OEH - Bilaketa
23 emaitza ebatzi bilaketarentzat
goiburua
ebatsi.
tradizioa
Tr. General en la tradición septentrional y alto-navarra. Se encuentra tbn. en los guipuzcoanos Ochoa de Arin, el CatBurg, Cardaberaz, Iturriaga, DicM y Otaegui. Al Sur su uso se hace más frecuente en el s. XX. En cuanto al sust. verbal, hay ebaiste en Leiçarraga y epaste (junto a ebaste ) en Tartas (cf. además el sust. ephaiste en Etchart). En DFrec hay 10 ejs., 6 de ellos meridionales.
sense-1
1.
(AN, L, B, BN, Ae, Sal, S, R; Volt 72, SP, Deen I 428, Urt V 103, Ht VocGr, Lar, Aq 1310 (AN), VocS <-tz->, Añ, Lecl, Arch VocGr, VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H, VocB
),
ebasi (Lar, Añ)
Ref.:
Bon-Ond 160;
A;
Lrq (ebaste);
ContR
518;
Echaide Nav 295;
Iz Ulz;
Izeta BHizt
.
Hurtar, robar, quitar, arrebatar. "Pillar" Lar. "Voler, ebatzi, ohoinkatü " VocS. " Loari ebatsiz goizetan lanari lotzen da [...]. Landa hori ez da iduri duen bezain ttipia, lur ebatsia da begiko, [...] cette terre est un trompe-l'œil. Zur horri behar zaio erditik gehiago ebatsi, il faut retrancher davantage à cette pièce de bois [...]" Dv. " Ebatsi dakute, lapurrek leihotik sartu dire " Izeta BHizt.
Andre eder jentil batek bihotza deraut ebatsi. E 143. Napur txarrorrek, geiago ebasten draukotek. "Más les hurtas tú" . (Pamplona, 1562) ReinEusk2 101. Eztuk ebatsiren. Lç Ins D, 7r. Ebaisten zuenak eztezala gehiagorik ebats. Lç Eph 4, 28. Ohoinék zulhatzen eta ebaisten baitituzté [thesaurak] . Lç Mt 6, 19 (He, Dv, Echn, Hual, Samper, ebasten; Ur ostutzen). Ebasteko laureko bat. Ber Doc 143v. Ebatsten zuenak, eztezala ebats, baiña trabailla bedi. Ax 42 (V 26). Ohoinari ebastea da perdonanzen irabaztea. O Pr 354 (v. tbn. 28). Permis dela fraide bati epastera, paubriaren salbatzeko. Tt Arima 97 (Onsa 62 ebasten). Esposatü behar dia, ohoria ebatsi derionaz geroz? Bp I 98. Hitz arrotz hortik eta hemendik ebatsirik eskuarari juntatzen diotzatenak. ES 171. Zenbat ebatsi edo hoostu deban. OA 163 (165 ebetsi). Ezpada pagatzen ebatsi duena. El 57. Ez ebastea edo ez ostutzea. CatBurg 7. Uhuñ estalgünez estalgüne nuntik zer ebatsiren dian dabilan bat bezala. Mst XVI. Eman zien erretzeko, ilzeko ta ost-ebasteko nai zuten esku guzia. Mb IArg I 232. Bere biotz guztia Jesusen Biotzak ebatsi ziona. Cb Just 10. Eskuratu zituen gaixtagin hek ebatsi zituzten ontasun guziak. Lg I 292. Besteren hunik eztük ebatsiren. CatLan 14. Gauza ebatsiaren ariora boza eman-arazi balezote ebaszaleei. LE-Ir. Zenbatak ere eztire herioaz joak izan, [...], ebasten hari zirela. Dh 122. Astin emazter ebatsiak igantian gero jokha! 'Ce qu'ils ont volé dans la semaine aux femmes' . Etch 308. Bere mokoan zeukan / gazta bat guria, / borda-leio batetik / ebatsi berria. It Fab 65. [Ez daukat] hortan trabaillatzean, nere estatuko eginbideer deusik ebatsi diotedala. Gy XI. Belharrak ebasten diote lurreko gozoa. Dv Lab 389. Ez hil, ez ebats, horra hainitzen lurreko eginbide guzia. Hb Egia 36. Gauz ebatsiak biurtzera. Legaz 30. Toki onetako nere egoerak ebasten <ebazten> dizkie belar oriei euren podorioa? Otag EE 1882c, 535. Bere lagunen estimua ebasten dutenak. Lap 394 (V 179). Jinkoaren dohainez zerbütxatzia bere büriaren lorifikatzeko, Jinkoari zor zaionaren ebastia dela. Ip Hil 59. Ditzatela ebatsi guziak atxik. HU Zez 160. Ixiltzen naiz; bertzenaz nere lagunak samurtuko zauzkit, toki guzia ebasten diotedala... Ib. 83.
( s. XX) Ebastea ohoingoa da; elizan ebasten balin bada, sakrileioa da. CatJauf 123. Ebasten duenak. CatUlz 32. Pratiker ebastiak arima galtzen dü. Xikito 2. Aldia ebatsiz [= 'colándose'] medikuaren aitzinerat agertzen denarentzat. JE Ber 88. Gauza hek oro ebatsi gauzak dira. Barb Leg 139. Asko orla bizi dira / besteri ebatsita. Yanzi 103. Bere ikasleak yoan litezke, eta gorputza ebatsi (ostu). Ir YKBiz 513. Zugatzên bezain trebe zaldian, / ebasten dio gogoa. "Le roba el corazón" . Or Eus 179. Bizitekoa baña non ebas / da beti orren ataza. Atutxa Mugarra (ap. DRA). Deabruak berak asmatu zunan gurutze parragarri ua, erlijioaren izena ebatsiz. Or QA 75. Otsoek ardi hainitz ebasten zuten, arranoek eta azeriek bildots frango xahutzen. Zerb Azk 39. Mirenen gona zetazkoa eta atorra polita / Ebatsi dute, / oostu digute. Arti MaldanB 211. Bere diruak han zituen oso osorik. Ez dute beraz ebasteko hil. Larz Senper 58. Etzuen ebatsia alde guzietan zuen omena. "Il avait bien mérité la réputation" . Ardoy SFran 54. Mutil batek andregaia bazuen, bañan gero karteroak ebatsi egin zion. Mattin 83. Sabaietan ebasten die / bildürik diren muzkinak. Casve SGrazi 132. Nun beharko baiginuen alemanek guri ebatsi lurra berriz hartu. Etchebarne 18. Jakite hori besterengandik ebatsia du ixil-gordean eta epaixka, lapurreta aitortu gabe. MEIG VI 99.
v. tbn. DicM (ed. 1877), 74. Auspoa 97, 77. TP Kattalin 195. Etcham 50. Larre ArtzainE 288.
Hurtar, robar, quitar, arrebatar. "Pillar" Lar. "Voler, ebatzi, ohoinkatü " VocS. " Loari ebatsiz goizetan lanari lotzen da [...]. Landa hori ez da iduri duen bezain ttipia, lur ebatsia da begiko, [...] cette terre est un trompe-l'œil. Zur horri behar zaio erditik gehiago ebatsi, il faut retrancher davantage à cette pièce de bois [...]" Dv. " Ebatsi dakute, lapurrek leihotik sartu dire " Izeta BHizt.
Andre eder jentil batek bihotza deraut ebatsi. E 143. Napur txarrorrek, geiago ebasten draukotek. "Más les hurtas tú" . (Pamplona, 1562) ReinEusk2 101. Eztuk ebatsiren. Lç Ins D, 7r. Ebaisten zuenak eztezala gehiagorik ebats. Lç Eph 4, 28. Ohoinék zulhatzen eta ebaisten baitituzté [thesaurak] . Lç Mt 6, 19 (He, Dv, Echn, Hual, Samper, ebasten; Ur ostutzen). Ebasteko laureko bat. Ber Doc 143v. Ebatsten zuenak, eztezala ebats, baiña trabailla bedi. Ax 42 (V 26). Ohoinari ebastea da perdonanzen irabaztea. O Pr 354 (v. tbn. 28). Permis dela fraide bati epastera, paubriaren salbatzeko. Tt Arima 97 (Onsa 62 ebasten). Esposatü behar dia, ohoria ebatsi derionaz geroz? Bp I 98. Hitz arrotz hortik eta hemendik ebatsirik eskuarari juntatzen diotzatenak. ES 171. Zenbat ebatsi edo hoostu deban. OA 163 (165 ebetsi). Ezpada pagatzen ebatsi duena. El 57. Ez ebastea edo ez ostutzea. CatBurg 7. Uhuñ estalgünez estalgüne nuntik zer ebatsiren dian dabilan bat bezala. Mst XVI. Eman zien erretzeko, ilzeko ta ost-ebasteko nai zuten esku guzia. Mb IArg I 232. Bere biotz guztia Jesusen Biotzak ebatsi ziona. Cb Just 10. Eskuratu zituen gaixtagin hek ebatsi zituzten ontasun guziak. Lg I 292. Besteren hunik eztük ebatsiren. CatLan 14. Gauza ebatsiaren ariora boza eman-arazi balezote ebaszaleei. LE-Ir. Zenbatak ere eztire herioaz joak izan, [...], ebasten hari zirela. Dh 122. Astin emazter ebatsiak igantian gero jokha! 'Ce qu'ils ont volé dans la semaine aux femmes' . Etch 308. Bere mokoan zeukan / gazta bat guria, / borda-leio batetik / ebatsi berria. It Fab 65. [Ez daukat] hortan trabaillatzean, nere estatuko eginbideer deusik ebatsi diotedala. Gy XI. Belharrak ebasten diote lurreko gozoa. Dv Lab 389. Ez hil, ez ebats, horra hainitzen lurreko eginbide guzia. Hb Egia 36. Gauz ebatsiak biurtzera. Legaz 30. Toki onetako nere egoerak ebasten <ebazten> dizkie belar oriei euren podorioa? Otag EE 1882c, 535. Bere lagunen estimua ebasten dutenak. Lap 394 (V 179). Jinkoaren dohainez zerbütxatzia bere büriaren lorifikatzeko, Jinkoari zor zaionaren ebastia dela. Ip Hil 59. Ditzatela ebatsi guziak atxik. HU Zez 160. Ixiltzen naiz; bertzenaz nere lagunak samurtuko zauzkit, toki guzia ebasten diotedala... Ib. 83.
( s. XX) Ebastea ohoingoa da; elizan ebasten balin bada, sakrileioa da. CatJauf 123. Ebasten duenak. CatUlz 32. Pratiker ebastiak arima galtzen dü. Xikito 2. Aldia ebatsiz [= 'colándose'] medikuaren aitzinerat agertzen denarentzat. JE Ber 88. Gauza hek oro ebatsi gauzak dira. Barb Leg 139. Asko orla bizi dira / besteri ebatsita. Yanzi 103. Bere ikasleak yoan litezke, eta gorputza ebatsi (ostu). Ir YKBiz 513. Zugatzên bezain trebe zaldian, / ebasten dio gogoa. "Le roba el corazón" . Or Eus 179. Bizitekoa baña non ebas / da beti orren ataza. Atutxa Mugarra (ap. DRA). Deabruak berak asmatu zunan gurutze parragarri ua, erlijioaren izena ebatsiz. Or QA 75. Otsoek ardi hainitz ebasten zuten, arranoek eta azeriek bildots frango xahutzen. Zerb Azk 39. Mirenen gona zetazkoa eta atorra polita / Ebatsi dute, / oostu digute. Arti MaldanB 211. Bere diruak han zituen oso osorik. Ez dute beraz ebasteko hil. Larz Senper 58. Etzuen ebatsia alde guzietan zuen omena. "Il avait bien mérité la réputation" . Ardoy SFran 54. Mutil batek andregaia bazuen, bañan gero karteroak ebatsi egin zion. Mattin 83. Sabaietan ebasten die / bildürik diren muzkinak. Casve SGrazi 132. Nun beharko baiginuen alemanek guri ebatsi lurra berriz hartu. Etchebarne 18. Jakite hori besterengandik ebatsia du ixil-gordean eta epaixka, lapurreta aitortu gabe. MEIG VI 99.
v. tbn. DicM (ed. 1877), 74. Auspoa 97, 77. TP Kattalin 195. Etcham 50. Larre ArtzainE 288.
azpiadiera-1.1
Osasuna bederen / ez gaitu ebatsi! Mattin 53.
azpiadiera-1.2
(Dv).
Raptar. " Ebatsirik du bere andrea, il a sa femme, après l'avoir enlevée" Dv.
Hobekiago saltzeagatik egiten zuen oihu, emazte ebatsiak zekazkeiela. Ax 359 (V 238). Ebats zetzaketen emazte gaiak muthilek. Hb Egia 70 (v. tbn. 73). Txilin alabea ostu edo ebatsi. A BeinB 86. Hiru kapitainek galeriatik / ebatsirik jina nuzu. Balad 107. Nork adierazi niri, [...] nire alaba ebastea gogoak eman ez dizutenik? Or Mi 93. Haurrak beren sehaskatik ebasten zituztela. Zerb Azk 93. Nola daraman Paris troyatarrak ebatsita, greziar Elene. Gazt MusIx 66. Bere Euridike ebatsia eta iainkoen alperreko laguntasuna deitoratuz. Ibiñ Virgil 117.
Raptar. " Ebatsirik du bere andrea, il a sa femme, après l'avoir enlevée" Dv.
Hobekiago saltzeagatik egiten zuen oihu, emazte ebatsiak zekazkeiela. Ax 359 (V 238). Ebats zetzaketen emazte gaiak muthilek. Hb Egia 70 (v. tbn. 73). Txilin alabea ostu edo ebatsi. A BeinB 86. Hiru kapitainek galeriatik / ebatsirik jina nuzu. Balad 107. Nork adierazi niri, [...] nire alaba ebastea gogoak eman ez dizutenik? Or Mi 93. Haurrak beren sehaskatik ebasten zituztela. Zerb Azk 93. Nola daraman Paris troyatarrak ebatsita, greziar Elene. Gazt MusIx 66. Bere Euridike ebatsia eta iainkoen alperreko laguntasuna deitoratuz. Ibiñ Virgil 117.
azpiadiera-1.3
Saquear.
Bazter guziak aldika ebatsi dituzte. FIr 136.
Bazter guziak aldika ebatsi dituzte. FIr 136.
azpiadiera-1.4
(BeraLzM),
ebasi.
Defraudar.
"Estafar"
BeraLzM.
Agindu onen ausleak dir-nekez zigortuak izango dira: ebasi dutenari dagokion añean. EAEg 15-2-1937, 1070 (tbn. ebasi ib. 23-2-1937, 1135).
Agindu onen ausleak dir-nekez zigortuak izango dira: ebasi dutenari dagokion añean. EAEg 15-2-1937, 1070 (tbn. ebasi ib. 23-2-1937, 1135).
azpiadiera-1.5
(Uso intrans.).Sustraerse.
Nori nere bihotza emateko ebatsi natzaio nere Jainkoari? Dh 189.
Nori nere bihotza emateko ebatsi natzaio nere Jainkoari? Dh 189.
sense-2
2.
(Uso sust.).Robo.
Ohoiñen kapitaina, ijtoen kondea, bertzeren ebatsietan ere parte duena. Ax 417 (V 271).
Ohoiñen kapitaina, ijtoen kondea, bertzeren ebatsietan ere parte duena. Ax 417 (V 271).
azpisarrera-1
EBATSIAN
(HeH Voc, H). A hurtadillas. "Ebaska, epaiska, ixilka, gordeka, ebatsian, ezabaki" HeH Voc. "(L), terme de chasse. Erbia ebatsian ioan da, le lièvre est parti à la dérobée, avant que les chiens ne se soient approchés du gîte" H. v. ebaska.
ebatsi
-
ebatsi. Tr. General en la tradición sep...
-
1. (AN, L, B, BN, Ae, Sal, S, R; Volt 72...
-
Osasuna bederen / ez gaitu ebatsi! Matti...
-
(Dv). Raptar. " Ebatsirik du bere andrea...
-
Saquear. Bazter guziak aldika ebatsi dit...
-
(BeraLzM), ebasi. Defraudar. "Estafar" B...
-
(Uso intrans.).Sustraerse. Nori nere bih...
-
2. (Uso sust.).Robo. Ohoiñen kapitaina,...
-
EBATSIAN (HeH Voc, H). A hurtadillas. "E...
<< ebatsi 0 / 0 epaikari >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
