OEH - Bilaketa

833 emaitza adiskide bilaketarentzat

Sarrera buruan (14)


Sarrera osoan (498)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
debozio.
tradizioa
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos hasta finales del s. XIX. La forma debozio es propia de los autores guipuzcoanos y alto-navarros (tbn. en Lazarraga, CatAe y CatSal ). Debozione lo emplean los autores septentrionales (tbn. en CatB 49 y CatR ), salvo debozino en Materre, Haramburu, Axular, Harizmendi, Etcheberri de Sara (147) y Goyhetche; hay una vez debozino (errata?) en Gasteluçar (38). Los autores vizcaínos emplean debozino, con o sin marca de palatalización, salvo debozinoe en Betolaza, Viva Jesús, Olaechea (117), CrIc, J.J. Moguel, fray Bartolomé, Astarloa y alguna vez CatLlo . A partir de mediados del s. XIX aparece con cierta frecuencia emparejado con jaiera (Lard 502, Aran SIgn 67, Zab Gabon 89, etc.; glosándolo: ArgiDL 108) u (on)erazpen (Ur MarIl 67, Legaz 23s, Itz Azald 214, ArgiDL 79, etc.). Los ejs. son muy escasos en el s. XX. Las dos acepciones de la palabra son normales entre los autores que la emplean. En DFrec hay 4 ejs. de debozio .
sense-1
1. (Urt IV 31, Lar, (G), H), debozione (SP, Urt IV 31, VocBN , Dv, H), debozino (V-gip ap. Elexp Berg ; (V)), debozinoe .
(Ref. tbn. a efectos no propiamente religiosos). Devoción. " Debozioneari iarraikitzea, pratiquer la dévotion" SP.
Adorezak debozionez eta galde grazia. E 17. Oi debozio / gutxi zeukan tenpluan. Lazarraga A26, 1199v. Erraten dituela itzak debozio anditakoak. Ber Trat 53r. Heriotzeko hersturan iarri baiño lehen behar da bekhatua utzi eta debozinoa hartu. Ax 208 (V 139). Han ikhusirik gure lagunak orazione erraiten, debozionian sartzen gira haien imitatzera. Tt Arima 12 (tbn. debozinoan sarthu en Ax 174 (V 117)). Debozionera <-ora> nehor erakharteko doktrina saindia. (In 24 ). Konfesio jenerala obligazio bage eta bere debozioz egiten. OA 142. Zeiñ zelo kharsua izatu duten debozionean aitziña goateko. Ch I 18, 2. Belauniko esan orazinoau debozino andiagaz. Arz 53. Zure debozionalatko hotztarzüna. Mst XX. Barrengo debozio gozo bat sentitzen zuten. Cb Just 23. Eman zaite debozionerekin zure goizeko othoitzaren egiten. Brtc 10. Ekin egiozue sarriago, ondoen berotuten zaituenari edo deboziño geiagora zakartzenari. LoraS 63. Debozinoz iru Abe Marija errezetia. Mg CO 290. Debozioaren azala eta iruripena baizik eztuenak. Gco I 473. Artu egiyozu deboziño andi bat. CatLlo 36. (48 deboziñoe) Ikhustera Girixtinoen debozioneari agertzen zioten Salbatzailearen gurutze sakratua. MarIl 71s. Yainkoak berak deklaratzen darokula eskribu Sainduetan, debozino alaia eta emaille arraia dituela meneratzen. Gy IX. Elizarako deboziyorik / ez degu artzen erdiyak. Xe 344. Ondu eta oso deboziora eman, eta bere bizi guzian ama maite au serbituko zuela agindu zuen. Arr May 23s. Errazue Birjina sainduaren ofizioa edo bertze zenbeit othoitz, zuen debozionearen arabera. Arb Igand 176. Eztue berak deboziorik eta eztue nai bestiak izan dezaten ere. Ag Serm 291 (ib. 98 geure deboziñoiak). Behar da [...] egiazko debozione bat bere baithan sustatu. CatJauf 116. Kanpotiarrak juaiten ziren saldoka herri hartarat, haboruak debozionez, bena hanitx [...] jaun apez entzünaren adiskide bezala. Const 28. Debozio jatorrez / dotriña irakurri. MendaroTx 209. Yaiera, debozio aundiz esan dezagun beti Yainkoak berak irakatsitako otoitz eder ori. Ir YKBiz 129n. Fraille santu on baten sermoi entzuten jarri zan, apal, begixak lurrerutz jatxitta, deboziñoz beteta. Etxba Ibilt 463. Misionest guzien ganik bereziki, zer debozionea! Ardoy SFran 272. Bazan deboziñoa / aste santuetan. Ayesta 65. Ordundik Ama Itziarkoak / debozioz berea nau. AZink 59. Horiekin guziekin omore ona segura [...]; debozione sano bat ere bai, gure gisan. Larre ArtzainE 238.
v. tbn. (Para ejs. del s. XX) CatUlz 34. Salav 80. Alzola Atalak 54. Debozione: Canc. pop. in Barb Sup 174. Debozino: Onaind STeresa 37.
azpiadiera-1.1
(Con alativo). Devoción a.
Beren Parrokietarako amorio ta debozio andia. Cb Eg III 353. Birjiña guztiz Santaganako jaiera edo debozio andi bat. AA III 292. Otzitu ez ekijon bera ganako zaletasun ta deboziñoia. Ur MarIl 35.
v. tbn. Mat 290. Arr May 79.
azpiadiera-1.1.1
(Con -(r)en alderako, menos frec. -(r)en alderat ).
Debozionerik gabe izatea Maria sainduaren alderat. Lg II 104. Haren alderako debozione-itxura bat dakharketenak. Dh 270.
v. tbn. EZ Eliç 368. Lap VI (V 1). Lf Murtuts 3.
azpiadiera-1.1.2
(Con sociativo).
Bear da deboziñoe andie Birjine Santisimeagaz. VJ 16. Argitaratzeko libru bat, Jesusen biotzarekiko debozioari dagokana. Lar Carta a Mb 277 (tbn. -rekiko en Gco I 464). Aundia zen denbora aietarako jendearen debozio edo jaiera Ama Birjiñarekin. Goñi 64.
azpiadiera-1.1.3
(Con gen.).
Ama Birjiñaren debozioan ta beste birtuteetan zuri jarraitzeko. Cb Just 78.
v. tbn. Gco I 467. fB Ic II 298. JesBih 467. Ur MarIl 67. Xe 154. Lek SClar 103.
azpiadiera-1.1.4
(Con -(r)entzat ).
Zelüko Erreginarenzat debozioniaren emendatzia. Mercy 15.
v. tbn. Jaur 392.
azpiadiera-1.1.5
(Con dat.).
Promesarik-eta eginda eukalako ez, baiña deboziñoagaitik Aloñapeko Andra Mariari. Alzola Atalak 55.
sense-2
2. (-one Chaho). Devoción, práctica religiosa; oración, rezo. En los textos meridionales tiene gralmte. un valor de "práctica religiosa" en gral., mientras que en los septentrionales, junto a ése, tiene muy frecuentemente un valor concreto. Así, parece ser "objeto de devoción" en Leiçarraga y, sin duda, "oración" en muchos autores antiguos, siendo especialmente usual en la expresión debozio(t)an "en oración"; en textos suletinos, al menos desde finales del s. XIX, debozionian (con verbos como joan) parece significar "(ir) en romería, en peregrinación". Cf. Deen I 56: "Debossiunia, lestrarb¨ok, Lesebuch, libro de lectura".
Zuen debozioneak kontenplatzen ditudala eriden ere badut aldare bat zeinetan skribatua baitzén, Iainkoa ezagun gabeari. Act 17, 23 (TB debozionea; He jainkoen figurak, Dv jainko-moldeak). Debozio guzietatik [...] oberena dela Meza ongi enzutea. Ber Trat 106v. Debozionen egiteko othoitzak. EZ Man I 5. Garizuma denboran egun guziaz elizako debozinora. Harb 432. Manatu zuen hiri guztia iar zedilla debozinotan eta penitenziatan. Ax 70 (V 46; ed. Ip 245: othoitzetan). Ioan oraziño edo deboziñoren batzuk egiten. Cap 127s. Errezibitu ondoan entreteni zaite Kristorekin debozinoan apur bat. Hm 212 (v. tbn. debozionean en Gç 68). Anjelus deitzen den debozioniaz. Bp I 131. Gure ardurako debozioneak uzten baditugu noizik behiñ. Ch I 19, 3. Plazerik gehiena egiten diozten pratikak edo debozioneak hautatzen dituzte. He Gudu 81. Bere deboziora zijoala. Cb Eg III 336. Errosario osoa egunoro errezatzeko debozioa zuen. Ib. 352. Bere sei Igandeetako Debozioa S. Luisi egiten diotenai. Cb Just 18. Biz debózioak, baña obligazioak lén dire. LE Prog 108. Errosarijuak egun batzubetan esatia edo beste debozino laburtxubak etxian egitia. Mg CO 218. Eukan onek deboziño askoen artean Ama Birjiñaren Ofizio txikerra errezetea. LoraS 170. Lagunekin daudenek egin dezakete debozione hau, [...] lagunetarik aldaratu gabe. Dh 55. Eguneroko debozio edo erregu-eskariak egitea. Arr May 9. Orregatik geratu zaio debozio oni erdaldunak rosario eta guk larrosagintza esan geikion izena. Ag Serm 83. Üskaldünek eta Biarnesek maite zien debozionian joaitia Andere Dona Maria Sarranzekoagana. Ip Hil 194 (v. tbn. debozionian jin en Const 40). Jainkoaren mirakulu handi bat, Mezako debozionearen bidez egina. Arb Igand 106. Iauna gogoz artze au ez da ortik onerako edo nolanaiko debozio bat. Or QA 157. Debozione zahar andana bat. Ardoy SFran 11. Ilabeteko lehen ortziralean amak eginen zuen gero elizako debozionea. Larre ArtzainE 252. Ainitz gira [...] pastoral guti hutsegiten dugunak, euskararen debozione bat bezala bilakatua baita hori guretzat. Ib. 143.
azpisarrera-1
DEBOZIO IZAN, DEBOZIOA IZAN .
(Trans.).
azpisarrerakoSense-1.1
a) (Con inesivo). Tener devoción.
Sainduier ere egin ezak heure ezagutzia, / singularki nortan baituk heure debozionia. E 19s.
v. tbn. Cap (ed. 1893) 3. FPrS 21.
azpiadiera-1.1
(Con alativo).
Idolatriá da nehork idoletara duen debozionea. Decl ã 4r. Zuregana dudan debozinoak erakharri nau. Harb 12s.
azpiadiera-1.2
(Con sociativo).
Kristiñau fiel gustia dago asko obligadurik euten debozinoea [...] Krutze Santeagaz. Bet 3 (v. tbn. CatR3, CatSal 3 y CatAe 2). Ez dela Elizako gauzak artu bage illen, Santa onekiko debozio duenik. Mb IArg I 188.
azpiadiera-1.3
(Con destinativo).
Ama Birjinaren ükhen debozione berhezi bat. Bp I 97. Debozione gehiago dute saindu batentzat bertze batentzat baiño. Ch III 58, 3.
v. tbn. Lg II 110. CatLan 76. Jnn SBi 52.
azpiadiera-1.4
(Con dativo).
Izan egiozu bada debozioa. Iraz 28. Maria, berari jaiera eta debozio diotenen [...] anparatzallea da. Arr May 151. Nere orduko bear gorrian / uraxe [Itziarko Ama Birjiña] nun aukeratu; / arixe diot debozioa. AZink 60.
v. tbn. LE Prog 104. CrIc 177. CatLuz 17. Lard 502. Legaz 23s. CatUlz 26.
azpiadiera-1.5
(Con -ren alderat ).
Debozione handia zuelakotz Mariak San Frantses Asisekoaren alderat. Ardoy SFran 68.
azpisarrerakoSense-1.2
b) (Aux. trans. bipersonal). Tener devoción por; querer.
Errakezu debozione duzun othoitza. EZ Eliç 4. Ordea orai zure faborearekin batean behar bezala fabore galdetzeko debozinoa dut. Harb 92. Bazen [...] erremusinaren edukitzeko untzi bat; hartan bat bederak debozino zuenaren emaiteko. Ax 229 (V 153). Bere buria estatu hartan [alhargun] ikhusirik debozione ukhen zian behar ziela apheztu. Tt Arima 109.
azpisarrera-2
DEBOZIOZKO, DEBOZIOKO.
azpisarrerakoSense-2.1
a) (-onezko SP). De devoción, devoto. v. debot (2).
Debozinozko othoitz eta orazino batzuk. Mat XXVII. Manual debozionezkoa. EZ Man I 1. Liburu debozinozkoetarik Axular Sarako errotorak bildua. Ax 1 (AxIp zuhurren liburu ). Debozioneko sentimendu gozoez gabetua. SP Phil 491. Lotzen zaio debozionezko pratikarik gaitzenei. Ch II 9, 3. Ez [da] len bezain beroa ta deboziozkoa orien horduko ibillera. Mb IArg I 97. Gauza exterióre debozioskoetán ta ez substanziaskoetán. LE Prog 108. Libru debozioko bat. Mg CC 133. Geure egite deboziñozkoak, esaterako Komuniñoa, Oraziñoa, etc. LoraS 78. Gaizki legikete hanbat denbora debozioneko gauzetan ematea. Dh 71. Debozionezko onzi admiragarria. UskLiB 27 (tbn. en Ip Hil 254). Debozionezko kharraren erreberritzekotzat. MarIl 21. Beren deboziozko gogoak agintzen ziena egindakoan, gorputz-illa illoi eder batean ipiñita [...]. Lard 535. Zenbat deboziozko negar-malko gozo ixuri ziran egun aietan! Goñi 116. Ezin esan gure literaturan deboziozko liburuak gehiegi direnik. MIH 234.
azpisarrerakoSense-2.2
b) (Precedido de gen.). Devoto de.
Zure debozioko doktore santu S. Jeronimok. Mb IArg II 333. Ama Birjiñaren deboziozko alaba maite relijiosa batek. Cb Eg III 352. Elizaren debozionezko sinheste bat. CatLan 74. Eureen debozinoeko batzaarretatik doiazanian. JJMg BasEsc 207. Ta dagoz alkarregaz beste dantzara artian, endamas [neska] bere debozinoekua bada. fB Olg 70. Apostol Santiago / Compostelakoa, / gure fedeko santu / deboziozkoa. Echag 237. Artzen dezue gogoa Mariaren deboziozkoak beti izateko. Ag Serm 290. Bere deboziñoko santua. Etxba Ibilt 464.
azpiadiera-2.1
Zere deboziorik aundieneko Santubari erregutzea. Moc Damu 35.
debozio
<< deabruzale 0 / 0 defendatzaile >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper