Harremana

    OEH - Bilaketa

    617 emaitza falta izan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (3)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 etorki.
    sense-1
    1. (c. sg. A; -th- SP, Urt, Ht VocGr 388, Sb-Urq, Lecl, Arch VocGr , HeH Voc , Dv, H; Lar, Añ, Etxba Eib ).
    Origen, procedencia, extracción; linaje, estirpe. "Anima, [...] biziaren ethórkia " Urt II 100. "Descendiente, [...] etorkikoa " Lar. "Genealogía" Añ. "(De) herencia son así, jatorriz, etortez dira alan, etorkiz " Ib. "Acondicionado, instruido bien o mal, [...] etorki onekoa edo txarrekoa " Ib. "Source, cause" Lecl. " Ethorkiz Kadizekoa da, il est originaire de Cadiz" Dv. " Orai ene ethorkikorik ez dut nihor, maintenant je n'ai plus personne du même sang que moi" Ib. "Linaje. Sin. jatorrixa. Aren etorkixa, guria bezela, Adanerañok jasotzen dana " Etxba Eib. v. etorbide, etorburu; jatorri. Tr. Propio sobre todo de la tradición septentrional no suletina; desde finales del s. XVIII se encuentra tbn. al Sur, siendo empleado sobre todo en el s. XX, en autores de cierto nivel. En algún autor hemos encontrado etorkia , con -a constitutiva (ethorkia handia Brtc 86, ethorkiako Laph 104). En DFrec hay 4 ejs., meridionales.
    Birjina guziz garbia, [...] Adamen etorkiaren ohorea. Mat 288. Hartarakotz gantzutzen zait hauts xehez bekhokia, / ezagutzeko zein baxo den ene ethorkia. EZ Man II 63. Ene arima ere horko ethorkitik [zerukotik] dela. Harb 128. Zazpi konde, ethorki berekoak. Ax 246 (V 166). Erregeren lehenbiziko semeak, zuzenez eta ethorkiz Erresuma guztiko iaun eta Errege heldu denak. Ib. 576 (V 370). Lurra bere ethorkian, / sorthua bekhatutan. Arg DevB 48. Zenbait hitz arrotzen errezibitzea ezta aski hitzkuntzari ethorkiaren emaiteko. ES 128 (v. otro ej. s.v. etimologia). Ontasun guziak idukatzu ontasun soberanotik ethorriak bezala, eta ene ganat bere ethorkira gisa bihurtu beharrak bezala. Ch III 9, 1 (SP, Mst, Leon ithurburu, Ol sorburu). Ethorki aphaleko [gizona]. Lg I 208. San Mark yudua zen ethorkiz. Lg II 85. Kongregazioneek beren hastapena eta ethorkia zor diote Aita Joannes Leon Faminguari. JesBih 388. Ethorki gaixtotik heldu balitz ere. 'Lors même que cela proviendrait d'un principe mauvais'. NJD [?] (ap. Dv). Oteizar ethorkia. Hb Esk 56. Horrelakoak dira zeru-lurren ethorkiak. Dv Gen 2, 4 (Urt ethorki; Ur jatorri, Ol askiñ, Ker asiera). Eliza katolikoak baditu beraz bere Yainkozko ethorkiaren seinale guziak. Hb Egia 115. Huna beraz bi hitzez orai jasaiten ditugun nahigaben ethorkia. Prop 1876-77, 137. Eskatzen dio esan dezaiola bere izena eta etorkia. Otag EE 1882c, 534. Luzaiden niz geroztik / Ongi laketua, / Etorkia frantsesa / Bearnen sortua. LuzKant 46. Abraham, Semen ethorkitik sorthua. CatJauf 24. Nafartar etorki handi batetakoa zuen ama Martin Hiribarrenek. Zerb Azk 63. Rousseauren teoriak boterearen etorkiaz. Vill Jaink 185. Pentsabide horrek etorki ezaguna du. MIH 396. Hitzaren jatortasuna ez dela etorkiaren arabera neurtzen. MEIG VII 188. Iruña euskal etorkiko izena da eskuarki. Ib. 118.
    v. tbn. SP Phil a 4r. CatLav 43 (V 29). He Gudu 228. Mih 30. Brtc 185. Ub 182. Monho 106. Añ MisE 38. Dh 133. MarIl 120. Gy 139. Zby RIEV 1909, 397. Elsb Fram 144. Lap 329 (V 150). Arb Igand 16. Ag Kr 207. FIr 165. Ir YKBiz 20. Zait Sof 29. SMitx Aranz 158. Mde Pr 234. Lf ELit 151.
    azpiadiera-1.1
    (Acompañado de un sintagma con suf. -tik o -gandik; se emplea sobre todo en la expr. -tik o -gandik du (bere) etorkia 'procede de').
    Espiritu saindua, zeñek baitu bere ethorkia Aita eta Semea ganik. Mat 64. Iongoikoa, zutzaz dire puxantzak ifiniak, / eta zure ganik tuzte guztiek ethorkiak. EZ Man II 69. Ienkoak eztu hasterik, haren ethorkia ezta nihorenganik. Arg DevB 234. Eskuara bertze hitzkunzetarik ethorkirik-gabekoa da. ES 127. Zer da partizipioa? Da izen adjektibo berbotik ethorkia duena. Ib. 366. (Pilatok galdegin zion Jesusi) nongoa zen, ta nondik zuen etorkia. (94). LE-Ir. Zenbat ederragoa eta preziatuagoa izango da bada Zerutik bere jaidura edo etorkia duen birtutea? Gco II 89. Munduko odol ta familia santu ta argienarik [sic] etorkia eukana. Añ MisE 134. Debozione suerte huni bere ethorkia heldu zaio gerthakari mirakuluzko huntarik. Jaur SJosepe 156 (ap. Dv).
    v. tbn. Gç 68. CatLav 49 (V 32). Gco II 83. Hb Esk 89.
    azpiadiera-1.1.1
    (Con -ko, adnom.).
    Uste baitute egiazko noblezia dagoela [...] buraso noblenganikako ethorki xoilean. ES 105. Ni naiz Dabiden ganikako aldaska eta ethorkia. Dv Apoc 22, 16 (Lç jenerazione, TB, Ur (G) Dabiden et(h)orkia, Ur (V), IBe jatorri, IBk ondorengo). Euskal hitz garbiak, hots, bestetariko etorkia inork oraindik igerri ez dienak. MEIG VII 94.
    azpiadiera-1.1.2
    (Acompañado de un sintagma con ines.).
    Bekhatu guziek pasionetan hartzen ohi dute bere ethorkia. Lg II 161. Bonihortek ethorki du infanzonetan. Hb Esk 138.
    azpiadiera-1.2
    (Como primer miembro de compuestos).
    Lehen premuak dire zenbeit herrietan; / ethorki gustuz dire hedatzen pilotan. Hb Esk 212. Dabiden seme Yesu Kristoren etorki-liburua. Ir YKBiz 15. Etorki-zugaitza egin. Zait Plat 28 (explicando aikoa atera).
    azpiadiera-1.3
    (Como segundo miembro de compuestos).
    Nausitu den ezpada, bozkariorekin, / Yoaiten andretarat zenbeit xingolekin [='divisas'], / Erakusten dutenak zezen ethorkia. Hb Esk 226.
    sense-2
    2. Génesis (libro bíblico).
    Moiseren lehenbiziko liburua Ienerazionea edo ethorkia deithua. Urt Gen 1 (Dv Jenesa, Ur Genesisko liburu, Ol, Ker, Bibl, BiblE (H)as(i)era).
    sense-3
    3. (Gram.).Tema.
    Ethorkiak dira hirur, presentea, eta praeterito perfekto, perfekto indikatibokoa eta supinoa. ES 359. Izen-ordain ethorkia dutenen deklinazinoak [meus, noster...] . Ib. 215. Izen-ordainen [...] deklinazinoak. Eta lehenbizirik ethorkirik eztutenenak [ego, tu...] . Ib. 211.
    sense-4
    4. Venida, advenimento.
    Eta hemendik fite egorri zitian bere apostoluak herri hetara Zeruko Erresumaren ethorkiaren predikatzera. KadBet 83.
    sense-5
    5. (Ht VocGr 389).
    Naturaleza.
    Amurrutsua da ethorkia, badaki gizonen biltzen, amainatzen eta saretan sartzen. Dv Imit III 54, 2 (ap. DRA; Ol etorki; SP, Ch, Leon naturaleza, Mst, Ip natüra). Etorkiaren aurka diran obenak, esaterako Sodomar-enak. Or Aitork 66. Bi naimen ditugu, baiñan ez bi etorki edo izate. Ib. 202.
    sense-6
    6. (Lar, Añ).
    "Descendencia" Lar, Añ.
    [Euskera dala] anziñakoen, ta are lenbizikoen etorkia ta ondokoa. Lar Carta a Mb 279. Kristorenak bazarete, beraz Abrahamen ethorkia zarete, eta primu agintzaren arabera. TB Gal 3, 29 (Lç, Ol, Bibl (h)azi, He ume, Dv iraulgi, Ker jatorriko, IBk, IBe ondorengo ). Hire ethorkia emendatuko diat zeruko izarrak bezala. (Gen 15, 5). Zerb IxtS 21 (Urt ondore).
    sense-7
    7. (Lar, Añ, Dv, H) Natural, condición. "Condición, genio" Lar. "(Ser bien) acondicionado, de buena condición y genio, etorki onekoa izatea" Ib. "(Tiénelo de) genio, [...] etorkiz deu, dakar" Ib. (v. tbn. Añ). "Condición, genio, índole" Añ. "Xakhurra bere ethorkiz gizonaren adiskidea da, de sa nature" Dv. "Naturel, caractère. Ethorkiz, sortzez, izaitez da halakoa" H. v. etortza (3).
    Ene ikasleak: ni nere izatean lengoa bera naiz, nolata personean, izatean eta etorki edo jenioetan. Arr Orac 402.
    sense-8
    8. "Advenedizo" Lar. "Etxe ortakoak etorkiyak dira, ez dira aurrekoz orkoak" (AN-gip). v. etorkin (3).
    Ethorki batek hortzen orde ezpatak ditu. Zerb GH 1936, 222. Hizkuntzaren aldetik, berdintsu baita, ez berdin, etxeko erdalduna eta erdaldun etorkia [podría quizá ser errata por etorkin, que usa a renglón seguido] . MEIG VIII 45.
    sense-9
    9. Originario, natural (de).
    Besteak Erromako etorkiak, besteak Israeldarrak. Mb IArg I 356.
    sense-10
    10. (Lar DVC 221).
    Renta.
    Behar luke herriak arras aberastu, / ethorki handienak oihanez baditu. Hb Esk 122.
    sense-11
    11. (A, que cita a Mb).
    (Adj.).Original. v. infra ETORKIZKO.
    Bekatu etorki-orijinala. Mb IArg I 272 (v. tbn. con bekatu en Ub 193 y AA I 45). Eta gusto atsegin poz hau da etorkia edo bestek eman gabe gerenez deguna? Ub 142.
    sense-12
    12. Género.
    Gauzen ethorki eta motek zer mengoa dute guretzat? "De generibus & speciebus" . Dv Imit I 3, 2 (ap. A s.v. mota; Mst jenero, Ol aria).
    sense-13
    13. Númen, inspiración. v. etorri (II, 4).
    Nere etorkia (númen) bañan obea / duenak bear ditu esan (1880). JFlor. Musa, ekatzuz gogoraziño / eregiak, / irudi onak, etorki gozo, / itz egokiak, / kantau daidazan gaur Israelgo / mirariak. AB AmaE 126. Beti otseztiz an [Parnason] bizi dira biursariak, / Etorkiaren Iturburua alabetan. Ib. 111.
    sense-14
    14. (L-ain, BN-arb ap. A ; H).
    Herencia. "Héritage" H. "Bienes que se adquieren por herencia. Jinen da ba Ameriketarik etorkiari buruz, vendrá de América sin falta a recoger la porción de su herencia. Etorkiaz izan dut etxe au (L-ain), esta casa la tengo por herencia. Jina da, bai, etorkiari buruz (BN-arb), ha venido, sí, con motivo de la herencia" A.
    Beren etorkia edo ondarea erdi-banatzeko. Ir YKBiz 279n.
    sense-15
    15. "(V-ple), adecuado, pertinente. Etorki da, es pertinente" A.
    sense-16
    16. "Ganancia. Nekazariak lan haundia eta etorki txikia " Asp Gehi 242. v. etorri (II, 3).
    Ongi neurtuak dira / emengo etorkiak, / askoz aundiyaguak / dira yuanpidiak. Auspoa 77-78, 262.
    azpisarrera-1
    BELAUN-ETORKI. Generación.
    Zorioneko esango naute / Belaun etorki guztiyak. BOEv 913.
    azpisarrera-2
    ETORKI ARROTZ. "Etorki arrotzak, advenedizos" Izt VocC. v. supra (7), etorkin (3).
    Zeñari [Españari] gizon aomen andiko etorki arrotzak eman izan diozkaten izen mueta asko. Izt C 15.
    azpisarrera-3
    ETORKIZKO. (SP, Arch UFH, Dv (que cita a Dh y Hb)).
    a) Original. "Ethorkizko bekhatua, le péché originel" Arch UFH. v. supra (10).
    Bekatu orijinala, erran nahi da ethorkizkoa. Mat 162 (v. tbn. con bekatu en Harb 27, SP Imit III 51, 1 (Mst, Ip orijinal, Ol yatorri-, Pi yatorrizko), Dh 262 y Hb Egia 101). Itxura hori, etorkizkoa alegia, gorde nahi lukete batzuek eginahalean. MIH 110. Berria hartu behar izan baitzuten etorkizkoaren truk. MEIG VII 178. Sarritan, hemendik hasi (etorkizko hizkuntzaren itxuratik esan nahi dut) eta honaino, horraino edo haraino aldatzen dira [hitzak] aurpegiz hartzaileen mintzaeraren arabera. Ib. 192.
    b) (SP, Añ, Arch UFH, Dv). Heredado, de linaje, de familia. "Ethorkizko izena, le nom de race" SP. "Genio, etorkizkoa, berezkoa" Añ. "Qui vient de nature, de descendance, d'origine. Ethorkizko izena, nom de famille. Ethorkizko gaitza, mal héréditaire" Dv, que cita tbn. a He Phil. "Ethorkizko onthasuna, bien dont on a hérité" H.
    Ethorkizko aitonen semetasuna. SP Phil 198 (He 200 ethorkizko noblezia).
    azpisarrera-4
    LEHENDABIZIKO ETORKI. Primitivo poblador.
    Probinzia txit anziñako onen [...] lendabiziko etorki ta gerozko jaiotarrak zer itzkuntza izan duten beti. Izt C 1. Gipuzkoatarrak jatorriz dira Españatar are lendabiziko etorkien ondoko odol garbikoak. Ib. 212.

    etorki

    etorki
    << eten 0 / 0 etortzeko >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper