Harremana

    OEH - Bilaketa

    972 emaitza cP bilaketarentzat

    Sarrera buruan (0)

    Emaitzarik ez


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    frogatu.
    tradizioa
    Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. La forma frogatu se encuentra en autores septentrionales no suletinos, y en Iztueta y autores meridionales modernos. La variante p(h)orogatu la emplean Dechepare, Leiçarraga, Oihenart, JesBih y modernamente en Larre; p(h)oroatu se encuentra en CatLan , M. Elissamburu y Prop . Borogatü parece ser la forma más común en suletino, aunque en Eguiateguy hay tbn. brobatü (171) y probatü (267), y probatu en PierKat. Tartas emplea frogatu, brogatu y porogatu . Al Sur se documenta probatu y, menos frecuentemente, progatu y proatu . En DFrec hay 59 ejs. (uno sept.) de frogatu, y 8 (uno sept.) de probatu .
    sense-1
    1. (BN-lab-arb; SP, Urt I 288, VocBN , Dv, H), probatu (S; Añ; -adu Lcc), forogatu (H), porogatu (Ht VocGr 409, H; ph- L, BN; SP (s.v. froga- ), VocBN , SP (s.v. froga- )), borogatu (Chaho (s.v. frogatu ), H (s.v. frogatu )), p(h)oroatu, proatu, progatu (Chaho), brobatu, brogatu Ref.: A ( borogatu, phorogatu ); Lrq ( probatü ); Gte Erd 59 .
     Probar, demostrar, evidenciar. "Comprobar" Añ.
    Berze jendek uste zuten / ezin skriba zaiteien; / orai dute phorogatu / enganatu zirela. E 253 (155 porogatu ). Ezin phoroga zitzakeé ni orain akusatzen nauten gauzák. "Prouver" . Lç Act 24, 13 (He, TB, Dv frogatu; Ol erakutsi, IBk egiztatu ). Askok enzuten dau, nik probadu dot: / polseak ez ebena enlazadu / aoak egiala alkanzadu. Lazarraga B3, 1151v. Nik zu andiro laztan izana / an izango da probadu. Ib. B11, 1179r. Nik esan diot iralgria ondo probatua ekarriko debala dotoreak. CartAzp 126. Iuramentuez bere erranak frogatu nahi dituenak. Ax 265 (V 177). Onsa hiltzeko bidiaren brogatzeko. Tt Onsa 42. Nola boroga daite sinheste hori? Bp II 108. Zelan probau niri neuk bota eragin nebala? Mg PAb 80. Beste ezin kontatu ala exenplorekin ori probatu liteke. Gco II 18. Arkumiaren lapurreta progatuko det. Neroni naiz testigu. Sor AKaik 127. Nork proba zezaken ezkontz-nahastean kutsutua zegonik? Etxde JJ 135. Olhetako xokoan bizpalau ohointza frogatu ziozkaten terrepente. Zerb Azk 107. Egia au egunero ari gera frogatzen, gaiñera. Vill Jaink 7 (52 probatzen ). Onen leixaltasuna aiñ probauta eukanez, ezin eban sinistu. Etxba Ibilt 479. Etsamina ororen buruan, laborantxako gaitasuna frogatuko zuena. Larre ArtzainE 232. Mila aldiz frogatua den egia hau. MEIG VIII 64 (I 239 probatu ).
    v. tbn. EZ Man I 54. Hm 187. SP Phil ẽ 3r. Tt Onsa 46. Gç 39. Ch I 22, 4. He Gudu 83. Lg I 201. Monho 66. MarIl 9. Jaur 121. Gy 160. Hb Egia 121. Elsb Fram 170. Lap 68 (V 34). Ox 192. Zub 104. Etcham 229. JE Med 115. JEtchep 64. Ardoy SFran 355. Mattin 54. Lf CEEN 1973, 130. Probatu: ReinEusk 121 (Areso, 1608). Cb Just 74. fB Olg 104 (probau). Balad 222. Aran SIgn 14. Ud 37. AB AmaE 265 (probau). Ag Serm 166. Goñi 93. Noe 77. PierKat 57. Mde Pr 351. Txill Let 74. Arti Tobera 265. Mattin 142. Berron Kijote 142. Progatu: Ub 20. Arr May 23. Poroatü: CatLan 41. Phoroatu: Elsb Fram 62. Prop 1876-77, 55. Porogatu: Tt Onsa 86. Borogatü: Egiat 200. Ip Hil 203. Proatu: Ugalde Iltz 61.
    azpiadiera-1.1
    (Part. en función de adj.). Probado.
    Gauza frogatu bat dela badakigu. He Gudu 88. Aiñ birtute probatukoa zan gizon bategan eragiñ nai izan zuen. Aran SIgn 69. Gauza frogatua da. MEIG VII 109.
    azpiadiera-1.1.1
    Andur probatua. (Valdorba, 1565). ReinEusk 58. Ladron probatua. (Salazar, 1565). Ib. 89. Hire seme gaisto probatua. (Areso, 1608). Ib. 120.
    azpiadiera-1.1.2
    San Agustinek, frogatuak bezala, anhitz gauza erraiten du. Ax 52 (V 34) Ona Santo Tomas deboto andiak ondo probatuak bezela erakasten dituenak. Mg CC 217. Ez dudarik egin, frogatuaz mintzo natzaitzu. Dv Lab 283.
    sense-2
    2. (SP, Ht VocGr 355), probatu (V-gip ap. Etxba Eib ), progatu, proatu, porogatu (Ht VocGr 355; ph- SP), borogatu (Arch VocGr, Gèze).
    Probar, poner a prueba. " Onian eta txarrian probau eban Jaungoikuak a gizona " Etxba Eib.
    Zuen buruak phoroga itzazue. "Éprouvez-vous" . Lç Cor 13, 5 (He, Dv froga, TB frogat; IBk, BiblE aztertu ). Adiskidea gauza xipian behar da porogatu, handian enplegatu. O Pr 3 (tbn. en Mg PAb 171). Tentazionetan frogatu direnei agintzen zaie zeruko konsolazionea. SP Imit II 9, 7 (Ch frogatuak, Mst, Ip borogatü ). Hobeago da zuretzat [...] atsekabeez frogatuak izan zaitezten. Ch III 30, 4 (Ip nahigabez borogatürik ). Süiak borogatzen dü bürdüña. Mst I 13, 5 (Leon frogatzen ). Jainkoak bere santutxoa gaitz andi batekin probatu zuen, erregalo andiagoak gero egiteko. Cb Just 97. Eta onela tentatu edo probatu oi ditu gure Jaungoikoak bere adiskideak. Gco I 440. Proga dezala bakoitzak bere burua. AA I 438. Frogatzeagatik edo tentatzeagatik. (Urdax, 1827). ASJU 1993, 601. Bere andrea frogatzeko senhar bat gau batean, / plañu, deiadarka hasi zitzaion sahetsean. Gy 148. Surtan jartzian probatutzen da / nolakua dan eltzia. Xe 266. Premiñ, proba nazazun bota zuk bertsua. AB AmaE 397. Mundu onetan probatzen dira / gizonaren talentuak. MendaroTx 129. Ixiltasuna ta bakartasuna gizonaren frogatzeko borthitzak! JEtchep 63. Aldaz eta Alderegia laisterkariak Billabonatik Aiara probatu dituzte beren almenak. Basarri 91. Mutil bat proatu nai diagu. Gure ustez, ixpia dek. Ugalde Iltz 61. Geroko laneri buruz frantsesek bereziki nahi zuen bere baitan sartu eta bere burua frogatu. Ardoy SFran 116. Erriko festak nola izaten / diraden egun auetan, / gure indarrak probatzen ziran / urterikan geienetan. Insausti 113.
    v. tbn. EZ Man II 12. Harb 423. Arg DevB 98. CatLav 244 (V 124). Mih 124. Brtc 12. Dh 62. Jaur 356. Iratz 180. Zerb IxtS 20. Leon Imit III 3, 3. Probatu: Ber Doc 173v. BBizk 13 (probadu). Cb Just 109. Mg PAb 73 (probau). LE Ong 55r. JJMg BasEsc 263 (probau). Ag Serm 245. Noe 68. In Etxabu Kontu 150. Ir YKBiz 265n. Etxde AlosT 16. Erkiag BatB 186 (probau). Progatu: LE Ong 13r. Bil 117. Arr May 201. Ag Serm 142. Phorogatu: JesBih 449. Borogatü: ChantP 78.
    azpiadiera-2.1
    Hala da bada gezurtia, behin gezurrean frogatu dena. Ax 266 (V 178).
    azpiadiera-2.2
    (Con aux. intrans., o trans., con elkar ). Medirse, competir.
    Nai dek jai lenenguan / proga gaiten biyok? Bil 116. Bera zebillen larri / neri jokatzeko, / ez giñan leku txarrera / juan probatzeko. EusJok II 25. Egokiena orixe zala / alkar ongi probatzeko. Ib. 65. Denpora gitxi barru / probatuko gara. Ib. 132 (v. tbn. probatuko gera en Tx B I 200). Jendiak ekusi ditu / oien abilidadiak, / ola probatzen dire / desafienteak. EusJok 82. Eun da oi ta bost kilo zakuan / zeñek geiotan altxatu; / San Juan de Luzko plazan gañera / egin bear zan probatu. Ib. 66. Sega-apostu bat nola genduban / Gipuzkoako partian, / [...] deskansurikan ez degu izan / alkar probatu artian. Tx B I 215. Ainbat aldiz probatu / izan dira, baiño / Orio geienian / lenbizi arrairaiño. MendaroTx 377. Bi mutill azkar alkarren aurka / oso burruka fuertian, / patxararikan ez dute izan / alkar probatu artian. Auspoa 39, 46. Emengo bertsolari zarrak eta gazteak bildu eta alkar probatu ondoren, Kursaal-era joateko gelditu giñan. Salav 43. Edozeiñekin probatuta're / lan txarra emango diola. Uzt Sas 228. Amabost mutil jator / klasifikatuak, / uztaillaren ogeian / alkar probatuak. FEtxeb 139. Korrikan onenen ondoan probatu da. Albeniz 213.
    v. tbn. Progatu: BBarand 179.
    sense-3
    3. (SP, Ht VocGr 355, Lar, Añ, Dv, H), probatu (V-arr-gip, G-azp, AN-gip; Añ), (Lar), forogatu, proga, proatu, poroatu, borogatu (S; Arch VocGr, Gèze) Ref.: Lrq ( borogatü ); Etxba Eib ( probau ); Elexp Berg ( probau ); Gte Erd 265 .
     Probar, catar, gustar; ensayar, experimentar. " Progatu, probar, gustar" LE Matr2. " Borogatü, percevoir, par le toucher" Lrq. " Ez dot urte betian probau ardaurik " Etxba Eib.
    Nik bere, Jaun orrek ala gurarik, / probadu dot mina eta dulzea. Lazarraga B2, 1151r. Amore dulzearen ardurea / zeinbat dodan probadu gutxiago. Ib. B15, 1182r. Iakinen bada zer den plazera, frogatu behar da lehenik zer den desplazera. Ax 553 (V 354). Ugartek orain probatzen ditu zeloak zertzuk direan. EiBer 532. Ah, nik frogatu behar nuke / zure kolera gustia. Gç 105. Egizue guk bezala experientzia, [...] frogazazue guk bezala, eta orduan sinhetsiko duzue. Dh 191. Gu baño gutxiago / bildurtzen zan bera, / zergatik probatua / dan lenago gerra. FrantzesB II 43. Arriturik gelditu izan ziran frogatu zutenak beraren [sagardoaren] indar eta gozotasunaz. Izt C 144. Eztu probatu ere nai izandu ardorik. Moc Damu 29. Akats bat arkitzen zioat ezkontzari: aurretik ezin probatzea. Txill Let 83. Nik ere noiz-edo-noiz aberatsen bizimodua probatu bear nuan. NEtx Antz 105. Denak dastatu ta frogatu oi dute etsipen ori, samin ezin sendatuzko ori. Vill Jaink 124. Zenbat lan-mota proatu zitun / zail da adierazitzen. MMant 165. Norberak billatuko / gaixoa da droga, / atsegiñez betea / bein badabe proga. Ayesta 68.
    v. tbn. Mat 301. EZ Man II 109. INav 120. Mih 125. Brtc 183. Hb Esk 18. Dv LEd 219. Elzb PAd 61. In SMitx Aranz 226. JEtchep 53. Mattin 52. Probatu: Acto 239. Mg CC 226. Añ LoraS 135 (probau). Gco I 426. AA III 352. fB Ic I 70 (probau). Aran SIgn 27. Ud 99. AB AmaE 285. Urruz Urz 52. Azc PB 90 (probau). Moc Damu 25. JanEd II 100. Imaz Auspoa 24, 144. Ir YKBiz 296. Basarri 92. SM Zirik 125. And AUzta 141. BEnb NereA 164. Salav 93. NEtx LBB 33. Alzola Atalak 53 (probau). Etxba Ibilt 460 (probau). Mattin 123. Uzt Sas 220. Berron Kijote 123. AZink 121. Porogatu: O Po 38. Borogatu: O Po 21. Tt Arima 86. Mst I 11, 3. Xarlem 455. Mustafa 100 (ap. DRA). CatS 30. PierKat 45. Casve SGrazi 148. Proatu: Imaz Auspoa 24, 160. MAtx Gazt 44. Olea 146. Progatu: AA III 301. It Fab 200. JanEd I 30. Bil 134. Sor Gabon 39. Arr May 103. Iraola 122.
    azpiadiera-3.1
    Beste lanikan ez du egin nai / bein ortan probatu danak. Uzt Sas 63.
    azpiadiera-3.2
    (Part. en función de adj.).
    Iakinsia da etsaia, gaixtoa, esperta, porogatia, oro dakiana. Tt Onsa 168. Amorio traidoriak berarekila azotia; / hala dio borogatiak: begira tronpa, ene aurhidia! "Arranoak bortietan" (canc. pop. ap. DRA ).
    azpiadiera-3.3
    Notar, percibir, sentir. " Borogatu, percevoir, ouïr" Lh.
    Nahi baduzu urrikimendua bihotzean frogatu, sar zaite zure gelan eta egoitzkitzu munduko abarrotsak. SP Imit I 20, 5 (Ch uki dezan zure biotza ). --Zer deitzen tüzü idüriak edo itxurak? --Gure sensiek poroatzen tüzten güziak. CatLan 131. Ttiro, Elgoihen eta Odoronda tügü / gure igaraitian erriz borogatü, / ustez otsuek behar zien gaur gützaz aihaltü. Etch 348. Borogatü nian Maria Birjinak entzün nündiala. Ip Hil 121s. Izanik ere dozena bat presüna bagu batetan, etzinirokeie elhe bat entzün, ez kheñü bat boroga. ArmUs 1906, 78 (ap. DRA ). Theresaren haragiaren azal-pean irraida bat bezala forogatzen zuen su eztia. Mde HaurB 87. Holako zenbat kasutan ez da frogatzen, haunditu-ta ere, amaren beharra! Larre ArtzainE 172 ( ib. 106 porogatu ).
    azpisarrera-1
    EZIN FROGATUZKO.
    "Improuvable" T-L.
    azpisarrera-2
    FROGATZEKE.
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) PROBATZAKA.
    Inusual, nunca probado.
    Estomagoau galdu leiket / bianda probatzakeak. Lazarraga A24, 1196v.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) Sin demostrar.
    Fermat-en "teorema handia", XVII. mendez geroztik frogatzeke daukaguna. MEIG VI 116.

    frogatu

    frogatu
    << frogantza 0 / 0 gabe >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper