Tr. Iaz se documenta en Etcheberri de Ziburu, Pouvreau y Xalbador (EzinB 114); aparece ihaz en Aresti (Tobera 278) y alguna vez en Xalbador (in Mattin 23); hay igaz en RS, en Gandara y en toda la tradición guipuzcoana, y vuelve a aparecer en textos vizcaínos al menos desde fines del s. XIX (Arrese Beitia, E.M. Azcue, etc.); igez aparece en J.J. Moguel, y en bersolaris de fines del s. XIX y comienzos del XX (Udarregi, Txirrita, Enbeita, etc.), en alguno de los cuales hemos encontrado tbn. iyaz e iyez ; xaz en Leiçarraga (xazdanik ), Sauguis, Oihenart, AstLas, Arbelbide, Mendigacha y varios textos procedentes de revistas septentrionales del s. XX; jaz en Haraneder, Zalduby, Hiriart-Urruty, Oxobi, Zerbitzari, Barbier e Iratzeder, además de en Duvoisin, Xalbador y Bibl;yaz en Elizamburu y Zubiri (en el cantar de Perucho podría tal vez representar una vocal, como en el dicc. de Micoleta); txaz en Bela (escrito <ch->, que según el ed. Peillen representa en esa posición una africada), Chaho y Archu (AztiB 8). Hay ikaz, de lectura segura, en Lazarraga. En DFrec hay 105 ejs. de i(h)az, 13 de igaz, todos ellos meridionales, y 5 de jaz y 2 de xaz, septentrionales.
sense-1
(AN, L, BN; SP, H(G, L)),
igaz (V, G, AN; Lar, Añ, Dv(V), H(V, G)),
jaz (Dv),
xaz (AN-egüés-ilzarb-olza, Ae, BN-ciz, Sal, R; Lar <chaz>, Aq (R) 794, VocBN, ZMoso 65; Dv y H (BN, S), Foix ap. Lh),
yaz (AN-ulz, B; Mic 5v, VocBN),
txaz,
igez (V-arr-ger-m-gip; Dv y H (V)),
iez (V-ple-gip; H (V)),
ijaz (V-och),
ijez (V-och; Dv(V)),
ikazRef.:
A (yaz, igaz, xaz) [v. A Morf 672 para idxaz (V), idxez (V)]; A Aezk 298; Bon-Ond p. 171; ContR 522 y 534; Iz Ulz e Izeta BHizt (yaz); Etxba Eib (igez); Elexp Berg (iez, igez); Gte Erd 160. (El) año pasado, antaño; antaño, otrora. "Antaño" Mic, Lar y Añ. "Igez, aurten baño urte obia izan zan baserrirako" Etxba Eib. "Yaz gan ginen. [...] Yaz gaizki aurten ongi" Izeta BHizt. Tr. De uso general.
Yaz zoegia <yaço-> ninzan, / aurten erua.
Perucho
2s.
Ikaz laztan ninduan donzella batek / aurten nai ez ekusi. Lazarraga B31, 1205r.
Iragan urthea deitzen da iaz. EZEliç XXV.
Etxea urra zezana egur egiteko, xaz bero zedin, aurten hotzez hiltzeko. O Pr 517.Iaz konsolatu nintzen aldare baten konsekratzeaz. SPPhil 145 (He 148 goan den urthean).
Geure Erregek igaz [...] Maria Santisima bere Konzepziño garbian Patronatzat artu dau. CbCatV 101s.
Igaz, orain baño egun batzukaz geroago, biraldu neutsun kutunaren [...] eranzumenik artuteko izan eztot zoririk. (Gandara, carta a Larramendi, 1764). BAP 1966, 161.
Xaz, Guadabiko plazan / ükhen nizün aharia.AstLas 40.
(el editor transcribe ihaz, pero en el ms. se lee claramente <çhaz>)Igaz biraugillea zana, ala dala aurten ere. AA III 517.
Txaz gizoner etzuen soik egiten; / egun begi-kalduz ditu hurbileratzen. ArchFab 193.
--Zer arto ederrak dauzkazuten! --Bai, jauna; igaz denbora onetan baño obeak. SorBar 47.
Igaz eta aurten!JanEd II 16.
Garda-seme naiz eta, barkamendu beraz, / menditar gaizo aurthen nola bainintzen jaz. Ox 20.
Ai, aren esku, laztankor igaz izana. 'Antaño acariciadoras'
.LdiBB 34.
Sasoirik ez det izaten, / ez igaz eta ez aurten. UztSas 241.
Igaz [...] bertan egon nintzan Eguen Santu egunetik Pazku egunerarte. EtxabuKontu 83.
Iaz hasitako diru-biltze honetan, zuek izan zarete lehenbizikoak. IBe2 Cor 8, 10 (IBk igazko diru-biltze
).
Jaz hitzeman zinuten. LarreArtzainE 65.
Aurtengoan ere irabazia / zuek igaz bezela.Insausti 203.
Iaz saritu duten Batetik bestera hau. MEIG III 91 (
MIH 376 igaz
).
v. tbn. Zendoia 221. Igaz: AB AmaE 408. Azc PB 349. Kk Ab I 60. A Ardi 94. Or Eus 384. Enb 33. Anab Usauri 112. Otx 178. NEtx Nola 17. Lek SClar 111. Erkiag Arran 14. Arti Ipuin 57. Lasa Poem 117. Ataño TxanKan 273. Jaz: Zby RIEV 1908, 759. HU Zez 165. Zerb Ipuinak 83. Barb Leg 143. Iratz 35. Igez: JJMg BasEsc 56. Ud 84. JanEd II 89. Enb 62. Tx B I 155 (259 iyez). EZBB II 55. Iyaz: Noe 37. Auspoa 77-78, 270. Yaz: Lh Yol 49. Zub 122. Xaz: Mdg 138. GH 1934, 106. Xalbat Gazte Nov. 1960 (ap. DRA).
azpisarrera-1
IAZ ARTINO.
"Jusqu'à l'an passé" H.
azpisarrera-2
IAZDAINO(igazdaino Lar; igazdaraino Lar). "Hasta el año pasado" Lar.
azpisarrera-3
IAZDANIK(SP; igaz- Lar; xaz- H, que cita a Lç). Desde el año pasado. v. IAZTIK. Xazdanik hasi izan zinetenón, éz solament egiten, baina nahi ukhaiten ere. Lç2 Cor 8, 10 (He iazdanik, Dv, Bibl jazdanik; Ol igaztik
).
Ezen Akaia prest dela xazdanik. Ib. 9,2 (He, Dv, Bibl jazdanik, Ol igazdanik; Ker igaztik).
Zer heldu da ene gana? / Jazdanikan aurtenerat bortitza zaut mendi gaina. XaOdol 104.
azpisarrera-4
IAZ EDO BATEN.
"Igaz edo baten, hacia el año pasado (V-m)" A Apend.
azpisarrera-5
IAZEZ GEROZTIK.
"Depuis l'an passé" SP.
azpisarrera-6
IAZKO(SP; xazko BN-ciz, Sal ap. A; Dv; yazko B ap. Izeta BHizt;igazko Lar; jazko Dv). Del año pasado. "Iazko ogia, blé de l'an passé" SP. "(En los nidos de) antaño no hay pájaros ogaño, igazko kabiak utsik, ezta an aurten txoririk" Lar. "Xazko zaragoilak aurten pantalun (BN-ciz), [...] Xazkoan adin, aurtengoan bardin (Sal), coetáneo del de antaño" A. "Yazko bestak onak ziren" Izeta BHizt. Igazko abietan aurten txoririk ez. RS 528.
Xazko epazlea, aurtengoen urkazalea. OPr 478 (v. tbn. el mismo refrán, con algún cambio, en RS 80 y Mg PAb 122 (igazko), Saug 41 (xazko) y Bela 13 (txazko)).
Xazkoaren adin, geurzkoaren bardin. Ib. 480.
Igazko Españan, emen / ler badeza esangiak, / dakusa oraño etsaiak / dirala Fernando aurten. "En las Españas de antaño"
.LarGram 395.
Igazko Gabonetan. GavS 5.
Egunkoaren begia / eztu txazko alharguntsak. ArchFab 193.
Aurten gure kalea igazkoa ezta, / egunero diruri bertako fiesta. ABAmaE 262.
Xazko astoak aurthen ere orro. ArbErlis 6 (cf. O Pr 479).
Eskualdun giristinotasunaz ala jazko haizeaz bardintsu axola dutenak. HUAurp 175 (v. tbn. exprs. similares en Zez 105 y 209).
Gauza bat dago munduan / aurten igazko moduan. AzcPB 285.
San Juan bezpera-gabean erretzen zituzte San Juan-belar xazkoak. AAezk 222.
Igezko urriyaren amaikagarrena. Enb 80.
Gendulaindik ekarri sei zagi (bi mando) / igazkotik; ua da ardorik bada, ardo. "Del añejo"
.OrEus 364.
Igazko auteskunde aurretxuan. EguzkGizAuz 127.
Xazkoa [Maiordomoa] zen Luis Kanbra eta aurtengoa da Pedro Juan Zoko. ZMoso 55.
Aurten ez baldin bada egiten / ez daukagu igazkorik. UztSas 244.
Ori igazko udaran ederto ikusi genduan. EtxabuKontu 44.
Berriro txuri-urdiñak / igazko azio berdiñak.Insausti 203.
Ikus iazko Egan, 99-100 orrialdeetan. MEIG II 142 (VIII 80 igazko
).
v. tbn.
Iraultza 102. PMuj in MEIG I 95. Ihazko: Arti Tobera 269. Igazko: Zav Fab RIEV 1909, 37. Kk Ab I 111. Altuna 15. Jaukol Biozk 66. Anab Usauri 25. Ldi IL 42. Txill Let 81. Lasa Poem 117. Zendoia 89. Xazko: Herr 6-7-1961 (BN-lab; ap. DRA). Yazko: Elzb Po 196. Jazko: Iratz 32. Larre ArtzainE 289.