Harremana

    OEH - Bilaketa

    182 emaitza damurik bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    sentimendu.
    tradizioa
    Tr. La forma propia de la tradición meridional es sentimentu, aunque hay sentimendu en Larramendi, J.I. Arana, Beovide y Txillardegi (en los dos últimos junto a sentimentu ). La forma sentimendu, propia de la tradición labortana, es la más empleada al Norte. Sendimendu, que se documenta por primera vez en Leiçarraga, se encuentra por lo general en textos bajo-navarros; en el s. XX se hace casi gral. en la literatura septentrional. Los escritores suletinos emplean gralmte. sendimentü, aunque hay algún ej. de sentimentü (AstLas 22, UskLiB 112), y de sendimendü (CatS 106). Hay además seindimendu en CatLan (cf. seindimendugabe en AR ). En DFrec hay 26 ejs. de sentimendu y 9 de sentimentu, todos ellos meridionales.
    sense-1
    1. (SP, H), sentimentu (V-gip, G-azp-goi, AN-gip), sendimendu (Ht VocGr 422, Dv, H), sendimentu (S), seindimendu ( VocBN ) Ref.: Lrq ( sendit ); Elexp Berg ( sentimentu ); Gte Erd 5 .
     Sentimiento (espiritual, emocional). "Sentiment" SP. " Bere sentimentu guztiakin esan zotsan " Elexp Berg. " Bere sentimentua azaldu zun (G-azp-goi, AN-gip)" Gte Erd 5. Tr. Hasta mediados del s. XIX es escaso al Sur, especialmente entre los escritores vizcaínos.
    Behar da ezagut eta sendi dezagun gure miseriá eta paubreziá, gero sendimendu hunek enjendra dezan gutan desplazer bat. Lç Ins E 2v. Oninbatenaz adi nazazu, / badozu sentimenturik. Lazarraga A23, 1195r. Hau da solas sentimendu onaz bethea dena. EZ Man I 124. O arima noble baten eta andre digne baten sentimenduak! Harb 225. Hartu dituzketzun sentimendu onak eta afekzioneak. SP Phil 110. Su sainduak errerik utzkik / munduko sendimenduak. Gç 103. Bazkoren tenpora güzia zer sendimentütan igaran behar dügü? Bp II 58. Zure ohean eman zaite urrikimenduzko sentimendu egiazkoetan. Ch I 20, 5. Herraren lehenbiziko gogoetak eta sentimenduak berehala khenzea. CatLav 179 (V 92). Sentimendu nobleak. He Gudu 64. Zureganako amuriuaren handitarzünak nihaurganako sendimentia gal erazi dizadan. Mst III 21, 3. Urguilleriazko eta bertzez gorago izan nahizko sentimendu guziak. Lg II 171. Zer seindimendürekin hartü behar da hur benedikatia? CatLan 122. Eskaldunen bihotzetan / diren sentimenduak. Monho 58 (98 sendimendu ). Nolako sentimentuak gere barruan eduki bear ditugun soberbiari eta arrotasunari lekurik ez emateko. Gco II 27. Ene bihotzeko sendimentien mihiz erakusteko. UskLiB 109. Miserikordiazko sendimendu horiek. Jaur 381. Sentimentu eder oezaz bete. Arr GB 3. [Zure biotzian] zer sentimendu zeguan orduan? Bv AsL 222 (37 sentimentu ). Hargatik bazen Anselaren bihotzean bertze sentimendu bat. Jnn SBi 76. Guretako dütüzün Amazko sendimentiak. Ip Hil 221.
    ( s. XX) Ez bakarrik izenez [katolikoa], bainan izaitez, urrats eta sendimendu on guziez. HU Aurp 189 (55 sentimendu ). Zer biotz eta sentimentu onak dituen! Ill Testim 11. Modu askotan ditu arduak / azaltzen sentimentuak. JanEd II 106. Taiu ona abestuteko, baña bijotzetiko sentimenturik ez. Altuna 36. Neskatxaren bihotzean sor ditazken sendimendurik ederrenez. JE Ber 77. Amodiozko sentimenduen ondotik, beldurrezko sentimenduak heldu dire. Larz ( in Zerb Azk 73 ). Bat bestearen sendimenduez segur gintian ordukotz. JEtchep 65. Bizitzaren laburtasuna: orra sentimendu bat beti-betikoa. Vill Jaink 110. Eginbidearen sentimendua. Ib. 98. Nikanor-en barruan alako sentimentu samurra sortu-erazoteko. Erkiag BatB 199. Euskaldunok orrelakoetan gere sentimentuak azaleratzen lotsatu egin oi gera. NEtx LBB 71. Sentimentu trixteak / badauzkat gaiñezka. Olea 254. Arek etzin bareak baño sentimentu geiago. Bera ta bere dirua itun aren Jaungoikoa. Ataño TxanKan 227. Bi sendimenduren artean zagon borrokan gure bihotza. Larre ArtzainE 19. Nolako sendimendu gazi-gozoz irakurri ditudan. MIH 211. Musikari bihotz-giro eta sentimenduak sor eta gogorazteko ahalmena kentzen badiogu. Ib. 156.
    v. tbn. Mat 184. Brtc 74. Mih 68. Iraultza 156. Dh 68. Gy 12. Lap 13 (V 8). Arb Igand 179. Mde Pr 174 (166 sendimendu). Txill Let 55 (136 sentimentu). Larz Senper 90. Sentimentu: Ag Ioan 109. Tx B II 141. SM Zirik 17. Arti Tobera 273. Onaind in Gazt MusIx 150. Basarri in Uzt LEG I 339. Sendimendu: CatLan 30. Iraultza 34. JesBih 420. MarIl 95. Bordel 124. Etcham 91. Lf in Zait Plat XIX. Mattin 57. Xa Odol 291. Sendimentu: Mercy 32. CatS 108. Ardoy SFran 298.
    sense-2
    2. Opinión, idea. Tr. Documentado exclusivamente en la tradición septentrional. Apenas hay ejs. del s. XX.
    Bada, perfekt garen guziók dugun sendimendu haur. Lç Phil 3, 15 (IBe pentsakera ). Ni seguratzen naiz zuezaz gure Iaunean, ezen eztuzuela berze sendimendurik ukhanen. Lç Gal 5, 10 (He sentimendu, TB sendimendu; Dv irakhasmen, Ker bururakizun, IBk iritzi, IBe eritzi ). Esparanza nuke zerbait sentimentu banukela non ezpaitut uste dela mudanzarik. CartEsp 452. Premia da batzutan utz dezagun gure sentimendua bake izaitea gatik. SP Imit I 9, 2 (Ch argi propio, Ol iritzi ). Hori da S. Thomasen eta Tolet kardinalaren sendimendia. Tt Arima 62. Lehenagoko eta oraiko auktorren sendimenduak. Mong 587. Baldiñ ezpadiote ukho egiten bere sentimendu propioari. Ch III 7, 3. Berzeren arrozoinetara eta sentimenduetara gogotik erorzea. CatLav 41 (V 28). Buruan gogorki hartzen badu bere sentimenduak buruzagienak baiño hobeak dituela. He Gudu 65. Hortarakotzat galdegin zioten bere sentimendua parabola hunen gainean. Lg II 230. Jakiteko zein sentimendu aphalak zintuen zure buruaz. Mih 29. Ni ere sendimendu hortako naiz. Elsb Fram 133. Horra umilki ene sendimendua. Lf Murtuts 16. Gure buruen argitzeko, sendimendu eta erabakien, astiz eta artaz pisatzeko. Larre ArtzainE 201.
    v. tbn. Sendimendu: Jaur 110. JesBih 426. Sendimentü: Mst I 9, 2. Xarlem 241.
    sense-3
    3. +sentimentu (Lar, Añ), sendimendu, sendimentu.
    Pena, dolor, pesar. "Sentimiento, pena" Lar, Añ. Tr. Documentado en textos meridionales y algunos septentrionales, en su mayoría anteriores al s. XVIII.
    Asi zan negar egiten, ain sentimentu andiaz eze, an eozen arzaiaegati izan ez baliz, ez zatean asko an ila. Lazarraga A, 1147v. Andre dena Mariaren zazpi sentimenduak. EZ Eliç 416. Iragaiten dituzten penagatik dute sentimendu, damu eta urriki. Ax 616 (V 396). Hain sentimendu handiak baitituzte, non hatsbeherapen, nigar, othoitz eta eskerminak aurtikhitzen baitituzte. SP Phil 474. Nihortaz ere etzuela erakutsi hanbat sentimendu nola Marco Brutoz. ES 164. Badira gizon eta emakume asko, ez errukirik, ez damurik, ez miñik, ez gitxien dan senmtimendurik deueenak Birjiña ikusigatik doloreen geiegiaz gañez eginik. Lar SermAzc 55. O zer lotsa, sentimentu ta pena. Cb Eg II 153s. Eztuka sendimenturik hartzen / oraiko gure erranez. AstLas 30. Aitak ez dau alango sentimenturik agertuten. Mg CO 65. Bildurra [...] zu sentimentuz betetearena. Añ LoraS 109. Bere gurasoen edo familiaren sentimentu andiarekin. Gco II 60. Sentimentuba artutia txaarto egiten deuskubeenian. JJMg BasEsc 183. Ez du txoriyak sentimentu geiago artzen, bere umeakin zeukan kabia [...] palta arkitzen duen denboran. Bil 157. Sendimenduiak airian eta bihotzetikan dolorez. ChantP 292. Karlistek artu dute / sentimendtu aundiya. KarlBB 435. Ura sentimentuba / nere biyotzian! Ud 102. Dot sentimentu andia. AB AmaE 3. Egun kuetan izan dela aski sendimentu. Mdg 140. O ze sentimentua / lengo etsekorentzat. EusJok II 115. Sentimentu aundi bat / artutzen diat nik. Tx B 80. Gogoratzen naz [...] neure aitaren etxetik urten nintzanean; ez dot uste, il nadinean be, sentimentu geiago izango dodanik. Onaind STeresa 36.
    v. tbn. Harb 68. Aran SIgn 70. Sentimentu: OA 143. Zuzaeta 80. Astar II 34. CatLlo 62. Arr GB 128. PE 58. Alz STFer 123.
    sense-4
    4. (Urt, H), sendimendu (H), sendimentu.
    Percepción a través de los sentidos. "Admonitio morbi, gaitzaren sentimendua " Urt I 206. "Sensibilité phys. Sentimendurik eztu, ezta higitzen ere " H. Tr. Documentado sólo en textos septentrionales.
    Bai hatsa laburtzen eta sentimendua galtzen [ohekoari] . EZ Man I 57. Sentimendurik ez banu hunelako tormenten! Ib. 100. [Zirkunzisionearen] orduko sentimendu handi hura gatik. Harb 291. Zeren sentimendua galduz gero, oinhazeak hillez gero, ezta sendagai, ezta sendakizun [zauria] . Ax 425 (V 275). Harri bati edo sentimendurik eztuen bertze gauza bati kolpeka darauntsanak. Ib. 297 (V 198). Bere lotik iratzar artino, hilak dira, sendimendu oro galdurik. Tt Onsa 79. Sentimendurik ez duten kreaturei. He Phil 115 (SP 113 sentimendugabeko ). Yelatua, gogortua, / sentimenduz gabetua. Gy 161. Kasik sendimendurik gabe galdatzen baitut zure eskua. Dv LEd 101. Lurreko gauzen sendimendua galtzen du. Laph 46. Sendimendua atxiki ukan dute luzaz, ezagutza halaber, bainan alderdi bat osoa ezin higi. JE Med 27. Sendimendua hiltzen dute lehenik [...]; gero ttutta bat sartzen dute. Ib. 62.
    azpiadiera-4.1
    Sentido corporal.
    Gure sendimendu guziak exerzita ditezen. Lç Ins F, 1v. Gorputzeko borz sentimenduak. Harb 24. Gure sendimentier ageri diren xuritarzüna, biribiltarzüna, handitarzüna. Bp I 69s. Gorputzeko sentimenduez gabeturik. Ch III 5, 6. Bost sendimentü horien bat banaka gütan ediren erazitzeko. Mst I 3, 1n. Zertako eman dazkigu Jainkoak sendimenduak eta bertze gainerako menbroak? CatLuz 27.
    v. tbn. EZ Man I 98.
    sense-5
    5. Queja. Cf. SENTIMENDU EGIN.
    Bethi ere pairatu zuen / dolorea animozki, / sekulan erakutsi gabe / sendimendurik flakoki. Gç 190. Zergatik etzan onen aotik / sentimenturik aditzen. Cb Bast 37. Sentimentuak dauzkat / alde askotara. Ud 156. Sentimentuak paratzen dizkat / eskarmentatu dediyan. Xe 189.
    azpisarrera-1
    SENTIMENDUAN.
    (Estar, etc.) pesaroso. v. SENTIMENDUTAN.
    Ordukuaz al zaure / sentimentuban? AzpPr 43. Utzi deiodan kontu triste auei. Neu jartzen naiz sentimentuan, danekin akordatzen jarrita. Albeniz 61.
    azpisarrera-2
    SENTIMENDU EGIN.
    Mostrar dolor, quejarse.
    Sekula gauza gutxiagaiti / ze begi sentimenturik. Lazarraga A14, 1182v. Abre batek ere min hartzen duenean egiten du sentimendu. Ax 616 (V 396). Deusez ere eztuzu hala ahalketuko zeure etsai gaizki egillea nola pairatzeaz, sentimendurik ez egiteaz. Ib. 297 (V 198).
    azpisarrerakoSense-2.1
    Iesu Kristo gure iaunak egin eban sentimentu andia pekatuakgatik. Cap (ed. 1893) 151.
    azpisarrera-3
    SENTIMENDUREKIN.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) Con sentimiento, emotivamente. ( Zeren Pater batek, sentimendurekin erranik, geiago balio du hainitz lasterka iraganek baino. SP Phil 93. Indazu othoi grazia sentimendurekin entzuteko meza hau. Dv LEd 1. Zer sendimenduakin abesten zituzten Eguberriko euskal kanta zaarrak. Izeta DirG 100. ).
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) Con pesar.
    Tenpra berian, aski sentimentureki, erraiten daud enazala trebe llober uskararen ikasaraztra. Mdg 121.
    azpisarrera-4
    SENTIMENDUTAN.
    Con pena, (estar, etc.) pesaroso.
    Lurreko onhasunak galzeak, haurrak hilzeak [...] nihor sentimendutan emaiten dute. Harb 191. Dira negarrez sentimentutan abiauten. AB AmaE 452. Ha, balakite han ni zer sentimendutan nagon hemen! Larz Iru 86.
    azpisarrera-5
    SENTIMENDUZ.
    azpisarrerakoSense-5.1
    a) Sufriendo, con pena.
    Zeugana gaude suspirioz, sentimentuz eta negarrez balle triste onetan. OA 8. Jauna ofenditurik / gaude sentimentuz. Ud 133. Neugaz batera danok urratu / sentimentuz soñekuak. AB AmaE 7.
    v. tbn. Sentimentuz: Iraz 5. Oe 9. CatB 12. CatUlz 4. Sendimenduz: CatLuz 4.
    azpisarrerakoSense-5.2
    b) De sentimiento, en lo que respecta al sentimiento.
    Irlandan egoitez zeuden Engelandarrak bai hizkuntzaz, bai ohituraz, bai sentimenduz osoro bertakoturik. Mde Pr 209.
    azpiadiera-2.1
    De opinión.
    Errekeritzen zaituztet bada, ene anaiak, Jesukristo gure Jaunaren izenean, molde berean mintza zaitezten guziak eta ez den zuen artean eskatimarik, aitzitik zareten bat egiñak gogoz eta sentimenduz. He 1 Cor 1, 10 (Lç adimendu batetan eta gogo batetan, Dv goo eta sinheste berekin ).
    azpisarrera-6
    SENTIMENDUZKO.
    azpisarrerakoSense-6.1
    a) Pesaroso.
    Ez dot joko euskeldun lirau sentimentuzko / otsakaz triste iñor jarteko ustez bada. AB AmaE 63s.
    azpisarrerakoSense-6.2
    b) Sentimental, referido a los sentimientos.
    Hautatze hori eragozten zuten sentimenduzko zioak. Mde Pr 204.

    sentimendu

    sentimendu
    << senbertu 0 / 0 suertatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper