Harremana

    OEH - Bilaketa

    445 emaitza ebaki bilaketarentzat

    Sarrera buruan (29)


    Sarrera osoan (416)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    urde.
    Onom.: Sancho Urdea. (1258) Arzam 426. Maria Urdea. (1330) Ib. 426.
    sense-1
    1. (gral.; Lcc, IC 448v, Volt 107, SP, Deen I 277, Urt I 65, Ht VocGr, Lar, Mg Nom 68 (G), Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H, Zam Voc ), urdi Ref.: A; EI 88; Lrq; Etxba Eib; EAEL 85 .
     Cerdo. " Urde, urdaonde, caecia etondo, que son las castas de los puercos " (Fuero de Vizcaya, 1452). Arzam 426. "Puerco" Lcc. "Cochino, cerdo" Lar, Añ. "Porc, ne se dit que des grands porcs" Dv. " Urde ilak uzkia otz (S), a muertos y a idos no hay amigos" A. " Urde mainhatuak laguna nahi (BN-mix) [...]. Se dice, por ejemplo, del autor de una fechoría que, por aminorar su responsabilidad, se empeña en presentar cómplices" Ib. Sg. EI 88, en BN-ciz-ad-lab distinguen xerri 'cerdo pequeño' de urde 'cerdo grande'. Cf. Ech 34: "Urdeta, que quiere decir 'sitio de puercos'". Tr. De empleo general, aunque más usual en la tradición septentrional. En DFrec hay 7 ejs. de urde.
    Eztitzazuela egotz zuen perlák urdén aitzinera . Lç Mt 7, 6 (He, TB, Dv, Ip, Or urde; Ur, Samper, Hual, Ol txerri, Ur (V), Ker txarri, SalabBN, Echn xerri, IBk, IBe zerri ). Urdeen buztanez matrazu onik ez . RS 51. Autso Perutxo urdeorri, eta neuk ies dagidan . RG A 26. Bai egiaki guk jan ginduzen irur ardiak eta urdea (Sumbilla, 1597). ConTAV 5.2.5. Nola urde lohitsua illkhi den istillera . EZ Man II 76. Konparatzen du halakoa lohira hidoiztatzera bihurtzen den urdearekin . Ax 471 (V 305). Urde gosek ezkur amets . Saug 51. Antxo limosnari, urde ebatsiaren oinak dematza beharrari . O Pr 28. Urde batek bildots bat iaten zuela . SP Phil 132. Zamari, behor, urde eta berze azienda guziak . Mong 590. Aingeruen ogiaz hazten zirenek egiñ dute bere atsegiña urdeen bazka lizunaz . Ch III 14, 1. Urdentako ziren magitxen jatez . Mst III 14, 1. Urde hek artiki zituzten, errabian bezala, bere buruak itsasorat . Lg II 139. Urde zatarrak ordu ain estuan, / eskintza ederrak egiten zituan . Mg in VMg 99. Imini urdea zaldiganean . Zav Fab RIEV 1909, 30. Urde zahar salduak, bohorrak hümeki. Etch 616. Ene urdea ya ttarroa. Gy 15. Urde bati eman bazineza lur-sagar gordina. Dv Lab 261. Itzailkatzen direla lohian urdiak bezala. Ip Dial 42 (Dv urde; Ur txarri, It txerri ). Urderik itxusi ta zikiñenak. A BeinB 92.

    ( s. XX) Urdiak ill. ArgEgut 1922, 5. Aphiril biribil, urdia urdandeian hil. (BN). Lander Eusk 1925 (IV) 41. Urdia hil eta kurrinka bizi. (BN) 'Erosi balinbazen gero pagatzekotan' . Lander Eusk 1927 (I-II) 69. Ardi, urde hil, muble, arropa / nahas-mahas igerika! Etcham 123. Urdi bat bezala aserik. PierKat 49. Urdia ta igelaz ago antsi baga ta ezegixak lupetzatik atara. Otx 39. Onek bere zelaiera bidali zuen, urdeak zaintzera. Ir YKBiz 300. Gaur bei bat il, biar urde bat. Or QA 44. Berrogeitamar txal, beste ainbeste urde. Etxde AlosT 15. Hango urdea eritzen bazen. Zerb Azk 95. Urde baten erosten. JEtchep 110. Urde eriak berriz estul-txurrun batek iñarrosten ditu. Ibiñ Virgil 104. Urtero emoten eban urdia, laguntasun letz, euren konbentuari. Etxba Ibilt 468. Iuriak urdia eian il. (G-nav). Satr CEEN 1969, 79. Xoiña, xoiña urde hori. Casve SGrazi 108. Urdeak ere, iltzerakoan, [kurrixka] aundiagoak ez dizkik egiten. Ataño TxanKan 53. Urde bat ederra lehenik, umeak haziak zituena. Larre ArtzainE 100. Or dauzkate Napoleon eta Napoleonen lagunak, urdeak. MEIG I 176.
    v. tbn. Arch Fab 187. JanEd II 18. Leon GH 1927, 21. Tx B 56. Ldi UO 42.
    azpiadiera-1.1
    (Usado como insulto, o como expresión despectiva).
    Urde zikina. "Puerca sucia" (Valdizarbe, 1685). ReinEusk 156. Esta zerua urde zikinendako (186). LE-Ir. Eramanzúte urdeén etxéra, án deslorazezáten. LE JMSB 413. Urde baten alabarén danzagatik ebaki ziotelaik burua. LE Bail 225. Txarri edo urdia dei egitia edozein modutan bizi dan anra edo emakume bati ezta pekatu mortal. Astar II 103. Ohoina! urde ohoina! Elzb PAd 40. Hek lagunduko dituztela hor elizei ebatsi ontasunetarik. Urdeak! HU Zez 188. Guzurra diñozu, zaskil, zantar, txarri, urde, zorritsu, lotsagabeorrek. Ag Kr 68. Itoko baitzake urdi ori! Iraola 66. Urde batzu zirela Rusoak Alemanekin bakea berex egiteari lotzen balinbaziren. StPierre 35. Bere il-obira dijoaz urde zikiñak! Lh Yol 41. Arraio milla demonio, zer duk ik egun ola gelditzeko [...]. Hüe, urde alperra... Zerb Ipuinak 285 (dirigiéndose a un mulo). Agur, urde tzarra! Ox 176. I ez aiz astoa alor-mugatik bialtzeko ere, urdea, mingain utsa aiz! Or Mi 57. Ezkongaietan neskak "urde" ta onen antzeko legunkeriak mutillarengatik zerizkiotenak. Anab Usauri 114. Uste baduk hik lotsa hizala / urdi adar handia. PierKat 50. Urde billaua! Lek EunD 49. Aberastuko? Debruien urdeak! Aberastuko? Aise ari zirezte, zuek! Lf Murtuts 8. Demokratek urde faxistatzat atxikiko nautela. Mde Pr 64. Urde kiskil orrek ankapian erabilli niñuken egunetik. Etxde JJ 43.
    v. tbn. Zub 39. TAg Uzt 102. Izeta DirG 80. Etchebarne 119.
    azpiadiera-1.1.1
    (V, G, AN, S, Sal, R; Lar, Añ, H) Ref.: A; Lrq .
     (Uso adj.). Sucio (tbn. ref. a la suciedad moral, o usado simplemente en sdo. despectivo, en ocasiones ref. a cosas). "Asqueroso", "puerco, sucio" Lar y Añ. "Dégoûtant (moralement)" Lrq.
    Zeren okha hura zein lizun eta urde den, are baita lizunago eta urdeago bekhatua. Ax 471 (V 305). Luteroren goakide urdea. (319). LE-Ir. Aule animale urdia. Xarlem 555. Ekarri bitez au urdea duen langilleak, eta eziñ bidalduko det emakume, ezeta mutill gazterik ere lanera. AA II 145. Animal urdeok. Mde Pr 57. Gizon urde ori tartetik kentzeko ene laguntzik bear badik, emanen ziokat. Etxde JJ 150. Ua urruti gorputz urde orren irudia ire pentsamentutik aienatu arte. Ib. 115. Ago ixillik, mingain urde orrekin nere aitarik aipatzeke. NEtx Antz 27. [Zorriak] agurearen emoiak, esku-erakutsiak dira [...]. Agura urdea, alakoa! Erkiag BatB 115. Lagun urdi bixak tabernan bat eiñ ebanian, gabeko barri lizunegaz jardutzeko. Etxba Ibilt 458. Bei arraio ori, ostikoka ari baaiz! [...] Bei urde ori! Ataño TxanKan 133. Txiskero urde ori! Ib. 253.
    sense-2
    2. " Urdea, porquería" VP 91r (no es seguro que no se trate de error por 'puerco' o similar).
    azpisarrera-1
    BASOKO URDE. Jabalí. v. basurde.
    Artzak ta kata-motzak / eta basoko urdeak. It Fab 140.
    azpisarrera-2
    URDE AHARDI (L, BN, S; SP, Gèze; urdardi S; Lcc). Ref.: A (urde ahardi, urdardi); Lrq (ahardi). Cerda. "Puerca" Lcc. "Berraco, puerco [con error de sexo], urdardia" Ib. "Urde ahardia, puerca lechona, cochina" SP. "Ce mot [ahardi] a donc la valeur d'un adjectif; urde, porc; urde-ahardi, truie" Lrq. v. ahardi (2).
    Urde ahardi onak ez ditu behar hamabi dithi baizik. Dv Dial 96 (Ip urde ahardi; It txerri eme, Ur txarri eme).
    azpisarrerakoSense-2.1
    (urdardi S ap. A). Mujer de mala vida (empleado como insulto).
    Itzul zaite, urda ardiori, eze ezta ori zure joan bidea. (Cizur, 1552). ReinEusk2 87. No, hortxe dun / urde (puta sara) ahardia, / larria idokiko dinak / mando mula biharra. PierKat 50.
    azpisarrerakoSense-2.2
    "(BN-lab), melindroso" A.
    azpisarrera-3
    URDE AKETZ. "Urde akhetza, akhetxa [...], verrat" H (s.v. urdea).
    Muthil gazte bati zango aztaletik ausiki bat izigarria egin dio Hiriburun urde aketz gaixto batek. Eskual 14-2-1913 (ap. DRA s.v. aketz).
    azpisarrera-4
    URDE APOTE (H (G), s.v. urdea). Verraco.
    azpisarrera-5
    URDE AR. Cerdo macho. "Aprarius, [...] urdeharrari dagokana" Urt II 214.
    azpisarrera-6
    URDE-ARAN (H, s.v. arana). Variedad de ciruela.
    azpisarrera-7
    URDE-HARAT. "(Hb), exclamation de ceux qui travaillent à des besognes malpropres, repoussantes" Lh.
    azpisarrera-8
    URDE-BARRU. Menudo, tripa de cerdo.
    Gaxtoak daude uzen geiago urde barruak baño. "Más nombres que el dentro del puerco tiene el perverso" . RS 414.
    azpisarrera-9
    URDE BASA (H). Jabalí.
    azpisarrera-10
    URDE-BELARRI. a) "Pestorejo de puerco, urda belarria" Lcc. b) Oreja de cerdo.
    Sakelako mokanesak harturik, edo arropa kantail batekin, eginen ginituen urde beharriak bezalako batzu. Elsb Fram 167.
    azpisarrera-11
    URDE-FESTA. Matanza del cerdo.
    Bazakien ere urde-besta etzuela deusetan huts-egin nahi. Leon GH 1927, 21.
    azpisarrera-12
    URDE-GANTZ. "(Hb), graisse de porc" Lh.
    azpisarrera-13
    URDE-GOROTZ. "Laissées, urde-korotz" T-L.
    azpisarrera-14
    URDE-HILTZAILE. Matarife de cerdos.
    Bortz orenetako berantenik han ziren urde hiltzalea eta atxikitzaleak. Leon GH 1927, 20s. Joanes urde hiltzalea. Larre ArtzainE 100.
    azpisarrera-15
    URDE-HILTZE. Matanza del cerdo.
    Etxe batzuetan besta eginen zuten urde hiltzean. Larre ArtzainE 101.
    azpisarrera-16
    URDE-JAN. Comida para cerdos.
    Urdeak urde jana behar du. StPierre 32.
    azpisarrera-17
    URDE-KUNDE (H, s.v. urdea). Cerdo (especie).
    Urde kundia animale satsu bat baita. AR 335.
    azpisarrera-18
    URDE-MULTZO. Piara de cerdos.
    Bazen hetarik aski urrun urde mulzo handi bat bazkatzen ari zirenak. TB Mt 8, 30 (Lç urdalde ).
    azpisarrera-19
    URDE-MUTUR. v. urdamutur.
    azpisarrera-20
    URDE-ONGARRI. Abono a base de excrementos de cerdo.
    Zaldi eta urde ongarriak lazter berotzen dira. Dv Lab 173.
    azpisarrera-21
    URDE ORDOTS (S ap. Lrq; Gèze, Foix ap. Lh). "Verrat" Gèze. "Urde-ordots, porc mâle" Lrq (s.v. ahardi).
    azpisarrera-22
    URDE-PORTU. Corral de cerdos.
    Laborariak arrengura ziren aspaldi, munduko urdeportu hitsena ginuela. Herr 12-12-1957, 2.
    azpisarrera-23
    URDE-SALDO. Piara de cerdos.
    Ba-zen, hetarik ez hürrün, urde saldo handi bat alha. Ip Mt 8, 30 (Lç urdalde).
    azpisarrera-24
    URDE-SARE. "(S; Foix), panne du porc" Lh.
    azpisarrera-25
    URDE TONTORROBILO (BN-baig ap. A). v. URDE XIN.
    azpisarrera-26
    URDE-TROPA. Piara de cerdos.
    Hantik haratxago bazen urde tropa handi bat yaten ari zirenak. SalabBN Mt 8, 30 (Lç urdalde).
    azpisarrera-27
    URDE XIN (BN-mix ap. A). "Cierta variedad de cerdos que tienen patas y pescuezo corto" A.
    azpisarrera-28
    URDEZKO. Sucio, impuro.
    Bertzeak lizundurik, galdurik, usteldurik bere urdezko maitarasunetan. SP Phil 67 (He 69 atsegiñ brutal, Echve Dev 89 gusto zikin).
    azpisarrera-29
    URDE-ZORRI. "Asellus, urdezórria, basazórria" Urt II 401 (interpr?).

    urde

    urde
    << ur 0 / 0 urratu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper