OEH - Bilaketa

125 emaitza bagina bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
oren.
tradizioa
Tr. Aparece en textos septentrionales, y navarros, y modernamente en Aresti y Oskillaso. La forma oron aparece en Lizarraga y algunos textos baztaneses, salacencos y roncaleses. En DFrec hay 58 ejs. de oren, 46 de ellos septentrionales.
sense-1
1. (AN-burg, L, BN, S, R; Volt 85 ( h- ), SP, Urt I 105, Ht VocGr, Lar, Izt 59v, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H), oron (Sal) Ref.: VocPir 47; A ( oren, oron ); Lrq; Echaide Nav 46; Gte Erd 11, 33, 245 .
Hora (unidad temporal). " Bi oren huntan hire beha niok (BN-lab)" Gte Erd 11. " Oren batez egin düt bidaia (S)" Ib. 245. Tr. General en la tradición septentrional. Samper y Hualde emplean para esta acepción oron y oren, respectivamente, pero para cada una de las horas del día ordu (v. infra ).
Hark ehori eztemaio oren baten ephia. E 35. Horrela oren bat ezin beillatu duzue enekin? Mt 26, 40 (He, TB, Dv, Ip, SalabBN, Hual, Leon oren, Samper oron; LE, Ur, Ur (V), Echn, Ol ordu, Or, Ker, IBk, IBe ordubete ). Urtharrila [...]. Gauak 16 oren, egunak 8. EZ Eliç XLIV. Bi orenen bidea. Ax 168 (V 114). Gurutzean hirur edo laur orenez baizen etzen egotu salbatzaillea. Hm 210. Orai ere geiago dituk oronak ezez egunak. (B, 1659). ReinEusk 148. Eguerdiaren ondoan oren bakhoitzian. Tt Arima 60. Oren baten buruko erortzen zare hartan. Ch I 22, 6. Zure othoitzak iraun behar badu oren bat. He Gudu 123. Han oren bakhoitz baten phena mingarriago date eziez heben ehün urtheren penitenzia. Mst I 24, 4. Behar banintz bi orenik barnean Jainkoaren aitzinean agertu. Lg II 250. Ez lezakete banoki / enplega hanbat oren. Monho 102. Egun oroz iragan baletzate oren osoak elizan. Dh 71. Oren baten bürüko Ganera ziradin. Etch 270. Oren pare bat duke yostetak irauten. Hb Esk 188. Irakinarazazu bi oren. ECocin 4. Bi oren baino gehiago badu othoitzean dagola. Laph 158. Behar züntian phozu horrek bi orenetan barnen eho. Ip Hil 152. Bi orenen bidian. Mdg 128. Oren bat, bi oren, nehorako manurik ez. StPierre 20. Bi oren behar ziren Pasioniaren kantatzeko. Const 40. Bospasei oren mendiz uñez ibili-ondoan. Zub 78. Bi oren lehenago iragan bagine. JE Ber 83. San Sebastian, oron bat obro egunean. (R-uzt). A EY III 35. Hagoniak iraun behar zuen hirur oren handi. Zerb IxtS 90. Bi oren kanpoan egon behartu zitzaion. JEtchep 97. Patxi ethorri orduko oren batzu ziran Joxe Migel osabea joan zala. Osk Kurl 108. Eta gelditu gabe, 24 oren, eta 24 oren ez badira aski, bertze hainbertze edo gehiago, pasatuko ditugu kitzikan. Larz Senper 62. Beren hiruzpalau oreneko kurridaren egiterat. Larre ArtzainE 163.
sense-2
2. (BN-arb-lab, S; Deen I 65 ( -eña ), Ht VocGr, H), oron (AN-ulz) Ref.: Iz Ulz ( oron ); Gte Erd 22, 244, 265 .
Hora (cada una de las horas en que se divide el día). " Laur orenetako inguruan, vers les quatre heures" Ht VocGr 436. " Zenbat orenak dira?, quelle heure est-il?" H. " Oron báta, la una" Iz Ulz. " Bi orenak artino (S)" Gte Erd 22. " Hamar orenetarik oren bat arte (BN-arb)" Ib. 22. " Zonbat orenak artio egon zirezte elgarrekin? (BN-lab-arb)" Ib. 22. " Ori orenetan xuxen da (BN-lab) [...] horrekin orena oren da (BN-arb)" Ib. 265.
Ilkhirik hirur orenén inguruan. Mt 20, 3 ( TB, SalabBN, Ip oren; He, Leon orentsuan; LE, Ur, Echn, Samper, Hual, Or, Ker ordu ). Zer orenetan idekitzen dute? Volt 213. Bi orenen mugan. EZ Man II 44. Oren batean garenean, bigarrenean bagina desiratzen dugula. Ax 160 (V 107). Hameka orenetan. Tt Arima 60. Biar faltagabe bear bainaiz ediren amar orenetako Etxalarren. CartVera 265. Orduan egunaren hamargarren orena bezala ziteken. He Io 1, 39. Goizeko lau orenetako heinean. Lg II 163. Orrá lenbiziko oróna goizeróko. LE Urt (ms.) 66v (ed. 1846, 186 orona edo ordu ona ). Jaikitzea gibela diteke bortz orenak eta erdietaraino. Dh 48. Egüerditarik hirur orenetara drano. UskLiB 40. Hirugarren oreneko irian. Dv Mt 20, 3. Arratsaldeko bortz orenak artino. Elsb Fram 78. Arristiriko hirur orenak ziren. Ip Hil 150. Lau orenetako jaikia. HU Aurp 123. Lau orenak irian agertu ziren. JE Bur 25. Sei orenak joak dire jada. Barb Sup 17. Gizona eremazue hamar orenetan auzitegirat. Lf Murtuts 47. Goizeko bortz orenetan elizatik ateratuak. Zerb Azk 44. Zonbat orenetan ethorri da zure ganat? Larz Senper 82. Zonbat orenak artio egon zirezte elgarrekin? Ib. 82. Askaldu orduko hamar orenak biltzen nituen. Etchebarne 70.
v. tbn. ChantP 236. Elzb PAd 78. Jnn SBi 109. PierKat 47. JEtchep 108. Ardoy SFran 87. Larre ArtzainE 163.
azpiadiera-2.1
(SP, H).
Hora, momento. " Zer orenez hobeki edirenen zen " SP. " Bere orena yinen zaio hari ere, son heure lui viendra à lui aussi" H. Tr. Aunque es de uso gral. en los dialectos septentrionales, es, tbn. en éstos, menos usado que ordu .
Arimaren partitzeko oren izigarria. E 79. Eta oren hartan lur ikharatze handi egin izan duk. Apoc 11, 13 (He, TB, Dv, Ur, Ur (V), Ip, Echn, Ol, Ker, IBk, IBe ordu ). Eta nihori dagokan merezien pagua / oren hartako daduka Iongoikoak bildua. EZ Man I 61. Oren hunetarainokoan eman diren garaziak. Harb 458. Heriotzeko oreneraiño bekhatutan ibilirik, oren hartan bere bekhatuak erremediatu nahi dituztenei. Ax 213 (V 143). Non egundaino oren hartaraino ezpaitzen izan guthiziamenduzko desordenurik. SP Phil 406. Ene orena eta zuria jin dadinian. Tt Onsa 175. Oren berean dire / elkharrekien baketzen. 85. Zer heltü zen oren hartan? Bp II 97. Ethorri da zure zerbitzariaren frogatzeko orena. Ch III 50, 3. Eta konserbatu ene bizitzeko oren eta momentu guziez. CatLav 2 (V 10). Orai düzü hunialat ützültzeko oren huna. Mst I 22, 5 (SP muga, Ch denbora, Ol garai, Pi ordu, Leon danga ). Ezen ethorria da ene orena. Lg II 265. Ah! Heriotzeko orena, / ala hi arrigarria! / Arren, Jesus, lagun zakizkit / gerta dakidan eztia. (Abaurrea Baja, 1794). BOEae 186. Konzebitúa / zinan oronéan. LE Kop 27. Oren beretik bazohazi ikhustera zure ametsa osoki bethetzen. MarIl 98. Benedikatua izan bedi Andredena Maria haragi bizian Zaragozarat ethorri zen orena. CatLuz 40. Ethorri dela hirian sartzeko orena. Laph 5. Zer kolore ahal zuketen nik, oren hartan, egiten nituen gogoetek! Elzb PAd 42. Ez zela ez orena, ez tokia dekretu heien aprobatzeko. Elsb Fram 98. Eta bihotza eme egürükitzen zian Jaunaren orena. Ip Hil 84. Hau ez da egon azken orenaren beha. HU Aurp 155. Heriotzeko orenean, ifernuko suaren beldurrak apezaren oinetan xuritzen ditu. JE Bur 165. Bertze zonbaiti, oren berean, / nahi ninduzke kantatu. Ox 141. Gure Eskual-Herri maiterat bethikotz itzultzeko orena. Zerb Gerlan 112. Nere oren beltzetan. Iratz 64. Ez dakit azken oreneko lanbroek ilhuntzen dautaten gogoa. Lf Murtuts 51. Oren hunen egon niz haidu! Mde Po 47. Heriotzeko orenean. Arti MaldanB 211. Izan dezagun oren handien errespetua. Larz Senper 128. Jina baitzen jina, azkenean, lehengo xapeldun lasterkari eta jauzilarien orena! Ardoy SFran 142. Bizpahiru aste aintzinetik ez-ontsaturik [...], ordaindu behar ukan zuten azken orenean. Larre ArtzainE 267s.
azpiadiera-2.1.1
(Urt, Lar, Dv).
"Comodum, ordu onez, oren onez " Urt V 460. "(Anda en) mala hora, zoaz [...] oren gaitzean " Lar. "Buen hora, en hora buena, ordu onean, oren onean " Ib. " Bat sortzen da oren onean, bertzea oren gaixtoan, l'un naît sous une bonne étoile, l'autre sous une mauvaise étoile" Dv.
Zoaz jauna horen onean. Volt 134. Unhe-hurran zirenean, / Sagardoi baten barnera / Sar ziten, oren honean. O Po (ed. Michel) 235. Desditxatu oren gaitzian sorthu diren miserable haienzat. Tt Onsa 143. Oren onez zor zaitêla / gure mundu ederrean. 64. Oren hunian sorthuia zinen. ChantP 292. Gorapenean, / oren onean, / sorturikako / amiamoko. Ox 125.
azpiadiera-2.1.2
Trance. " Oren gaitz bati itzur dadina, ehuni " SP.
Aitá, enpara nezak oren hunetarik. Io 12, 27 (He, TB, EvS, Leon oren; LE, Dv, Or, Ker, IBk, IBe ordu, Ol inka ). Oren gaixtoa da Iauna ofensatzea. Harb 192. Oren gaitz bati itzur dadina, ehuni. O Pr 370. Zeruan eta zuen beso hazkarretan / fidatu naiz gerlako oren tzarrenetan. Hb Esk 69. Gizon batek bere denboran ezagutzen dituen oren txarreri ihardokitzeko. Ardoy SFran 313.
sense-3
3. (L-sar-ain, BN ap. A ; SP, Urt Gram 475, Dv, H).
Reloj. "(L-ain, ...), reloj de pared [...]. Al reloj de bolsillo le dan el nombre frances de montra " A.
Iaunagatik ziaraunstek dorretarik ezkillek / nola muga iakinetan oren mihi gurbillek. EZ Man II 17. Bere orenaren arroda, erresorta eta higigarri guziak. SP Phil 503 (He 511 oren ). Ez dakite orok zertako diren oren batean arruda, itze eta kroskak. Hb Egia 30. Harezko orena. Ib. 59. Sukalde xokoan, lau zangoren gainean [...] orena han zagon. Barb Piar I 87. Orenari beste behako bat emanik. Larre ArtzainE 112.
azpiadiera-3.1
" Ene orenak eztu bietan joiten (L), ene orena bakuna da (BN-arb), mi reloj no da dos veces (se dice cuando uno no quiere repetir lo que ha dicho, aunque se lo pidan)" A.
sense-4
4. Hora(s) canónica(s). Cf. VocNav: "Orentxut, oficio de nona del día de la Ascensión (Roncal)".
Gurutzearen kantatu / gogo ditut orenak. EZ Noel 99. Tenitu dira bere orenak erraitera. Harb 431. Hain tonto zure orenen irakurtzean, hain epel meza erraitean. SP Imit IV 7, 2 (Ch elizako ofiziotan, Mst ofizio saintiaren erraitian, Ol otoikalditan, Leon eliza-othoitzetan ). Zuhainze baten itzalbian neure orenen erraiten ninzala. Tt Onsa 5. Irakurtuko da Oren Saindua. JesBih 463.
sense-5
5. (Pl.). Libro de horas.
Jinkoa othoitü belhariko orenak edo konderak eskian. Bp I 107.
azpisarrera-1
OREN BAKOITZ.
(La) una. " Oren bakotxartino (S)" Gte Erd 22.
Eta, adixkidík o(r)o aspaldín jínik, ó(r)en bakhotxín Eretóik uáno ez. Lrq Larraja, RIEV 1935, 145.
azpisarrera-2
OREN BATETIK BESTERA.
De un momento a otro.
[Flotaren] begira gaudez oren batetik berzera. "Nous l'attendons d'heure à autre" . Volt 182.
azpisarrera-3
OREN BERRI.
"Heure légale" JE Ber vo. Cf. OREN ZAHAR.
azpisarrera-4
ORENEAN ORENEKO.
" Eman dio orenean oreneko lana, il lui a marqué son travail de chaque heure" Dv.
azpisarrera-5
OREN-ERAKUSTEKO.
Reloj.
Fenelonek hartzen du eskuetan oren erakustekoa. Lap 59 (V 30).
azpisarrera-6
OREN-ERDI (L, BN, S, R; VocBN , H) Ref.: A; Lrq .
Media hora.
Nekhez baitakit oren erdi baten iragaiten debozionean. SP Imit IV 1, 4. Ehün egünena [indüljenzia eman da]: oren erdi batez haren [kateximaren] erakasler. Bp I 27. Guziak egon ziren ixillik zeruan oren erdi batez hurren. He Apoc 8, 1 ( TB, Dv, Ip oren erdi;oren erditsu, Ur, Ur (V), Echn, Ol, Ker, IBe ordu erdi, IBk ordu erditsu ). Egizu oren erdi baten edo bederen oren laurden baten meditazionea. Brtc 10. Salda ekarriren deizut / oren erdi bat gabe. AstLas 32. Goiz guziez eman balezate oren erdi bat meditazionean. Dh 71. Utzazu irakitzerat oren erdi bat su eztian. ECocin 20. Egon harekin gauherdi eta oren erdiraino. Elsb Fram 109. Oren erdi bat bazuen izerditan hola ari zela. Barb Sup 143. Oren erdia, oren bat, oren bat et'erdi... laguna ez ageri. Ox 198. Ilhundu duela oren-erdi bat barne. JE Ber 90. Oren erdi bat bederen eman zuten. Lf Murtuts 33.
v. tbn. Mih 87. Mercy 29. JesBih 427. UskLiB 79. Gy 30. Dv Lab 50. Elzb PAd 61. Arb Igand 121. StPierre 39. Zub 127. Etchebarne 61.
azpisarrerakoSense-6.1
Saint-Bernard-eko erloiak oren erdi bat joiten zuela. JEtchep 114.
azpisarrera-7
OREN-ERDITSU.
" Oren erditsu bat, environ demi heure" SP.
Silenzio egin zedin zeruan oren erditsu bat. Apoc 8, 1 (He oren erdi batez hurren ). Hala ere aineza oren erditsu hura bedere behar bezala iragan! SP Imit IV 1, 4. Oren erditsu bat bidetan gizon adineko bat min izigarri batetarik Lurdeko Ama Birjinak sendatua. HU Aurp 181. Erreka latz [...] hura oren-erditsu batez iraganik. JE Ber 18s. Orenerditsu baten bidean oinez. Larre ArtzainE 37.
azpisarrera-8
OREN-ERDIÑO .
(>Dim. de oren-erdi ).
Oren erdiño bat badugu, ene axuranta. JEtchep 85.
azpisarrera-9
OREN HERRESTAKO.
"(S), heures sans emploi" Lh.
Orenak oro hartürik dira. Ez da oren herrestakorik. Const 22.
azpisarrera-10
ORENETIK ORENERA (Volt 3, SP).
"D'une heure à l'autre; d'heure en heure" SP.
Baiña ardia orenetik orenera lekhuz aldatzen da [...] bethi eta galtzenago eta errebelatzenago da. Ax 78 (V 52). Erranen zinuten, garbiki, orenetik orenera ximeltzen ari zitzaizkola ezpain hek. Barb Sup 102.
azpisarrera-11
OREN-GIDARI.
Reloj.
Zarpako oren gidari bat erosi nahi nuke. " Une montre" . Darthayet Manuel 381.
azpisarrera-12
OREN GUZTIEZ (o. guziez SP), OREN GUZIZ.
En todo momento.
Eta lastima berretzen oren guztiez hala. EZ Man I 101. Bethiere eta oren guziez, gauza aphurrez bezala handiez ere. SP Imit III 37, 1. Nola beira letzake kanpoko dohainak / oren guziz lekhuko, begiz lituzkenak? Hb Esk 173. Eta bethi, egun oroz, urhats batez hurbilago heriotzetik, oren guziz nere bizi dohakabearen galmentan. Dv LEd 275.
azpisarrera-13
OREN-KART.
Cuarto de hora.
Oren kart xipi baten üngürüneko exortazione bat. Mercy 30. Oren kart batez edo mentüraz haboroz. UskLiB 91.
azpisarrera-14
OREN-LAURDEN (H).
Cuarto de hora.
Gero othoitzean gutienean oren laurden bat zaude. EZ Eliç 166. Oren laurden batez gogoan iragan zaizun banaloria. SP Phil 158. Oren laurden bat bederen eramaten baduzu. Mih 87. Ongi liteke oren laurden hau hartzea hirur orenen inguruan. Dh 55. Oren laurden bat behar bezala othoitzean enplegatu gabe. Jaur 109. Oren laurden baten / bizirik etzuen. Arch Fab 199. Behar dira gero yo oren laurden bat. ECocin 41. Hiru oren laurden baino gehiago eman dute, ezin idekiz. HU Zez 170. Oren laurden guziez oihu egiten zuen medikuak. StPierre 18. Oren laurden bat horien aho-mihietan erabilia izaitea. Barb Sup 108. Egun guziez oren laurden batez otoitz dezan Jainkoa. Ardoy SFran 336. Baginuen oren laurden baten epea. Larre ArtzainE 192.
v. tbn. Brtc 10. Dv LEd 180. Elzb PAd 50. Jnn SBi 170. Leon GH 1923, 531. Zerb Azk 77.
azpisarrera-15
OREN-LAURDEN-ERDI.
Medio cuarto de hora.
Oren laurden erdi huntarik bertze oren laurden erdi batera luzatuz. He Gudu 123. Zeinak ezpaitu iraun behar oren-laurden-erdi baten ingurua baino gehiago. Dh 101.
azpisarrera-16
OREN-LAURDENTSU.
Más o menos un cuarto de hora.
Bakotxarentzat oren laurdentsu bat emaiten ginuen. Larre ArtzainE 159.
azpisarrera-17
OREN-LAURDENTTO .
(Dim. de oren-laurden ).
Bazkal ondoan har oren laurdentto bat, meditazione phixka bat egiteko. Dh 54. Zointan ilun-kuku behar baitzen oren laurdentto batez. HU Zez 95.
azpisarrera-18
OREN ORO.
En todo momento, todo el tiempo. v. OREN OROZ.
Oren oro arras dugu erortzeko perilla. EZ Man I 61. Oren oro zuk dakizu zeren dudan premia. EZ Man II 206.
azpisarrera-19
OREN OROZ (Volt 1, SP, H, A).
En todo momento, todo el tiempo.
Oren oroz bekhatutan nabilena galduia. E 75. Zeinagatik ordu eta oren oroz gu [...] iarreikiak eta persekutatuak izanez. Ins F, 7v. Oren oroz bekatuten erortzen ohoitua bai-naiz. Mat 312. Denbora eta fortuna, orenoroz mudatzeko erraz dire. Volt 139. Oren oroz, gortarzuna / zu niganat hotzenago / ni zuganat gortzenago. O Po 21. Beldurrian oren oroz bizi dira. Tt Onsa 100. Hari ihes egiteko, gitian oren oroz onsa bizi. Bp I 114. Neskatxa debot hari oren oroz liskar egiñez. He Phil 181. Bethiere eta oren oroz. Mst III 37, 1. Oren oroz jaten ari direnak. CatLan 116.
azpisarrera-20
OREN-ORRATZ.
"Aiguille de pendule, d'horloge" Hb.
azpisarrera-21
OREN OZEN (H).
Reloj que da las campanadas.
azpisarrera-22
OREN ZAHAR.
"Heure solaire" JE Ber vo.
Eguerdi baino gehiago ez ditake orobat, oren zahar. JE Ber 24.
oren
<< ordubete 0 / 0 oso >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper