Harremana

    OEH - Bilaketa

    461 emaitza aho bilaketarentzat

    Sarrera buruan (146)


    Sarrera osoan (315)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    kisu.
    tradizioa
    Tr. La forma kisu , única documentada en textos meridionales, la emplean al Norte Etcheberri de Ziburu (con inicial aspirada), Oihenart, SenperEus, Hiribarren (Esk 218), Joannateguy, Barbier (junto a gisu ) y Larzabal.
    etimologikoa
    Etim. De lat. gypsu . Para la sorda inicial, v. FHV 240.
    sense-1
    1. (AN-5vill-ulz-egüés-ilzarb-olza, L, B, BN-baig, Ae, Sal; Urt (kh-), Lar, Aq 436, Añ (AN), Izt, vEys, Dv (kh-), H (G; + kh-), VocB ), gisu (L, BN-ciz; Ht VocGr 339, Arch VocGr, VocBN , vEys, Dv, H (L, BN)), kitsu (Añ (AN), Izt), kizu (SP (+ kh-)), gusu (Dv (S)) Ref.: VocPir 131; Bon-Ond 138; A (kisu, gisu); Iz Ulz; CEEN 1971, 333; Izeta BHizt .
     Cal; yeso. En Bon-Ond y Aq se traduce por 'yeso'; el resto de los lexicógrafos dan el significado de 'cal, chaux'. Larramendi, Añibarro y Harriet dan ambos significados. "Calcatus, khisuz xuritua, khisuz xuriturikákoa" Urt IV 47. "Kisusapaia, cielo raso de yeso" Lar DVC 281. "Karea egostea, (cuire) calciner de la pierre à chaux, gisua erretzea" H (s.v. gisua). Cf. Lar: "Albañil, kisuari". v. kare. Tr. Documentado al Norte en textos bajo-navarros y labortanos, y al Sur en algunos guipuzcoanos y alto-navarros, además de en un texto baztanés de mediados del s. XIX. Aunque es dificil precisar el sdo. en todos los ejs., parece que significa 'cal' en la mayoría de éstos; en Iztueta e I. Pradere significa seguramente 'yeso'.
    Bi orga kisu. (1745). SenperEus 30. Erri onetan aiñ eroso arkitzen da arri mueta an, ezik, non nai, soroaren aldamentxoan karobizuloa egin eta egosten dute, lurrak ongarritzeko bear ainbat kare. Kisua ere badute ugari eta guztiz ona. Izt C 53. Gisua da errekaririk hobeena. "La chaux" . Dv Dial 75 (It, Ur karea, Ip latsüna). Heiak nahi du gisuz xuritu urthean behin bederen. Dv Lab 219. Gisu bat zoina, uriaz bustia delarik, zementarik hoberena bezain gogor egiten baita. Auspoa 1876-77, 42. Zazpi erregu kisu. HerVal 159. (139, det. kisia <-sc->) Lo hura egiten zuen hare edo kisu meta baten gainean. Jnn SBi 105. Arriz, zurez, are ta kare edo kisuz egindako eleiza oietaz. Inza Azalp 87. Xuriak ditu soailua, paretak, zola bera, bainan ez dute gisuaren xuria. JE Ber 62. Illobiak kisuz (karez) txuritu egiten zituzten. Ir YKBiz 274n. Behar zaio eman lurrari eskas duena: [...] buano beltza, potasa eta gisia. Herr 19-7-1956, 4. Lasterrago suntsi zadin gisuz estali [gorputza] . "Chaux" . Ardoy SFran 267. Xuritzeko gisua Lurdetik ekar-arazten nuen. Etchebarne 93 (ib. 105 kisu).
    v. tbn. BOEans 419 (B, s. XIX). IPrad EEs 1915, 120. Larre ArtzainE 56. Gisu: In Arb Igand 44.
    sense-2
    2. Calcio.
    Fosfora, nunnahi delako lekak guti edo aski badaukana; gisua, hezurretako zelulek gehienik biltzen dutena. JE Med 76s.
    azpisarrera-1
    KISU-HARRI (AN-5vill-ulz, B, BN-baig; Dv (kh-), H; gisu-harri H, A). Ref.: A; Iz Ulz; Izeta BHizt. Piedra caliza. "Gisu-harria, pierre à chaux; kisu-arria, pierre à plâtre" H.
    Lot hau hautatzen duenak izanen du kisu harria libre bere etxeko probisionekotz. (1780). SenperEus 171. Gisukiak dira gisu-harria, egun oroz ikhusten duguna; merla, laphitza, igeltsua. Dv Lab 18. Harria, aldiz, gisuharria. Arras harri huna. Etchebarne 83. Alde horietako harri motetarik bat zen labe horien kisu-harria edo gisu-harria. Larre ArtzainE 55.
    azpisarrera-2
    GISU-HARROBI. "Carrière de pierre à chaux" H.
    azpisarrera-3
    GISU-ASKA. "Auge de maçon" H (s.v. aska).
    azpisarrera-4
    KISU BIZI (H (s.v. gisua), T-L). Cal viva.
    Abereak eri diranean heia nahi da xuritu eta gisu bizia han berean hil urarekin. "Chaux vive" . Dv Dial 80 (It, Ur kare bizia, Ip latsün bero). [Ur] hartan mariarazten lakha bat gisu bizi. Dv Lab 51. Behi lohiaren orde berdin da kisu bizia edo batzuek diotenaz: tinta. Larz GH 1934, 410.
    azpisarrera-5
    KISU-ERRETZAILE. "Khisu-erretzaile, ouvrier chaufournier" Dv.
    azpisarrera-6
    KISU-GESAL. "(B), lechada de cal" A. "Ez ukitu eskuekin kisu-gesala" Izeta BHizt2.
    azpisarrera-7
    KISU HIL. "Gisu hila, chaux éteinte, hydratée" H. "Kisu illa, plâtre hydraté" Ib. (s.v. gisua).
    azpisarrera-8
    KISU-LABE (AN-5vill, B, BN-baig, Ae; Urt, Añ (AN), vEys, H, VocB; gisu-labe BN; Arch VocGr, VocBN, H). Ref.: A (kisu-labe, gisu-labe); Izeta BHizt; Satr VocP; CEEN 1969, 229 y 1970, 333. Horno para calcinar la cal. "Calcaria, khisu lábea, khisu erretokia" Urt IV 46. "Calera, [...] kisulaba" Añ. v. karobi.
    [Arima kondemnatua] atzaparka daramate gero khisu labera. EZ Man I 93 (v. tbn. II 158). Zurekin batu / et'aize gabe, / su naiz bilhatu / ta kisu labe. O Po 46. [Nork] jasan lezake oren erdi batez gisu labeko sua? Brtc 150. Eskal-herriko gisu-labe zilhoek iduri dute Moisen mendean eginak. Dv Lab 188. Gisu-labia sutan atxikiz. Prop 1876-77, 42. Kisu labeko burdina bat. HerVal 222. Gisulabe erretzaileak kolpez hartzen du eta suaren erdirat aurthikitzen. Arb Igand 106. Tolosako musikalaria kisulabea (karobia) bezin sutsua zan. A EEs 1916, 306. Kisu-labea bezen handiko aho bat zabalduz. Barb Sup 139 (44 gisu-labe). Harri hura zen erretzen zenbait egun eta gauez kisu-labeetan. Larre ArtzainE 55.
    v. tbn. Dh 163 (gisulabe).
    azpisarrera-9
    KISU-LABE BESTA. "Labekada bat latsun edo galtzin edo kare egosi-ondoan, yai bat egiten da Euskalerriko alde askotan [...] kisulabe-besta (BN-ciz-lab)" A EY I 459. v. KAROBI-EZTEI.
    azpisarrera-10
    GISU-MEHE (H, T-L). "Gisu mehea, chaux maigre, contenant beaucoup de silice" H s.v. mehea. "Chaux maigre" T-L.
    azpisarrera-11
    KISU-HOBI (H (V, G); kisobi Lar). "Yesera <hye->" Lar. "Chaufour et plâtrière" H (s.v. gisulabea).
    azpisarrera-12
    GISU-UR. "Lait de chaux" T-L.
    [Ur] hartan mariarazten lakha bat gisu bizi. [...]. Gisu urak altxatu behar du bi edo hiru erhi. Dv Lab 51.

    kisu

    kisu
    << kirats 0 / 0 kondenamendu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper