Harremana

    OEH - Bilaketa

    1067 emaitza bage bilaketarentzat

    Sarrera buruan (1)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    deungaro.
    tradizioa
    Tr. Propio de la tradición vizcaína desde sus primeros textos; se documenta abundantemente en la 1.a mitad del s. XIX (excepto en Moguel, a no ser en CrIc ) y, salvo Iturzaeta y algún texto de tradición oral, desaparece después. Emplean deungero, junto a deungaro, Añibarro (en sus primeros textos) y Zavala.
    sense-1
    I . (Adv.).
    azpiadiera-1.1
    1. (Mic, Lar, Añ (V)), deungero (Añ (V), H).
    Mal. "Malamente" , "estragadamente" Lar. "Por lo mal que lo haces, [...] zerren deungaro egiten dozun " Ib. "Peor (adv.), deungaroago " Añ. "Mal" H. v. dongaro, gaizki, txarto.
    Komulgetan danak deungaro, zer artuten dau? Arz 59. Juizio onetan ondo urteten badabe joango dira Zerura; baia deungaro urteten badabe joango dira biak infernura. Oe 31. Erlojuba deungaro ebillelako. CatElg 132. Deungaro uste izanik, an [Sakramentuan] balego egiaz Jesu Kristoren Gorputza, mirari enzuezak gugan ikusiko litekezala. Añ LoraS 81. Gai onetara ezta deungero eldu San Mateo Ebanjelariak ifinten daben bardintza. Añ GGero 94. Seme alabak deungaro azi dituzulako. fB Ic I 326. Badakit au andizkaz edo ponderazinoez esan oi dana eta pekatu mortal eztana; baña alanbere deungaro esana dago. Astar II 36. Au diño otsoak ez deungero / ze ondo ausmartu ezkero. Zav Fab, RIEV 1907, 540. Emen esan badogu / berbarik deungaro / Elexama Santiari / parka eske naiago. (V-ger). Balad 199.
    azpiadiera-1.2
    2. (Dv (V), A), deungero (H).
    "Méchamment" Dv, H. "Malvadamente" A.
    Deungaro akonsejadu dagian. Cap 105. Ea okasiñoa emon daben beste batzuk deungaro iuramentu dagien. Ib. 95. Deungaro ta arduratzaka bizi. CrIc 31. Ondasun au bide bagez ta deungero beretu eban. Añ GGero 180. Ibili izan bazara eskuaz deungaro, edo zeure buruagaz edo dan legezko lagunagaz. Añ EL2 146. Uste izan badozu, beti deungaro bizi izan-da bere, orregaiti zerurako bazareala. Ib. 134.
    azpiadiera-1.2.1
    (Juzgar, pensar, considerar, etc.) malo.
    Lagun urkoaz erraz edo arin deungaro ez juzgaetea. Cb CatV 42. Guztiai deritxe deungaro aren bizimodu eskandalosoa. Añ GGero 255. Ain deungero eroien alpertasuna eze [...] deituten zituezan eurak gana etxeko gazteak, jakiteko ea zetan igaro ta emon eben eguna. Ib. 22. Logrerubak ez deritxue ain deungaro bere tratu engainuzkuari. fB Ic II 221. Zer dan juzgu gaistua, edo inor gaiti deungaro pensetia. Ib. 216. Baina deungiak beti, danik santurik andijena gaiti bere, deungaro juzgau, ta deungaro sinistu. Ib. 222. Projimuaren uts egite egiazko edo guzurrezkuak, sarri geitubak, edo deungaro aitubak. JJMg BasEsc 98.
    sense-2
    II . (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    (H, A EY III 240).
    Cosa mala (que se dice o se piensa de alguien). "Afrenta" A EY III 240, que cita a Añ. Cf. DEUNGARO ESAN.
    Ez sekula inori guzurrik ez inogaiti deungarorik esan. Oe 115. Ez daigun inor gaiti deungarorik esan. fB Ic I 105s. Zeinek [karidadiak] aginduten deuskun ez deungarorik pensetia geure proximuak gaitik. Astar II 178. Bere kontra irrika ta barreka ta deungaroak esaka. Añ EL2 222. Ea besteren batek zeure aurreti esan izan daben kreituzko deungaroa gogoz entzuten egon izan zareanez. Ib. 153.
    azpiadiera-2.1.1
    Mala acción. Cf. DEUNGARO EGIN.
    Deungaro egina ez deungaroagaz pagau. Oe 109. Deungarorik egin izan bozu, zeurea da errua. Añ EL2 91s.
    azpisarrera-1
    HAINBAT DEUNGARO. Tanto peor. v. HAINBAT (ETA) DEUNGAGO (s.v. deunga).
    --Antxinako usadio zarra dot. --Ainbat deungaro, esan eutsan. CrIc 60.
    azpisarrera-2
    DEUNGARO BERBA EGIN. Hablar mal, criticar, murmurar.
    Errege Saul gaiti erregetu barrian deungero berba egiten eben jente batzuk. Añ GGero 232. Pruebarik euki bage deungero berba egiten dabenai. Ib. 323.
    azpisarrera-3
    DEUNGARO EGIN. a) Actuar mal. "Acriminar [...] deungaro egintzat artu" Lar.
    Deungaro egiten dabe pekatu mortalian komulgetan diranak? CrIc 143. Bada San Krisostomok diñoan legez: onik ez egitea bera da deungero egitea. Añ GGero 28. Hacer mal (a alguien), perjudicar.
    Geuk parkatuten deusteguna legez geuri deungaro eta gatx egin deuskuenai. Oe 93s. Ezta asko deungero egiten deuskunari gatxik ez egitea. Añ GGero 240. Ugazaba batek ez dau beinguan, ostera etxian artuten, sarri deungaro egin deutsan krijaduba. fB Ic I 66. Zergaitik ez deutsazu parkatuten deungaro egin deutsunari? Itz Berb I 216.
    v. tbn. JJMg BasEsc 181. Astar II 63.
    b) (Sust.). Mala acción. "Compungirse [...], deungero egiñaz damutu" Añ.
    Deungaro egina ez deungaroagaz pagau. Oe 109. Euki damu andi bat deungero egiñena. Añ EL1 69. Zuk aztuko dozuzala bere deungaro egin guztiak. Añ EL2 165 (EL1 151 egite deunge). Zeure deungaro eginagaz orretan imini edo orretarako biderik emon badeutsazu. Ib. 145. Baina ezautu eban deungaro egina, erremedijau ez bazan bere. fB Ic I 27.
    azpisarrera-4
    DEUNGARO ESAKA.
    a) Murmurando, hablando mal de alguien.
    Deungaro esaka iñoen gatxa agertuten dabenak. Cb CatV 43. Beste ainbeste dira enbidijotsubak. Alkar ikusi ezinda, alkarri deungaro esaka. fB Ic III 235.
    b) (Sust.). Insulto, calumnia.
    Zeure lagunagazko aserre-aldiak, deungaro esakaak, esku-yoteak eta onelangoak. Añ EL2 142.
    azpisarrera-5
    DEUNGARO-ESALE. "Murmurador" Añ.
    azpisarrera-6
    DEUNGARO ESAN. (deunge- Añ (V)).
    a) Murmurar, hablar mal de alguien, calumniar.
    --Zer da murmuraziñoea? --Esatea deungaro proximoa gaiti, bera aurrean eztagoala. Oe 113s. Zer balio dau esatea onelakoari deungero diñoala jenteak? Guztien aotan dabillela ta ezain dirudiala bere aldegiteak? Añ LoraS 27. Eurak deungak zirialako [...] esan eben deungaro Moisen ta Aaronen kontra. fB Ic II 226. Eta dagoz murmuretan edo deungaro esaten beragaitik. Astar II 108.
    Blasfemar.
    Deungaro esan eben Jaungoikuaren izena gaitik. Ur Apoc (V) 16, 9 (G blasfematu).
    b) (Sust.). Calumnia, murmuración.
    Inor gaiti deungaro esatiak ta inoren deungaro esana entzutiak. fB Ic II 194.
    azpisarrera-7
    DEUNGARO-ESATE. Calumnia, murmuración.
    Garbia eztau gaixotuko, loituko, ezainduko bestearen deungero esateak. Añ GGero 294. Kristinaubeen artian daguala pede txaarra, konpijantza gitxi, [...] deungaro esate asko. fB Ic I 1. Juzgu gaistua dala lagunaren kontrako deungaro esate ta kleitu galtzeen ama. fB Ic II 227.
    azpisarrera-8
    DEUNGARO-GURA. "Malevolencia, malévolo" Añ.
    azpisarrera-9
    DEUNGAROKO (Adnom.).
    Iges [egizu] deungaroko oña emon leikezuen lagun, yoko, etse edo beste edozein galbideti. Añ EL2 59s.
    azpisarrera-10
    DEUNGARO LEHIA. Tendencia al mal.
    [Komuninoe onak] gitxituten dau deungaro leia ta makurtasuna. CrIc 145.

    deungaro

    deungaro
    << detenitu 0 / 0 deus >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper