OEH - Bilaketa
177 emaitza fabore bilaketarentzat
Sarrera buruan (2)
Sarrera osoan (175)
- abantaila
- adar
- 1 adi
- ageri
- ahaztu
- aipatu
- aise
- aitzineko
- alaitu
- altura
- altxatu
- amatigatu
- ameto
- amodio
- amodiotze
- aplikatu
- ararteko
- 2 ardura
- ardurari
- arnasa
- arrakasta
- arrazoi
- arrobatu
- asko
- aurre
- 1 autore
- 1 auzi
- badere
- bake
- bakoitz
- balantza
- balentria
- baliatu
- balore
- baltzukide
- banaka
- barkamendu
- 1 barren
- barrenkoi
- behar
- behar izan
- behartu
- behe
- beldurtasun
- benefizio
- 1 bera
- 1 bere
- beregain
- bereziki
- berotasun
- berregarri
- bertatik
- bezainbeste
- beztitu
- biehun
- bihotz
- bildu
- bitarte
- bretoi
- debozio
- deitze
- desiratu
- doi
- egon
- eguzki
- 1 emeki
- emendailu
- emendatu
- 1 enpeinu
- eredore
- eredu
- ernetasun
- erradio
- 1 erreal
- erregalo
- erremerziatu
- eskale
- eskatu
- 1 eske
- eskertxo
- espantagarriki
- esplikatu
- fabori
- fagore
- firme
- gain
- gaizkoa
- galde
- galdetu
- gizon
- gorte
- grazia
- hainbat
- hainbeste
- halaber
- harriera
- hartako
- 1 hartu
- hauek
- heldu
- honenbat
- honik
- hurren
- indar
- infinizio
- ingrat
- iratzarpentasun
- isil
- 1 itsuski
- izan
- jatorri
- jori
- jujamendu
- kalte
- kaltiar
- kausatu
- kexatu
- kontra
- kontrario
- 1 kontu
- kuidatzaile
- laguntza
- lar
- lehenik
- madarikatu
- maiterakutsi
- mari
- 2 mediano
- 2 men
- 1 mende
- meneko
- merezi
- ministro
- mokortu
- muga
- 1 nahi
- neur
- ofizio
- ohi
- okasio
- 1 on
- ondiko
- ongi
- ordain
- pabore
- peril
- poderoso
- porfia
- premia
- presentzia
- pretenditu
- prodijio
- saihets
- santuario
- sariztatu
- sillu
- sokorru
- tentazio
- tiratze
- tormentatu
- turbatu
- txiki
- ukitze
- urgazte
- usatu
- uste
- zelebratu
- zer
- 1 zeren
- zerori
- zertarako
- zeuek
- zeuen
- zeure
- zipoztu
goiburua
ondiko.
tradizioa
Tr. Documentado desde Leiçarraga al Norte, donde en el s. XX sólo hay ejs. de ondikotz y ondikozko . Al Sur se documenta en autores del s. XX; hay tbn. un ej. dudoso en Iztueta (ondikoz ).
sense-1
(AN, L, BN ap. A
; SP, Urt II 89, Ht VocGr 386, Lar, Lar Sup, Izt 32v, VocBN
, Hb, Dv, H).
"Affliction, lazeria. Ondikoz bethea, plein d'affliction" SP. "Calamidad" , "castigo, pena", "desgracia" Lar. "Infelicidad" Lar Sup. "Misère, ondiko gogorra " Ht VocGr. "Malédiction" VocBN . " Ondiko gogor, misère extrême infortune suprème" Hb. "Calamité, désastre, malheur, affliction" Dv. "Infortunio, miseria" A.
O dolore eta ondiko gaizki bizituena. EZ Man I 62. Fabore nazazu neure / ondikoetan. EZ Noel 172. Badakizu zer ondiko den hemen bizitzea. Harb 467. Erran behar da handia dela ifernuan daudenek duten miseria eta ondikoa. Ax 593 (V 382). [Iauna] ofensatu dutenez, / fiñ gabeko ondikoa, / senti dute ordaiñez. Arg DevB 13. Zeren hainitz lazeria eta ondiko gertatzen dira nigarrezko haran hunetan. SP Imit III 21, 3 (Ch milla gaitz). Bat-bedera bere ondikoan eta atsekabean nork konsolatuko zuen. ES 382. Ez da mundu huntan nihor penarik eta ondikorik gabe. Ch I 22, 1 (SP tribulazione edo herstura gabe). Bethiereko miseria eta ondiko gogorra. Ib. 22, 2. Yasan beharko zuten atsekabeak emendatzen zuela haren ondikoa. Lg I 244. Ene ondikua, ondiko / posible den andiena! / Inposible da utz dezadan / Ene gatibutasuna (1794). BOEae 177. [O Jesus] zure karitateari, / berant diot ihardetsi. / Hau da ondikoa! Monho 82. Urrunatzu guganik arimako ta gorphutzeko gaitz eta ondiko guziak. Dh 86. Egunik ederrenetan herriaren uztea, / maitatu lagun guziek adio erratea, / bihotzean zarrazta handi ondikoz egitea. Hb Esk 19. Ondikoa (aflicción) irakasle azkarra degu bai. Ayerb EEs 1912, 156. Zure morroi ta erriaren gañera nere ondiko guziak eratxiko ditut. Ol Ex 9, 14 (Dv zauri, Ker zigor, BiblE izurri). [Etsaiek] eman zidatelako ondiko ugari. Arti MaldanB 219.
v. tbn. Hm 77. Gç 103. CatLav 190 (V 98). He Gudu 52. CantIzp 1826, 31 (ap. DRA). Gy 230. Dv LEd 209. HazpKalb 176. Tolosa EEs 1913, 210. Zait Sof 48.
"Affliction, lazeria. Ondikoz bethea, plein d'affliction" SP. "Calamidad" , "castigo, pena", "desgracia" Lar. "Infelicidad" Lar Sup. "Misère, ondiko gogorra " Ht VocGr. "Malédiction" VocBN . " Ondiko gogor, misère extrême infortune suprème" Hb. "Calamité, désastre, malheur, affliction" Dv. "Infortunio, miseria" A.
O dolore eta ondiko gaizki bizituena. EZ Man I 62. Fabore nazazu neure / ondikoetan. EZ Noel 172. Badakizu zer ondiko den hemen bizitzea. Harb 467. Erran behar da handia dela ifernuan daudenek duten miseria eta ondikoa. Ax 593 (V 382). [Iauna] ofensatu dutenez, / fiñ gabeko ondikoa, / senti dute ordaiñez. Arg DevB 13. Zeren hainitz lazeria eta ondiko gertatzen dira nigarrezko haran hunetan. SP Imit III 21, 3 (Ch milla gaitz). Bat-bedera bere ondikoan eta atsekabean nork konsolatuko zuen. ES 382. Ez da mundu huntan nihor penarik eta ondikorik gabe. Ch I 22, 1 (SP tribulazione edo herstura gabe). Bethiereko miseria eta ondiko gogorra. Ib. 22, 2. Yasan beharko zuten atsekabeak emendatzen zuela haren ondikoa. Lg I 244. Ene ondikua, ondiko / posible den andiena! / Inposible da utz dezadan / Ene gatibutasuna (1794). BOEae 177. [O Jesus] zure karitateari, / berant diot ihardetsi. / Hau da ondikoa! Monho 82. Urrunatzu guganik arimako ta gorphutzeko gaitz eta ondiko guziak. Dh 86. Egunik ederrenetan herriaren uztea, / maitatu lagun guziek adio erratea, / bihotzean zarrazta handi ondikoz egitea. Hb Esk 19. Ondikoa (aflicción) irakasle azkarra degu bai. Ayerb EEs 1912, 156. Zure morroi ta erriaren gañera nere ondiko guziak eratxiko ditut. Ol Ex 9, 14 (Dv zauri, Ker zigor, BiblE izurri). [Etsaiek] eman zidatelako ondiko ugari. Arti MaldanB 219.
v. tbn. Hm 77. Gç 103. CatLav 190 (V 98). He Gudu 52. CantIzp 1826, 31 (ap. DRA). Gy 230. Dv LEd 209. HazpKalb 176. Tolosa EEs 1913, 210. Zait Sof 48.
azpisarrera-1
ONDIKOZ.
Tr. En los ss. XIX y XX domina claramente la forma ondikotz .
a)
Con pesar; sufriendo.
Harzaz gizonék ezagut lezatenzat zer den bekhatua [...], halatan afekzionatukiago eta ondikozago Iesus Kristen ethortea desira lezatenzat. Lç Adv *** 2r. [Iainko Semeak] gurutzean zuenean bada ondikoz pairatu, / presondegitik zituen patriarkak libratu. EZ Man I 129. Iauna urrikal bekizkitzu, / arima defuntuak, / purgatorioko suan, / ondikoz penatuak. EZ Noel 132. Bostak nütianekoz, aita nin ordükoz / ene figüra tristiz, hasirik ondikoz. 'Mon père [...] avait commencé à m'affliger à cause de ma triste apparence'. Etch 174.
b)
(AN, L-côte, B; SP, Urt I 481, H), ONDIKOTZ (AN, L; Lar, H). Ref.: A (ondikotz, ondikoz); A Morf 730. Desgraciadamente. "Par malheur" SP. "Mal pecado, si, mal pecado, bai ondikotz <andi->, bai ondikotz" Lar. "¡Ay!, por desgracia" A. "Hélas! par malheur!" Lh.
Eta hori dute eskas ondikoz haiñitz presunek, zeiñek baitirurite karrikan aingeru eta etxean debru. He Phil 238. Manu kruel eta inyustu hura izan zen ondikoz! konplitua. Lg II 272. Zer dolore, ondikotz!, zer bihotzmin! Iraultza 16 (ib. 26 -koz). Krima hark ondikotz / galdu nau sekulakotz. Monho 124 (122 -koz). Begi makar-jario / ondikoz zakarra: / iritxi, bi dirala / argi bat bakarra. Izt Po 66 (ref. a una persona ebria; la interpr. no es segura). Bai ondikoz! Aphur bat berotzeagatik, etxea erretzen dugu. Dv Lab 298. [Herioak] yo duena suntsitzen eta desegiten da, ondikotz! gibelerat itzultzerik gabe. Atheka 106. Gaitzak ninduenean ondikotz sesitu / ene biziaz nuen bethikotz etsitu. Elzb Po 209. Hanbat seme alaba, / ai! ondikotz, baitoazi / toki arrotzetara. Zby RIEV 1909, 109. Ordean ondikotz! haren zoriona laster histu beharra zen. Jnn SBi 109. Ez da ondikotz egun hautan bakarra, heriotze supitu hori. HU Aurp 85. Izkilloa bizkarrean ameka amaren seme badabil ondikoz. Anab Usuuri 137 (en boca de un navarro de Echalar). Hil da ondikotz! Iratz 148. Ondikotz, hiri hori arras gaizkiari eta bekhatuari emana zen. Zerb IxtS 19. Etzun iñork maite...ezta, ondikotz! sortzea eman zion bere amak ere! Etxde JJ 198. Sor-lekua utziz geroz / ondikotz hala beharrez. Larz Iru 86. Ez luzaz, ondikotz! "Malheureusement". Ardoy SFran 211. Nehoiz ikusi izan ez banu hobeko nuen ondikotz! Xa Odol 114. Hau zen ondikotz egia. Larre ArtzainE 274.
v. tbn. Ondikotz: Arb Igand 107. Barb Sup 106. Ox 202. Etcham 44 (174 -koz). Zub 121. JE Ber 9. Lf Murtuts 46. Zait Sof 131. Mde Pr 29. Gazt MusIx 97. Ibiñ Virgil 35 (117 -koz). Ondikoz: Dh 74. Gy 311. Diharce in BOEl 193. In Vill Jaink 123. Or Mi 99.
Harzaz gizonék ezagut lezatenzat zer den bekhatua [...], halatan afekzionatukiago eta ondikozago Iesus Kristen ethortea desira lezatenzat. Lç Adv *** 2r. [Iainko Semeak] gurutzean zuenean bada ondikoz pairatu, / presondegitik zituen patriarkak libratu. EZ Man I 129. Iauna urrikal bekizkitzu, / arima defuntuak, / purgatorioko suan, / ondikoz penatuak. EZ Noel 132. Bostak nütianekoz, aita nin ordükoz / ene figüra tristiz, hasirik ondikoz. 'Mon père [...] avait commencé à m'affliger à cause de ma triste apparence'. Etch 174.
Eta hori dute eskas ondikoz haiñitz presunek, zeiñek baitirurite karrikan aingeru eta etxean debru. He Phil 238. Manu kruel eta inyustu hura izan zen ondikoz! konplitua. Lg II 272. Zer dolore, ondikotz!, zer bihotzmin! Iraultza 16 (ib. 26 -koz). Krima hark ondikotz / galdu nau sekulakotz. Monho 124 (122 -koz). Begi makar-jario / ondikoz zakarra: / iritxi, bi dirala / argi bat bakarra. Izt Po 66 (ref. a una persona ebria; la interpr. no es segura). Bai ondikoz! Aphur bat berotzeagatik, etxea erretzen dugu. Dv Lab 298. [Herioak] yo duena suntsitzen eta desegiten da, ondikotz! gibelerat itzultzerik gabe. Atheka 106. Gaitzak ninduenean ondikotz sesitu / ene biziaz nuen bethikotz etsitu. Elzb Po 209. Hanbat seme alaba, / ai! ondikotz, baitoazi / toki arrotzetara. Zby RIEV 1909, 109. Ordean ondikotz! haren zoriona laster histu beharra zen. Jnn SBi 109. Ez da ondikotz egun hautan bakarra, heriotze supitu hori. HU Aurp 85. Izkilloa bizkarrean ameka amaren seme badabil ondikoz. Anab Usuuri 137 (en boca de un navarro de Echalar). Hil da ondikotz! Iratz 148. Ondikotz, hiri hori arras gaizkiari eta bekhatuari emana zen. Zerb IxtS 19. Etzun iñork maite...ezta, ondikotz! sortzea eman zion bere amak ere! Etxde JJ 198. Sor-lekua utziz geroz / ondikotz hala beharrez. Larz Iru 86. Ez luzaz, ondikotz! "Malheureusement". Ardoy SFran 211. Nehoiz ikusi izan ez banu hobeko nuen ondikotz! Xa Odol 114. Hau zen ondikotz egia. Larre ArtzainE 274.
v. tbn. Ondikotz: Arb Igand 107. Barb Sup 106. Ox 202. Etcham 44 (174 -koz). Zub 121. JE Ber 9. Lf Murtuts 46. Zait Sof 131. Mde Pr 29. Gazt MusIx 97. Ibiñ Virgil 35 (117 -koz). Ondikoz: Dh 74. Gy 311. Diharce in BOEl 193. In Vill Jaink 123. Or Mi 99.
azpisarrera-2
ONDIKOZKO
(AN, L, BN ap. A; Lar Sup, Lecl, Dv, H).
a)
Desgraciado, infeliz, triste; nefasto. "Infeliz" Lar Sup. "Dangereux" Lecl. "Néfaste, malheureux, de malheur" Dv. "Ondikozko egun batez sorthu bainintzen ere!" H. "Infortunado, nefasto" A.
Behar handi eta ondikozko hunen remediagarri. Lç Adv ** 2r. Milla eta gehiago duzula esker, Iainkoa, / zeren entzun duzun ene othoitz ondikozkoa. EZ Man II 124. Halakoak dira alde guztiz on behar, ondikozko eta urrikalkizun. Ax 231 (V 154). Bizitze ondikozko hau. SP Phil 230. Geure artean dugu pena eta neke ondikozko hau; zeren geure hitzkuntza propiala baitarabilagu hain nahasia [...] non [...]. ES 398. Onera itzul-arazten baitditu gerthakari ondikozkoenak. He Gudu 96. Amnonen heriotzearen berri ondikozkoa. Lg I 310. Eta hedatu zituen haren izpiriturat ondikozko ilhunbeak. Ib. 345. Munduaren alderako yaidura ondikozko batek eraman zuen munduperat. Lg II 155. Arrazoin handirekin deitzen da ondikozko lur hau nigarrezko harana. Dh 180. Lotsa ondikozkoak niri / Loa ere daut ebakitzen. Gy 116. Ondikozko kalteak heldu bide dira lur ikhara eta garmendietarik. Dv Dial 120 (It kalte aundiak). Nere ondikozko urthe iraganak ahantz bekizkitzu. Dv LEd 181. Oi ondikozko zango, urhats gaixtoetan ibili zaiztenak! Ib. 75 (Cb Eg II 36 zorigaiztoko oñ). Ez da hekien artean edireiten bertze zenbeit eskualdeetako tzarkeria ondikozkoa. Prop 1906, 105. Urguilu ondikozkoan / nere gogoak emanik. Etcham 97.
Behar handi eta ondikozko hunen remediagarri. Lç Adv ** 2r. Milla eta gehiago duzula esker, Iainkoa, / zeren entzun duzun ene othoitz ondikozkoa. EZ Man II 124. Halakoak dira alde guztiz on behar, ondikozko eta urrikalkizun. Ax 231 (V 154). Bizitze ondikozko hau. SP Phil 230. Geure artean dugu pena eta neke ondikozko hau; zeren geure hitzkuntza propiala baitarabilagu hain nahasia [...] non [...]. ES 398. Onera itzul-arazten baitditu gerthakari ondikozkoenak. He Gudu 96. Amnonen heriotzearen berri ondikozkoa. Lg I 310. Eta hedatu zituen haren izpiriturat ondikozko ilhunbeak. Ib. 345. Munduaren alderako yaidura ondikozko batek eraman zuen munduperat. Lg II 155. Arrazoin handirekin deitzen da ondikozko lur hau nigarrezko harana. Dh 180. Lotsa ondikozkoak niri / Loa ere daut ebakitzen. Gy 116. Ondikozko kalteak heldu bide dira lur ikhara eta garmendietarik. Dv Dial 120 (It kalte aundiak). Nere ondikozko urthe iraganak ahantz bekizkitzu. Dv LEd 181. Oi ondikozko zango, urhats gaixtoetan ibili zaiztenak! Ib. 75 (Cb Eg II 36 zorigaiztoko oñ). Ez da hekien artean edireiten bertze zenbeit eskualdeetako tzarkeria ondikozkoa. Prop 1906, 105. Urguilu ondikozkoan / nere gogoak emanik. Etcham 97.
azpisarrerakoSense-2.1
(Ref. a personas).
"Affligé, misérable"
SP.
O ni ondikozkoa! O arima sorhaioa! Harb 237s. Zer den su fingabekoa [...] frogatzen duten ondikozkoek dakite eta ez bertzek. Ax 602 (V 387). Gizon ondikozko, lazeriatu, galdu eta sorhaiotasunez bethe bat. SP Phil 177. Ondikozko konpañiak, / sekulako burreuak. Gç 166. Eta ez dezazula permeti aski ondikozkoa izan nadin, zu hemendik harat ofentsatzeko. Brtc 36 (tbn. en MarIl 61 y Arb Igand 206). Egia da beraz ondikozko damnatuak suzko leze batzutan daudela ehortziak. Dh 163. Ondikozko Rolandok orro berritz ere / [...], aho guzia odol. Hb Esk 60. Judu ondikozkoek etzuten sinetsi Jesus Jauna Jainko zela. Jnn SBi 32. Dena galdutzat emanik, noski, etzuan ondikozkoak ezertarako gogorik. Txill Let 63.
O ni ondikozkoa! O arima sorhaioa! Harb 237s. Zer den su fingabekoa [...] frogatzen duten ondikozkoek dakite eta ez bertzek. Ax 602 (V 387). Gizon ondikozko, lazeriatu, galdu eta sorhaiotasunez bethe bat. SP Phil 177. Ondikozko konpañiak, / sekulako burreuak. Gç 166. Eta ez dezazula permeti aski ondikozkoa izan nadin, zu hemendik harat ofentsatzeko. Brtc 36 (tbn. en MarIl 61 y Arb Igand 206). Egia da beraz ondikozko damnatuak suzko leze batzutan daudela ehortziak. Dh 163. Ondikozko Rolandok orro berritz ere / [...], aho guzia odol. Hb Esk 60. Judu ondikozkoek etzuten sinetsi Jesus Jauna Jainko zela. Jnn SBi 32. Dena galdutzat emanik, noski, etzuan ondikozkoak ezertarako gogorik. Txill Let 63.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
