OEH - Bilaketa
28 emaitza dardaratu bilaketarentzat
goiburua
zimendu.
tradizioa
Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde los primeros textos. La forma general es zimendu. Hay zimentu en CrIc (24), Olaechea, msOñ, fray Bartolomé (Ic I 33), Astarloa, Iturzaeta e Insausti, y, junto al gral. zimendu, en Moguel, Añibarro y Uriarte; zimientu en fJZ y zimendo en Xenpelar. Las formas septentrionales ziment y zimenta aparecen en un artículo de Herria, en Etchebarne y en Larre, siempre en la acepción de 'cemento' (en la de 'cimiento, fundamento', los dos autores citados usan zimendu ). En DFrec hay 6 ejs. de zimendu y 1 de zimentu.
sense-1
1.
(gral.; SP, Urt IV 30, Ht VocGr , Lar, Añ, Arch VocGr , H),
zimentu (V-gip, G-azp, B; Lcc),
zimientu,
zimendo
Ref.:
A (zimendu, zimentu); Iz ArOñ (simentu); Izeta BHizt2 (zimentu); Elexp Berg (zimentu); ZestErret (zimentu)
.
Cimiento, fundamento (sentidos prop. y fig.). " Etxe unek zimentu onak tu " Izeta BHizt2. "Zimentuak mobiduta i dauzka etxiak" Elexp Berg. Cf. GoiBur 299 (1741): "Que el rematante de estas obras tenga obligación de pasar por la zimenda". En AxN se explica brankan (261) por zimenduan. .
Jautsirik dago, zure alabea da orren zimienturik onaena. fJZ 98s. Nola lanak zimendutik behar baitu hasi, eta gure salbamenduko obraren zimendua baita Doktrina Kristiana. Mat XI. Humildadea baita ondasunen eta obra onen zimendua. Ber Trat 39v. Iauna, zuk egin zinituen lurraren zimenduak. Harb 345. Bizio guztien eta pensu gaixto guztien zimendu, ithurburu eta maestru bezala da alfertasuna. Ax 42 (V 26). Mendi sainduetan dira / zeruko zimenduak. Hm 56. Fintka zatzue liburuetako zimenduak. ES 188. Hiriko murraillak bazituen hamabi zimendu. He Apoc 21, 14 (TB, Ur (G), Echn zimendu; Lç fundament, Ip egarzola, Ur (V) zimentarri, Ol oñarri, Ker oiñarri, BiblE oinarri). Zimenduban hiru beso. (1749). SenperEus 37. Ejerzizioen zimendu edo zure salbazioaren gañeko ejenploa. Cb Eg II 156. Fedea da geure Erlijiñoaen eta salbaziñoaen fundamentu ta zimentu prinzipala. Oe 32. Bide untan afianzatu bear dute gure oñek zimendu firme bat bezala. BaztSerm1 245. Etxe baten zimendiaren untsa eiteko, lehena, lurra untsa ideki beharzi lur arhiña. AR 263. Baizikan zimentubak uts emunik jausiko da infernubaren ondarrera. msOñ 79r. Etxiaren zimenduba egin da ondarraren ganian. Mg CO 276 (CC 185 zimentu). Obra zimendurik gábe fálsuan edo usgúne duéla parétean, urratu ta eroriko dá. LE Urt ms. 86r. Alpertasuna da gero guztien itur-burua, zimendua ta ama. Añ GGero 33 (257 zimentu). Birtute miragarri au da beste birtute guzien zimendua, eta sustraia. Gco I 27. Gura dot neure esan, eta uste guztijak egon deitezan egijaren pilar, eta zimentu sendo onen siniskerien beian. Astar II 292. Susta dezagun gure fedea misterio hunen gainean, zeina baita gure Erlixionearen zimendua. Jaur 157. Lurrikara batek etxe guzia zimenduetaraño dardaratu zuen. Lard 512. Uriko moralliaren zimendubak arri balijotsu guztijaz apaindubak. Ur Apoc (V) 21, 19 (He, TB, Ur (G) zimendu; Lç fundament, Dv asentu, Ip egarzola, Ol esi-azpi, Ker arresi-azpi, BiblE oinarri). Erakutsiko deutsubet neure eretxijaren sustrai ta zimentuba. "En qué se funda" (1866). BBatzarN 235. Jauregia zimenduetaraino khordokatua da. Laph 23. Erlijio-modu bat zimenduetatik jaikiazi ta zutitzea. Aran SIgn 106. Etxien, eskolaren eta inguruko harrasien zimenduetarik beretarik deusik ez zen gelditu. Prop 1876-77, 12. Etxia mugitzen du zimendo ta guzi. Xe 254. [Mirakuiluak] dire erlijionearen zimendu hazkarrenetarik. Lap 35 (V 20). Azkenekotz zimenduak urratzen ditu; eta [...] hain tieso zen etxe hazkarra lurrerat tipustapan erortzen da! Arb Igand 46. Zer zimendu dauka gizonaren esperantzak? Ag Serm 136.
( s. XX) Abelaztiaren erroko ekintzak edo industrijak [...] oñarri edo zimentu ona euki dagijen. ForuAB 89. Orduntxe jartzen zittuan Jesusek Eleizaren oñarriak edo zimenduak. Inza Azalp 88. Urthe baten buruko tenplo berriaren zimenduak eginak ziren. Zerb IxtS 72. Orain erriak darabillen euskera, bere erderatiko itz eta guzti, ar dezagun zimendutzat. NEtx Nola 6. Aul xamarra zan oea ta zimenduak ez ain sendoak. Berron Kijote 180. Nik ezagutu nituan etxe txiki baten zimenduak. JAzpiroz 71. Nola jausiak izaten diran / etxe zimendu gabeak. Ayesta 96. Eliza-lekuaren zimendu prestatze horietan. Larre ArtzainE 164. Formakuntza orokor baten zimenduak. Ib. 117. Uste dugu kritikorik onenak ere baduela, izan, zimendu sendoen premia. MEIG IV 75. Urkixo azkenik, euskal filologiari zimendu sendoak eman zizkiona Euskal herrian. MEIG VII 61. Teilaturik gabe etxe barrena eta zimenduak berak ere usteldu egiten dira azkenean. MEIG VIII 92.
v. tbn. EZ Eliç 274. SP Phil 300s. Gç 48. Ch III 27, 3. Lg I 251. CatLan 65 (-dü). Ub 111. Monho 106. AA III 262. Dh 132. JJMg BasEsc 77. Echag 50. Hb Esk 131. Bordel 108. EE 1884b, 79. Bv AsL 66. Zby RIEV 1908, 603. Jnn SBi 170. Elsb Fram 105. A Ardi 104. Etcham 123. Etxde AlosT 106. Munita 149. Gazt MusIx 123. Ardoy SFran 112. Xa Odol 273. Zimentu: Ur BulaAl 31. Itz Azald 184. Insausti 228.
Cimiento, fundamento (sentidos prop. y fig.). " Etxe unek zimentu onak tu " Izeta BHizt2. "Zimentuak mobiduta i dauzka etxiak" Elexp Berg. Cf. GoiBur 299 (1741): "Que el rematante de estas obras tenga obligación de pasar por la zimenda". En AxN se explica brankan (261) por zimenduan. .
Jautsirik dago, zure alabea da orren zimienturik onaena. fJZ 98s. Nola lanak zimendutik behar baitu hasi, eta gure salbamenduko obraren zimendua baita Doktrina Kristiana. Mat XI. Humildadea baita ondasunen eta obra onen zimendua. Ber Trat 39v. Iauna, zuk egin zinituen lurraren zimenduak. Harb 345. Bizio guztien eta pensu gaixto guztien zimendu, ithurburu eta maestru bezala da alfertasuna. Ax 42 (V 26). Mendi sainduetan dira / zeruko zimenduak. Hm 56. Fintka zatzue liburuetako zimenduak. ES 188. Hiriko murraillak bazituen hamabi zimendu. He Apoc 21, 14 (TB, Ur (G), Echn zimendu; Lç fundament, Ip egarzola, Ur (V) zimentarri, Ol oñarri, Ker oiñarri, BiblE oinarri). Zimenduban hiru beso. (1749). SenperEus 37. Ejerzizioen zimendu edo zure salbazioaren gañeko ejenploa. Cb Eg II 156. Fedea da geure Erlijiñoaen eta salbaziñoaen fundamentu ta zimentu prinzipala. Oe 32. Bide untan afianzatu bear dute gure oñek zimendu firme bat bezala. BaztSerm1 245. Etxe baten zimendiaren untsa eiteko, lehena, lurra untsa ideki beharzi lur arhiña. AR 263. Baizikan zimentubak uts emunik jausiko da infernubaren ondarrera. msOñ 79r. Etxiaren zimenduba egin da ondarraren ganian. Mg CO 276 (CC 185 zimentu). Obra zimendurik gábe fálsuan edo usgúne duéla parétean, urratu ta eroriko dá. LE Urt ms. 86r. Alpertasuna da gero guztien itur-burua, zimendua ta ama. Añ GGero 33 (257 zimentu). Birtute miragarri au da beste birtute guzien zimendua, eta sustraia. Gco I 27. Gura dot neure esan, eta uste guztijak egon deitezan egijaren pilar, eta zimentu sendo onen siniskerien beian. Astar II 292. Susta dezagun gure fedea misterio hunen gainean, zeina baita gure Erlixionearen zimendua. Jaur 157. Lurrikara batek etxe guzia zimenduetaraño dardaratu zuen. Lard 512. Uriko moralliaren zimendubak arri balijotsu guztijaz apaindubak. Ur Apoc (V) 21, 19 (He, TB, Ur (G) zimendu; Lç fundament, Dv asentu, Ip egarzola, Ol esi-azpi, Ker arresi-azpi, BiblE oinarri). Erakutsiko deutsubet neure eretxijaren sustrai ta zimentuba. "En qué se funda" (1866). BBatzarN 235. Jauregia zimenduetaraino khordokatua da. Laph 23. Erlijio-modu bat zimenduetatik jaikiazi ta zutitzea. Aran SIgn 106. Etxien, eskolaren eta inguruko harrasien zimenduetarik beretarik deusik ez zen gelditu. Prop 1876-77, 12. Etxia mugitzen du zimendo ta guzi. Xe 254. [Mirakuiluak] dire erlijionearen zimendu hazkarrenetarik. Lap 35 (V 20). Azkenekotz zimenduak urratzen ditu; eta [...] hain tieso zen etxe hazkarra lurrerat tipustapan erortzen da! Arb Igand 46. Zer zimendu dauka gizonaren esperantzak? Ag Serm 136.
( s. XX) Abelaztiaren erroko ekintzak edo industrijak [...] oñarri edo zimentu ona euki dagijen. ForuAB 89. Orduntxe jartzen zittuan Jesusek Eleizaren oñarriak edo zimenduak. Inza Azalp 88. Urthe baten buruko tenplo berriaren zimenduak eginak ziren. Zerb IxtS 72. Orain erriak darabillen euskera, bere erderatiko itz eta guzti, ar dezagun zimendutzat. NEtx Nola 6. Aul xamarra zan oea ta zimenduak ez ain sendoak. Berron Kijote 180. Nik ezagutu nituan etxe txiki baten zimenduak. JAzpiroz 71. Nola jausiak izaten diran / etxe zimendu gabeak. Ayesta 96. Eliza-lekuaren zimendu prestatze horietan. Larre ArtzainE 164. Formakuntza orokor baten zimenduak. Ib. 117. Uste dugu kritikorik onenak ere baduela, izan, zimendu sendoen premia. MEIG IV 75. Urkixo azkenik, euskal filologiari zimendu sendoak eman zizkiona Euskal herrian. MEIG VII 61. Teilaturik gabe etxe barrena eta zimenduak berak ere usteldu egiten dira azkenean. MEIG VIII 92.
v. tbn. EZ Eliç 274. SP Phil 300s. Gç 48. Ch III 27, 3. Lg I 251. CatLan 65 (-dü). Ub 111. Monho 106. AA III 262. Dh 132. JJMg BasEsc 77. Echag 50. Hb Esk 131. Bordel 108. EE 1884b, 79. Bv AsL 66. Zby RIEV 1908, 603. Jnn SBi 170. Elsb Fram 105. A Ardi 104. Etcham 123. Etxde AlosT 106. Munita 149. Gazt MusIx 123. Ardoy SFran 112. Xa Odol 273. Zimentu: Ur BulaAl 31. Itz Azald 184. Insausti 228.
azpiadiera-1.1
Fundamento, razón de ser.
"
Berri horrek zimendurik eztu, cette nouvelle n'a pas de fondement"
H.
Erhoak dire, zeren eztute ez zimendurik, ez arrazoinik. SP Phil 288 (He 288 asentu). Oneek gogoraturik ta begiraturik esperanza, itxaromen, itxadote au utsak, zoroak, zimendu ta errazoi bageak larga dagizuzan. Añ GGero 108. Gure erranek zer zimendu dute? Hb Egia 56. Ez naiz zimendurik gabe mintzo hoin trebeki. Ib. 50. Au zimenduau askok / sartu dau buruan / esean iakenik ona / belarri-inguruan. Azc PB 332.
Erhoak dire, zeren eztute ez zimendurik, ez arrazoinik. SP Phil 288 (He 288 asentu). Oneek gogoraturik ta begiraturik esperanza, itxaromen, itxadote au utsak, zoroak, zimendu ta errazoi bageak larga dagizuzan. Añ GGero 108. Gure erranek zer zimendu dute? Hb Egia 56. Ez naiz zimendurik gabe mintzo hoin trebeki. Ib. 50. Au zimenduau askok / sartu dau buruan / esean iakenik ona / belarri-inguruan. Azc PB 332.
sense-2
2.
Cera.
"Cirage (dans quelques localités du Labourd)"
H, que cita a Hiribarren.
"
Zapatak zimenduz dirdiran, les souliers brillants de cirage"
Lh.
Andren gisa yosizko soin amarantekin, / brodekin hertsitarik zimenduz dirdiran, / erreginak iduri bere aphainduran. Hb Esk 181.
Andren gisa yosizko soin amarantekin, / brodekin hertsitarik zimenduz dirdiran, / erreginak iduri bere aphainduran. Hb Esk 181.
sense-3
3.
(Dv, H),
zimenta.
"Ciment"
Dv.
"
Zimenduz egina, construit, bâti avec du ciment"
H.
Zimentaz eginikako geriza ederretan.
Zerb Gerlan 64.
Zimentez betherik zen kamiu batek tokatü dü beribila. Herr 26-2-1959, 3. Han metatzen gisu, zimenta, brika eta teila. Etchebarne 93.
Zimentez betherik zen kamiu batek tokatü dü beribila. Herr 26-2-1959, 3. Han metatzen gisu, zimenta, brika eta teila. Etchebarne 93.
azpisarrera-1
ZIMENDUAK ATERA (V-gip; H),
ZIMENDUAK HARTU (V-gip).
Ref.: Elexp Berg (zimentu). "Zimenduak atheratzea, (sortir) jeter les fondements" H. "Zimentuak etara edo artu, construir los cimientos" Elexp Berg.
Iduritu zitzautalarik askitsu harri ba nuela, hasten naiz zimenduen ateratzen. Etchebarne 93. Ar zak peon bat, eta baztar auetatik arria bildu. Zimenduak atera. JAzpiroz 206.
Iduritu zitzautalarik askitsu harri ba nuela, hasten naiz zimenduen ateratzen. Etchebarne 93. Ar zak peon bat, eta baztar auetatik arria bildu. Zimenduak atera. JAzpiroz 206.
azpisarrera-2
ZIMENDUKO (Lar).
"Cimental, zimendukoa, ekiñondokoa" Lar.
azpisarrera-3
ZIMENDURIK.
Cimentado.
Baldin etxe bat arri atx gogorraren gañean irme zimendurik badago, eztaroe axeak, urjolak, ekatxak. Añ MisE 103s.
Baldin etxe bat arri atx gogorraren gañean irme zimendurik badago, eztaroe axeak, urjolak, ekatxak. Añ MisE 103s.
azpisarrera-4
ZIMENDUZKO.
a)
De cimiento.
Elementa gero sinple lekhu beherekoan / su, aire, itsaso eta lehor zimenduzkoan. EZ Man I 79.
b)
Fundamental.
Zimendüzko yakintarzün behin ere begietarik galdü behar ezten bat hau da, hezedüra dela ber kalte egile gaxtoena. "Fondamental". Arch Gram 120s. Istudio zimenduzkoenen osagailu bazituen semenarioko formakuntzak. Larre ArtzainE 158.
c)
De cemento.
Gizon frango galdu ginuela funts handirik gabe eta debalde, zimentazko geriza heieri buruz. Zerb Gerlan 66. Hor dago sainduaren zimentezko itxura haundia [...] bastizaren erdian ezarria. Larre ArtzainE 123.
Elementa gero sinple lekhu beherekoan / su, aire, itsaso eta lehor zimenduzkoan. EZ Man I 79.
Zimendüzko yakintarzün behin ere begietarik galdü behar ezten bat hau da, hezedüra dela ber kalte egile gaxtoena. "Fondamental". Arch Gram 120s. Istudio zimenduzkoenen osagailu bazituen semenarioko formakuntzak. Larre ArtzainE 158.
Gizon frango galdu ginuela funts handirik gabe eta debalde, zimentazko geriza heieri buruz. Zerb Gerlan 66. Hor dago sainduaren zimentezko itxura haundia [...] bastizaren erdian ezarria. Larre ArtzainE 123.
azpisarrera-5
ZIMENDU-ZULO.
"Alizaza, alizaque, voces anticuadas, zanja para echar cimiento, zimendu zuloa, zimendua ezartzeko lezoia, erretena" Lar.
zimendu
-
zimendu. Tr. Documentado tanto al Norte ...
-
1. (gral.; SP, Urt IV 30, Ht VocGr , Lar...
-
Fundamento, razón de ser. " Berri horre...
-
2. Cera. "Cirage (dans quelques localit...
-
3. (Dv, H), zimenta. "Ciment" Dv. " Zime...
-
ZIMENDUAK ATERA (V-gip; H), ZIMENDUAK HA...
-
ZIMENDUKO (Lar). "Cimental, zimendukoa, ...
-
ZIMENDURIK. Cimentado. Baldin etxe bat a...
-
ZIMENDUZKO. a) De cimiento. Elementa ger...
-
ZIMENDU-ZULO. "Alizaza, alizaque, voces ...
<< zimeldu 0 / 0 zorrotz >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
