OEH - Bilaketa

93 emaitza fabrika bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zikinkeria.
tradizioa
Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII en todos los dialectos, aunque es sobre todo frecuente en la tradición guipuzcoana. En DFrec hay 13 ejs.
sense-1
1. (V, G, AN, L, BN; Lar, ; -kh- Gèze, Dv, H) Ref.: A (zikinkeri); Etxba Eib (zikinkerixia); Elexp Berg (zikinkerixa) .
Suciedad. "Suciedad", "porquería", "ascosidad", "asquerosidad", "bascosidad" Lar y Añ. "Saleté, ordure" Gèze y Dv (podrían corresponder tbn. a la 2.ª acepción). "Hain da garbia gure etxeko andria, non ezpaitu nihon ikusi nahi zikinkeriarik den ttipiena" H. "Zikinkerixia bazan inguruetan, no faltaba porquería alrededor" Etxba Eib. Cf. VocNav s.v. ziquiñería.
Bota ziola burutik bera esponjak zuen zikinkeri guzia. Mb IArg I 129. [Zauri gañetik kenzen den oial zapia] ez du emakumek lepoan erabilliko, ez eta eskuetan ere, ezpada zikinkeriren bat arekin kenzeko. Ib. 278. Eriari bere zauria agertu, ezpañak gañean ezarri ta txupatuz kendu zion zerion zikinkeri guzia. Mb IArg II 344. Loiez, zikinkeriaz, eta arrez beterikako ontzi nazkagarri bat. AA III 341. Ganadu beltzen eran, esnatu orduko askara begiratzea, edo zikinkerietan muturka asitzea. Ib. 358. Oro bat diot ortz eta agiñetan sortzen dan zikinkeriaz. It Dial 36s (Ur loikerija, Dv, Ip zikhin ). [Arrak] zikinkeriatik datozela esaten dute. Ib. 34 (Dv zikhinkeria; Ur loikerija, Ip theiarzün). Deus ez da itsusiagorik etxe bazterrak holako zikhinkeriaz <zilkhin-> betheak ikhustea baino. Dv Lab 173. Zorriek jaten ari gintuzten; etzangiatzat ginduen lastoa usaindua eta usteldua zen, eta, gorago aiphatu ditudan hirur emazteki ohoinek berekin zituzten haur ttipiek, zikhinkeria horiek guziak emendatzen baizik ez zituzten. Prop 1880a, 89. Jauregiko zikinkeriak garbitzen. Camp EE 1882a, 35. Hiriko zikhinkeriak arthikitzen ohi zituzten zilhorat. Jnn SBi 134. Simonek eta haren emazteak uzten ere zuten haur printzea orraztatu gabe eta zikhinkerian. Elsb Fram 114. Hau lenazko oihal fabrika baten buruzagi, han berean: herriaren erdia ari baita harentzat ile berexten, joiten harrotzeko, lertzoaz gabeltzen, xuritzen (ehunarendako hamalau zikinkeria badauka, bana bertze, ileak), thindatzen, ondarra garbitzen dauzkeen porroskerietarik, [...]. JE Bur 197. --Ez al dago galleta oberik? [...] --Au zikinkeri bat da; abek ez dira galletak, abek dira ogi azalak. Iraola 46. Kendu izak bizar oiek ainbat lasterren, gurean eztek orrelako zikinkeririk beñere izan ta. Ag G 117. Kale guziyak arriz, egurrez ta zikinkeriz betiak daude. Alz Bern 59. Beralde edo leze nazkagarri, lokaztegi zikin, lurreko zikinkeri guziak iristen dittuena dala su-lezea. Inza Azalp 115. Haugi, haugi erreka hortarat zikinkeria horien garbitzerat eta ikuzterat. Zub 43. --Aunditasun ori kentzeko artu beza, goizean baraurik, osin-ura. Eguardian zankogorrien belar-ura [...]. --Ez enetxoa, ez nago zikinkeri oriek artzeko. Lab EEguna 91. Baldin norbaitek bere etxeko edal-ontziak ta azpillak kanpo-aldetik garbitu ta barnea berriz zikinkeriz betea uzten balu, [...]. Ir YKBiz 273. Bere itxura zarpatsua, bere bizar luzeak, arropa urratua eta gorputzean itsasita zeraman zikinkeria somatuz, eskekotzat jo zun. Etxde JJ 186. Ikus, Theresa, itsaso maiteak Isabelaren zikinkeriatik garbitzen nin. Mde HaurB 66. Patxittu! Mahixan ipiñi bi'ok horrelako buztiñ mokin bat? Bota e'ik ariñ zikinkeri hori solora! Osk Kurl 48. Gaineko zikinkeri askogaz hornitua, olioa bezain geldi zegoan kresala. Ib. 125. Landa elkorrai su ematea ere onuragarria izan oi da maiz, [...]; eta surtan zikinkeri guziak egosi ondoren, ezotasun kaltegarria iraizten du. Ibiñ Virgil 71. Illerik ezin lezaiekete moztu, eritasunez eta zikinkeriz larrua ianda daukate-ta. Ib. 105. Au eta beste zikinkeri gaur gogoratzen enazanak ipiñi eragiten eutsazan agiri orretan. Gerrika 234. Maietako zikinkeria jaso ta dana garbituta uzten genduan. Albeniz 64.
v. tbn. Arch Gram 34s (-kh-). Lf Murtuts 19. JAIraz Bizia 21 (keri-). Anab Aprika 18.
azpiadiera-1.1
Mutur txiki lerdedun borobillean mosukatzen du maitekiro Libek txaltxoa. Ez damaio nazkarik, ez ikararik. Aterantz igesika dijoa, bien bitartean, Malentxo oiuka. Ori zikinkeria egin denana! TAg Uzt 31. Patxik piz egiten zuan ohean. [...] Etzala bere errua, esaten du Patxik, gauaz behar zanean ez esnatzea. Baldin hau hunela bada, nik uste dut barkha egin beharko diogula zikinkeri hau. Osk Kurl 42.
sense-2
2. (V, G, AN; (G); -kh- H) Ref.: A (zikinkeri); Etxba Eib (zikinkerixia) .
Suciedad, indecencia, obscenidad. "Acción descompuesta" . "2. saleté, obscénité, parole, image, action obscène. Holako zikhinkeriei behar da ihes egin, edo begi-beharriak hetsi, [...]; 3. chose contraire à l'honneur, à la probité, à la loyauté" H. "Lujuria" A. " Berban berban, zikinkerixia gizon arek, aquella persona, en cada palabra una obscenidad" Etxba Eib. Cf. VocNav s.v. ziquiñería. Cf. Mb IArg II 376: "En topes de ellos y ellas, en posturas y descubrimientos nada decentes y ofensivos de ojos algo castos, y que el Francés llama: espaindarren zikinkeriak, o indecencias españolas". AxN explica hats-keria (590) por zikin-keria. .
Deabru gaiztoak uzten zien egiten edozein gaiztaginz eta zikinkeri. Mb IArg I 357. Orra zein andia S. Joanen birjenza ta aragiaren zikinkeririk bagea. Ib. 130. Bekatu loien zikinkeria da Jesusek bein bad-ere begi onez ekusten ez duena. Ib. 128. Bizi ziran animako zikinkeriz beteak eta bekatuz illak. Ib. 358. Bada nondik dator banidadea? Gorputzain kasos, ta gorputza ezta baizik aragi ezurresko bulto bat, zikinkerias beterikako zaku bat. LE Prog 122. Ai gizónes, matrimonioaren sakramentu errezibitu naute artára doazines mila zikinkérien bideas! LE Matr2 85. Luxurieko zikinkiriek [sic] egiteko duten inklinezio gaistoa . Luzuriaga 144. Txikitxoa nintzanean egin edo konsentitu nituan zikinkeria ta nauskontuak nere lagun aide batekin. Mg CC 177. Duaz euren etxetara illunian neskatilla ta mutillak, ta aitatu bere biar ez dira alkarren artian egin daruezan zikinkerijak, ta duaz oera pekatuz aseta. Mg CO 131. Ainbesteraño itsutu ziran bekatuaren bideetan, non [...]. Zikinkeri oetatik garbitzeko lurra, bidaldu zituan Jaunak mundu guzia estali zuen ujolak. AA II 42. Usteldua bizi zan lujuriaren zikinkerietan. AA III 382. Zikinkerietarako griña ta pasioa. Ib. 626. Neuk ikusi ta entzun nituban zikinkerijaak. fB Olg 111. Infernuko urdekerija eta pekatuben zikinkerija. Astar II 253. Zeuk zeure bakarrian egin oi dituzuzan loikerija eta zikinkerijak. Ib. 288. Bere eskuan itxikitzen zuen urrhezko khalitz bat, bere ematorokeriazko nazkagarritasunez eta zikinkeriez bethea. TB Apoc 17, 4 (Ur (V), Echn zikinkeria;satsutasun, He likhits, Dv zikhin, Ip theiarzün, Ur (G) naska, Ol sats, Ker lizunkeri ). Garbitzenunziená kanpotik kopa eta platerá, eta barnetik, biotzean, zauste beteik arrapakeria eta zikinkerias! EvAN Mt 23, 25 ( SalabBN, Echn, Samper zik(h)inkeria; TB gormankeria, Dv likhiskeria, Ip theiükeria, Hual zikingu, Ur, Ur (V), Leon lo(h)ikeria, Ol sats, BiblE gutizia ). Ez da, dena dela, aragizkoa, konzebitua ta jaioa zikinkerian edo inmundizian? LE Urt 84 (ms. 101r immundizian). Heriuak eta eritarzünak batüzte gure herrian bortz aitzindari erneak eta izigarriak, zuin beitira: asekeria, alferkeria, kolera, aiherkundea eta zikhinkeria. "La malpropreté" . Arch Gram 25. Zikinkeria eta loikeriya berzerik eztiren Demoniyuaren yosteta itsusiya hok . ZugSerm 297. Abil, espiritü theyia; [...] untsa zikhin izan behar dük, holako zikhinkerien ene beharrietara erantzuteko. Ip Imit III 6, 6 (6, 4 Ch haskeriak). Zelan bizi al zeintekezan, barriro esan eutsan Santeak, nire biotz ainbeste ezaintasun eta zikinkeria eukazanagan? Itz Azald 188. Beren biotza bidegabeko maiatsunez ta zikinkeriz betea daukatenak. Ag Serm 451. Askorentzat au da sozialista izatea... apaizai txapela ez kentzia... ta gañera, [...] zikinkerian, ordizkerian errez bizitzea. EEs 1918, 155. Berak zionez novela deritzaion zikinkeri orietan ikasitako likixkeria zan mutil orrek egiñ zuena. Urruz JBDei 1919, 279. --Zerbait geiago jakinen duzu noski... olako aurrak lokartzeko kantak... jolasetakoak... amodiozkoak... edo... --U, u, u, (arek) oik zikinkeriak, zatarkeriak dira. ADonostia Itzald II 15. Zikinkeri guztijak erdereaz batera / Igarri barik sartu yakuz geure artera. Enb 41. Ordutik ona gure baratzan / Ikusten dira sastraka, sasi, / Erdelkeri ta zikinkeriak / Nai dabela ixan bertako nausi. Ib. 46. Axaletik txinkorraren kotañatik kharrakatzez theiütarzüna elkhitzen den bezala, hala hala ther-ther maskaden saihetsetiko zikhinkeria eli bat juan dira. Mazéris GH 1933, 307. Naparroa gudak gaiztoago ein yun Errepublikak baño. Lotsagarri uke oinbeste zikinkeri aipatzea ere. Or QA 89. Ortarako atera zitxinan mendira. Ta Gurutze antzean oinbeste eriotz eta zikinkeri egiteko. Ib. 89. Zikinkeri aien griñatik Zuk bainauzu garbitzen. Or Aitork 83. Nahi ote zuen, hil aintzin, oihu bat bederen zikinkeria horien erdian adiarazi? "Ces immondices" . Ardoy SFran 227. Ixarratu egin bear da liburu au, eta zikinkeriren batzuk garbitu bear zaizkio. "Se escarde y limpie de algunas bajezas" . Berron Kijote 83. Neuri ez dit onik egiten gauza auek nastutzen asteak [...]. Zikinkeri ori utzi eta aurrera jarraitzen saiatu bearko. Albeniz 205. Hizketan dakitenak beste norbaitzu dira: eztarridunak, ahodunak eta, hala-holako, burudunak, haren bitartez, hura dela medio, mintzatzen direnak. Garbitasuna eta zikinkeria ere hauen aho-buru-eztarrietan datza, ez hizkuntzak ez dituenetan. MIH 213.
azpiadiera-2.1
Noiz asi zan zikinkeriako bekatuak egiten? Mg CC 83 (v.tbn. CO 115 zikinkerijako beste pekatubak). Edan ondoko izketak, mingaiñ zikinkerizkoak. MAtx Gazt 78.
azpiadiera-2.2
Bañan ikusi al dezu neska arraio oiek agure gizajoa nola daukaten? Zuk esandako erratza gutxitxo da orrenbeste zikinkeri garbitzeko. JAIraz Bizia 18.
azpisarrera-1
XIKINKERIA (AN, BN ap. A; -kh- VocBN, H (s.v. zikhinkeria)). a) "Petite action morale méprisable" VocBN. "Jugarreta" A.
Irriaren muinean baino xikinkeria eta xolda gehiago ez du deusetan gordetzen kristauak. PPer Harrip 74. b) "(AN, BN, R), suciedad" A.
zikinkeria
<< 1 zerra 0 / 0 zilo >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper