OEH - Bilaketa

26 emaitza ebasle bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
suerte.
tradizioa
Tr. En la tradición suletina emplean su- Maister, Xarlem y Casenave, y sü- el resto de los autores. Con -b- epentética --de refuerzo del hiato-- aparece en Haramburu y en algunos autores vizcaínos y suletinos, y con -g- en unos versos del s. XX (sugertie bota ). Hay suerta en Tartas (Arima 21 y 29 suertako ). En DFrec hay 23 ejs. de suerte, dos de ellos septentrionales.
sense-1
1. (S ap. Lrq ; VocBN , Dv, H), suerta, suberte (sü- Gèze).
Clase, género, especie, tipo. "Espèce" Gèze. v. 1 mota. Tr. Exclusivamente septentrional; su uso se hace escaso en el s. XX.
Bi bekhatu suerte dira. Mat 25. Pena suerte guztiez / zaituzte nekhaturen. EZ Noel 115. Bizitze suerte hunen kontra. Harb 444. Nola gure Iaungoikoak beztitu baitzituen lurreko animaliak [...] eta oihaneko zuhaitzak ere, bere beztimenda suerte batzuez. Ax 24 (V 14). Eztagizula bertze suertezko adiskidetasunik. SP Phil 295. Lagunaren miseriak baitira bi suertetako. Tt Arima 91. Dolore suerte gehienentzat erremedioa. Mong 590. Bazioak, eztakiela / zeiñ lekhu suertetara. 155. Arrozoin suerte hau iduritzen zait dela belearen elhea. ES 158. Oraidanik parabisuko bozkarioen dastatze suerte bat. Ch III 6, 2. Yende suerte diferentak. He Gudu 161. Hañbeste suertetako gaiza. Mst III 33, 1. Bakhe eta ontasun suerte guzien erdian. Lg I 328. Ailira poroanza suerte horiek bekanago. AR 97. Jende süerte bat. Egiat 166. Krima suerte guziak. Monho 110. Bi obra on suerte horietaz. JesBih 415. Süplizio sübertiak oro. UskLiB 103. Utzi dute letra C hiru boz suerterekin. MarIl XII. Bazakhartzan urthean bihi suerte bi. Gy 27. Zer nahi inyurio suerte erran zazkon. Elsb Fram 98. Miraküllü süerte güzien egitez. Ip Hil 153. Bainan guk ere, gizonek, ez othe dugu egin hor gure lan suertea? Arb Igand 64. Sübertiak edo melgak dira: iskiribeta, korbüa, klaberia. Alth Bot 24. Badire bi grazia suerte. CatJauf 96. Asko misionest suerte, hala nola Jesuista, Barnabita, Mariaren aphez oblata. Prop 1906, 157.
v. tbn. Hm 182. Arg DevB 35. CatLav 72 (V 44). Mercy 3. Mih 122. CatLan 57. Brtc 195. Xarlem 1453. Dh 164. Jaur 123. BOEl 258 (Sara, 1853). CatS 23. Elzb Po 217. Jnn SBi 177. Lap 324 (V 148). PierKat 49. Suberte: Chaho AztiB 6.
azpiadiera-1.1
Modo. Cf. infra HALAKO SUERTEZ NON.
Ezin erranezko subertean zeruko iakintasunaz eta zuhurziaz beztitua. Harb 87.
sense-2
2. (V-arr-gip, G-azp-goi, AN-5vill, S; Volt 80, SP, Urt I 77, Lar, H, VocB ), suberte (V-gip) Ref.: Lrq; Etxba Eib; Gte Erd 76; Elexp Berg; ZestErret .
Suerte, fortuna; azar. "Sorte, aventure" SP. " Suerteak hala nahita " H. AxN explica zortea (224) por suertea, y ongi zortheatua (475) por suerte onekoa. v. 1 zorte, 1 zori. Tr. Documentado al Sur desde Beriayn; al Norte desde el s. XIX, aumentando su uso algo en el XX. En el uso de los bersolaris suerte es, en principio, trisílabo (cf. tbn. la forma suberte, con -b- antihiática).
Eta nola gure ditxa eta suerte onak etorri bear baitu Iaungoikoaren miserikordiatik. Ber Trat 41r. Zein da izan zan suertea idaraiteko mezea. Cap 96. Zer suertek itxedeten dio eternidade guzian? OA 50. Ene suertea da gogor, / zu gogorrago. Gamiz 203. Ai, ta nola suerteak trukatu ziran! Cb Eg II 152. Eta nola gero zori edo suerte ona izango due? Mg CC 164. Zuen betiko suertea erabakiko duen sentenzia. Gco I 401s. Suerteak ematen dio bati nagusi bat atsegin lizunetara itsutua. AA III 486. Alako senar emazte suerte onekuak. fB Ic III 367. Erregerik alsu edo poderosuenak emon al leikeguzan anditasun, ondasun eta subertiak. Astar II 234. Gizonaren azken fiñak edo suerteak. CatB 72. Ene süberte malerusak. Etch 244. Iñork ez du estimatzen / bere suertea. It Fab 130. Suerteak hala ekharririk, Iñazioren anaiek eta bertze asko ahaidek egun hetan Loiolako aldi dute. Laph 144. Suberte ori daukagulako / jaiotakuok soruan. AB AmaE 119. Ai, suerte gaiztua dakagu! Sor Gabon 62. Nun, bere suerterako, bizi ziran lapur edo bide-ebasle samalda bat. Zab Gabon 78. Mundu onetan suerte onik / ez da niretzat izandu. Xe 275. Ez du suerte txarra / izandu tristiak. Ud 45. Leku askotan zabaldu nai det / izan dedan suertia. PE 134. Suerte oneko donzellaren biotza. Arr May 138s. Au suerte madarikatua! Iraola 14. Kontentu nere suertiakin. Ill Pill 4. Suerte on, andreak. Barb Sup 84. Suerte txarrak jo zualako / beso bat dauka moztua. Tx B I 25. Nik lako suerte txarrik etxaukok iñork munduan. Bilbao IpuiB 251. Ohointzaz bildua zuela bere ontasuna, eta suerteak emanik. JEtchep 52s. Suberte txarra emongo neutsela uste eben. Berriat Bermeo 389. Gerrate artan Jaungoikoari suerte on bat eskatuaz. Salav 80. Ez dakit eman behar nukenetz suerte txarraren kondura. Xa Odol 328. Suerte obian ez / baldin bada asten. Uzt Sas 238. Jinkuak eman dizagüla hobe suertia. Casve SGrazi 120. Arek etzuan emaztearekin sesiorik jarriko. Ori ere ez da suerte txarra. BBarand 166. Lehenago ezagutu gazte bat [...], joan delarik beste mundurat halaxe edo holaxe, baita beti jende bezenbat suerte. Larre ArtzainE 289. Suberte on bat euki daiala bizitza guztirako. Gerrika 160.
v. tbn. JJMg BasEsc 158. Bil 150. JanEd I 74. Noe 41. AzpPr 120. JanEd II 84. EusJok 142. Arrantz 156. Yanzi 54. Etxde JJ 256. Txill Let 59. SM Zirik 106. Lab SuEm 178. Lf ELit 149. Balad 227 (V-arr). Suberte: Noe 110. Alzola Atalak 43.
azpiadiera-2.1
Buena suerte. "Fortuna, felicidad" . (Sólo incluimos aquí los ejs. no ambiguos).
Suerte gabeko prinzipia doi doi libratzen da. Bil 164 (cf. suertegabe). Ordurik ona dabill neugaz suertea. AB AmaE 230. Noizbait izan bear nuben suertia nik ere. Moc Damu 23. Guk ekun ginion suerte. Mdg 140. Adua bear, suertea . Ag G 252. Orrek beti izan du / ortan suertia. EusJok II 164. Zer suertea, solas hoik entzun baititugu, eta batre ez ginuelarik uste! Barb Sup 56. Errezatuko diot / borondatiakin, / suerte izateko / familiarekin. Tx B 138. Uda amaituz gero, Madrilera joaten dira bizitzera. Oixen da suertia! TP Kattalin 186. Suerte izan zun gudaritzan. Etxde JJ 66. Olako suerterik, orraitiño! Bilbao IpuiB 142. Suerte aundiko gizona zen. Izeta DirG 112. Ator ona, mutil, gaur xaukat suertia. And AUzta 54. Suerte asko opa dizut. Lab SuEm 178. Deseiatzen dut hura hartu ta / izan dezazun suertea. Xa EzinB 135. Alan biarrien subertie, bostok euskaldunek subertau giñan [...]. Beste suberte bat: irolen onduen gengozan. Gerrika 98. Battittak nik baino suerte gutiago izan zuela. Larre ArtzainE 108. Suerte pixkaren bat izan genduan danak zuzen ateratzeko. Albeniz 245.
v. tbn. Lek EunD 28. Auspoa 77-78, 27. Uzt Sas 41. Ataño TxanKan 257.
azpiadiera-2.2
(Lar, H).
Suerte (que se echa). "Sorteador, el que dispone las suertes, [...] suerteen egozlea " Lar. v. SUERTEA EGIN, SUERTEA JO, SUERTEAK BOTA, SUERTEAK EGOTZI, SUERTEAN ATERA.
Jausi jakon subertia Akan eritxon soldadu bati. Mg CO 175. Errepartituztizien alkarren artean bere beztidrak, egotzik suerteak. Samper Mt 27, 35. Markiñera juan da / giñanean asi, / suerteak emanik / a pecho lenbizi. EusJok II 14.
sense-3
3. "Suerte, al toro" Lar.
azpiadiera-3.1
Lance, turno, asunto.
Mateo Garmendia / etzan apartian, / alegiña egin du / bere suertian, / ganadu agurua / guretzat kaltian. Ud 101. Jose de Karamelok / bigarren kolpian / ederki portatu da / bere suertian. Arrantz 13. (hablando de la pesca de la ballena)
azpisarrera-1
HAIN SUERTEZ, HAIN SUERTEZ ERE. Casualmente.
Hain suertez uria hariki, ihardesten diot biharamunean ager dakidala, orduan joanen natzaiola. Prop 1894, 15. Ain subertez be, gero nire amagiñarreba izango zan Franziska Etxebarria [...] egon zan famili aren semie azten. Gerrika 16. Baña ez zan olakorik izan, ain subertez. Onek neu be engañau ninduan. Ib. 177. Semie, ain subertez, MIBA-ko zeregiñen bategaz kanpuan. Ib. 228.
azpisarrera-2
HALAKO SUERTEZ (SP, H) (Con oraciones consecutivas). De tal modo que.
Halako moldez, thailluz eta suertez aitzinerat gobernatu non azken finean [...] erdiets dezagun [...] zeruko loria. Ax 152 (V 100). Halako suertez ezen nola nahi den dela [...] ezta halakoentzat damurik [...] baizen. Ib. 280 (V 187). Atseginen gustua halako suertez galdu zuen non ezpaitzen geiago hetaz egundaino orhoitu. SP Phil 31 (He 30 haiñ ongi non). Jendetze handi bat instruitu zuten halako suertez, non Antiokian lehenbizikorik eman baitzaroen dizipuluei giristinoen izena. He Act 11, 26. Halako suertez non ene egunak iragan baitire itzalen gisa. 48.
azpisarrera-3
SUERTEA EGIN. Echar a suertes.
Eta len Masfa-n suertea eginda, ari erori zitzaionean, [erregetzat] ezagutu nai izan etzuten askok ere, orain burua makurtu zioten. Lard 157. Suertia egin zutela / alkarren ertian. Noe 116.
azpisarrera-4
SUERTEA JO. "Echar a suertes. Ortaikua il bia zanian, jo suertia; suertian ertetze ebanak, bueno, zuk auraxe il biozu" Elexp Berg.
azpisarrera-5
SUERTEAK BOTA (Añ; botatu Lar), SUERTEA BOTA ( VP 88v). "Sortear, echar suertes" Lar, Añ.
Jesusen barreneko tunikaren gain bota zituzten soldadutzar oriek beren bota-erak edo suerte berriak, eraman zezan osorik, eta urratu bage, bota-eraz edo suertez ateratzen zuenak. Mb OtGai III 35. Bota zitzala suerteak. Mg CC 122. Soldauben artian subertiak botata. Mg CO 175. Esan zien zotz egin zezatela edo suerteak bota zitzatela, zein izango zan jakiteko. Lard 156. Sugertie bota eben / aurretik zein asi. EusJok II 47.
azpisarrera-6
SUERTEAK EGOTZI. "Sortear, echar suertes" Lar.
azpisarrera-7
SUERTEAK EZARRI. "Sortear, echar suertes" Lar.
azpisarrera-8
SUERTEAN. En suerte.
Artarako dadukat / botua egiña, / sikiera suertian / biziko bagiña! Afrika 99. Naigabe asko izanagaitik / osasunakin suertian. Auspoa 39, 44.
azpisarrerakoSense-8.1
Soldadu ez juagatik / listan suertian, / beok ezkondu ziran / juan dan gerratian. Afrika 96.
azpisarrera-9
SUERTEAN ATERA, SUERTEAN IRTEN ( erten V-gip ap. Elexp Berg ). Tocar, salir en un sorteo. "Suertian ertetze ebanak" Elexp Berg (s.v. suertia jo).
Ateratzen da suertean bakoitzak ill guzian egiñ bear duen lan on edo debozioa. Arr May 8. Egun-oroko espirituko lorea suertean ateratzea utzita. Ib. 8. Gauean ondo begiratzen da ea suertean irten diran lore biak. Ib. 14.
azpisarrera-10
SUERTEAN EGON. Estae destinado, tocar, caer en suerte.
Ille mardula eta luzea, / ta gerria dezu mea; / zeiñentzat ote dago suertean / olako emakumea? Insausti 322.
azpisarrera-11
SUERTE EGIN. "Sortear a los toros, zezenai iskintxo egitea, suerte egitea" Lar.
azpisarrera-12
SUERTEETAN ATERA. Sortear, echar a suertes.
Baldiñ lore oiek suerteetan ateratzeko erarik ezpadezu, artzen da egunean bat beren errezkadan ipiñiak dauden eran. Arr May 13.
azpisarrera-13
SUERTEKO.
azpisarrerakoSense-13.1
a) Semejante, del mismo tipo.
Ohoinak ohoiñekin, arnegariak arnegariekin, finean kideak kidekin, eta suertekoekin egonen dira bereziak. Ax 591 (V 380).
azpisarrerakoSense-13.2
b) De azar.
Suerteko jokuak eragotzita dagoz lege guztietan. fB Olg 29.
azpisarrerakoSense-13.3
c) (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). "Suerteko egon, estar de suerte. Gaur suerteko nago, nere urtia, ta gaiñera amar bat etara dot matematiketan" Elexp Berg.
azpisarrera-14
SUERTERA ETXATU (H). Echar a suertes.
azpisarrera-15
SUERTEZ.
azpisarrerakoSense-15.1
a) (L, BN, S ap. Lh; SP, Lar, Dv). Por casualidad, casualmente, por azar. "Par fortune" SP. "Sortilegio, [...] suertez asmatzea" Lar. "Par hasard" Dv.
Eliratezkeiela gai laster egiteko suertez akometa balitez. SP Phil 85. Suertez gertatzen bazine zenbait frankia seinalaturik izaiten. Ib. 483 (He 489 stropuz ). Baldin suertez hemen kausi badadi nihoren progotxuko on dateken gauzarik. ES 201. Jinkoaren errespetura deusere eztuzu suertez heltzen denik, hark oro xedatu tizi. AR 303. Gerta liteke onelako kristauak, suertez bezala, konfesio onen bat egitea. AA I 488. Urtearen sasoiak suertez ala agintzen zebalako. Izt C 165. Gaur suertez ikusitzen / zaitutan kasuan. Bil 73. Baldin bazenakite / lengo egun batez / nola ekusi deran / gizona suertez. Xe 253. Bainan, suertez edo bertzela, ez ginuen ikhusi arima bat agertzen ez kanpora, ez eta ere leihoetara. Elzb PAd 31. Egun batez konfesoreak gazte au suertez kalean topatu. Arr May 42. Orri txapela kendu nayian / eiten ziranak abitu, / abillidadez edo suertez / danak azpian kabitu. EusJok 141. Iñoiz suertez jartzen bazaizkit / gizon oriyek aurrian. Tx B I 112. Suertez huts bat atxemaiten dute Pauen egin auziko paperetan. Lf ELit 179. Gau batean, suertez ni an ez nintzala, asi dira teman desapioka. BBarand 176. Subertez, beeko kamiño onduan nengoan bedar ebaten eta alabiari astua kargetan. Gerrika 179. Gertatu nintzan suertez egun batez urte hartako diakre-erizainarekin. Larre ArtzainE 161.
azpisarrerakoSense-15.2
b) (Tocar, etc.) en suerte.
Jesusen barreneko tunikaren gain bota zituzten soldadutzar oriek beren bota-erak edo suerte berriak, eraman zezan osorik, eta urratu bage, bota-eraz edo suertez ateratzen zuenak. Mb OtGai III 35. Suertez, ondo tokatu zitzaigun: gaueko amabietatik lauetara. Ordurik txarrenak. BBarand 128. Jantzi dezuten koroia, / ez da suertez eroia; / baizik saiatuaren indarrez / atera dan arrazoia. Insausti 199.
azpisarrerakoSense-15.3
c) Por suerte, afortunadamente.
Beti letzen degu paper edo periodikuetan baten eta bestien berriyak, suertez ezagutzen ez ditugunenak. Iraola 125. Goatzera eraman zuten; bañan suertez, bereala esnatu zen. Izeta DirG 121.
azpisarrerakoSense-15.4
d) "(Comprar de) lance, suertez, gertaz erosi " Lar.
azpisarrera-16
SUERTEZ ERE.
azpisarrerakoSense-16.1
a) (Lar, Añ (G)). Ciertamente. "(Por) cierto que, egiaki, egiazki, suertez ere" Lar. "(No por) cierto, sí por cierto, ez, bai suertez ere" Ib. "(Sí) por cierto" Lar y Añ.
Au ere bai? Are geiago? Bai suertez ere; eta ikaratuko zeraden adiña. Lar SAgust 14. Suertez ere neurri ederra genduke hizketarako, besterik ezpagendu. Lar Carta a Mb 280. --Eta etzuan izandu ori baño gauza obeagorik? --Bai suertez-ere, bada izandu zuan jakiundea. Ub 44.
azpiadiera-1.1
(Lar, Añ (G)). "(A) propósito, irónicamente y burlándose, [...] bai suertez ere" Lar, Añ. "(Buena va la) danza, ederra zeak dantza, bai suertez ere" Lar.
azpisarrerakoSense-16.2
b) (En oraciones condicionales o interrogativas). Por ventura. "Acaso, [...] suertez ere" Izt 4r.
Ote da suertez ere itzen jaiotza obeki ezagutzen duena? " ¿Si será mejor etimologista?" . Izt Carta a JJMg 27. Baldin iñoiz edo berriz gertatzen bazan suertez ere Gipuzkoako mugaren batean etsaiak atakaren bat edo beste irikitzea. Izt C 35. Ez al dute, bada, uste suertez ere txori buru oek [...] ez dutela serbitzatzen beste gauzatarako, [...]? Ib. 218. Baldin suertez ere izango balitz iñor, kapitulu au luzetxo iduritzen zaiona. Ib. 230.
azpisarrerakoSense-16.3
c) (En oraciones negativas). Ni por casualidad. "Deusik eztaut utzi, ez suertez ere, il m'a rien laissé, ni même par hasard" H.
azpisarrera-17
SUERTEZKO. "Accidentalis, benturazkóa [...], suertezkóa, suertézko gauza" Urt I 77. "Fortuit" Dv. "Qui arrive fortuitement, de hasard, [...] suertezkoa" Herr 23-2-1956, 3.
azpisarrerakoSense-17.1
De azar.
Debekatua dago suertezko joko guzia. AA II 75.
suerte
<< samalda 0 / 0 tripadun >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper