Harremana

    OEH - Bilaketa

    1163 emaitza damu bilaketarentzat

    Sarrera buruan (41)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    eratxiki.
    tradizioa
    Tr. Documentado en autores septentrionales desde Leiçarraga; al Sur --además de en Lizarraga de Elcano y en textos guipuzcoanos de Uriarte-- se encuentra en algunos autores del s. XX. En cuanto a la distribución de variantes, eratxeki es usada por Leiçarraga, Pouvreau, Gasteluçar y Etcheberri de Sara, y por los meridionales Uriarte (BulaG 528), Iraizoz, F. y A. Irigaray y Erkiaga; eratxiki, documentado ya en CatLan, es desde esa época la forma más frecuente; iratxaki aparece en Etcheberri de Ziburu, Argaignarats, Urte (Ex 7, 23), Haraneder, Mihura, Baratciart y Monho; iratxeki en Axular, Pouvreau, Etcheberri de Sara (que tbn. usa en una ocasión --pág. 95-- iratseki ), Chourio, Haraneder, Larreguy, Uriarte (Lev 22, 14) e Iraizoz; iratxiki en Monho, Duhalde, Goyhetche, Duvoisin, Hiribarren, Joannateguy y Arbelbide. Los suletinos (ya desde Oihenart) usan eretxeki (hay ejs. de erretxeki al menos en UskLiB y CatS ); hemos encontrado además iretxeki en Haraneder e iritxiki (un sólo ej.) en Duvoisin. En Lizarraga de Elcano aparecen eratseki (Urt ap. A) y erakitxi; hay erakatxi en HerVal y en Xalbador. Iratxagi (Mih 2, frente a numerosos ejs. (29, etc.) de iratxaki ) se trata sin duda de una errata. En DFrec hay un ej. (sept.) de eratxiki y uno (mer.) de eratxeki . Hemos encontrado formas sintéticas en Hiriart-Urruty y Orixe.
    sense-1
    1. (AN, L, BN; Lar, VocBN , Dv), eratxeki (S; SP, Lar, Añ, H), eratseki (A, que cita a LE), eratxaki (Urt I 132, Añ→A (que copia -ts-)), eretxeki (Arch UFH (S), Gèze, A), eretxekitu (Arch UFH (S)), erretxeki, eretsiki (S), erakitxi (Aq 540 y 971 (AN) A), erakatxi, aratxeki, araxeki (Arch ap. DRA .), iratxaki (Urt I 132, Añ, H), iratxeki (G, AN, L-ain; SP), iratxiki (L; Lar Sup, Dv), iretxeki (H), iritxiki (H), iratseki Ref.: A (eratxiki, eretsiki, iratxeki, iratxiki); Lrq (eratxek) .
     Unir(se), pegar(se), adherir(se); añadir(se); ligarse a. " Arraxaque [...] a vasconico aratxeki, id est quod retinet firmiter" O Not 47. "Pegar una cosa con otra" , "añadir" Lar. "Attacher un corps à un autre, une parole à une autre parole" VocBN . " Araxeki, junto [...]. Araxekitu, juntar (Arch ms.)" DRA (tal vez la segunda forma sea una deducción errónea a partir de un sust. vbal. araxekitze-). v. lotu, erantsi, 1 atxiki.
    Haren hitzari deus edeki eztakion ez eratxeki. Lç Dedic * 7r. Nehork eztrauka eratxekiten abillamendu berri baten pedazua abillamendu zar bati. Lç Lc 5, 36. Nobizioa edo berriki konpainia bati eratxekia. Lç Decl ã 5v. Gurdiari iratxaki firrilla [...] biribilla. EZ Man I 87. Pena guztiak elkharri iratxekirik. Ax 157 (V 105). Gogorra gogorarreki nekez dait' eretxeki. O Pr 198. Ene desir guzia eratxeki diezezu zeruko gauzei. SP Imit III 23, 5. Baldiñetariak [liburu huni] nihork hei deusik iratxakitzen badaroe. He Apoc 22, 18. Estainu edo berun iratxekiten ezpalitzaio gibeletik [berinari] . SP Phil 91 (He 93 lothua). Eskuarak ondotik eratxekitzen dio [izenari emendaillua] . ES 89. Zure bihotza [...] ikhusten ez diren ontasunei iratxekitzen. Ch I 1, 5. Edergaillu handi bat iretxekiko dio bere alharguntzari. He Phil 417. Eztezagün thonarik eretxeki gure gloriari. Mst III 56, 6. Katiña bat dela Zelian eratxikia eta lurrerano xilintxaka daguena. AR 99. Zenbat arraitasun, / Maitagarritasun / Diotzan iratxiki / Inozentziari / Omore onak. Monho 84. Gure buruzagi adoragarriari bere lorian iratxikiak izateko. Dh 257. Enphatxatzen diela ihur, komünione hon bati erretxekirik diren früitien erratiratzetik. UskLiB 95. Eratxik ditzazke bertze othoitz hauk. JesBih 433. Eratxikiz egun guziez zenbeit lore izpiritual. MarIl 24. Eratxik ditzagun gure lanak eta ahalak gure othoitzei. Jaur 185. Aziñda frikunak kordel buztan bati / Oiñ bat zion iratxiki. Gy 248. Zein da [...] bere irazkiari beso bat iratxik diozokeenik? Dv Mt 6, 27 (Lç eratxeki, He handi, TB, Ip, Echn gora, Ur, Leon, Ker, IBk, IBe luza(tu), Hual, Samper añadi). Izate deus gehiago ezin iratxik zaiokena. Hb Egia VI. Sekulako desohorea eratxikia zaio gaztigu horri. Laph 113. Gogoeta egoteari iratxikiak diren graziez baliatzeko. Jnn SBi 82. Bigarren biltzarre huni eratxikitzen dire, oroz gainetik, hirur orhoitzapen. Elsb Fram 97. Zure zerbütziari eta amorioari fidelki eretxekirik egon ondoan. Ip Hil 267. Igandeko ohore nausiak [...] elizako ofizioeri eratxikiak zaizkote. Zby RIEV 1908, 83. Nork uste duzu elkharri iratxiki dituela bi gauza horiek. Arb Igand 149. Oranjako Bikariataren batasunerat Bekuanalango eremuak eratxikitzearekin. Prop 1896, 133.
    ( s. XX) Elizak ondotik eratxiki daizkonak [hitzak] . CatJauf 102. Üskara büztanak lati hitz horier norbaitek eretxeki dütiala. Const 16. Arrosario baten pikorrak bezala, elkarri eratxekiak. FIr 135. Gu Espainiari eratxikiak edo lotuak izanikan ere. Zub 57. Basakaetan eratxikitzen diren erlekumeak. Or Mi 5. Ipurdi-sahets bati badiote eratxikia, trebes, zati berri bat. JE Ber 37. Zeñek eratxeki (erantsi) dezaioke bere biziari kana baten luzea. Ir YKBiz 281 (241 iratxeki ). Gaitz zarrei gaitz berriok eratxiki. Zait Sof 74. Elizari eratxikia, edo elizatik hurbil, kapillauek bazuten bere egoitza. Zerb Azk 44. Eratxiki zitzaigun Adeodat aurra ere. Or Aitork 222. "Zintzo izenean" daratxika. "Addidit" . Ib. 413. Senhar zenari eratxikiak ziren gauza guziak. JEtchep 60. Hitz ez-ezagunen argitzeko eratxeki dion iztegiñoa. AIr ( in Izeta DirG 10 ). Bere egitekoari azken zerzelada ta zeetasunak eratxekitzen ziarduan. Erkiag BatB 90. Erakatxi nahi tut nik puskak elgarri. Xa Odol 180. Jar-leku andana bat eratxikiz aditzaleentzat. Lf ( in Casve SGrazi 11 ).
    v. tbn. Eretxeki: Bp I 65. CatS 68. Erretxeki: CatS 70.
    azpiadiera-1.1
    Poner (la vista, el pensamiento, etc.) en. (Con dativo). " Jendarmer begia eratxeki (S)" Gte Erd 203.
    Hari begi eratxekirik erran zezan: Haur ere harekin zen. Lç Lc 22, 56. Bere gogo zaila, egun eta gau, mundu katoliko guziaren goiti-beheitiei zeratxizkotela. HU Aurp 134. Biharkoari ez badut ene gogoa eratxikitzen. JEtchep 71.
    azpiadiera-1.2
    iratxaki (H).
    Poner (las manos, etc.); dar (un mordisco).
    Iratxakitzean orek lephotik asikia. EZ Man I 74. Iratxakitzen diotza atzapar zorroztuak. Ib. 94. Ohoiñari [...] eskuak iratxeki badiatzote. Ax 72s (V 48).
    sense-2
    2. (Sal ap. A; Ht VocGr, Lecl), eratxeki (L ap. A ), iratxeki (H), iratxaki (H), erakitxi (AN ap. A ← Aq 1183 ), eratzeki (Sal ap. A ).
    Prender (el fuego), encender (usado con aux. trans. bipersonal o tripersonal; tbn. con aux. intrans., con el significado de 'encenderse'). " Argi iratxakia [...] (Arg)" H. v. izeki, irazeki. Tr. Documentado en autores septentrionales de los ss. XVI y XVII, y en algún texto suletino posterior.
    Suiak bano gaizkiago erra diro [amoriak] gizona; / itxasoak ez iraungi eratxeki <-ch-> dadina. 'Qui s'inflamme ainsi' . E 141. Hekien señale dire erran leze mendiak / Munduaren komarketan suaz iratxakiak. EZ Man I 92. Gizonari ere dio agerturen indarra / Eta on eta gaixtoei iratxakiren kharra. Ib. 80. Bikhe iratxaki. Ib. 103. Argia iratxekirik, iraultzen baitu etxe guztia. Ax 549 (V 352). Zeuen ongiegiak [...] iratxekitzen deratzue. 'Os da fuego' . Ib. 26s (V 15). Badukegu zerutikan / Arimako argia, / Bere sekulakotikan / Iaunak iratxakia. Arg DevB 32. Zeiñek eratxeki baitu / Beregatik iguzkia. Gç 145. Julienen etxiari zian / sü ükhen eretxeki. StJul (ms.) 18r.
    sense-3
    3. (Dv), iratxaki (Lecl, H), iratxiki (Dv, A), iratxeki, erakitxi. Atribuir, imputar, tener (por). " Ez dut uste nihork baduen eratxikitzekorik ene kontra, je ne pense pas que personne ait rien à m'imputer" Dv. Tr. Documentado en autores septentrionales y en Lizarraga de Elcano. Escasean los ejs. del s. XX.
    Oihenartok Eskuarari iratxekitzen diotzan aitzinamenduak. ES 166. Zeren egun zure aitziñean behar naizen defendatu judutarrek iratxekitzen dauzkidaten gauzen gaiñean. He Act 26, 2. Eztüzü behar arren deüsere huntarzünetik zihauri eretxeki. "Adscribere" . Mst III 9, 2. Errege bati baino ohore gehiago Daviti iratxekitze hura gaitzitu zitzaion Saul supherrari. Lg I 281. Gaixki bat iratxekitzea bi presuna saindu hei. Lg II 123s. Ene fetxotasunari iratxakitzen diot zure lagunza xoillaren efetua dena. Mih 60. Eztien estakürü bat lagünari eratxikiz. CatLan 97. Sobera dakiela [...] Diote iratxaki. Monho 52. Niori testimonio falsurik erakitxi etzagula. (214). LE-Ir. Gurutzeko sakrifizio odolezkoaren merezimenduak iratxikitzen eta baliatzen zaiku. Dh 226. Khanbiamendu hoin espantagarria Birjina Sainduaren arartekotasunari izan zen eratxikia. MarIl 90. Bere loria hunen gure buruei eratxikitzeko. Jaur 181. Nork ere [...] gauza guztiak hari [Jainkoari] bakharrik iratxikitzen baitiotza. Dv Imit 7 (ap. A ). Hanko mereximentien guri eretxekitzeko. CatS 74. Guzien artean osoki jakintsunak, eta guziez hala iratxekiak. Lap 27s (V 16). Jainkoaren meneko [...] bati eratxikitzen ziozkanetz [ideia hoik] . Lf ( in Zait Plat XXI ).
    v. tbn. Ip Hil 235 (eretxeki).
    azpiadiera-3.1
    Encargar, destinar, encomendar.
    Eretxeki ditzakogün [mezak] oro bere bekatien satisfakzionetan. FPrS 30. Iratxakitzen darotzun eginbidearen hedadura guzia. Mih 5. Kondizione bakhotxari iratxaki diotza trabailu berezi batzuek. Brtc 189. Gogoeta bakotxari bere lekua eratxikitzen dako. JE Bur 159.
    azpiadiera-3.2
    Dar (crédito).
    Ez nuke nahi nihork eratxik dezoten Elizak onesten duen baino sineste gehiago. Jnn SBi VI.
    sense-4
    4. Infligir.
    Eskümükiak zer gaitz eretxekiten derio Kristiari? Bp I 115. Bere büriari haboro damü eziez zuri eretxekiten dizü. Mst III 36, 3. Gure lekhiari estekatürik diren züzener ogenik eretxekitia. Mercy 17. Piarresen ahuntza hartzen balinbadu, edo Paulori gezur bat erraten badio, kalte bat eratxikitzen diotela Piarresi eta Paulori, ez ordean den gutienik ere Jainkoari. Prop 1911, 166. (ap. DRA)
    sense-5
    5. "(R-vid), golpear [...]. Eratxiki dazak ik ere kari " A.
    Norbaitek eratxikitan badaizu eskoĩeko maxelan. Hual Mt 5, 39.
    sense-6
    6. (H), erakatxi. "Rallonger à la forge un instrument usé. Aizkora, haintzurra, bihortzekoa eratxikitzea, remettre en état, à neuf [...]" H.
    Aizkora bat erakatxi. HerVal 135. (cf. ib. 135 erracachi) Aitzur xaharraren eratxikitzetik edo behi-ferratzetik. Larre ArtzainE 104.
    sense-7
    7. " Eratxeki, en vouloir à quelqu'un (en tenir contre lui). Eratxekitzen daut, il m'en veut" H.
    sense-8
    8. " Eretxekitzea tenir" Arch UFH (in m.).. " Eretxek ezak, (S), retiens, tiens" Ib.
    sense-9
    9. (Uso sust.).Aumento, incremento.
    Baitira gauzen ezagukizun ziurrak eta bukatuak gizaldien eratxikia gabe. "Sine incrementis generationum" . Or Aitork 400.
    azpisarrera-1
    EZIN ERATXIKIZKO. "Qu'on ne peut lier, souder à un autre objet" Dv.

    eratxiki

    eratxiki
    << eratxikarazi 0 / 0 ere >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper