OEH - Bilaketa
32 emaitza badia bilaketarentzat
goiburua
urrixa.
sense-1
1.
(G-to, AN, L, BN; Ht VocGr , Aq 1285, Arch VocGr, VocBN , Hb, Dv, H),
urrix (BN-baig, Ae),
urritxa,
urriza (AN; Aq 1285, H),
urrize (
-ea det., Aq 1285),
urriz (G-to),
urreze (V; Añ),
urrusa (V-gip),
urrusia,
urruxa (V-gip, G, AN-gip-ulz, L, B, BN, S; Hb, Gèze (ürrüxa), Dv (S), H (BN, S)),
urrutx (AN),
urruza (V; Lar, Izt 59r, H),
urrutza (
VP
91v) Ref.:
VocPir 357; A (urrixa, urriza, urruxa, urruza, urreze, urrutx); Lrq (ürrüxa); BU Arano (urruxa); Satr VocP ; Iz ArOñ (urrúsa), Ulz (urrúxe), To; Elexp Berg (urrusa); ZestErret (urruxa)
.
Hembra (de animales). "Femelle" Ht VocGr. "Hembra en el ganado ovejuno, cabruno" Lar. "Hembra [...] especialmente en las bestias, urrezea" Añ. "Femelle de quadrupède" Dv. "Hembra de animales en general" A. "(Cría) hembra" Iz ArOñ. "Txahal edo bildots eme jaio berria" Elexp Berg. "Behi-abereen emea" ZestErret.
[Aliamalia] lohiak zirenetarik bortz pare, harrak eta urritxak. Lg I 30. Txaala esaten jako edozein beikumeri, dala arra, dala emia; baña urruzia emiai, ta bardin ardi bildotsetan. Mg PAb 109. Orots bat aski da hamar urrixentzat. Dv Dial 100. Abere mota guzietarik pare bat sarraraziko duzu, urrixa eta orotsa. Dv Gen 6, 19 (Urt, Ur, Ol, Ker, Bibl, BiblE eme). Hüme egiteko diren ürrüxek. Ip Dial 100 (It, Ur eme). Olako ariyak urruz bat bian / kastak aituko ez badia. EusJok 111. Akerra, tontor baten gaiñan bere antxume ta urruxa alarazten ari diralarik, erne dagon bezela. Lh Yol 24. Erri koskor batian / eun errekus / kuarenta arrak eta / sesenta urruz. Tx B III 73s. Ume bi egin ditu [beiak], / biyak urrusiak. MendaroTx 180. Urrena auntz-amak antxumeekin, urrux yostalariekin eta axo eskukoiekin. Or Mi 42. Bizkiak, biak urruxak badira, azitzeko balio izaten dute. Oñatibia Baserria 60. Ez da ez bildotsa, ez antxumea, ez moxala, ez txitoa, ez urrixa, ez ordotsa. MEIG I 157.
Hembra (de animales). "Femelle" Ht VocGr. "Hembra en el ganado ovejuno, cabruno" Lar. "Hembra [...] especialmente en las bestias, urrezea" Añ. "Femelle de quadrupède" Dv. "Hembra de animales en general" A. "(Cría) hembra" Iz ArOñ. "Txahal edo bildots eme jaio berria" Elexp Berg. "Behi-abereen emea" ZestErret.
[Aliamalia] lohiak zirenetarik bortz pare, harrak eta urritxak. Lg I 30. Txaala esaten jako edozein beikumeri, dala arra, dala emia; baña urruzia emiai, ta bardin ardi bildotsetan. Mg PAb 109. Orots bat aski da hamar urrixentzat. Dv Dial 100. Abere mota guzietarik pare bat sarraraziko duzu, urrixa eta orotsa. Dv Gen 6, 19 (Urt, Ur, Ol, Ker, Bibl, BiblE eme). Hüme egiteko diren ürrüxek. Ip Dial 100 (It, Ur eme). Olako ariyak urruz bat bian / kastak aituko ez badia. EusJok 111. Akerra, tontor baten gaiñan bere antxume ta urruxa alarazten ari diralarik, erne dagon bezela. Lh Yol 24. Erri koskor batian / eun errekus / kuarenta arrak eta / sesenta urruz. Tx B III 73s. Ume bi egin ditu [beiak], / biyak urrusiak. MendaroTx 180. Urrena auntz-amak antxumeekin, urrux yostalariekin eta axo eskukoiekin. Or Mi 42. Bizkiak, biak urruxak badira, azitzeko balio izaten dute. Oñatibia Baserria 60. Ez da ez bildotsa, ez antxumea, ez moxala, ez txitoa, ez urrixa, ez ordotsa. MEIG I 157.
azpiadiera-1.1
(H),
urrisa, urrux, urrutx (A, que cita a Echn),
urux ( VocB
) .
(Precedido de sust.). "Perra, zakur emea, urriza " Lar. " Xakur, aretxe, asto urrixa " H. " Aratxe urrux, ternera" VocB. .
Han ikhusiko duzue lehenik asto urrixa bat estekatua. TB Mt 21, 2 (Dv, SalabBN asto urrixa, Echn OOV II 129 asto urrux; Lç, Ur, Ol asto eme, Hual, Leon astaña, Ker astoama ). Eta erosiko det / txaltxo bat urrisa. It Fab 40. Seinale onetako aratxe urrixa erosten duenak. Dv Lab 251s.
(Precedido de sust.). "Perra, zakur emea, urriza " Lar. " Xakur, aretxe, asto urrixa " H. " Aratxe urrux, ternera" VocB. .
Han ikhusiko duzue lehenik asto urrixa bat estekatua. TB Mt 21, 2 (Dv, SalabBN asto urrixa, Echn OOV II 129 asto urrux; Lç, Ur, Ol asto eme, Hual, Leon astaña, Ker astoama ). Eta erosiko det / txaltxo bat urrisa. It Fab 40. Seinale onetako aratxe urrixa erosten duenak. Dv Lab 251s.
azpiadiera-1.2
(AN-erro; SP),
urrisa (Lar),
urritxa (AN-larr),
urriza (H (G)),
urruxa (AN-gip; <-uisa> Lar, Añ (G)),
urrusa (V-gip),
urruza (Lar, Añ (G))
Ref.:
Inza EEs 1915, 209, 210; BU Arano (urruxa); Elexp Berg (urrusa).
(Empleado específicamente para el ganado vacuno). "Génisse" SP. "Ternera" Lar, Añ. "Becerra, urrisa " Lar (tal vez habría que interpretar urrixa). "Ternera recién nacida" BU Arano. Cf. Hb: "Urruis, veau", tomado sin duda de Larramendi.
Aketz gazte gogor sendoak, zezenko eder bizi mamintsuak, urrux egoki garbi txukunak. Ag G 86.
(Empleado específicamente para el ganado vacuno). "Génisse" SP. "Ternera" Lar, Añ. "Becerra, urrisa " Lar (tal vez habría que interpretar urrixa). "Ternera recién nacida" BU Arano. Cf. Hb: "Urruis, veau", tomado sin duda de Larramendi.
Aketz gazte gogor sendoak, zezenko eder bizi mamintsuak, urrux egoki garbi txukunak. Ag G 86.
azpiadiera-1.3
(L-ain ap. A
; H),
urriza (L-ain ap. A
; H).
Cerda.
Cerda.
azpiadiera-1.4
(H),
urruxa (BN, S ap. A
),
urruza (S) .
(Ref. a personas). "Il se dit, mais grossièrement, des personnes" H. "En S [...] se dice también de una mujer. Hablando de personas y animales, se dice eme " A.
Ez duzea irakurtu hastepenetik, gizona kreatu zienak egin zitiela khotxua eta urrixa? SalabBN Mt 19, 4 (Lç, Ur, Echn, Ol, Or eme, TB, Ip emazte, Dv emazteki, Ker, IBk, IBe emakume). Barkoxe, Eskiüla, / Gastelondo, Maule / han bada neskatila / ekhiaren pare. / Ah! zer kasta noblia / eder pür ürrüxak / biba Üskal-Herria / biba üskaldünak. Xikito 14. Badakizieia zer ginduken orai beharrenik orok? [...]. --Urrixa bedera. JE Bur 93. Joxepa ta Flora, / Ines ta Teodora, / Juliana ta Aurora, / urruxa arro da... Yanzi 123. Kutuna, adiskidea, laguna, / akataren emetarzunen ezaguna; / urris biguna. Arti EG 1954 (9-10), 133.
(Ref. a personas). "Il se dit, mais grossièrement, des personnes" H. "En S [...] se dice también de una mujer. Hablando de personas y animales, se dice eme " A.
Ez duzea irakurtu hastepenetik, gizona kreatu zienak egin zitiela khotxua eta urrixa? SalabBN Mt 19, 4 (Lç, Ur, Echn, Ol, Or eme, TB, Ip emazte, Dv emazteki, Ker, IBk, IBe emakume). Barkoxe, Eskiüla, / Gastelondo, Maule / han bada neskatila / ekhiaren pare. / Ah! zer kasta noblia / eder pür ürrüxak / biba Üskal-Herria / biba üskaldünak. Xikito 14. Badakizieia zer ginduken orai beharrenik orok? [...]. --Urrixa bedera. JE Bur 93. Joxepa ta Flora, / Ines ta Teodora, / Juliana ta Aurora, / urruxa arro da... Yanzi 123. Kutuna, adiskidea, laguna, / akataren emetarzunen ezaguna; / urris biguna. Arti EG 1954 (9-10), 133.
azpiadiera-1.5
(Aplicado a plantas).
Khalamü harra den bezala bere ürrüxarekila. Egiat 206s.
Khalamü harra den bezala bere ürrüxarekila. Egiat 206s.
azpiadiera-1.6
(Fig.).Femenino.
"
Urrixa, [...] féminin"
Ht VocGr.
.
Gainerakoz, bihotza / al' urrix' al' orotsa / duen, izterbegiak / porogatuz bihotza. O Po 38. Nola egiten den franzez hitzkuntzan urrixaren kasua. Ht Gram 242. Hitz emeekin bertso arrak egin nahi dituztela . ( hitz urritxekin bertso orotsak esango zukeen berak [Oihenartek]). MIH 240s.
Gainerakoz, bihotza / al' urrix' al' orotsa / duen, izterbegiak / porogatuz bihotza. O Po 38. Nola egiten den franzez hitzkuntzan urrixaren kasua. Ht Gram 242. Hitz emeekin bertso arrak egin nahi dituztela . ( hitz urritxekin bertso orotsak esango zukeen berak [Oihenartek]). MIH 240s.
sense-2
urrixa
-
urrixa....
-
1. (G-to, AN, L, BN; Ht VocGr , Aq 1285,...
-
(H), urrisa, urrux, urrutx (A, que cita ...
-
(AN-erro; SP), urrisa (Lar), urritxa (AN...
-
(L-ain ap. A ; H), urriza (L-ain ap. A ;...
-
(H), urruxa (BN, S ap. A ), urruza (S) ....
-
(Aplicado a plantas). Khalamü harra den...
-
(Fig.).Femenino. " Urrixa, [...] fémini...
-
2. urriza (L-ain ap. A). "Mujer sucia" A...
<< 1 txotxo 0 / 0 zelebre >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
