OEH - Bilaketa

445 emaitza ebaki bilaketarentzat

Sarrera buruan (29)


Sarrera osoan (416)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 oro.
tradizioa
Tr. General en textos bajo-navarros y suletinos. En textos labortanos lo hallamos en unas cartas de fines del s. XVI (orotarat ere ), en Harizmendi y, con valor adverbial, en Etcheberri de Ziburu; su frecuencia crece desde principios del s. XIX (lo emplean Duhalde, Hiribarren, Duvoisin y Goyhetche) y desde finales de dicho siglo es de uso general al Norte. Al Sur se encuentra en textos antiguos: en una carta navarra del s. XV, en IC, Lazarraga, RS, Isasti y (en la construcción -(e)n oroz ) en Beriayn. Tbn. lo usan, desde la segunda década del s. XX, autores cultistas. Salvo en algunos pocos ejs. (v. infra (I, 1) y (II, 1) ), se declina como indet. En DFrec hay 258 ejs., 68 de ellos septentrionales.
sense-1
I. (Pron.).
azpiadiera-1.1
1. (AN, L, BN, S, R; SP, Ht VocGr , Lar, VocBN , Gèze, H). Ref.: A; Lrq; AtSac 45; EAEL 154; Gte Erd 75, 267.
Todos; todas las cosas. "Tout" Ht VocGr, VocBN y Gèze. "Cada uno, cada cual" Lar. "Orotako denbora behar da (BN-lab-arb)" Gte Erd 267. "Ororen gain maite zütüt (S)" Ib. 75 (cf. OROREN GAINETIK).
Tr. Algunos autores meridionales del s. XX utilizan incorrectamente la forma orok en caso absoluto pl.; por ej., poztu gaitezan orok (Enb 45; v. tbn. Lab EEguna 99, Laux BBa 30, Etxde JJ 105).
Pelegrinus dat gaudium apezari, ez orok atsegin. Pelegr 59. Oro behin haietarik [emaztetarik] sortzen gira mundura. E 119. Oro biok egin dogu. IC III 256 (supuesto origen del apellido Orobio). Edozein beretzat ta Iaungoikoa oroenzat. RS 72. Ororen ardia otsoek jan. RIs 72. Sonulariaren etxean oro danzari. O Pr 409. Edo oro, edo haboroak salbatiak doatza. Tt Onsa 71. Oro dakitzana, oro ahal ditzakiana. Bp I 29. Oro balira konplitü. Mst I 16, 3. Etxekiko dira oro modestia hümil [...] batetan. Mercy 30. Zoraturik Erreboluzioneak, / ezarri tuk oro nahasirik. Iraultza 14. Oro berritan konfirmatuak izatu ziren. JesBih 390. Orok ikhas gitzan [hamar maniak] . Etch 666. Oro akhabo dire hekientzat. Hb Egia 42. Oro badakizki. Dv LEd 271. Ezarrazu [...] biper beltxa, gatza, zitroin yusa, orotarik arras guti. ECocin 6. Orotaz zerbutxa ginezan gaiza guziuetan. CatR 65 (CatSal 65 guziez, CatAe 64 guzietas ). Lehen prefazioa. Ororentzat. Elsb Fram V. Bethi orok ükhen die debrüzko aiherkünte bat. Ip Hil 64. Jakin dezaten orok ez dela Gobernamendua seroren ez fraiden etsai. HU Zez 100. Obra onak ororen onetan baitire. CatJauf 68. Orok gogaidez gaur diokegu "gora". A Ortzuri 140. Txerreroa dabila ororen aitzinean. JE Ber 141n. Oro elgar iduriak ziren. StPierre 14. Orori alaitasuna nolabait goibeldu zigun itzala. A Ardi 132. Orain, orotarik jaten, eta orok on egiten. Barb Sup 101. Apez zin eginak eta bestiak, oro bardin ezari zütien. Const 25. Orok negar-egin eutsen. Laux AB 84. Baina aulkia ororena zen, ez da? Mde Pr 153. Orok bardin har eta lur egin behar dutenez geroz. Zerb Azk 19. Orok bardin har eta lur egin behar dutenez geroz. Or Aitork 171. Orori uko eginez, oro nahi zituen bildu Frantsesek. Ardoy SFran 308. Baionako ospitalean orok dakiten bihotzarekin ereman dituen adin haundiko 25 urteak. Larre ArtzainE 244.
v. tbn. (Para autores meridionales): ForuAB 159. GMant Goi 83. Eguzk RIEV 1927, 430. FIr 173. Anab Usauri 111. Ldi IL 12. Etxde JJ 248. Txill Let 27. Arti Tobera 287. Ibiñ Virgil 72. NEtx LBB 244.
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de relativo).
[Andre] bategatik sarri niro diren oroz arnega. E 227. Harakinzán saltzen den orotarik, ianagazue. 1 Cor 10, 25 (He, TB y Dv -(e)n guzietarik, Ol -(e)n edozertakorik, Ker -(e)n edozer, IBk e IBe -(e)n guztitik ). Haur minzo zen Israeleko Popüliaren arrerostia ügürükiten zian ororeki. Bp II 105. Jarraiki bihotzeko desir hun üdüri diren orori. Mst III 1, 2. Kendu dioten oro esketan handiri, / hedatzen berehala hauzo beharreri. Hb Esk 196. Sukaldean zeuden orok [...] erne ta adimin iraun zuten. Etxde JJ 96. Ikusten zituen oro zoatzila baratu gabe aldatuz. Lf ( in Zait Plat XX ). Axolazko den oro. MEIG VI 131.
v. tbn. Tt Onsa 50.
azpiadiera-1.1.2
(En forma det. pl.). "Oroena behar da entzun (BN-lab), plazer dü oroen ezagützia eta oroekin solaztatzia (S), baziren oroendako etxangiak (BN-ciz)" Gte Erd 75. Cf. oroen, oroenzat en RS 198 y 256, que no son formas de pl. en los textos vizcaínos antiguos. Cf. tbn. Oroetakoa 'el Ser Supremo' s.v. OROTAKO (b).
Oroentzat idorra baitzen. HU Aurp 64. Ber jokia dükegü azkenik oroek. Xikito 9. Ludijan diran oben orokaz / jantzirik dagon Kurutza. Enb 100. Oroen bularra. Ldi IL 104. Lagüngua dezagün ekhar / oroek alkhartarzünian. Casve SGrazi 118. Agur Maria erran dezagün / ororek algarrekilan. Ib. 56.
v. tbn. Arb Igand 17. EAEg 9-2-1937, 1026. Etxde JJ 214. Lasa Poem 100.
azpiadiera-1.2
2. (Precediendo a un sintagma nominal). " Oro ezti, behari, gatz, etc., tout miel, tout oreille, tout sel" H. " Oro bihotz da (S)" Gte Erd 75. Cf. infra (III, 1).
Kristalez du belharra, / sudurr' oro zilarra. O Po 32. Han emaztia! Oro grazia! Xikito 11. Zoko menditsu, oro patar. FIr 134. Oro-begi, mutilla. "Todo ojos" . Or Eus 12. Berreun gudari oro sumin. Laux AB 98. Oro soinu, oro argi, behakoa iduzki. Iratz 123. Gaixtoan da, gaixtoan, Errekanbordako nausia; oro elhe dorpe, oro mehatxu. Lf Murtuts 53. Pitagoritarrek mundua oro kopuru ta kidetasun dala uste zuten. Gazt MusIx 70.
v. tbn. NEtx Antz 157. Azurm HitzB 55.
sense-2
II. (Adj.). Tr. Con este valor es algo menos utilizado que como pronombre por autores labortanos y bajo-navarros.
azpiadiera-2.1
(BN-lab, S ap. Gte Erd 75 ; Lar, Dv, H) .
(Precedido de sintagma nominal, recibiendo oro los suf. de caso). Todos. "(En cualquier) lugar, edozeiñ lekutan, toki orotan " Lar. " Gizon oro gezurti da " H. " Gizon orok egiten du hori (S), [...] gizon orori erran diot (S)" Gte Erd 75. " Etsaiak alde orotan agertu ziren (BN-lab)" Ib. 75. Tr. Aunque parece concordar más frecuentemente con vb. sing., se encuentra con vb. plural en unos versos del s. XVI, en Lazarraga, Goyhetche, Hiribarren, Etchamendi y Xalbador.
Ni lehenik eta gero amoros oro galdu da. E 223. Lengoaie orok badiote baron handia zarala. Henri 5. Ikhusiren du hura begi orok. Apoc 1, 7 (IBe begi orok; He, Echn y Ol begi guziek, TB zoin nahi begik, Dv edozein begik, Ur (V) begi guztijak). Munduan dirian podere oro / eskuan dituanari. Lazarraga B28, 1204v. Motel orok itz nai. RS 170. Fin emateko gauza orori. MRos 13.1r. Oian orotan otso bana. RIs 69. Iaiki haren sehi oro. Hm 95. Lur orotan / [...] aipatu duken / hir izen', izen gaixtotan. O Po 25. Jinkoa maithatü behar düzie gaiza ororen gaineti. FPrS 12. Aita ama orori. Bp I 27. Filosofo ororen jakitiak. Mst I 1, 3. Zoin da berthüte orotako exzelentena? CatLan 81. (cf. infra OROTAKO) Alde orotarat soz. Egiat 199. Lagunak bazituien herri orotarik. Iraultza 111. Mündüko etsai orori / gerla beitügü emanen. Xarlem 31. Alde orotarik galtzeko hirriskuz inguratua bazabiltza. Dh 268. Izar ororen izarra. LuzKant 30. Gathu debot orok nola usatzen duten. Gy 245. Bazter ororen bethetzaile zare. Dv LEd 87. Zer nahi dute sinheste oro oinetan ematen dituztenek? Hb Egia 23. Saintü ororen arartekotarzünareki. CatS 110. Saintü ororen erregiña. Ip Hil 255. Begiak alde orotan ikerka. JE Bur 161. Oso-osoak izan bear degu gizon orok. A Ardi 102. Mündü orok entzüteko heinian. Const 40. Bere haur orok dute / betan besarkatzen. Etcham 175. Gauz oron lilura. Laux BBa 132. Beste gau orotan bezala. Etxde JJ 194. Haurrak baztertzen zuen bitxi edo jostagailu orori so bat eman. Mde HaurB 54. Eskale orok artzen du, billazailleak arkitzen. Or Aitork 339. Bidegabekeria ororen etsai. Vill Jaink 79. Lur orok orotarik ekarriko du. Ibiñ Virgil 43. Dauzkazun doai oro dituzu gu danon mende ezarri. Xa Odol 312. Ene nigar ororen süjeta zira zü. Casve SGrazi 44.
v. tbn. Etchart 3.1r. Mercy 3. Monho 98. UskLiB 11. ChantP 292. HU Aurp 206. StPierre 30. Lh Yol 30. GMant Goi 23. KIkV 115. Barb Sup 141. Jaukol Biozk 67. Enb 86. Ldi IL 103. Eguzk GizAuz 8. Iratz 70. Zait Sof 132. Txill Let 101. Lasa Poem 90. Berron Kijote 27.
azpiadiera-2.1.1
Todo. "(Unos tienen la fama, y otros) cardan la lana, batzuek azaro, bestiak uzta oro " Lar. " Egün orotan bürüko minez niz (= egun guzian) (S), [...] urte orotan (= osoan) (S)" Gte Erd 75.
Jinko Aita photere oro dianaren alde eskuinian. FPrS 6. Jinkuatan bere esparantxa oro phausatzen lialarik. Mst I 20, 4. Meditazioneko denbora oro. AR 156. Nabarra orotan. Xarlem 708. Aski dütie bedatseko eüriak üda orotako. Ip Dial 45 (It y Ur uda guztirako, Dv uda guzikotzat). Izadi oro barrezka dago. Enb 145. Zeren [eskandal] haren kausa oro / Jean Pierra duzu. PierKat 56. Itzaldi oro biraoa baitute. Or QA 87. Gure ezagutza oro hitz-keta bat baizik ez da. Mde Pr 372.
v. tbn. Mercy 6. UskLiB 31. SMitx Aranz 123.
azpiadiera-2.1.2
(Precedido de demostrativo).
Hoiegatik orogatik zer da zuien pagua? E 67. Horietarik orotarik zer ikhasten dügü? Bp II 37. Gaiza orotan, eta hen ororen gañetik. Mst III 21, 1. Hori oro ene profeitütako egiten düzü. Ib. 59,2. Obligatü beniz haier orori. UskLiB 25. Onthasun horiez oroz bethetzen gaitu. Jaur 143. Horietan orotan ez dut ikhusten nola behar naizen lothu. Dv Lab 358. Zorobilatzen naie ni gaiza hoiek orok. Ip Dial 13 (It gauza oiek guztiak, Ur gauza guzti oneek, Dv gauza haukiek guziek). Haur-altxatzaile hoien ororen erroak mozten badire. HU Zez 101. Ikusten horiek oro. JE Bur 47. Zure puska horiekin oroikin. Barb Sup 81. Zerk emazte gaxo hari nigar zipa hurak oro jauz-erazten zeitzon. Const 28. Lan aiek oro buka baiño lên. Or Eus 310. Zertako behar diozkagu [...] diru horiek oro eman? Lf Murtuts 50. Lehen aldikotz bai herri honetan orotan. Mde HaurB 79. Horietan orotan, bakotxak egin beharko bere hautua goiz edo berandu. Larre ArtzainE 107.
v. tbn. FPrS 31. Xarlem 298. AstLas 16. JesBih 414. MarIl 112. Gy 189. Hb Esk 142. Laph 88. CatS 82. Zerb IxtS 76. JEtchep 76. Ardoy SFran 308. Etchebarne 94.
azpiadiera-2.1.3
(BN-ciz-lab, S ap. Gte Erd 75; Dv, Lh). (Con un sintagma nominal que recibe la marca de pl.). "Mahaiak oro hor ezarri (BN-lab), oro gauzak masifikazio batetara doaz (BN-ciz), haurrak oro jin dira (S)" Gte Erd 75. "Lagunek oro egin dute (BN-ciz)" Ib. 75. "Hau da gazten ororen ametsa (BN-ciz)" Ib. 75. "Gizoner orori erran (S)" Ib. 75. Tr. Gralmte. toman suf. casual tanto el sintagma nominal como oro; cf. sin embargo los ejs. de Orixe y Onaindia.
Hilak oro dakatzela aitzinera bizirik. E 51. Neure bekhatuiez oroz dudan barkhamenduia. Ib. 23. Gure Aiták oro hodei azpian izan diradela. 1 Cor 10, 1. Gizonok oro buru balz, andra duztiok buru zuri. RS 245. Diren gaitzak oro. O Pr 115. Zure haurrak oro. Tt Onsa 52. Bestiak oro ützirik. Bp I 83. Bena haren herakia badua bara ahal liroien gaizen ororen gañetik. Mst III 5, 4 (cf., unas líneas más arriba, gaiza ororen gañetik). Eskritüra Seindian idereiten direnak oro. CatLan 54. Konfraiek orok iseiatüko düie. Mercy 30. Presuna haukien ororen kalitate premiazkoa. JesBih 414. Khiristier orori. UskLiB 41. Peruko urre-miak oro etxean dituela. Gy 81. Bere bekhatiez oroz aküsatü ondoan. CatS 13. Hura gabe beste berthütiak oro ahültzen dira. Ip Hil 47. Bazterrak oro eskualdunez husten. Arb Igand 24. Hek eta bertzeak oro zahartu ondoan. HU Zez 206. Kendü zeitzoien bere huntarzünak oro. Const 23. Zu eta ni eta gure idurikoak oro. JE Bur 42. Laminak oro suntsitu ziren. Barb Leg 24. Negarrari ateak oro zabalduta. TAg Uzt 121. Aietan daudenek oro, au zioten. Or QA 209. Ontasunak oro arbuiatu zitulako. Etxde JJ 72s. Egiten zizkion galdeeretan orotan. Mde HaurB 58. Bazterrak oro pitxiztatuaz. Erkiag Arran 154. Herritarrak oro [...] zirkaz baizik etziren mintzo. JEtchep 41. Diranak oro aldatzen ari dira. Zait Plat 34. Ikasiak oro, bederen, Jainkoaren zerbitzuko eman ditu. Ardoy SFran 310. Bilhuak oro idoki. Casve SGrazi 108. Auzapezak debekatzen zituen indar-lanak oro. Lf ( in Casve SGrazi 9 ). Gazteak oro nai eben urez bestaldeko jirabira. Onaind STeresa 32. Bere mailak oro zintzoki iraganik. Larre ArtzainE 151. Han baginituen gure ganbara-bulegoan ez ginauzkanak oro. Ib. 196. Lurreko gauzak oro. MIH 78.
v. tbn. Etchart 5.1r. FPrS 15. Xarlem 758. FrantzesB II 21. Jaur 171. Etch 458. Dv Lab 32. Zby RIEV 1909, 233. UNLilia 9. CatJauf 105. Ox 75. Markiegi Y 1933, 187. Iratz 65. Txill Let 128. Ibiñ Virgil 115. Xa Odol 326. Lasa Poem 117. Berron Kijote 154. Etchebarne 88.
azpiadiera-2.1.4
(S ap. Gte Erd ) .
(Con un sintagma nominal det. sing.). Todo. " Gaia oro igan nian pentsamentükan (S)" Gte Erd 75. Tr. Documentado en Leiçarraga y autores suletinos.
Ethor zedin ordenanza bat [...] skribuz iar ledin mundua oro. Lc 2, 1. Librian orotan eztu deusere ezinago kristi [...] eztenik. (In Tt Onsa 184 ). Hen mereximentia oro ezdeüsetara erakharten. Mst XVII. Behar da haitatü urthian orotan egün bat. Mercy 26. Khiristi nazionia oro / behar dügü destrüitü. Xarlem 246. Gaia oro igaran zin ertzik eskin. Etch 640. Apostoliak zauden lekhia oro bethe beitzian. CatS 31. Hark agindurik bere gogoa oro ager ziezon. Mde HaurB 66. Herriak orok jakin beza. Casve SGrazi 54.
v. tbn. UskLiB 66. UNLilia 11.
azpiadiera-2.1.5
(En forma det. pl.). " Gizon oroek hori egin die (S) [...] , gizon oroer erran diet (S)" Gte Erd 75. " Urte oroetan (= guzietan) (S)" Ib. 75 (opuesto a urte orotan (=osoan)).
Sinestea itzaltzen da gizarte maila oroetan. Mde Pr 310. Etzan banitate oroetaz bilhustu. Lasa Poem 109.
v. tbn. Eguzk GizAuz 189. Or Aitork 45.
sense-3
III. (Adv.).
azpiadiera-3.1
1. (S ap. Lrq ; H).
Totalmente. " Herria oro nahasi zen " H. " Oro zurea naiz, je suis tout vôtre" Ib. "Entièrement" Lrq.
Eta lurra izigarri oro ikharaturik. E 61. Oro hon zirelakoz. Bp I 136. Oro ederra zira. Ip Hil 111. Oro nintzan azkuraz. Laux BBa 108. Nagusi gaztea il zanez gero, oro aldatu ziran Dorronsoroko goraberak. TAg Uzt 20. Bat-batetan, ametsa, / oro zait mamitu. NEtx LBB 229.
v. tbn. FPrS 32. UskLiB 35.
azpiadiera-3.2
2. (Precedido de sust.). En cada, a cada. En AxN se explica hitz guztiaz (iuramentu egiten) (268) por hitz oro. v. egunero, astero, goizero, igandero, hilero, istantero, hitzoro, OREN ORO, ALDI ORO, etc.
Mezan dezakek ordean adora maizkiago, / igande eta iai egun manatzen diren oro [= 'manatzen diren iai egun oro'] . EZ Man I 19. Euskal literaturan ia esaldi oro aurki daitezken hitzen ordez. MEIG VII 39.
sense-4
IV. (Sust.).
azpiadiera-4.1
(Dv, H).
(El) todo, totalidad.
Haur dela ene Jinkua eta ene orua. Mst III 34, 1 (SP ene gauza guziak, Ch e Ip ene guzia, Ol dana).
azpisarrera-1
ETA ORO. Y todo, incluso. "Ur beroa eta oro battuzu (BN-ciz)" Gte Erd 75.
Maite ditugun guziak [...] belztu [...], mintzaiak eta oro. HU Aurp 199. Bihotza ager, zabaldurik, hutsak eta oro aithortzerainokoan. JE Bur 92. Bazter guziak ikertu zituzten, kapera eta oro. StPierre 36. Bere baratze pullitarekin eta ororekin. Barb Leg 69. Izenak eta oro emaiten dauzkutenaz geroz, zertako behar ginuke den gutieneko duda ere begiratu? Lf Murtuts 32. Euskal Mezaren idazle mu1txokoak elgarrekin, Karmelo Etxenagusia geroztik apezpiku duguna eta oro. Larre ArtzainE 286.
azpisarrera-2
GUZI ORO. v. guzti.
azpisarrera-3
ORO-AHAL. Omnipotencia.
Batez ere, eleen apaintze ta gaizkakundeari buruz, olerkariari ez bezakio iñork ken oro-aal bezelako bat. Ldi IL 37.
azpisarrera-4
ORO HAR. En conjunto, considerando todo, teniendo todo en cuenta.
Gutarik bakotxaren bizian, oro har, / gau egunak nolako dira? on ala tzar? Ox 70. Gizon on bat, oro har! Zerb Azk 45. Oro har, ez zen burutasun zoroa. Mde HaurB 28. Phesta bat, burutik buru miresgarria, eta ez dakigu, oro-har, egundaino izan denetz gazte-phesta pullitagorik. Herr 19-5-1960, 2. Oro har, Politeia ez denetz "mytho" estali bat? Lf ( in Zait Plat XVIII ). Jostatzea, oro har, enoagarriago da lana baino. EZBB II 22. Bere karranka eginez [treinak] bainan oro-har emeki eta segurki. Larre ArtzainE 100. Zortzi urte igaro ondoan, ez dut uste, oro har, eginahalaren arrakasta uka daitekeenik. MEIG VI 42.
azpisarrerakoSense-4.1
(BN-lab ap. Gte Erd 200 ).
En total. v. OROTARA.
azpisarrera-5
ORO BAINO ...-AGO, OROK BAINO ...-AGO, OROTAN BAINO ...-AGO (etc.) (Con oro usado como pron., sin modificadores, ref. a personas). Más (...) que nadie.
Eta orok baiño lehen / Baliñbaduzu dastatzen / Yainkoer ofreitutarik. Gy 288. Ene Aita, zuñek eman beteitzat, oro beno handiago da. EvS Io 10, 29 (Lç guziak baino handiago ). Noiz nahi mihian duelarik, beti orok baino xuxenago eta hobeki oro balazki bezala. HU Zez 193. Igandean goiz goizik, oro baino lehen, / Maria Madalena hobiraino jin zen. Ox 81. Azkaindarra zen eta Azkaine maite alde batetik eta paper zaharretan oro baino trebeago, bertzetik. Zerb Azk 50.
azpisarrerakoSense-5.1
(Ref. a cosas).
Bainan nahiagoko zuen yakin, oro baino, aspaldion gordetzen ziotena. Hb Egia 32. Orok baino gehiago gauzkate josiak eskuarari erlisionezko solasek eta orroitzapenek. HU Aurp 212. Espainian zen hau orotan baino ikusgarriago. HU Zez 95. Eleazar lauetan hogoita hamar urtheko gizon xahar bat zen, orori baino Jaunaren legeari atxikiago. Zerb IxtS 75. Aldiak oro Zuk egiñak dira ta oro baiño len zera, ta noizko gabeko iñoizik ez da izan. Or Aitork 317. Jakitatea gora ezartzen segur: zerbaitetarat heltzeko behar baitzen, bainan ez haatik oro baino gorago. Ardoy SFran 299.
azpisarrera-6
ORO BANAZ.
En común.
Zuekien naitekenean elkhar konsola dezaguntzat zuek eta nik oro banaz dugun fedeaz. He Rom 1, 12 (Dv bat-tasunean ).
azpisarrera-7
ORO BATEAN. En conjunto.
Nahiago lituzkete oro batean ito. HU Aurp 143. Lehen giristinoen artean bezala, jatekoak eta bertze asko oro batean emaiten zituzten. StPierre 40. Bakoizka eder soill ziran; orobatean ederrak oso gero. Or Aitork 414. Kantuz ari ziren, oro batean. JEtchep 18. Beha ta beha egon ginen aiduru, oro batean sartuko ginela istudiorat. Larre ArtzainE 125.
azpisarrera-8
ORO BATERA (Ser, resultar, etc.) lo mismo. "Mintza zaiten edo ixilik egon, oro batera heldu da , [...] cela revient au même" Dv. Cf. OROBATERA s.v. orobat.
azpisarrera-9
ORO BEREZI. "Cada cosa de por sí, bakoitza berezi, oro berezi" Lar.
azpisarrera-10
ORO-EGILE. "(L, BN, S), le suprême Créateur" Lh.
azpisarrera-11
ORO ETA OSO. Totalmente. v. osotoro.
Bat eta bera edonon [iakitea], oro ta oso, edozeri buruz, edozer zear, edozeinen gain bat erabat. Zait Plat 99.
azpisarrera-12
ORO GAL. "(S), (jugar) a perder todo de golpe" A (tal vez su única fuente sea Oihenart).
Iokatzea orogal da mando hilarekin ehorztea arbalda. "À tout perdre" . O Pr 637.
azpisarrera-13
OROGATIK (Dv A). A pesar de todo. Cf. ejs. de horiegatik orogatik 'a pesar de todos ellos' en O P o 5, Bp II 80, etc. v. ORORENGATIK.
azpisarrerakoSense-13.1
OROGATIK ERE De todas formas.
Orogatik ere, karrosa berri bat egin arazi zuen. Elsb Fram 89. Aise da haren erraitea, ez ordean egitea! Orokatik ere, erranen dut, laburzki ez bada, bederen klarki, zer den framazonkeria. Ib. 173.
azpisarrera-14
ORO GUZTITAN (guzi- Lar H). "Cada vez, oro guzitan, bakoitzean, beti" Lar.
azpisarrera-15
OROKO. Ordinario.
Ikasi nuen ez erostea iñolako jazketa oroko edo ordinariorik. Zubill 155.
azpisarrera-16
ORO KONDA. Teniendo todo en cuenta, en conjunto; en total.
Hau, oro konda, etzen mutiko makurra. Ardoy SFran 105. Bainan, oro konda eta ororen buruan, lorietan zen gure misionesta. Ib. 168. Ez ote duen, oro konda, bataio bezenbat ezkontza egin Frantsesek. Ib. 186. Berrehuneko hortaraino heldu izan gira apezgaiak, ez-baian, berdin gehixago, oro-konda gerla ondoko lehen urte hetan. Larre ArtzainE 159.
azpisarrera-17
ORO-MINTZO.
Oro-mintzo. (Tít.) "Lengua de universalidad" . Ldi BB 136.
azpisarrera-18
OROREKILAKO. a) "Oro(r)ekilako, abierto para todos (campeonato), open (BU VocPel)" DRA. b) "Condición de persona abierta a todos" DRA.
azpisarrera-19
OROREKILAKOA EGIN. Quedar bien con todos; cumplimentar a todos.
Gure Jainkoak ere ororekilakoa egundaino ezin egin du. HU Zez 85. Gizon ezti, gozo, zuzenean ororekilakoaren egiterat ekarriagorik nehor guti ezagutu dugu. HU Aurp 178. Oro bertan mintzo, eta ni han, erdi burzoratua, mihia ezin aski zalu erabiliz ororekilakoaren geireko. StPierre 40. Ororekilakoa egin duenik ez baita sortu. Lf Murtuts 12.
azpisarrera-20
OROREKIN (H). De todas formas, a pesar de todo.
azpisarrerakoSense-20.1
OROREKIN ERE.
" Ororekin, ororekin ere eztuzu ardietsiko , malgré tout, [...]" H.
azpisarrera-21
OROREN BURU. "Après tout" Dv. "(Au) bout du compte, ororen buru" T-L.
Ezen, ororen buru, gure Erlisioneak duen Jainkozko ethorkia eta izaitea dena-den gelditzen da. Arb Erlis 248. Ororen buru bere konduak atera bitza norberak. Larre ArtzainE 355. Erreka horren aberastasuna, ororen buru, ez ote zen halere, jendeen eta gure herrixken arteko kurutzamendua? Ib. 56.
azpisarrera-22
OROREN BURUAN.
azpisarrerakoSense-22.1
a) Sobre todo.
Iauregi haren barnian balin bada garnisone on bat, gerlako eta ahoko munizione franko eta, ororen burian, Kapitaña eta soldadoa badira koraiosak [...] barnekoak trufatzen dira kanpokoez. Tt Onsa 64. Bena ororen burian gure ezinak [...] ezkitizi gibeldu edo epainxtatu behar Jinkoaren borondatera egoitetik. AR 332.
azpisarrerakoSense-22.2
b) (Foix). Después de todo, al fin y al cabo. "Et après tout" Foix. v. GUZTIEN BURUAN.
Elizak manü hoiek oror egin ahal derizkia? Bai düda gabe; zeren [...]; ororen bürian ere, Elizako maniek Jinkoarenen hobeki begiratzera hel eraziten baikütie. Bp I 113. Eta ororen buruan, zer dihoatzu zuri, munduak zer nahi derazan, baldin zure eginbidea egiten baduzu [...]? Dh 212. Zonbeit urthez hetarik [ogietarik] poxi bat egunean jaten nuen, ororen buruan, gizona ez da ogiz xoilki bizitzen. MarIl 76. Eta ororen buruan, nere azken urhatsean zer da? Dv LEd 41. Orai ororen burian / Artzain naiz Californian. LuzKant 131. Egia balitz, oroen buruan, emaztek diotena: badirela egiazko sorginak? Nork daki? HU Zez 57. Badakiguia deus ororen buruan? Badea errotik ezagutzen dugun zerik? JE Bur 166. Eta hots, ororen buruan, deliberatu dut Paxkal plaza-biltzalearen erranari behar niela behatu. Barb Sup 10. Gaizoak etziala egin, ororen bürian, jateko buxi baten [...] kontrebanda baizik. Const 20. Zergatik ez zen ausartu bada? Oroen buruan zer biziera ilaun, gertakari gabekoa berea! Mde Pr 149. Oro konda eta ororen buruan, lorietan zen gure misionesta. Ardoy SFran 168.
v. tbn. Hb Egia 71. Barb Sup 10.
azpisarrera-23
OROREN BURUKOA. Después de todo.
Ororen burukoa / alegera zaite: / zu afrontatu gabe / konsola naite. Bordel 73.
azpisarrera-24
OROREN GAIN. Sobre todo.
Ez duela gure irakurleen [...] eginbidea erraztuko, zailduko baizik. Ororen gain, [...] euskaldunentzat zailduko du. MEIG VII 183.
azpisarrera-25
OROREN GAINERA. Sobre todo.
Ez da dudarik haren gogoak ukan duela denbora batez zer jasan. Ororen gainera orain ondarrean hoinbertze komentu hetsirik ikustea. HU Aurp 149. Lazten gitu, ororen gainera, bazterraren ixiltasunak. JE Ber 101s. Zer erran, ororen gainera, gobernioak bere ordain harat igorri gizonez? Ib. 72.
azpisarrera-26
OROREN GAINETIK (Dv, H). Sobre todo. v. GUZTIEN GAINETIK.
Bainan ororen gainetik erregina zazu gure bihotzetan. MarIl 103. Bainan nahi du ororen gainetik hari adreza gaizkon konfientziarekin. Jaur 131. Ororen gainetik eta orotako gaixtoena, kontzientziako har bizi gose, bihotz-jale hura. Dv LEd 223. Zertarik egün saintü hartan behar gira begiratü ororen gañetik? CatS 46. Barean hotza, kanpoan ura, apezik ez; ororen gainetik gaizki ikusiak Alemanen etsai bereziak bezala. StPierre 40. Jaunzkera, ohiturak eta, ororen gainetik, hizkera. Mde Pr 210.
v. tbn. JesBih 395. Ox 157. Zerb Azk 63.
azpisarrera-27
OROREN GAINETIKO, OROREN GAINETIKAKO. Supremo.
Aingeruen eta gizonen Andre soberanoa, eta ororen gainetikako pribilio berezi batez, gurea. MarIl 102. Zeren den gure Kreazalia eta gure huntarzün ororen gañetikua. CatS 43.
azpisarrera-28
ORORENGATIK (S, R ap. A; oroingatik BN-baig ap. A). A pesar de todo. v. OROGATIK.
Hau guzia badakit aspaldian [...]. Eta ororen-gatik iduri du gogortua eta mokhortua nagoela. Dv LEd 174s.
azpisarrerakoSense-28.1
ORORENGATIK ERE A pesar de todo.
Nahiz hainitz gaizki den tratatua, ororen gatik ere, barkhatzen du. Jaur 193.
azpisarrera-29
OROREN ORO (Dv A). Absolutamente todo.
azpisarrera-30
OROTAKO.
azpisarrerakoSense-30.1
a) (Seguido de superlativo). (El más...) de todos.
Orai, aldiz, izanen iz orotako lehena. E 257. Haren gorputz lerdena / da nik dudan maitena; / baitare gerri, hersiz, / orotako lehena. O Po 35. Bihotz osoz orotako maitena zütüt, hontarzünak oro zütan direlakoz. Bp I 49. Ororen gainetik eta orotako gaixtoena, kontzientziako har bizi gose, bihotz-jale hura. Dv LEd 223. Orotako azkarkienik Martin Ithurry, fabrikako prezidentak. HU Zez 127. Zamalzaina da orotako ikusgarriena. JE Bur 140. Apeza bera izan zen orotako dohatsuena. Larre Artzain 344.
azpisarrerakoSense-30.2
b) (Ht VocGr 427, Lar Sup). "Souverain" Ht VocGr. "Juge souverain, orotako juiea" Ib. "Soberano" Lar Sup.
azpiadiera-2.1
(Dv A, H). Universal. "Qui est de tous les lieux" Dv. "Orotako athuna, coutume de partout, de tous lieux" H.
Orotako leloa baitzen hori. Zerb Gerlan 57. Aren ustez, danaren ekaia sua da, ta dana piztu ta suntsitu egiten omen du su orrek. Orotako su orrek badu bestalde [...] bere baitango bizi bat. Zait Plat 32. Antzokia berenaz hutsa da: ez du neholako lekurik itxuratzen: orotakoa da. Lf ( in Casve SGrazi 11 ). Horra nola ari den elizatiarra orotako bilakatzen. Larre ArtzainE 320.
azpiadiera-2.2
De todo tipo.
Lapurdin herritik herrirat orotako ikusgarri, edergailu eta jendeak aipatzen dituela [Hiribarrenek] . Zerb Azk 65. Eskualzalen Biltzarrak izan ditugu [...], ez zahar ez gazte bainan orotakoak. Larre ArtzainE 204. Hemendik zirrizt eta handik zarrazt eta orotako itzulipurdiak eta trenpantzak. Ib. 282.
azpisarrerakoSense-30.3
c) (Uso sust.). (El) Supremo.
uen saria izanen da handia, eta izanen zarete Oroetakoaren semea[k] . TB Lc 6, 35 (Lç Subirano, Dv Guziz-Gora, Brunet, Ol, IBk e IBe Goi-goiko, Ker Gorengo ).
azpisarrera-31
OROTAN.
azpisarrerakoSense-31.1
a) (Dv, H). En todas partes. "Orotan erraten dute, on dit partout" Dv.
Orai aldiz hik behar duk / ohoria orotan. E 253. Hitz-ixila, hirur beharritan iraganez geroz, orotan lasterka dabila. " Partout" . O Pr 622. Jinko bezala orotan [da Jesüs-Krist] . Bp I 35. Predika ezazue orotan ene ebanyelioa. Lg II 296. Gerlan egin düt gaizki handirik, ebatsi orotan. Egiat 179. Pozoindatzaileak direla / Bordelen xartus guziak / orotan banatu duzula. Monho 42. Orotan adoratzaileak eta maithatzaileak irabaz ahal bazietzoken. Dh 241. Arauz adixkide badüzü orotan. Etch 570. Orotan eztu ikhusten / fortuna arteko bat baizen. " Partout" . Gy 319. Sorthu zenean, orotan norbait handiren igurikimena bazen. Hb Egia 80. Orotan gosetea. Prop 1876-77, 205. Urak igan ziren orotan. CatJauf 23. Orotan begitarte on hatzemaiten dute gaixoek. JE Bur 106. Orotan orotarik solas bera zinuen hor hilabethe bat edo biez. HU Eskual 7-3-1913, 1. Orotan antzara bere mokoz alha. Lander Eusk 1925 (IV) 37. Orotan heda-eraz [...] berria. Const 30. Ez du haatik arras izen bera orotan. Zerb Azk 88. Nola dago Iainkoa orotan? Or Aitork 11. Orotan "exku" nahia baitzen. " Partout" . Ardoy SFran 89. Dütü orotan etsaiak / han hor muthuka bethatzen / Pettarreko lür etxiak. Casve SGrazi 130. Beren burua errespetaraziz orotan. Larre ArtzainE 117.
v. tbn. Tt Arima 12. CatLan 37. Xarlem 707. UskLiB 27. MarIl XXI. Jaur 178. Bordel 94. Dv Lab 172. ECocin 10. Laph 150. Elzb Po 192. Barb Sup VII. Ox 160. Etcham 173. Iratz 83. Lf in Zait Plat XVI. Gazt MusIx 169.
azpisarrerakoSense-31.2
b) En todo, en todas las cosas.
Hilen meza zergatik ezta orotan bestiak üdüri? Bp II 128. Zihaur orotan laida erazitzen. Mst III 34, 1 (Ol orotan; SP y Ch gauza guzietan ). Erregelaz orotan bidatzen dena. Dh 45. Gure nahia orotan eta osoki Jainkoaren nahiari sumetitzea. CatJauf 95. Argiz zagoz orotan. Laux BBa 100.
azpisarrerakoSense-31.3
c) Siempre, en toda ocasión.
Bihotztoiki ari da orotan. Egiat 255. Jainkoaren nahiaren arabera orotan bizi [...] nahi direnek. Dh 46. Egiten dute orotan guk bezala [gure itxurek mirail batean] . Hb Egia IX. Denek elgar maite'ta denek elgar adi: / batasunak orotan indarra dik handi. Zby RIEV 1908, 606.
azpiadiera-3.1
(Tras frase relativa). Siempre que, cada vez que.
[Ba]t hura dakustan orotan / orzean ur det irria. Lazarraga (B), 1204v. Komünioniak gaiza horik oro egiten dütia komüniatzen dien orotan? CatS 75. Bera baiño kementsuago bat oldartzen zitzaion orotan [...], bestearen esanetara jarri oi zan. Etxde JJ 68.
azpisarrerakoSense-31.4
d) Totalmente, completamente.
Ene lehen eritajia orotan fraudaz ebatsi. ' En entier' . Etch 238.
azpisarrera-32
OROTAN GAINDI (gainti Dv (S), Foix). Sobre todo. "Par dessus tout" Foix.
Sokorritü izan behar baitie meza saintiez orotan gainti, gero othoitze, barur [...] eta beste obra honez. FPrS 31. Orotan gainti hon dira irakurten eztakienen. Bp I 123. Horregatik gogua handi batetan egon behar da, orotan gainti tentazioniaren hatsarrian. Mst I 13, 5 (SP y Ch beregainki, Ol batez ere, Leon guziz). Erier eruaiten denian [Sakramentü Saintia], eta orotan gainti Konfrariakuer. Mercy 30. Eskerrak emaiten deitzüt orotan gainti zeren kreatü [...] benaizü. UskLiB 12. Orotan gaintik Mezako Sakrifizio Saintiaz. CatS 37. Harek beitzian orotan gainti pharte hartü haren pasioneko eta hiltzeko phena garratzetan. Ip Hil 178.
azpisarrera-33
OROTAN GAINDIKO, OROTAN GAINEKO (Adnom.). Supremo.
Erraiten düzünian kontrizioniak orotangaintiko izan behar diala. CatS 85. Zure majestate dibinoari zor zaion orotangaintiko ohoriaren emaiteko. Ip Hil 224. Haren photeriaz eta haren orotangaineko dohatsütarzünaz. Ib. 214.
azpisarrerakoSense-33.1
OROTAN GAINETIKO Supremo.
Zeren eta ezpeita konbeni egün hartan hazkürri orotan gaiñetiko hori beno lehenago beste hazkürririk har dezazün. UskLiB 94.
azpisarrera-34
OROTARA, OROTARAT.
azpisarrerakoSense-34.1
a) (Dv A). A todas partes. "Orotara hedatzen da, il s'étend partout" Dv.
Orotara hedatzen du, behar bada, eskuia. E 91. Orotarat yarraikitzen zitzaizkon lau ehun gizonak. Lg I 286. Orotarat da hedatzen / egiazko eliza. Monho 78. Kurrierez heldu zuen orotara mezua. Gy 153. Ez du orotara bardin hedatuko hazia. Dv Lab 66. Kotsua hedatu zen bizkitartean orotarat. JE Ber 100. Predikari gustagarriena, orotarat galdea zuen. Zerb Azk 80. Zoazte orotara, su saindu, su ederrok. Or Aitork 399. Bera orotarat ezin helduz, ordaintzat haurrak erietarat igortzen zituen. Ardoy SFran 164. 1964 ko Mendekoste egunean hedatu zen orotara su hori. Larre ArtzainE 285.
v. tbn. Prot 65. MarIl 2 (orotarat).
azpisarrerakoSense-34.2
b) A todo, a todas las cosas.
Amuriua orotrat so egile da. Mst III 5, 7 (Ch gauza guzietan ). Azken izate horrekin orotarat yartzen da: mainguekin maingu, okherrekin okher. Hb Egia 63r. Erraiten düzünian kontrizioniak orotara hedatü behar diala. CatS 85. Balantzan baitaude, orotarat prest. HU Zez 140.
azpisarrerakoSense-34.3
c) (Dv A, H; orotra H), OROTARAT (BN-ciz-arb ap. Gte Erd 200; H). En total. "Orotara ehun dire" Dv.
Badire orotarat ehun eta zortzi. Hb Esk 232. Eta orotara izanen dira zortzi ohol eta hamasei zango. Dv Ex 26, 25 (Ur guztietan, Ker guztiz ). Emazte, muthiko eta neskatxa, orotarat ehun milla arima baino gehiago [...] salduak izan direla. Prop 1876-77, 200. Orotala eskualde hoitan aditu ditut lau ehun kofesioz gainetik. Prop 1884, 166. Eta bertze aumonier, doktor eta kargu gabeak, orotara 197 aphez. Elsb Fram 103. Orotara bi miliun jende. StPierre 27. Orotarat baditake urarte guzietan berrehun-ta berrogoi-ta hamar mila egoile bezala. Zerb Metsiko 78. Orotarat, berrogoi bat ganbera, gure ustez. JE Ber 37. Beraz hogoi-ta-hamabortz orotarat. Lf Murtuts 44. Orotara bildu ziren hogoi bat. Etchebarne 77.
v. tbn. Barb Sup 37.
azpiadiera-3.1
Orotara joaz, 18000 neurtitz edeiten dituzte. Mde Pr 261.
azpisarrera-35
OROTARA ERE, OROTARAT ERE.
azpisarrerakoSense-35.1
a) (H). De todos modos.
Martxuaren ondarreko bela eginen omen du, norakoz eztakie, baina orotarat ere enbaxadak Errege baitan omen dire. CartEsp 465. Bana orotarat-ere esten amorekatik diskrepanziarik [...] igorten derauziet [...] kopia bat. Etchart 3.1v. Jiten baikira atenzione haren galzera, orotarat ere gure orazionia hona date. Tt Arima 30 (68 orotrat ere ). Hobena lizate [kontrizionia ükheitia] [...]: orotrat ere hura eztügünian, atrizionia aski dügü. Bp I 67. Hura da orotra ere harri preziatü hanitxi gorderik daguena. Mst III 32, 3 (SP badarik ere, Ch, Leon bizkitartean, Ip areta, Ol ala ere ). Orotrat ere [...] oro zure salbamentüko gerthatzen direla. Ib. 51, 7. Orotarat ere baituzu zenbait señale hala girela zerbait gizaz ezagut arazi deraukutenik. AR 36.
azpisarrerakoSense-35.2
b) "Orotara, orotarat, orotra ere zenbat ditezke, au plus, même tout compté, combien peuvent-ils être?" H.
azpisarrera-36
OROZ.
azpisarrerakoSense-36.1
a) (Precedido de relativo). Cada vez que.
Biltzen zareten oroz, zuetarik batbederak psalmu du, doktrina du. 1 Cor 14, 26 (TB aldi guziez; He, Dv bilduak zaretenean ). Meza erraten den oros. Ber Trat 12r. Ler diran oroz adats berri bat / aparrean dute eratzen. Or BM 74. Mintzatu ere egiten ditut [mintzaira arrotzak] behartua naizen oroz. Xa Odol 28.
azpisarrerakoSense-36.2
b) (BN, S; SP, Urt, Lar, Añ, Dv, H). Ref.: A (egun, hilabeteoroz); Gte Erd 37. (Tras tema nudo). Todos los (días, años, etc.). "Chaque an, urte oroz" Volt 2. "Urthe oroz, [...] tous les ans" SP. "Annuatim, urthe oroz" Urt II 119. "Annualmente, urtorez [sic], urteoro" Lar. "Anualmente [...] urteroz" Añ. "Urthe oroz bazkotan ethortzen da, il vient toutes les années à Pâques" Dv (s.v. bazko) ."Kolpe oroz, à tout coup" H. "Hilabeteoroz (BN, Sc), mensualmente" A. "Aste oroz (BN, S), semanalmente" Lander Cor (ap. DRA). Tr. Usado por autores septentrionales (con mayor frecuencia por bajo-navarros y suletinos); al Sur aparece, además de en Beriain y un catecismo roncalés, en algunos autores cultos modernos como Lauaxeta, Orixe o Etxaide.
Orhit eta Ieinkoari barkhamendu eskatu, / atorra nola arim'ere aste oroz garbitu. E 27. Eta zergatik gu periletan gara ordu oroz? 1 Cor 15, 30 (He oren guziez, TB ordu guziez, Dv noiz-nahi ). Egun oroz haren Maiestateari bere burua gomendatu. Egunoros goizeko bedratzi horduetan. Ber Trat 114r. Zeure bekhatuak, urthe oroz kofesa. Harb 9. Momento oroz gaztelu haur kanpotik eta barnetik asetiatu da. Tt Onsa 65. Egun oroz erreberritu behar ditugu gure deliberazione onak. Ch I 19, 1. Egün eta gai oroz zeliaren desiratzen. Mst III 4, 4. Haren bi semeek, egun oroz, oraino gehiago laidostatzen zutenean. Lg I 256. Handizki gomendatzen diote, urthe oroz egitea aste bateko erretreta. Dh 63. Zortzi oroz egiten da ber lana. Ip Dial 89 (It, Dv zortzitik zortzira, Ur zortzi egunerik zortzi egunera ). Urthe oroz adar aphalenak ebaki zatzu ondotik. Dv Lab 358. Ari enkomenda zte egunoroz. CatR 41. Gero handik ondoko aste guzian egun oroz oilo bat. HU Zez 59. Ene othoitzetan egun oroz aiphatuko zaitut. JE Bur 133. Egun ba, bertze aldian ez, har-uzka eroste orde kazeta, zortzi oroz orok xuxen har balezate. Eskual 10-1-1913 (ap. DRA ). Ikusten zien egün oroz bazkal onduan. Const 38. Gau oroz, baña, dardarka bere leio idigijan / negar zotinka iraungo bai-yok neure goguak. Laux BBa 38. Aspelats-en dun Elizatxora / izan oi ziñan urteroz. Or Eus 414. Biltzen ziren Pariseko istudiant gazteak ortzegun arratsalde oroz. Ardoy SFran 89. Xüxenki tiagü urthoroz / egin gük artzanidiak. " Chaque année" . Casve SGrazi 92.
v. tbn. Mat 325. SP Phil 137. Arg DevB 162. Gç 168. Bp I 90. He Gudu 125. Mih 90. CatLan 71. Egiat 261. Mercy 30. Brtc 4. Xarlem 806. Monho 162. JesBih 414. CatLuz 17. UskLiB 77. Jaur 364. Bordel 95. Etch 498. Gy 261. Laph 37. CatS 129. Prop 1876-77, 317. Elsb Fram 82. Zby RIEV 1908, 770. Lap IX (V 3). Arb Igand 92. Xikito 3. Barb Sup 177. Ox 50. GH 1929, 171. Etcham 72. Iratz 126. Zerb IxtS 63. Mde Pr 50. Etxde JJ 136. Xa Odol 157.
azpisarrerakoSense-36.3
c) "(AN, BN-mix, S, R), enteramente" A.
Oroz zuretzat indigne izanagatik, esparanza dit eztüzüla mesperetxatüren [ene bihotza] . Mercy 23.
azpisarrerakoSense-36.4
d) "(S), surtout" Lh.
azpisarrera-37
OROZ-BEHAR. Necesitado. Cf. DENA-BEHARREAN.
Eta eztakizü zirela orozbehar, eta desditxatü, eta deüsgabe, eta ütsü, eta bilaizi. Ip Apoc 3, 17 (He onbehar, Dv erromes, Ur (G) beartsu, Ur (V) gizajua).
azpisarrera-38
OROZ GAIN. Sobre todo.
Ukan duen goraintza zor diogu oroz gain Baionako Jaun Apezpiku agurgarriari. Herr 1-10-1959, 3. Fray Luis Leon ordea olerkari da oroz gain. Gazt MusIx 62.
azpisarrerakoSense-38.1
" Oroz gaiñian, au-dessus de tout, de tous" H.
azpisarrera-39
OROZ GAINEKO (Dv), OROZ GAINETIKO (H). Supremo. "Gizonarentzat non izanen da zorion oroz gainekoa?" Dv. "Qui est au-dessus de tout, de tous" H.
Ezagützen zitügü gure errege oroz gañeko eta nausi absolütüarendako. CatLan 161. Jinkuaren oroz-gaiñetikako botheriaren mirakülü batez. Ib. 38. Bere orozgaiñako püxanzaz. Ib. 28. Mediku oroz gañekuak [= Jinkuak] gure xahatzeko eta sendotzeko igorten derauzkigun erremedio batzu. AR 311. Iturri ontatik sortu oi dan jario, / ba dakit ain gai dala, oroz gañeko. Gazt MusIx 221. Oroz gainekoa dugu egun gozatu duguna. Larre ArtzainE 343.
azpisarrerakoSense-39.1
Sublime (?).
Samur eta hozena, barrurakor eta oroz-gainekoa batean [musika] . Mde HaurB 26.
azpisarrera-40
OROZ GAINETIK (Dv A). Por encima de todo.
Adorezak iangoiko bat, onhets oroz gainetik. E 47. Behar du beraz izan hainitz yakitate, / bainan oroz gainetik zeruko berthute. Hb Esk 172. Ez darotazut oraino erran deusere, oroz gainetik aiphatua den onkhailu batez. Dv Lab 181. Oroz-gainetik arrain yori hura beretu nahiz. Zub 22. Nausi eder batzu, oroz gainetik, eskualdun alabak nahi baituzte emaztetzat. Larz Iru 20. Bego Pala berak eraiki urietan; guk oianak oroz gaiñetik maita ditzagun. "Ante omnia" . Ibiñ Virgil 35. Egizu bi esposen helburu garbia / oroz gainetik izan dadin familia. Xa Odol 326. Lana bestalde, eta hura orozgainetik. Larre ArtzainE 58.
v. tbn. CatJauf 74. In SMitx Aranz 226. Ardoy SFran 18.
azpisarrerakoSense-40.1
Sobre todo, especialmente.
Solea ditzakegü [Pürgatorietako arimak] gure othoitzez, gure obra hunez, eta oroz gañetik Mezako sakrifizio seindiaz. CatLan 61s. Eriak zituen oroz gainetik maite. Laph 199. Eskualdunen eta oroz gainetik laborarien atxikimendua. HU Aurp 197s. Oraiko egunean gauza guziak, eta oroz gainetik sainduenak trufatzen ez dituen gizona ez dela gizontzat ezagutua. JE Bur 104. Decheparen liburu hori irakurtu nuenian, badakizue zerk harritu ninduan oroz gainetik? Zub 18. Guretzat aldiz Jaungoikoa bera amodio da oroz gainetik. Zait Plat XIX. Kiroletako ixtripu batzu ginituen orozgainetik segitzekoak. Larre ArtzainE 177.
v. tbn. Elsb Fram 97. Arb Igand 7. Zby RIEV 1908, 610. Barb Sup 133. Etcham 238.
azpisarrera-41
OROZ GORAGOKO. Supremo.
Haren dignitate oroz goragokoa. MarIl 101. Sinets Kristoren bizitze-moldean, sinets Maitasunaren orozgoragoko indarrean. Iratz Othoizlari 61 (1971) 7.
azpisarrera-42
OROZKO.
azpisarrerakoSense-42.1
a) egun-o. AN-larr, B, L ap. A; SP, Urt II 463, VocS, Lecl, Dv, H; urthe-o. Urt, H; hilabete o. A). (Tras tema nudo). De todos los (días, años, etc.). "Annalis, urtheorózkoa" Urt II 112.
Urthe orozko besta solenelagatik. Decl ã 1v. Gere egunorozko ogia. OracAr 43 (Ber Trat 92r, El 5, CatAe 4 egunorosko ). Egun orozko othoitz laburrak. EZ Eliç XXII. Egun orozko usantzak emaiten du aditzera. Tt Onsa 62. Egun orozko experienziak erakuxten du. He Gudu 110. Hilabete orozko laurden igantian. Sacram 24. Arte eta segada egun orozkoei. Mih 26. Egün orozko exerzizio espiritüalak. UskLiB 3. Egün orozko ohore hoien emaitetik baratürik ere. Ip Hil 220. Egun orozko mintzaeratzat Irlandara darabiltenak. Mde Pr 236.
v. tbn. Harb 1. SP Phil 378. ES 137. Mst III 1, 1. Lg II 135. CatLan 71. Dh 70. CatSal 5. Mdg 159.
azpisarrerakoSense-42.2
b) (Tras tema nudo). "Jainkoak bihotz orozko amodioaz nahi du izan zerbitzatua, [...] litm., du cœur entier" Dv.
azpisarrerakoSense-42.3
c) "Público" Lar. "(Mujer) pública, emakume orozkoa" Ib. "Public, commun" Hb. "(FSeg), público, manifiesto" A (seguramente, tomado de Larramedi).
azpiadiera-3.1
De (por) todos.
Onhesten ditut orozko abandonamendua, ene bihotz khirestasunak, ene langidurak, ene penak. JesBih 455s.
azpisarrera-43
OROZ LEHEN.
azpisarrerakoSense-43.1
a) Primero, en primer lugar, antes de todo.
Eskerrak oroz lehen / jaun Erretorari. Etcham 154.
azpisarrerakoSense-43.2
b) Sobre todas las cosas, ante todo; sobre todo, especialmente.
Gogorazteak duela oroz lehen hipnoseratzen. Mde Pr 313. Beraren atsegiña zuela oroz lehen bilatzen. Mde Pr 179. Artzaina zen oroz lehen. JEtchep 52. Eta horiek dira xaharretxe hortako langileria guzia, Ortzaizeko Bernadeta eta beste erizain andere batzu oroz lehen. Larre ArtzainE 316.
oro
<< ordubete 0 / 0 orpo >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper