OEH - Bilaketa

445 emaitza ebaki bilaketarentzat

Sarrera buruan (29)


Sarrera osoan (416)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
erauzi.
tradizioa
Tr. Los autores septentrionales usan generalmente erauzi (con erautze como sust. vbal. en Leiçarraga); Etcheberri de Ziburu emplea irauzi, irautzi y erautzi (un sólo ej., en Eliç 43); encontramos además erautzi en J.B. Etcheberry. Al Sur, además de la forma irauzi que aparece ya en Mendiburu, hallamos tbn. erauzi en textos del s. XX (generalmente posteriores a 1930); erautzi es usado por F. Irigaray y Erkiaga, irautzi por Zaitegi e irauzitu por J.J. Kortazar. En DFrec hay 13 ejs. de erauzi, meridionales.
sense-1
1. (AN ap. A ; Lar Sup, H), irauzi (SP, Lar, ), irauzitu.
Arrancar, quitar; separar de. " Iraustea. Atheak irausi zituen (EZ) [sic, por irauzi]" SP. "Desmontar la artillería, sutunpak irauzi " Lar. "Arrancar, desquiciar" Lar Sup. "Desquiciar" Lar, . v. 2 irazi. Tr. Documentado desde Leiçarraga, se encuentra tbn. en Etcheberri de Ziburu, Haramburu, Axular y Etcheberri de Sara; no hay ejs. posteriores a éste hasta el s. XX, generalmente al Sur.
Prokonsula fedetik erauzi nahiz. Lç Act 13, 8 (He gibelatu, TB itzurarazi, Dv gibelarazi). Eta kobrezko atheak / gondetarik irauzi. EZ Noel 98. Zure miserikordiaren esperanzatik erauzi nahi nindukete. Harb 255. Amodio desordenatuak [...] amorio natural haur [...] batzuetan erroetarik erauzten eta atheratzen baitu. Ax 354 (V 234). Ustez iñork etzuela irauziko mundu guztiak zekarren beren uztarri gogorra. Lh EEs 1915, 234. Orduko miagizonak burni gordiñ edo latza jalkitzeko aitzkiñ asko gogorrik etzeukatelako, lenbizi burni-beta ikatz-suakiñ bigundu-ta erauzten eta puxkatzen zuten. Lh Yol 6. Jainkoak guregana etortzeko asmoa erauzi dezaion. A Ardi 28. Beien errapetik zekorrak erauzi zitun. Or Mi 47. Edozein landare errotik erauziko da. Ir YKBiz 226. Ea, erauz-azu paltoa lehenik. Lf Murtuts 39 (v. erantzi). Bere atzaparrez bere begi biak erauzita. Zait Sof 162. Eta beste jendeek harengandik erauziko balute? Mde HaurB 103. Gau artan erauziko (arrancar) ziola bizia. Etxde JJ 152. Erauzi zidaten saietsetik nere oe-laguna. Or Aitork 150. Gabontzaren txeke-txortatik erauzirik, txeke berdeska bat bete dau. Erkiag BatB 162. Zenbait eskena bizien artetik bizibizirik erauziak diruditenak. Ibiñ Virgil 51. Santsonek irauzitako eliza-aundiaren ate aietako bat. Berron Kijote 196. Denbora iheskorrak erauzi du gure artetik [Orixe]. MIH 259.
azpiadiera-1.1
Sara [...] bi aldiz izan baitzen erauzia [= 'arrancada de su marido'?], batean Ejiptoko Errege Pharaonez.ES 155.
azpiadiera-1.2
Borondatiaren kontra kendu edo irauzitu ziotelako Juduak Jesusen eriotzako sentenzia. Kortazar Serm 242.
azpiadiera-1.3
(Dv, A).
(Intrans.).Apartarse.
Egiazko bidetik aldaratzen eta erautzen baikara. Ins A, 3v. Apostolutasuneko porzionea, zeinetarik erauzi izan baita Iudas. "Détourné" . Act 1, 25 (Dv traduce "rejeté" y A "prevaricado").
sense-2
2. (SP, Gèze, Dv, H), irauzi (G, AN ap. A ; SP, Dv, H).
Sacar de sus casillas, alterar; (precedido a menudo de adimendutik, -duz, burutik, etc.) enloquecer. " Adimendutik erauztea " SP. " Adimendutik kanpora irauziak " Ib. " Kolerak erauzirik dago, forcené de colère" Ib. " Buru erauzia, tête détraquéé" Dv. "Troubler" Gèze. "Desquiciar" A.
Adimenduz erautzen bagara. 2 Cor 5, 13 (Bibl zoro izan ). Denbora luzez enkantamenduz adimendutarik erauzi baitzituen. Act 8, 11 (TB itsutu, IBk zoratuta). Bere ganik irautzten du miñ-bera doloreak. EZ Man I 100. O guztiz adimendutik kanpora irauziak! Ib. 114. [Kolerak] nehor itsutzen, zoratzen, liluratzen eta adimendutik erauzten badu. Ax 285 (V 190). Kolerak erauzirik dagoen hark bere buruari egiten derautzan kaltez. Ib. 309s (V 206). Emazte ezkondua eztu deusek ere hala giharran ukitzen, krozkan erauzten eta ez bere tentutik eta pazientziatik atheratzen. Ib. 358 (V 237). Burutik irauzia zaude. Mb OtGai I 115. Burutik irauzia zebillelako goganber-sospetxan. Mb IArg II 271. Horrek Birjinia ederreskhundez bere baitharik erauzi bezala zuen. "Ravit" . Birjin 427. Bere urratsetik nola nai aldatzen ez delakotz da eta ez nolanai kroskan erauzten ere. FIr 142 (cf. 153: "kroskan erauzten, saliendo de sus casillas"). Hainbertzetaraino baitzagon loriatua, gogoz-erautzia, Andre Dena Mariaren aitzinean. Etcheb Zeruari 17 (ap. DRA).
sense-3
3. (Gèze, A).
Trastocar. "Renverser" Gèze.
Nahi dute erauzi Kristen Ebanjelioa. "Renverser" . Gal 1, 7 (He, Ol, IBk e IBe irauli, Bibl uzkali). Iustiziaren polizia eta ordenanza guzia erauzirik. Ins G, 8r.
azpiadiera-3.1
(SP, Lar, H).
Revolucionar, hacer rebelarse. " Zuen arimak erauziz (Act 11, 24)" SP. "Conturbar [...] erauzi " Lar. "Soulever, entraîner à une revolte" H.
Altxa zedin [...] eta erauz zezan populu handi bere ondoan. Act 5, 37. Zenbeit proposez trublatu ukhan zaituztela, zuen arimak erauziz. Ib. 15,24.
sense-4
4. (O-SP 227, SP, Lar, H, A), irauzi. Levantar (testimonio). "Falseria norbaiti erautstea [sic, por erauzt-]" SP. "Testimonio falsu erauztea, porter faux témoignage" O-SP 227 (en Azkue s.v. eraustu). "Levantar algún testimonio" Lar.
Nehori falseriarik erauz eztiazogula. Mat 8. Eta aizen falseria irauztera beldurti. EZ Man I 12 (Ub 171 irauztera). Nihori baiak eta iuiamendu arinak erauztea. Harb 160. Falso testimoniorik ez erauztea. Ax 516 (V 332). Erauzten <-st-> zaikun falseriaren mesprezatzea. SP Phil 223.
sense-5
5. (L, S ap. A; Gèze), irauzi, erautzi. Deshacer, destruir. "Arruinar" A.
Hiriak erauzi eta hondatzerainokoak. "Ruiner" . Dv Dial 121 (Ip eraüzi; It lurreratu, Ur triskau). Bere haizkorarekin hil hotza erauzten. Hb Esk 37. Santa Helenak eraiki Eliza erauzirik izan zen. Ip Hil 136s. Odol-kate aik, aingerutxoa, / Denak irauzi bitarte. Iñarra Ezale 1898, 201a. Lurjabeen sistema guduketa politikoaren bidez erauztekotz. Mde Pr 241. Irudia [...] erautzi, urratu ta ezabatu egin eban. Erkiag Arran 178. Ikustaldi beldurgarri onek erabat irauzi zuan Santxo Panzaren kemena. "Remató" . Berron Kijote 209.
sense-6
6. irauzi (G-to ap. A), irautzi. Derribar.
Uzkail traba guziak; poxeluak lurrerat erauz. Dv LEd 213. Erauzi da nire bizitzaren zugatza. Or Mi 149. Burnizko atea orpoetatik okertu, irautzi ta barnera egin zun. Zait Sof 93. Ekin zioten Santxori eta erauzi zuten lurrera. Berron Kijote 102. An irauzten ditu ankaz gora. Ib. 125.
sense-7
7. (B, S), irauzi (G-to) Ref.: A (erauzi, irauzi); Lrq (erauz) .
Hacer saltar.
Diano bihotzak bere indar güziaz odola igaranerazi nahiz, da erauzten. (Interpr?). Egiat 249. Buru kasko ezurraren erdirat juan zen eta muñak alde guzietara erautzi. FIr 141. Itxaso Gorriaren ura aien gañera erauzirik. Ol Deut 11, 4 (Ker jaurti).
azpiadiera-7.1
Disparar, lanzar, arrojar. Cf. A: "Irauzi [...] (G-to), disparar cepos, trampas, y por extensión pudiera decirse hablando de tiros".
Ukaldi erdiragarri bana elkarri irauzteko einean. Or RIEV 1929, 6. Eskuiko begiak gaitzeratzen bazaitu, atera ta zuregandik erauzazu. 'Proiice' . Ol Mt 5, 29 (Lç iraitzak, He y Dv arthik-). Ogi-mami bildu bat kazkora irauzi nai litxiokek. Ldi IL 17. Ukaldi ori, berriz, nire buruaren aurka iñork ez zidan bere kabuz irautzi, neronek neronez baño. Zait Sof 94s. Eskopetak bezela zai zeuden ogei ao batera irauzi ziran. Ugalde Iltz 34. Zure eskuak [...] ebaki ta zuregandik erauzi. MAtx Gazt 48.
sense-8
8. (L; VocBN, Dv, H), erautzi (G-to, AN-gip, BN-baig), irauzi (AN-larr), eautzi (BN-baig) Ref.: A (erauzi, erautzi); Asp Leiz (irauzi); Satr VocP (eautzi) .
"Abattre des fruits du haut d'un arbre" VocBN . " Zoazte gaztainen erauztera " Dv. "Varear árboles" , "despojar de frutos un árbol" A.
Erauzten ditio igaliak oro. Or Mi 3.
azpiadiera-8.1
(B), erautzi (G, B, BN), irautzi (AN-5vill) Ref.: A (erautzi); Gte Erd 96 .
Desgranar (alubias, maíz, etc.). " Artoa irauzten ari da (AN-5vill)" Gte Erd 96.
sense-9
9. Expulsar.
Txerren erauzteko. A Ardi 117. Satanek nola erauzi dezake Satan? Ir YKBiz 161.
azpiadiera-9.1
Ez dut nere baitarik nik Arbona utzi: / Donibane huntarat aitak nau erautzi.Canc. pop. in Lf ELit 79.
sense-10
10. irauzi (G-to ap. A; Lar), irauztu (Lar). "Reventar la postema" Lar. "Sajar úlceras" A.
sense-11
11. irauzi (G-to ap. A; Lar). "Apalancar [...] balenkaz [...] irauzi" Lar. "Irauzi (G-to), levantar tierra con layas" A.
Lurra koloka ibilltzen da, edo kordokatzen ta banbaleatzen da irauzirik. Kortazar Serm 7.
sense-12
12. irauzi. Gastar.
Irabazi ala, irauzi (gastatu). (G-goi). EZBB II 23.
sense-13
13. (Lar), erauzitu (Lar) .
(Participio en función de adj.). "Tonto" , "insensato" Lar. Cf. supra (2).
erauzi
<< 1 erausi 0 / 0 1 erdi >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper