OEH - Bilaketa

1057 emaitza baga bilaketarentzat

Sarrera buruan (8)


Sarrera osoan (495)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
astiro.
sense-1
1. (V; Mic, SP, Urt, Lar, , H) Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Gte Erd 260; Elexp Berg .
(Adv.). Despacio, lentamente, con detenimiento; poco a poco. "À loisir" SP. "Caute, prudenki [...] presatu gabe, astiro, astiro astiro " Urt IV 341. "Lentamente" , "despacio, con mucho tiempo" Lar y Añ. "Prolijamente" Lar. "Es menester pensarlo de espacio, astiro gogatu, pensatu bear da " Ib. "Paso a paso" , "poco a poco", "con tiento" Añ. "Sans se presser, à loisir" H. "Con pausa" A. "Holgadamente, despaciosamente. Astiro jatxi da mezatarako, ha bajado con tiempo sobrado para la misa. Astiro nabil lanetatik, ando flojo de trabajo (con tiempo sobrado)" Etxba Eib. v. ASTIZ, astiki, astiroki. Tr. Documentado principalmente en autores vizcaínos (ya en Capanaga); apenas es empleado por los guipuzcoanos hasta el s. XX: aparece en Larramendi, Guerrico y en textos en guipuzcoano de autores vizcaínos; tbn. lo emplea Mendiburu. Entre los septentrionales, sólo lo hemos encontrado en Voltoire, Gasteluçar y Goyhetche (pero cf. astiki y astiroki ). En DFrec hay 25 ejs., todos ellos meridionales.
Mintzatuko natzaie gaur onetan arratseian astiro. Volt 181s. Iaungoikoari graziak astiro emon. Cap 66. Egiñ behar denaz geroztik / Nahi dut ungi pensatu, / Denbora astiro harturik, / Ungi nahi dut konplitu. 103. Eztaiela errosarioa errezau [...] laster edo arin, [...] ezpada astiro, debozino da meditazio andiagaz. Urqz 23. Pensa ezazue astiro urrikimenduaz. Lar SermAzc 49. Bein ta berriz ta hastiro adituz len bein baizik aditu etzutena. Mb IArg I 324. Hastiro irakurriz. Ib. 54. Gauza onen gañean itz egingo da astiro Komunioaren gañeko doktrinan. Mg CC 192. Erakutsi ere degu astiro, nola konfesio asko egiten diran gaizki. Ib. 156. Astiro [egiñak] , ez itoka. Mg CO 17. Astuak esan gura dau, astiro doian edo astunak. Mg PAb 183. Errezatu beozu Errosarioa deboziño andiaz; ao ta biotzaz; astiro. EL1 216. Allega zaiteze Altarera astiro, ta moduz, zeuroen Jangoikoa errezibietara. LoraS 60. Konsideratu dezagun astiro Jesu-Kristo gure Jaunak berariaz autu zuen pobrezako bizimodua. Gco II 38. Berebiziko esanak eta eginak zerbait gogoratu ta ezaututen ditu kristinaubak, astiro bere arimiari begiratuten asten danian. fB Ic II 259. Astiruago pensetan. fB Ic III 316. Ikusi biar ditugu gaur banaan ta astiro Eleisa onetako gauzaak. JJMg BasEsc 46. Beste gauzatarako ez nintzanean prestu, eta oean besteetan baño astiroago egon bear izaten nebanean. Zav Fab, RIEV 1907, 91. Komisinoiak ikusi ta aitu ditu, astiro ta ardura andijagaz [...] dokumentu balijo andikuak. (1850). BBatzarN 169. Eta erran gogoak erran ondoan hark astiro, / Haurra ezarri zuen noizbait ibai-hegian gero. Gy 84 (v. tbn. 103). Aztertu zezaten albait astiroen, Ama Donzellaren sorrera garbiari zegokion guztia. Ur BulaG 555. Erren, makal ta zarra, eroian zaldia; / Au gaitik astiro ta nekez joian. AB AmaE 305. Ibilli gaitean astiro ta patxada onean. Ag Kr 166. Gizon gazte, andi, bikañ bi zetozen enparantzara, makutsik, astiro, ermo, lerden, ausarditsu. Ag G 97. Bai, baña Errekarte ariñegi ibilli zan: ni astiroago nabil. Echta Jos 125. Guztiz astiro, baña egunaro joazan oneratz. Ib. 258. Astiro jatxi ginan Urkietako bazkaltegira. A Ardi 64. Baña astiro artu neban egikizun ori, seguruago egitearren. Or Tormes 21. Zutitu zen astiro, eskua meakezurrean. Or Mi 75. Gauza oriek guziak astiro eta bere buruaren jabe zela egin ondoan. FIr 139. Astiro bañan gelditzeka igaro bezate agertokia ertz batetik bestera. Lab EEguna 115. Burua igurtzi zidan astiro, / esanaz: "Zu...? Zu...? Gaxoa!". Ldi BB 150. Nekatu egitten da, naiz-ta astiro ibilli. Otx 117. Bitarte ortan ez nuke esanen / zeiñek astirogo jan zun. Or Eus 234s. Ene irakiña arengan ezti-naiez, ua astiro atzematen alegiten nuan, eta ezin ardietsi. Or Aitork 129. Astiro aztertu dut nere egoera, ta irteera bat besterik ez dakusat. Txill Let 106. Gero eskuen gañean ibilli; baño astiro, ondo ikusteko moduan. Anab Poli 111. Eguzkia astiro joian etzin guraz, bazter ezkutuetarantz. Erkiag Arran 7. Argizagiak astiro, / dabiltza izartegian. Arti MaldanB 234. Nekearen nekez eta astiroegi lortzen direla gizartearen aurrerapen oiek? Vill Jaink 169. Asko pentsatzen dakiana da. Biotzean gauzak astiro ausnartzen dakiana. Vill ( in Gand Elorri 19 ). Azitik sortu arbola astiro dator eta billobentzako baizik eztu itzalik egingo. Ibiñ Virgil 83. Bidean zear maite bi, / besoak korapilloan, / astiro doaz pausoan. NEtx LBB 260. Don Kijotek aundiki-antzean, astiro, erantzun. Berron Kijote 113. [Ontzia] astiro ta burutsu erabilten eban, eta bein be ezbearrik ez genduan ezagutu. Etxabu Kontu 195. Azkar eldu nai badok, astiro juan. EZBB I 55. Astiro nindoala / tipi-tapa pausoz. Zendoia 137. [Parke] bakotxa astiro ikusteko, egun oso bat biar da. Gerrika 218s. Ikusmira ditzagun astiroago argitaratuak. MIH 294. Ez zuen letra batere itsusia, astiro eta nekez idazten duen pertsona batena izan arren. MEIG IX 98.
v. tbn. Lh Yol 10. Kk Ab II 48. TAg Uzt 8. Zait Sof 61. SMitx Aranz 241. Osk Kurl 24. Gand Elorri 199. Lab SuEm183. Lasa Poem 109. Onaind STeresa 48.
azpiadiera-1.1
(V-gip ap. Elexp Berg ; Urt) .
(Con reduplicación intens.). "Caute, prudenki [...] presatu gabe, astiro, astiro astiro " Urt IV 341. " Egun baten etorri gurera ta astiro-astiro berba eingou " Elexp Berg.
Zergaitik bear dogun / Guk toki txarretan / Irago atx arte ta / Leku labanetan; / Baña begiratuaz / Astiro astiro, / Elduko gara miñik / Egin baga ondo. AB AmaE 359. Esaten dau astiro astiro Mendiolako iaunak, Diego ta bere lagunen deadarrak aintzakotzat artu barik. Ag AL 26. Baño nere bizinaian, astiro astiro, apurka apurka, atera nuan burua lurpetik azalera. Ag G 209. Ta txaka-txaka, astiro-astiro, joaten zan aitta lanean egoan tokira. Echta Jos 349. Or Iturrigorri-aldetik Buiarantz juan naz, astiro-astiro. Kk Ab I 65. Irakurri itzatzu astiro-astiro emen jartzen diran oarkai auek. ArgiDL 29. Saloskarijak (salerosliak) astiro-astiro dabiltz, ganbelu-onduan. Altuna 22. Uda ta negu, goizero, / naiz otz egonda, naiz bero, / Soña jantzita txadonarantza / Astiro-astiro... Enb 151. A zer itz ezti ta biotzekoak! Astiro-astiro, barrengo poza zeriola, asi zan. Anab Usauri 4. Etzazula, gero, lan ori utzi bertan-beera; jarrai zatzakio astiro astiro. Ldi ( in Or BM 10 ). Gizarteko auzi andiak otoz-otoan, zeri ez dagokiola bein be eztira etorri, astiro-astiro eta zerbaitek edo norbaitek orretarako bidea emonaz baño. Eguzk GizAuz 16. Astiro-astiro, begi lausotuetan barrena argia egin zitzaion Maider-i. Etxde JJ 244. Platonen inguruan astiro-astiro bildu ziran Eladeko alde guzietatik etorritako mutil gazteak. Zait Plat 21. Poliki-poliki ta astiro-astiro, beti eztiro. EZBB II 93. Astiro-astiro txapel okerrak gure etxera bidian gora. Gerrika 179. Ez daitezen neka, astiro-astiro aurreratzen dira. MEIG I 166.
v. tbn. A BeinB 78. Bilbao IpuiB 134. BEnb NereA 94. Alzola Atalak 93. Onaind STeresa 48.
sense-2
2. (Adj.). Lento, pausado.
Arrezkero, Akileu oin-arin bizkorrenak ezin turtube astiroa atzeman lezake, naiz-ta geldien dabilen aberea izan. Zait Plat 41. Unaia ere etorri zan; urdezain astiroa ere bai. 'Tardi uenere subulci' . Ibiñ Virgil 62. Eztuzu beste iñungo zelaietan ikusiko ainbat gurdi idi astiroekin etxeratzen. Ib. 86.
azpiadiera-2.1
(Ejs. en los que astiro está por lat. lenta y lentae, que en estos dos casos significaría más bien 'flexible(s)').
Nerekin sarats artean, masti astiroaren itzalpean etzango litzake. 'Inter salices lenta sub uite iaceret' . Ibiñ Virgil 63. Eta mats-aien astiroak itzalpeak bilbatzen ditue. 'Et lentae texunt umbracula uites' . Ib. 60.
azpisarrera-1
ASTI-ASTIRO. Muy despacio.
Jagi nintzan asti-astiro. Or Tormes 51 (v. tbn. Or Eus 298).
azpisarrera-2
ASTIROAGOTXO. Un poco más despacio.
Astiroagotxu esango deutsuedaz gure Martin Sugiñen kontuak. Bilbao IpuiB 88.
azpisarrera-3
ASTIRO EGON.
a) Estar tranquilamente.
Eta astiro zagozala, badabil or emen gogoa, ez itxi esku arterik librutxu au. Añ EL1 19 (EL2 23 eta astiro oraziñoan zagozanean). Eta graziaz batean, zeuroen biotzeetan asmetan dozuezan onelako gogarte santuetan, zagoze astiro komuniño santuaren ostean; gomutaurik, ez dala, berau baño asti ta era oberik. LoraS 79.
b) "Astíro naó: tengo tiempo" Iz ArOñ.
azpisarrera-4
ASTIROKO (Adnom.).
Aterpeko lana izan zuen Polik oiala bi burnieri lotuta. Astiroko lana, noski, itsasoa ondotxo beeratu arte ez bai-zuan osoroko lana. Anab Poli 33.
azpisarrera-5
ASTIROXE (Forma con suf -xe aprox.). v. astirotxo.
Nere itz askatuak urrengoan astiroxeago irakurtzea nai nuke. Ldi IL 114. --Exeri al naiteke? --Bai, astiroxe makurtuz, arkaitzaren ertzean exeri. Zait Sof 111. Hori dela eta [...] astiroxeago aztertu beharko dugu. MEIG VI 191.
azpisarrera-6
ASTIROZ. (V-gip ap. Elexp Berg).
Lentamente, detenidamente, pausadamente. "Astiros dio Don[ato Ibarguren]-ek. Topiña. Anka barekua. Babalapikua gertatzeko be bai... Astiros gauzia eitteko zan ori" Elexp Berg. "Astirosao eitten dok or gauzia" Ib. "Astirosao lan eiñ" Ib. "Ez diot besteri entzun" Ib.
Egin bezate orok lainhoki arrantza, / Guti balio luke eginik azantza: / Paris eta Madrilek egorriren yaunak, / Klikatzeko astiroz gizendu arrainak. Hb Esk 95.
"À loisir, par loisir" Arch UFH.
astiro
<< 1 asti 0 / 0 astirotxo >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper