OEH - Bilaketa

368 emaitza alfer bilaketarentzat

Sarrera buruan (37)


Sarrera osoan (331)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
madarikatu.
tradizioa
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Se emplea más como participio en función de adj. o sust., que con formas verbales personales. En DFrec hay 15 ejs. de madarikatu, meridionales. La forma más extendida es madarikatu; emplean maradikatu algunos autores bajo-navarros y casi todos los suletinos, así como Leiçarraga, Voltoire (189), Axular, Pouvreau y TB (en los dos últimos junto al más frec. madarikatu ), los navarros pirenaicos Hualde y Samper, y Aresti (junto a madarikatu ).
etimologikoa
Etim. De lat. maledicere .
sense-1
1. (V, G, L, B, BN; Lcc, SP, Urt III 359, VP 59v, Lar, , VocBN , Dv), maradikatu (Lar Sup, Gèze, H) Ref.: A; Etxba Eib .
Maldecir, condenar; blasfemar; renegar, aborrecer. "Maldecidor, madarikaitan deuena " Lcc. " Jainkoak madarikatu zuen sugea, Dieu maudit le serpent. Ez ditu bere ait-amak nahi sinhetsi, bainan berak madarikatuko du, il ne veut pas croire ses parents, mais il la paiera lui-même" Dv. " Iobek orduan madarikatu zuen sorthu izan zen eguna " H. " Madarikatu deixenak bere aitta edo ama, illda izango da (Ex 21, 17)" Etxba Eib. v. arnegatu (2), biraokatu, blasfematu, gaitzetsi (2), BIRAO EGIN.
Maradikatzen dut neure fortuna. E 209. Benedika itzazue maradikatzen zaituztenak. Mt 5, 44 (EvL madarikatu; He higuin izan, Dv jazarri, Echn gaitzetsi, Samper aborritu ). Aita edo ama maradikaturen duena, herioz hil bedi. Mt 15, 4 ( EvL, TB, Ur (V), Ker, IBk, IBe, BiblE madarikatu; Ip gaizki mintzatü, Leon laido egin, Samper maldezitu ). Madarika daitezela illhargi, iguzkiak, / zeren ikhusi dituzten gure gaixtakeriak. EZ Man I 82. Presuna hilak edo biziak gaitzetstea, madarikatzea, maldizinatzea. Harb 168. Hasiko dira bere buruen maradikatzen, begitarten larrutzen. Ax 607 (V 390). Madarikatzatzu hasi ditutzun amorio hek. SP Phil 306 (He 307 madarika zatzu eta higuin ). Nausia, huna zuk madarikatu izan duzun fiko ondoa non den ihartua. He Mc 11, 21 (Lç maradikatu, TB, Dv, Ur, Leon, Ker, IBk, BiblE madarikatu; Ol birao egin ). Jainkoa blasfematuko eta madarikatuko [duk] Ifernuan. Brtc 131. Jainkoak madarikatu zuan sugea. Ub 66. [Esan dezu] milla maldizio Jangoikoaren kontra? Madarikatu dezu bere izen santua? Mg CC 129. Madarikatuten dau Ardanetxe edo Tabernia. Mg CO 59. Madarikatuko dú bere burua, jaio zén egúna, burátsoak ta guziák. LE Doc 274. Gorrotau ta madarikatuten da bekatuen galbidea. EL1 52. Madarikatzen nituen nere oiñ me ta argalak. VMg 54. [Infernuan] guziak madarikatzen egon bearra datorkio. Gco II 53. Eman nahi ez badute porroskatu, / orduan behar die madarikatu. FrantzesB II 23. Jinkuak maradika beza Gaztelondo Topetia. Etch 236. Madarika beitez nere gurak, ohoreak, ontasunak. Dv LEd 193. Hoa! Animale ladrea / dakikela madarika! "Va, le Ciel te confonde" . Gy 186. Ez dutela hek [aphezek] sekulan nihor ez deus madarikatzen. Elsb Fram 140. Zer da madarikatutea edo birao egitea? Batek norberarentzat edo beste batentzat gatxen bat eskatutea. Itz Azald 99. Nik madarikatu det Jaungoikoa. Ag Serm 394.
( s. XX) Madarikatzen ditu karlistetako gerra atzerrikoiak. "Maldijo a las guerras" . Mok 16. Sarjentua ez madarikatzearren, arengandik aldentzen nintzan. Anab Aprika 66. Madarikatzen du mila bider / heriotzezko bizia. Azurm HitzB 28. Azkaindarrak, madarikatzen zaituztet, madarikatzen Aitaren eta Semearen eta Izpiritu Sainduaren izenean! Zerb Azk 17. [Intzaur-ondoa] nehork ez zuela ere madarikatzen eta higuintzen. JEtchep 47. Bere zorigaiztoa madarikatzen du. Mde Pr 103. [Juana] madarikatutako itzala bezela zebilen etxeko txokoetan. NEtx LBB 27. Argalkeriak abots larriz madarikatzen, ermeak ziran. Ib. 30.

v. tbn. Gç 92. Hm 205. Urt Gen 27, 29. Cb Eg II 124. Lg II 226. CatLan 92. CrIc 38. AA III 599. Dh 160. JJMg BasEsc 122. It Fab 61. Jaur 142. JesBih 428. Lard 197. LesakSerm 251. Legaz 28. Bv AsL 52. Jnn SBi 1. Ip Hil 7. AB AmaE 352. Arr May 51. KIkG 56. Inza Azalp 98. Ir YKBiz 381. Lf Murtuts 5. Zait Sof 74. Erkiag Arran 186. Xa EzinB 94. Berron Kijote 68. Bibl Gen 27, 29. Maradikatu: Bp II 135. AR 398. UskLiB 219. Lh Yol (ed. 1921) 61
azpiadiera-1.1
(Con compl. en dat.).
Maradika lezanak aita edo amari, izan deila kondenatruk iltra. Hual Mt 15, 4. Bere burua aiñ larri ta aittua ikusiaz, madarikatzen zion baltsamoari eta bere eskuetan jarri zuan lapurrari. "Maldecía el bálsamo y al ladrón" . Berron Kijote 189.
azpiadiera-1.2
(Con complemento en instr.).
Arnegatzen eta maradikatzen dutela bere buruez eta erori zaien zorthe gaixtoaz. Ax 588 (V 378). Gudariak gudukatzez gogaituta zeuden eta [...] buruzagi arroputzaz madarikatzen ari ziren. Etxde JJ 180.
azpiadiera-1.3
"Aditz gisa madarikatzen forma besterik ez dut entzun, 'maldiciendo'. Egun guztia danagaittik madarikatzen pasatzen dau " Elexp Berg.
Orduan has zedin maradikatzen eta arnegatzen, zioela, eztezagut gizona. " Il se print à se maudire et à iurer" . Mt 26, 74 (TB madarikatzen bere buruaren kontra, IBk madarikatuz; He arneguz eta juramentuz erraten, Dv zinka eta arneguka, SalabBN burho eta zin egiten, BiblE biraoka eta maldizioka ). O zer aserre bizi infernukoak artu, ta eziñ asperturik arrabiaz madarikatzen asiko dan! Cb Eg II 106 (Dv LEd 192 madarizioneka eta burhoka ). Asi zitzaion madarikatzen eta atzenerako arrika ematen. Lard 197. Bekatu egiten dute bere menekoen aitzinean madarikatzen duten guratsoak. Legaz 29. Antxe igaro genduan gaua, otzak madarikatzen. Alkain 144.
sense-2
2. (V-gip; VP 59v, Lar, , Izt 70r, A), maradikatu (L, BN, S; Foix ap. Lh.), madaritu (H) Ref.: A ( madarikatu, maradikatu ); Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg .
(Part. en función de adj. y sust.). "Maldito" Lar, , A. " Diabru madarikatua! Oiñ be sakatu desta beste bat! " Etxba Eib. " Txakur madarikatu orrek eztosku lotan laga " Elexp Berg. Cf. RG B 56n: "Al maldito llaman madarikatua, y de aquí se deriva madarikatutasuna por la maldición, a la cual llaman así bien birao". Tr. Salvo errata, hay un ej. de madaritu en Uriarte, junto al más frec. madarikatu .
Idolatria traidoreak eta maradikatuak hartu ukhan du bere bogá. Adv ** 2r. [Regeak] erranen draue ezkerrekoi-ere, Maradikatuák, parti zaitezte eneganik sekulako sura. Mt 25, 41 (He, EvL, TB, Dv, Ur, Echn, Leon, Ker, IBk, IBe, BiblE madarikatu, SalabBN, Ip, Hual, Samper maradikatu ). Ernegazten dot / zugaz, madarikatua. Lazarraga A26, 1199v. Ala madarikatuak iaio giñen egunak. EZ Man I 82 (v. tbn. 86). Inkuntru dohakabea! Bentura madarikatua! Harb 192. Zaldi maradikatuak biloa leun. "Un cheval malin a le poil doux à toucher" . O Pr 423 (Saug 69 y Bela 12 zaldi madarikatuk ). Zoazkidate maradikatuak sekulako sutara. SP Imit II 12, 1 (Ch, Leon madarikatuak, Mst, Ip maradikatiak; Ol ezetsiok, Pi gaiztook; v. tbn. SP Phil 53 madarikatu ). Madarikatu guziak, / bistatik khasaturik. Arg DevB 213. Erranen diala arima maradikatier eta kondemnatier, [...]: maradikatiak aparta ziteste eneganik. Tt Arima 94. Jinkoak bekhatü maradikatü haur gaztigatzen dü. Bp I 97. Dorre madarikatu haren egitera. ES 391. Neke-tormentu madarikatuak. Mb IArg I 61. Ah gorputz madarikatu nere desditxa guzien asiera! Cb Eg II 147 (Dv LEd 260 gorphutz madarikatu ). Zoaz madarikatuok nire begien aurrerik, zoaz sekulako infernuko sutara. Oe 68. Lutheren, Calvinen eta zonbait berze maradikatien [herejia] . Egiat 196. Khen zakistade maradikatiak / orai ene aizinetik. Xarlem 619. Madarikatuak beste guzien artean alako persona sakrilegoak. Mg CC 191. Judegu madarikatubak. CrIc 151. [Infernuan] dagoz madarikatuak estu esturik. EL1 50. Jente madarikatu aik. msOñ 85v. Bere etsái madarikatugáien fabóre. LE Ong 137v. Edanerako edo jokorako oitura madarikatu ori. AA III 595 (v. tbn. 544). Oi! Mundu madarikatua, hain zoroki hantatu dudana! Oi diru madarikatua! Dh 161 (v. tbn. 166). Au da adiskide galtze madarikatuba. fB Ic II 210 (v. tbn. I 95). Eneuke nai bera baño adiskide oberik. Baña... O Baña madarikatuba! Baña infernukua! Astar II 189s (v. tbn. 11). Madarikatua / Jainkoak niri eman / diraden patua! It Fab 117. Madarikatu amets batek / ekarri nizu. Arch Fab 239. Jaun onek deituko deust bedeinkatua edo madarikatua. Ur MarIl 38 (v. tbn. en la misma pág. madaritu ). Griña gaizto madarikatu batek lilluratu ninduen. Arr GB 99 (v. tbn. May 48). Ifernuko suge madarikatua. Jnn SBi 58. Lege infame eta madarikatua. Elsb Fram 163. Hordikeria madarikatu hori, langilearen eta bertze askoren etsaia. HU Zez 204. Egiten ziozkan madarikatu arek, zakur amorratu bati opa bear ez zaizkonak. Apaol 94s. Donga eta txarren berbeta madarikatua egiten. Itz Azald 17. Madarikatua zu, ta madarikatuak zureak! Ag AL 141.
( s. XX) Ori izango zuan zaldi dotoria madarikatuak igesi egin ezpaleust! Kk Ab II 118. Egun madarikatu batez. Zub 50. Madarikatu oilarra! Barb Leg 25 (v. tbn. Sup 99). Utikan madarikatu ori! Zait Sof 69. [Jitoa] arraza madari]a[katua da! Zerb Azk 14. Bide makurretan ibilia nintzan, siñeskeri madarikatuetan. Or Aitork 198 (v. tbn. Tormes 29). Geldo madarikatu ori --burla egin eutson azeriak--. Bilbao IpuiB 187. Madarikatua alakoa! Erkiag BatB 188. Urde madarikatua! Izeta DirG 80. Madarikatua milla aldiz, pekatu egiten erakutsi zizun laguna. MAtx Gazt 24. Herri madarikatu / santuan jaioa. Azurm HitzB 36. Berriro emen somatzen ba-aut, / madarikatu! / [...] ilko aut nere eskuz! NEtx LBB 247. Zalduntza-liburu madarikatu oiek. Berron Kijote 71. Gerra madarikatu orren ondorenak. Gerrika 123. Iratxo madarikaturen batek okertzen zituela [...] gure pausoak. MIH 72.

v. tbn. Gç 166. He Phil 54. Lg II 249. CatLan 50. Brtc 127. BaztSerm1 271. Luzuriaga 149 (-ketu). Monho 118. Echag 161. AstLas 39. Gy 78. Lard 435. Dv LEd 262. Balad 215. AB AmaE 230. Elzb PAd 43s. Urruz Urz 27. Zby RIEV 1909, 104. Arb Igand 79. Azc PB 320. Moc Damu 33. Iraola 14. JE Bur 30. Ill Testim 19. Noe 122. Inza Azalp 118. TP Kattalin 182. FIr 148. Eliss GH 1931, 325. Ir YKBiz 41. Otx 76. ABar Goi 64. Lf Murtuts 15. JAIraz Bizia 89. Etxde JJ 104. Anab Poli 31. SM Zirik 28. And AUzta 82. Osk Kurl 214. Larz Iru 58. Lasa Poem 95. Lab SuEm 193. Etxba Ibilt 481. Ataño TxanKan 23. Larre ArtzainE 159. Maradikatu: Ax 584 (V 375). Arti Ipuin 81.
azpiadiera-2.1
Mende-azkenetako idazleak, "poeta madarikatuak", zorrez, gosez eta batez ere krakaz beterik bizi ziren. MIH 363. [Aresti] poeta gaitzetsia, madarikatua izan genuen luzaroan. MEIG V 131.
azpiadiera-2.2
( Madarikatua izan ). " Madarikatua izan deilla betiko " Etxba Eib. Cf. infra (2).
Populu Legea zer den eztakian haur, maradikatua da. Io 7, 49 (He, Dv madarikatu batzu dire, TB maradikatua da, LE, Leon madarikatuak dira, EvS maradikatiak; BiblE madarikatua dago ). Aizen madarikatua Ifernuko oztea! EZ Man I 112. Maradikatu dela gizona, zoiñek gizonaren semia tradituko baitu. Tt Onsa 87. Direla madarikatu / joko, plazer, banketak. 166. Eliza sinhetsiren eztiana maradikatü dela. Bp I 113. Madarikatua izan dedilla jaio nintzan eguna: [...] adiskideak, atsegiñak ta guzia madarika dedilla. Cb Eg II 210. Madarikatua izan didilla zure begi gaizto kiñularia. VMg 67. Madarikatua izango zera errian, eta madarikatua kanpoan. AA II 7. Jaunaren aurrean madarikatuak dira. Lard 178. Madarikatua izango aiz abere eta lurreko pisti guztien artean. Ur Gen 3, 14 (Urt, Dv, Ker, Bibl, BiblE madarikatua; Ol biraogarri izan ). Juduak izan zirela Jainkoaz madarikatuak. Jaur 362. Madarikatua izan bedi, eta hiltzerat kondenatua. Jnn SBi 159. [Zeren] jan duzun nik debekatu arbolaren frututik, lurra madarikatu izanen da. Lap 132s (V 61). Madarikatua izan dedilla euskara, milla bider madarikatua. Ag Serm 432. Hori egin dukalakotz, madarikatua izanen haiz! Zerb IxtS 10. Madarikatua izan zaitez betiko! Arti MaldanB 200 (204 maradikatu ).
v. tbn. Lg I 289. Monho 124. Mg CC 119. Añ LoraS 52. Dh 156. fB Ic I 75. Astar II 4. It Fab 221. Arb Igand 56. Apaol 54. Itz Azald 96. CatJauf 129. Zait Sof 93.
azpiadiera-2.3
(Con otros verbos).
Iainkoak maradikatu deklaratzen ditu Legean diraden gauza guziak konplituren eztituztenak. Ins E 1r. Burhasoen maradizioneak anhitzetan heltzen zaite umei, eta gelditzen dira maradikatuak. Ax 258 (V 172). Euskera gazteai debekatu, ta madarikatua balego bezala kastigatu ta eragoztea. Cb EBO 18. Madarikatua gertha zadiela armadako nornahi, heldu bazen yaterat, ilhundu gabe. Lg I 269. Madarikatuak bihurtu ziren. Mde Pr 120.
sense-3
3. +madarikato .
(Sust.). Maldición. v. madarikazio.
Ez genduan guk u, atun askorik artun, eta gero, neguan be, ez papardo ez besigurik, eta kolaiorik be, ez askorik. [...] Zer madarikato erabili yok, ba, gure ontziak? Erkiag Arran 14. Hainbeste, hainbeste itxaron dut, / hainbeste ta hainbeste madarikatu alfer, / ez baitut sekula gehiago baietzik esango. Azurm HitzB 63.
azpisarrera-1
MADARIKATZEKO.
Digno de maldición, maldito. v. madarikagarri.
O madarikatzeko tropela, o mundua, ez, sekulan enauk ikusiko hire banderaren azpian. SP Phil 69 (He 71 o banda madarikatua! ). Arnegatzen dut zuetaz gogoeta alferrak, orhoitzapen ezdeusetakoak eta madarikatzekoak. Ib. 37 (He 37 higuintza baizen merezi ez zindutenak ). [Eskiritura sainduak] seinalatzen du gauza bera zela hastiogarrizkoa eta maradikatzekoa Iainkoaren aitzinean. Ib. 410 (He 415 aborritzeko eta madarikatzekoa ).
madarikatu
<< luzaz 0 / 0 3 malda >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper