OEH - Bilaketa

461 emaitza aho bilaketarentzat

Sarrera buruan (146)


Sarrera osoan (315)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
gaitzetsi.
sense-1
1. (G, AN, B, L, BN, S, R; SP, Ht VocGr , Lar, Añ (G, AN), Dv, H, Foix ap. Lh), gaitzestu (AN-gip; Añ (AN); A, que cita a LE), gaitzesi (AN-5vill), gaitsesi (VocB), gaitsetsi . Ref.: A (gaitzetsi), Apend (gaitzesi); Gte Erd 128.
Despreciar, menospreciar; sentir aversión, detestar, aborrecer, odiar. "Gaitzetstea, haïr" SP. "Haïr" Ht VocGr (que da gaitzeztea pero gaitzetsia). "Detestar", "odiar" Lar. "Aborrecer [...]. Me aborreces, te aborrezco, gaitzesten nazu, gaitzesten zaitut" Lar, Añ. "Gaitzetsia bazare, si vous êtes détesté" H. "No amar, desafectar, creo no llega a odiar; enojoso" VocB. "Muturrez maite, errapez gaitzets (c.,...), amarlo en palabras, aborrecerlo con los hechos, litm.: amar con el hocico, aborrecer con la teta" A s.v. gaitzets. "Zakurrak gaitzesten du, jo egin zuelako (B), [...] zakurrak gaitzestu du artzaia (AN-gip)" Gte Erd 128. v. gaitziritzi, gaiztetsi.
Tr. Propio de la tradición septentrional (no suletina, salvo Inchauspe (Hil 48)) desde sus primeros textos; bien documentado tbn. en autores alto-navarros (Lizarraga de Elcano, etc.) y baztaneses. Por lo demás, al Sur, aparece en Larramendi, Ubillos, Lardizabal e Iturzaeta (salvo en Ubillos, en todos ellos con imprecisiones en cuanto al uso, la forma o el significado) y, en el s. XX en autores no vizcaínos de cierto nivel. En DFrec hay 44 ejs. de gaitzetsi y uno de gaitzestu.
Ehor erho eztazala ezetare gaitzetsi. E 47. Baldin munduak gaitzesten bazaituzté. Lç Io 15, 18 (He gaitsesten LE gaitzetsitzen, HeH, Dv gaitzesten; Leon begietan bazituzte). Baldin nehor enegana ethorten bada eta gaitzesten ezpaditu bere aita eta amá, [...] ezin date ene diszipulu. Lç Lc 14, 26 (He gaitsesten; TB, HeH, Dv, Leon higuindu). Jende guziéz gaitz etsiak izanen zarete ene izenagatik. Lç Mt 24, 9 (He, HeH gaitzetsiak, Echn gaitsetsiak; TB hastiatuak). Bihotz guztiaz gaitzeskik bederatzi hobenak. EZ Man II 201. Helas, berthuteak oraiko mendean gaitzetsiak dira. Harb 420. Munduko ianharirik preziatuena ere, bethiere hartarik iaten denean, gaitzesten da, higuintzen da. Ax 601 (V 386). Behar dugunz etsaia onhetsi ala gaitzetsi. Ib. 321 (V 213; v. tbn. 189 (V 128)). Banau er'iraiziko, / eztut ez gaitzetsiko. O Po 39. Gaitzetsi zituen munduko / ontasun trunpagarriak. Gç 192. Ez nadilla bildurtu zuri besteri gaitzesteaz. Lar STomas 1 (obsérvese la construcción con dat., inusual: equivale al habitual zuk ni gaitzesteaz). Jaiñkoa maitatzean eta gure burua gaitzestean. He Gudu 36. Haren [San Mathieuren] ofizioa gaitzetsia zen yuduen nazioneaz. Lg I 81. Elkar gaitsetsiko 'ute. Echn Mt 24, 10. Bezerruaren idolatria añ Jangoikubaren desagrado eta gaitzesiya. ZugSerm 296. Apostoluen lekukotasuna gaitzesteko edo ukhatzeko. Lap 301 (V 136). Norbera nai besteren bat gatxtzetsi [sic] edo madarikatuten dabenak [egiten dau pekatu]. Itz Azald 99. Ta Euskaldun zakar bat gatik Philippus Jordaens dirudun ospetsua gaitzetsi dezakezu? Lh Yol 19. Iñork ez beza uste au politika gaitzestea danik. Ldi IL 144. Sei ilabete oiek basamortuan igarotzea gaitzesten dut. Izeta DirG 106. Idortasun hori axalean da, / ez nauzu barnez gaitzetsi. Xa in Mattin 100. Pastoraletan Turkak arrunt gaitzetsiak dira. Lf in Casve SGrazi 10. Zinemak, hain beheratua eta gaitzetsia izan den mintzabide honek. MEIG I 199.
v. tbn. Hm 227. SP Imit I 18, 2. Ch I 8, 2 (SP higoi[n]tzen). Brtc 108. Ub 209. Dh 156. LE Ong 132r. Jaur 371 (gaitzhesten). Gy 155. HeH Mt 5, 43 (Echn gaitsetsiko (corregido sobre gaitzetziko)). Arb Igand 137. Inza Azalp 133. Ir YKBiz 125. Mde HaurB 22. Gazt MusIx 193 (Onaind ezetsi). Ibiñ Virgil 38.
(Ht VocGr, Lar). (Part. en función de adj. y sust.). "Aborrecido, [...] gaitzesia, gaitzesitua" Lar.
Zen ederrena, egin zen itsusienik [...]. Onhetsiena, gaitzetsienik. Ax 139s (V 92). Dohatsu gaitzetsiak orai ene gatik / laidoa duzuela hemengoen ganik! Ox 71. Eme gaitzetsi haren [...] humilazioa. Mde HaurB 46. Bai baitakigu baztertzen gogoaren argi-une laburretan agertzen den arrotz gaitzetsia. MEIG VI 182. Lerro hauek guztien, hilen eta bizien, goretsien eta gaitzetsien, oroitzapenetan doaz argitara. MEIG IX 90.
Saindu bizioa gaitzetsia, ardiats diezadazu grazia bizioen gaitzetsteko. EZ Man II 182 (v. construcción similar en 172).
gatxitxi. "Gatxitxi, [...] Se emplea mucho hablando de las aves que abandonan el nido o aborrecen sus crías" DRA.
(Part. en función de adj.). "Gaitzetsiya, el cordero a quien abandona la madre" Iz Als. v. gaitzets.
Zeren [ardi] argal aietatik bakarrik nabarrak sortu ziran, eta oiek ere txit argal-aiekatuak eta gaitz-etsiak. Lard 39 (podría significar 'despreciable'). Arkume gaitzetsia. Or Eus 192.
sense-2
2. (AN, L, BN, S, R; VocBN , Gèze, Dv), gaitzestu (Lh) Ref.: A; Gte Erd 128 .
Condenar, reprobar, censurar, desaprobar. "Trouver mauvais, désespérer du bien" VocBN . "Improuver" Gèze. "Choquer" Ib. " Ez dezazula gaitzets erran diezazudan, souffrez que je vous dise" Dv. " Denek gaitsetsi dute herio hori (BN-ciz)" Gte Erd 128. AxN explica auhen eta deithora (155) por gaitzetsi. Tr. Propio de la tradición septentrional (no suletina, salvo Inchauspe); desde comienzos del s. XX se encuentra con cierta frecuencia en autores meridionales.
Nik nola dadukat amore zugana, / Ieinkoari ere eder zaikala; / hargatik gaitzetsi ezkitzakela. E 201. Hoberentzat aithorturen dute Kristau legea / eta gaitzetsiren haren kontrako den artea. EZ Man I 72. Ensaia zaite beraz arthoski zure baithan garaitzerat bertzeen baithan gehien gaitzesten ditutzun eskasak. Ch I 25, 4 (SP higointzen, Leon hastio). Hara zergatik anitz eta ardura galdatzia gaitz-etsitzen zeen. AR 104. Jainkoak alde batetarik osoki gaitzesten badu hantustea, ala bertze aldetik handizki prezatzen baitu aphalesgunea! Dh 107. Horren ikhustia gaitzetsi zien dizipüliek, eta erran zien: Zertako egin holako galtzia? Ip Mt 26, 8 (Lç gaitzi zekien, Dv gaizki hartu). Jaunak, fida naiz Iñazioz egin dudan hautua ez duzuela gaitzetsiko. Laph 8. Igurikitzen dut ez duzula sobera gaitzetsiko zeren hautsi dudan zure manua. Prop 1876-77, 110. Asko aldiz entzuten duzu, aho beretik, nor edo zer bera egun goresten eta bihar gaitzesten. HU Zez 98. Arrioren siñukatzea gaitzezteko eliz-batzarra egin zan Nizean. J.M. Tolosa EEs 1913, 210. Arena gaur agirian txalokatzen dedan bezin egiazki ta minki, gaitzetsi ere egiten det Lizardiren eginbidea. Ldi IL 92. Gure legeak gaitzesten al du iñor, berari entzun gabe ta zer egin duen ikusi gabe? Ir YKBiz 318. Paganoen gizalegeak handiesten eta Judu-Kristauenak gaitzesten dituzten bertuteak. Mde Pr 229 (v. tbn. 240). Au ere debekatzen eta gaitzesten du egiazko kristautasunak. Or Aitork 78. Idaztia gaitzetsia izan zan, zabaldutako aleak indarrean bilduta. Zait Plat 119. Eztuzue bat ere eskubiderik nere egin batzuk gaitzesteko. Vill Jaink 84. Ene bihotza agertzen badut, ez nezazue gaitzetsi. Xa Odol 161. Gure Orixek berriz, berez zorrotz xamarra izanik, neurtitz gaietan batez ere, ez ditu zeharo gaitzesten [Oihenarten neurtitzak] . MIH 238.
v. tbn. SP Phil 339. He Lc 13, 14. Lg II 208. Mih 122. TB Rom 3, 8. Lap 326 (V 149). JE Bur 108. Zink Crit 5. A Ardi (explicado con kondenatu). KIkG 56. Inza Azalp 118. FIr 159. Etxde JJ 199. Gerrika 245.
azpiadiera-2.1
(Part. en función de adj.).
Gaitzetsiak edo eskomulgatuak. Inza Azalp 105. Ebak eman zuan Kain gaitzetsia, zure sabelak ordea Jesus onetsia emango du. Ib. 155.
azpiadiera-2.2
Maldecir.
Gelboe-mendiak, Saul eta semea euren bizkarretan ilak izan zirealako, Dabidek gaitzetsi ta biraotu baebazan. A EEs 1916, 108. Biraoka asten zan, gaitzesten ebazan pitxarra ta ardaua, zer izan legikean yakin barik. "Daba al diablo" . Or Tormes 19. Bat-batean Koridonek maitasun ero au gaitzesten du. Ibiñ Virgil 34.
azpiadiera-2.2.1
Maldito.
Zoazte madarikatuak (gaitzetsiak) betiko su deabru eta bere aingerukideentzat jarria dagonera. Inza Azalp 118. Oraidanik gaitzetsia izanen haiz hire anaiaren odola iretsi duen lurraren gainean! Zerb IxtS 12. Alde egizu Jaunaren etxetik urrun, izaki gaitzetsia! Mde Pr 75. Poeta gaitzetsia, madarikatua. MEIG V 131.
azpiadiera-2.3
(Intrans.).Condenarse.
Arengan siñesten duena ezta gaitzetsiko. Ir YKBiz 63.
sense-3
3. (ANc, BN ap. A; Aq 845). "Aborrecimiento" Aq, A.
sense-4
4. (Aux. intrans.).Enfadar, disgustar. v. gaitzitu.
Ez bekizu gaitzets mintzo banatzaitzu hitz hautaz. Lg I 289. Ez bekizu, othoi, gaitzets nohan ene aita eta ene amaren besarkatzerat. Ib. 356. Andreak, ez gaitzetsi hitz bat aditzean, / loretto bat dautzuet ezartzen eskuan. Elzb Po 221. Orra irabaziak / iges eskutik, / ori eziñ kendu du / bere burutik. / Orri gaizki iritzita / al zaude aiñ gaitzetsita? Olea 56.
sense-5
5. "Estimer, réputer difficile" H.
azpisarrera-1
EZIN GAITZETSIZKO. "Qu'on ne peut détester" Dv.
azpisarrera-2
GAITZESTEKO. Despreciable; censurable.
Guztiz azken kofesatuz geroz hunañokoak [faltak], / zeñak baitire itsusi eta gaitzestekoak. EZ Man II 74. [Yoko hauk] periltsuagoak ere dire eta ebitatzekoagoak, gaitzestekoagoak. He Phil 378 (SP 375 gaizkiago erraitekoak).
gaitzetsi
<< gainbegiratu 0 / 0 gaizki >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper