(BN-arb; SP, Urt I 407, Ht VocGr, Lar, VocBN , Dv, H), tristetu (G-azp-goi, AN-gip, S; SP, VP 89r, Lar, Añ, Gèze, H), trixtatu, trixtetu Ref.: Gte Erd 25 y 254.
Entristecer(se), afligir(se), apesadumbrar(se). "Affliger" Ht VocGr. "Arront tristetu zen (AN-gip), [...] oso tristetu zan (G-azp)" Gte Erd 25. Tr. Su mayor frecuencia se da en el s. XVII; disminuye a partir de mediados del s. XIX, aunque se recupera algo desde 1950. La forma tristatu es menos usual que tristetu, especialmente desde principios del s. XIX. Trixtatu y trixtetu aparecen en algunos autores septentrionales. En DFrec hay 3 ejs. de tristatu y 1 de tristetu.
Ezen baldin tristetu bazaituztet-ere epistolaz, eztut urriki. Lç 2 Cor 7, 8 (He, TB tristatu; Dv atsekabe eman, Ol atsekabe ekarri, Ker atsekabetu, IBk e IBe nahigabea eman, Bibl ilundu ). Gure gatik hain tristatu baitzinen. Mat 196s. Ardiesten derauezula [...] tristatuei konsolatzea. Harb 105 (327 tristetu). Eztezake deusek ere iustua trista. Ax 442 (V 288). Aingiruak nola bethi lorian baitaude, ezin triste ditezke. Ib. 557 (V 356). Ezta alegeratzen frankiaz, ez eta tristetzen eskasiaz. SP Imit I 25, 10 (III 20, 1 tristatu). Getsemani baratzean, / ariman tristaturik. Arg DevB 179. Tristetu zait herioraiño / ene arima handia. Gç 84 (169 tristatu). Dohaiñ gutiago errezibitu duenak eztu behar tristatu. Ch III 22, 3. Tristatu bage sufritu. El 84. Hura triste ikusi ta tristatzen [...] diranak. Lar SermAzc 54. Mesperetxiek etzütie tristetüren. Mst III 41, 1. Tristatu zarazte zuek aditu dezutenarekin. Mb IArg I 315. Tristatu dute beren biotzetan Espiritu Saindua. FamInst 793. Bihotz hura tristatzen du. Mih 12. Berri gaizto horrek hanbat tristatu zizin. AR 244. Ez eta bihotzez tristatzen / ene etsaien gozoez. Monho 134. Ondasun tenporalak eztitugulako tristetzen bagera. Gco II 66 (3 tristatu). Santubak desondreetako ta zeruba tristetuteko. fB Olg 188. Tristetuten jake bijotza. Astar II 15. Falta andia izaten dute [...] tristatu edo muxindu <-sc-> diralako muxintzen diranak. Echve Dev 275. Erretiratu zé tristatuá. EvAN Mt 19, 22. Etxekuak arratsen trixtetzera dira. Etch 374. Etziteiela jar tristetürik jinkotiar faltsien gisa. Ip Mt 6, 16 (Lç itxura tristetako). Ez geiegi tristetu nigatik. Arr GB 32. Nere bihotza arras duzu tristetzen. ChantP 70. Len poztu eta oraiñ tristetu egiten nozu. AB AmaE 167. Lotsatua beraz eta trixtatua. Jnn SBi 95. Ene arima trixtatua da. Lap 241 (V 108). Borreruak beurak tristetzen dira gizona ill ondorean. Ag Serm 155.
( s. XX) Tristetzen nazu maitia esatiakin. Ill Pill 13. Gaur ez nintzan, ordea, tristatzeko. Txill Let 60. Gaztedi guztia dau / erdi tristetuta. BEnb NereA 29. Orhoitzapen dorpea heldu zitzaion gogoaren trixtatzerat. JEtchep 60. Ardiak ere tristetzen ditu / neguko busti ta otzak. Uzt Sas 61. Bainan, etxola, ez otoi trista, / utziko dautzut ordaina! Xa Odol 104. Tristetu uan semearen arpegia. Ataño TxanKan 258. Gurasoak naiko tristetu zituan, baña munduko legea. TxGarm BordaB 111. Ni hasi nintzan tristatzen, orroiturik etxola hartan behar nuela bakarrik lo egin. Etchebarne 28. Jesus iltzeaz gurutze artan / oso egin naz tristatu. Ayesta 107. Euskal liburu berrien oraingo emanak tristatu egiten du zenbait, poztu beharrean. MIH 377.
v. tbn. EZ Noel 98 (Man II 196 tristetu). ES 180. Brtc 62. Lg in Iraultza 123. LE Doc 206. Bordel 67. Echn y Samper Mt 18, 31. FLV 1988, 268 (Larráinzar, 1905). Arti Ipuin 68. Lasa Poem 83. Tristetu: Tt Onsa 166. Zuzaeta 156. Mg CC 215. Añ NekeA 241. JJMg BasEsc 159. It Fab 179. Arrantz 78. Tx B II 55. Anab Poli 134. Salav 19. Insausti 52. Trixtatu: Balad 214. Mattin 66. Trixtetu: Olea 195. Casve SGrazi 120.