Harremana

    OEH - Bilaketa

    451 emaitza edari bilaketarentzat

    Sarrera buruan (24)


    Sarrera osoan (427)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    beneno.
    tradizioa
    Tr. Documentado en la tradición meridional, es más frecuente entre los vizcaínos: fuera de éstos, hasta el s. XX sólo lo hallamos en Mendiburu, Cardaberaz y Lizarraga. Hasta finales del s. XIX beneno es la forma más frecuente; Mendiburu usa beleno y Añibarro meneno (en ambos alternando con beneno ); en DurPl, fray Bartolomé y Uriarte hallamos bereno . Después, los vizcaínos usan bereno o berenu, y se sigue encontrando beneno en los guipuzcoanos Txirrita, N. Etxaniz, Basarri y Uztapide.
    sense-1
    1. (Lar, Añ), bereno (V-gip), berenu, beleno, belena (BN-bard), meneno (Lar, Añ, H) Ref.: A Apend (belena); Etxba Eib (berenua) .
     Veneno. "Veneno, ira, irea, pozoia, pozoina, edena, menenoa, benenoa " Lar. "Veneno: (c.) be- o menenoa; (V) edena; (G) pozoia; (V, G) irea; (V) satarria " Añ. " Belena (BN-bard), veneno" A Apend. " Berenua, veneno. Var. de benenua " Etxba Eib. v. eden, pozoi.
    [Zirauak] egiten dio oñean ozka ta orzez egiten dion zuloan uzten dio bere izur-pozoi-benenoa. Mb IArg I 230. Pozoiez, izurriz ta benenoz beterik arkitzen den janaria. Ib. 302. Badira dragoi itsusi, zakur amurratu, pozoi-belen, gos-egarri. Mb IArg II 277. Infernuko pozoia ta benenoa or dago. Cb Eg II 62. Zirau batek eldu balizu, edo benenoz beterikako sagar bat jan bazendu, Ah zeñ gogotik erremediorik dan samiñena ere artuko zendukean! Ib. 62s. Nola agitu zékion il zuen báti bere senárra benénos. LE JMSB 160. Sagarra jan artian / guztiz da gustoso / baña gero izaten da / gustuba beneno. DurPl 98. Osakarri edo erremedijo Jesu Kristok itxi ebana, biurtuten dabee arimen beneno edo satarri izatera. Mg CO 7. Nola ondo biziaz gizendu zan sugea, azi zitzaion mistoa edo benenoa. VMg 10. Txikitatik meneno edo edena jatera egin dana gero pozoiaz edo edenaz azi ta mantendu litekela. Añ GGero 74 (cf. ib. 112 eden edo beneno). Pensau dot, azartu biar dodala, naasteko dantzeen bereno madadikatuba azaldeetara. fB Olg 10. Zer egiten dau sugiak? Inor akordau orduko, ixilik eztena sartu, berenua ezarri ta gaisotu edo ill. fB Ic II 190. Leleengo emakume Eba tentau ebanetik, asi zan estalki ederrakaz pekatubaren benenua apainduten. JJMg BasEsc 141. Murmuradoriaren miiña, [...], da aginkada bategaz iru personari benenua ezarten deutsan bibora bat legez. Ib. 99s. Miina barriz suba da, gatx gustijen tegija; dago beneno ilgile edo mortalez beterik. Astar II 109. Geratu zan bertan, edaten Babilonijako ontzijaren edari berenoz betia, azkenengo ondar ta apakiñetaraño. Ur MarIl 46. Zeñ lore dauden puzoi edo benenoz beterik. Ag Serm 335. Adiskidea bereala asiten da osagarriaren billa, baña belu zan; pozoiak edo benenoak indar andiak artu zituzan ordurako. Itz Azald 179. Guri sartu bearraz [Luzifer-ek] / bere benenua. Auspoa 63.
    ( s. XX) Txakur bat billatu egizu eta mieztu dakiola arexek umetxuorri zauria, bereno guztia atara artegiño. Alt EEs 1912, 127s. Edo sagarrai berenue ezarri. Kk Ab II 119. Elizan gutxik ikusten naute / ez naiz sartutzen botikan, / gizonak oso beneno gutxi / artu biar du autikan. Tx B 211. Hilen dira, berenua / dagoelako zizan. Arti MaldanB 222. Petralkeri ta zitalkeria / daukazu alde guztitik, / beneno txarrez josia zaude / gañetik eta azpitik. Basarri 145. Nok il! Eden zitalak, berenuak. Erkiag BatB 100. Mediak dakartzi urin garratz eta sapore iraunkordun igali zoriontsuak (limoiak); eztago oberik gorputzetik berenu beltza iraizteko. Ibiñ Virgil 85. Jatekuegaz batera berenue emoten badeutsiet, diru guztiyak izengo die nietzako. Esan eta egin, berenuegaz ipiñi ebazan gaberako janariak. Alzola Atalak 44. Emaztiak pentsatzera arte berenua artu eraiñ zetsala jateko artan. Etxba Ibilt 473. Laztan bat, laztan bat / edenez betea (benenoz betea) eman zenidan bart. NEtx LBB 389. Asmatutzen dituzte / abek aitzakiyak, / baña guk errekara / dauzkagu begiyak, / beneno-botatze oiek / ez dira egokiyak, / agur garai bateko / gure izokiyak! Uzt Noiz 40. Benenoaren aurka [...], aritzaren azala edo ostoak egosi uretan. Ostolaiz 22. [Txakurra] benenoz il egin eben. Gerrika 179.
    azpiadiera-1.1
    " Berenue lango aixie, viento que corta el cutis" (V-ger). Ort Voc.
    sense-2
    2. (Usado adjetivamente, con un sdo. gral. peyorativo).
    Iso, is, iso, iso / ortik zek arua / beti baña okerretik / asto berenua. DurPl 60. Ezpata eulijak dira / beste jenerua / alemaninentzako / tormentu geistua / txit barrena sartzen deutse / izpi berenua / gogorra izan arren / ganaduben narruba. Ib. 80. Gaztaña koloreko / ardi berenuak / lau oin dituz laburrak / bi luziaguak. Ib. 83 (en la vers. de FrantzesB I 81 ardi menenuak). Nori gogoak emon artu burduntzia, / Tau sartuta galduko eutsala begia, / Agura berenoak bere andreari, / Irurogeta amar urtetxodunari? AB AmaE 237.
    azpisarrera-1
    BENENOZKO. Venenoso.
    Banidadezkuak, bijotzaren berenozko illgarrijak ta oneenak bere, bapere balijo ez dabeenak diriala dantzaak, dino Santubak. fB Olg 164. Osagai berenozkuekaz ta gañibeta antzeko tresnakaz, zenbat gixajo ez ete-dozube bidaltzen beste aldera! Kk Ab I 18.

    beneno

    beneno
    << bendito 0 / 0 berez >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper