), no importar. Debe de ser contracción de ez jaramon. Se conjuga: etxamoiodan, no me importe; etxamoiok, no te importe; etxamoiogun, etxamoiozu, etxamoiona. En realidad, lo que se conjuga es el verbo emon pues jaramon = jara + emon, dar importancia" Otx Voc. Cf. Lar H (x-): "(Hacer) caso de algo, [...] jaramon, txaramon".
    Baña, etxamon; neuk atonduko dot arazo au. Otx 174.
    b) Indiferencia, desatención. v. JARAMON(IK) EZA.
    Gizaldietan bazterra zaintzen / gau ta egun or egona, / begira orain gudari orri / zartzaroan el yakona: / albokoen etxamona. Atutxa Mugarra (ap. DRA).
    azpisarrera-2
    EZ JARAMON EGIN, ETXARAMON EGIN. No hacer caso. v. EZ JARAMON.
    Zeren txakurrak, kasorik ez, edo ezjaramon egiten dionari, zangarik egiten ez dion. Cb OC I 52. Ez kasurik egin eta ez jaramon emeko alegria eta jolas falsoai. Oe 66. Lotsatu egizu zeure burua, gogora ezarrita [...] etxaramon egin deutsezun Yaunaren [deiak] . Añ EL2 66 ( EL1 58 jaramon eztozu ). Baie... etxamoidxok! Nagosi bateitxik gora bera eztozak imiek gosiegaz ilgo. Ort Oroig 25. Etxaramon egin / atsoen esanari. Erkiag Arran 50. Emengo gauza guztiei etxamon eginda. Ib. 166. Isil samar ibilteko esan neskameak eta, etxaramon egin. Erkiag BatB 156.
    azpisarrera-3
    EZ-JARAMON ZALE, ETXARAMON ZALE.
    Onen biotza, gogor samarra bazan izan; orain, ostera, latza, idorra, samurtasun bagea dala esan bearko. Aierra, etxaramon etxera-zalea, minkorra. Erkiag BatB 164.
    azpisarrera-4
    JARAMON EGIN (Mg PAbVoc 224, Izt 13r, Dv (V), H (V); jaramun e. V-gip; jamon egin V-arr-m-gip). Ref.: Etxba Eib (jaramun, jamon); Etxabu Ond 105; Gte Erd 193. Hacer caso. (Empleado frecuentemente en frases negativas; el complemento va siempre en dat.; cf. con gen. supra (2)). "No hacer caso o aprecio, kausiño edo jaramonik ez egin" Izt 13r. "Arro aundixak, jaramunik be ez desta eiñ" Etxba Eib. "Au bete berba eztabe ixan ta alkarrei eztotse jamonik eitxen" Etxba Ond 105.
    Nik esaten neutsun ondo etzala; etzeustan jaramonik egin. Mg PAb 103. Konfesorearen esanai jaramonik egin gabe bazabiltza [...]. Mg CC 159. Eztau jaramonik egiten Jaunak dirautsanari. Astar II 153. Orobat izkribatu zeban Madrillera ere, bañan etzioten jaramonik egin, ez batetik, eta ez bestetik. Izt C 166. Iñok ez leukijue jaramonik egingo, indarrez eragingo ez balira. Ur Dial 66s (It kasorik egin, Dv axolarik hartu, Ip axolik izan; v. tbn. Ur MarIl 32). Zuk egizu zeurea ta ezeiozue besteai jaramonik egiñ. Ag Kr 177 (AL 39 iaramon). Kontxesi ta Patxika datoz. Elukete merezi jaramonik egitea. Urruz Zer 93. Zeuk beti arduraz eta maiteki errijai jaramon egin dautsozula-ta. ForuAB 109. Oju egin zun jaramon egin zezaioten. Etxde JJ 74. Iñori jaramon egiteke. Erkiag Arran 139. Gure esanai jaramon egin eta ona izan. Alzola Atalak 49. Iñork ez dio jaramonik egiten eta badoa. Lab SuEm 180. Ez zien arrazoi auei jaramonik egin. Berron Kijote 54. Jaramon ein ezkero / nire izenari. Ayesta 33. Nere hitzei jaramonik egin gabe. MEIG III 58.
    v. tbn. CrIc 18. JJMg BasEsc 169. AB AmaE 355. Itz Azald 133. Belaus Andoni 14. Muj PAm 39. Kk Ab II 36 (144 yaramon). Enb 79. Otx 89. Laux AB 13. GMant Y 1933, 190. Lek EunD 43. ABar Goi 69. Bilbao IpuiB 80. Txill Let 41. MAtx Gazt 48. Anab Poli 82. Osk Kurl 175. Vill Jaink 68. Olea 235. Etxabu Kontu 27. Onaind STeresa 47. Zendoia 110. Iaramon: A BeinB 46. Yaramon: Or Tormes 27. Zait Sof 37.
    (Con determinantes). "Yaramon gutxi egiten dabeelako Jesukristoren bizitza ta eriotzeagaz" Izt 23r.
    Ez eutseen jaramon andirik egin berba oneei. Ur MarIl 79. Aurrerantzian gai oni jaramon geiago egin. ForuAB 105. Etxeko txakurrari aitari baño jaramon geiago egiten eutsoela. Kk Ab I 24. Ugazabak nagikeriz bere garatzari jaramon gitxi egiten dautsalako. Eguzk GizAuz 141. Gero ta jaramon gutxiago egiten zioten. Etxde JJ 237. Ta mutiko guztiai batean jaramon egokia egiñ eziñik. Erkiag BatB 41. Mamiari baiño azalari jaramon geiago egiteko griña. Vill Jaink 11. Bein eta barriz agiraka egin oi dautso ortaz bere alaba samurrari: ez dautso jaramon aundirik egiten onek. Onaind STeresa 29. Ez diogu inori entzungor egiten, baina jaramon gehiegirik ere ezin egin ingurukoei. MIH 140.
    v. tbn. A Ardi 115. Otx 25. TAg Uzt 156. Yaramon: Ldi IL 25. Akes Ipiñ 26.
    azpisarrera-5
    JARAMON EZA, JARAMONIK EZA. (det.). v. EZ JARAMON.
    a) "Caso, no hacer caso, yaramonik ezaz (ezagaz)" Izt. "Jaramonik eza, la falta de caso, el abandono" A.
    --Zer jazoten da [...]? --Jainkuaren jaramonik eza onelako pekatariei. CrIc 155. Al danian bada, isilldu biar dira [...] arpegi astuna imiñi ta jaramonik ezagaz. JJMg BasEsc 100. --Zelan [...] iñes egiten da munduaganik? --Bere andikeriyai ta banidadiai yaramon ezagaz. CatLlo 81. Jesusek eurak pekatutik aterateko igaro zituzan nekiai egiten eutseen jaramonik eza. Ur MarIl 111. Ez jakiñian zer pentsau, bildurra ala kaikukerixia ete zan zaldunan jaramonik eza. Etxba Ibilt 476.
    b) No tenido en cuenta.
    Zeinbat okerkeria, neure erruz aztuak ta jaramonezak agertuko dira an? Añ EL1 44 (EL2 50 yaramon ezak).
    azpisarrera-6
    JARAMON IZAN. "No se le da mucho, no se aflige mucho, ezta asko malmetitzen, etzaio ajolarik, ardurarik, ezta jaramon" Lar (s.v. afligirse).

    jaramon

    jaramon
    << jan 0 / 0 1 jarraiki >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper