OEH - Bilaketa

123 emaitza aberastasun bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 zur.
tradizioa
Tr. La forma general es zur (zũr en el roncalés Mendigacha). Hay zul en AzkPo (ej. no seguro), Kirikiño y, junto a zur, en Añibarro, Uriarte (BulaAl 292) y Orixe. Encontramos ejs. seguros de zura en EAEg (17-1-1937, 827), J. A. Irazusta (Bizia 12) y Etxaide. En DFrec hay 37 ejs. de zur.
sense-1
1. (gral.; Lcc, IC 442r, Mic 7v, SP, Ht VocGr , Lar, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H), zura, zul (V-arr-oroz-gip, AN-arce), sul (Dv (V)) Ref.: Bon-Ond 147; VocPir 547; A (zur, zul, zura); Lrq; ContR 523; Iz ArOñ (landu); EAEL 126; Gte Erd 309; Izeta BHizt2 .
Madera. "Maderar con madera, zurakin barritu" Lcc. "Enmaderar casa, zurez barritu etsea" Ib. "Madera, sura <surra>" Mic 7v. "Bois ouvrable. Zuraren gain aldea, hautbois. Zur pipiatua, pipiztatua" SP. "Bois de construction" VocBN. "Bois de charpente" Dv. "1. partie dure et solide de la tige, du tronc, des branches d'un arbre. Itxura zurez egina, [...]. Haizkorak bera burdinaz bada ere, gidarra zurez du (Prov), [...]; 2. bois de construction, de charpente, de menuiserie. Untzi baten egiteko zur hainitz behar da, [...]; 4. il se dit de la qualité, de l'état du bois. Zur urrakorra, hauskorra, iraunkorra, gogorra, samurra, etc., [...] Zur izoztua, hormatua, karrointatia (S), bois gelé. Egurra, ne s'emploie que pour bois à brûler, zura que pour bois que s'emploie en ouvrages de charpenterie, de menuiserie" H. "Zura mardoago, harra barnago (Sc), [...], zura bigunago, arra barrurago (V), cuanto más blanda es la madera [...]" A. "Zuretik ziri, azitik bihi (BN-mix), de la madera (viene) la cuña, de la simiente el grano (Se dice para indicar que de mala ralea viene malas personas)" Ib. "Lurra, liñua, zura, arrixa landu" Iz ArOñ (s.v. landu). "Aritze zur ona" Izeta BHizt2. v. egur (2). Tr. Bien documentado tanto al Norte como al Sur desde los primeros textos.
Ene laztan gozo ederra, / penaz penatzen nazu; / orrein zulez ninduzula, / nola amora nenzazun? AzkPo I (la lectura no es totamente segura; el sdo. parece ser 'tan duro, tan insensible'). Usain onetako zur mota guzitakorik. Apoc 18, 12 (He, TB, Dv, Ip, Ur, Ol, Ker, BiblE zur). Unzi guzizko zur preziatuzkorik. Ib. 18,12. Zilharrez, zurez, harriz eta bertze añhitz materiaz. Mat 103. Zura beraago, arra barrenago. RIs 22. (Saug 20, O Pr 442 zura) Aren imajinari, baita arris edo zures edo berze gauzas egina. Ber Doc 134v. Ezta pipirik, zura hala desegiten eta zuhirintzen duenik. Ax 423 (V 274). Zurginak zura lantzen eta aphaintzen duenean. Ib. 441 (V 288). Azitik bihia eta zuretik ezpala. Bela 1. Sur gorri au da Habanako kaobea. Mic 13r. Arka bat egin zuen ezin busteleko zurez. SP Imit IV 1, 4. Zer naiz hura gabe, zur idor bat baizik. Mst III 55, 6 (SP egur ihar, tronko, sokil, Ch egur ihar). Kariz eta arriz ez, baizik olez ta zurez egiña. Mb IArg II 312. Arriz, zurez edo beste gairen batekin. AA III 431. Egin dezake gizonak-ere lore baten antz edo itxura zurean, olean, urrean edo zillarean. Ib. 312. Imajina onek ez izan arren arri, ol, zur edo paper zati bat baño. Astar II 48. [Munduko altsu guztion] alizatia geratuten zuretan, arrijetan, burdineetan, ta geijen bere gizonen gorputzetan. fB Ic III 294. Oialean sitsa, zulean zedena, burdinan ugerra. MisE 103. Zeinbat baso, egurra, zula ta ola emoten dabenak. Ib. 28. Menüser, maiastüria, / Oi lan güti egilia! / Dena gaxki egin eta zurak dü estaküria. Etch 304 (tbn. en ChantP 182 y Or Eus 281). Bazakien plegatzen zura guphelara, / Bilhakatzen zumea beso otharrerat. Hb Esk 226. Setingo zur ederrak, eun meak, larru zuri-gorri ikusgarriak. Lard 81. Zur baten beharrean zarenean, haritzari azala sei hilabete bederen aintzinetik khenduko diozu. Dv Lab 375 (v. tbn. 347). Gereziak ere zur ederra du. Ib. 323. Egur egiteko arbolaren zura behar laiteke hamabortz pia luze. Ib. 373. Azala, zura, hezkurra, egurra, guziak hainitz onak ditu. Ib. 317. Handik gal laite zuraren bihotza. Ib. 359. Garai baten ordez bestian botatzen badira [arbolak], zura gorritu egiten da. Sor Bar 93. Ez da egia gizaldi askok zura dutela usteltzen? AB AmaE 101. Estera txatar batzuek etziteko ta arri gorria batzuek, bestiak zur gordiña belarri aldiak berotzeko. Bv AsL 194. Ioten [...] leio ertzeko zura. Azc PB 141. Arotz batek zuragaz mai bat egiten daben legez. Itz Azald 27.
(s. XX) Kemen irur eramu digu bizitako; kosetxa, zura eta ardiak. Mdg 137. Kemen dago trafiko andia lerretan; nola kainbat aztan baita andituz geroz egiten dra zurtan; eta zurak eramaiten draugaltiaz bera, saltako lekiuetraino. Ib. 130. Zurez zolatua. JE Bur 187. Zedenak jandako zura. Ag G 200. Basoetako zulak eta egurrak. ForuAB 141 ( ib. 125 zur ). Zurik gabe, iñork egin al dezake zurezko mairik edo alkirik? Inza Azalp 34. [Kutxa] hetan etzen ibilki zur jale zerren. Ox 68. Zedenaren otsa gabez entzun aldioro, sugea irudi yakon kutxa-zura yaten. Or Tormes 55. Zur guri bat [...] marratzen duen bezala xitxuketariaren kanibet-puntak. JE Ber 63. Inazioren gizairudia, zur margoztatuz. Ib. 61. Gerezi-ondoaren zura baino ilhuntxago. Ib. 59. Bitartean, [zuaitzaren] zuraren biribilkietan, ainbat mende esku sendoaz idazten iardukan. Ldi BB 100. Azken-egurrera igotzen da nekez; / besteak zuritu du zura lên ezpalez. Or Eus 151 (v. tbn. Aitork 308). Edozer gauza egiteko gaiaibiar izaten dogu [...], maia egin nai dauan arotzak, zura edo ola [Untzia] zur lanthu legunez egina, barnetik eta kanpotik bikeztatua. Zerb IxtS 13. Arotzaren etxean kerrena zurez. (B) "En casa del herrero, el asador (es) de madera" . A EY III 42. Zur utsez lenik eratutako ermitatxoaren urren, beste bat arriz, aundiagoa, bereala antola zuten. SMitx Aranz 87. Harri, egur edo zur, ile, azienda. Lf Murtuts 1. [Albisturko pagoa]. Gerriari amar metro kubiko zur ematen dizkiote; buruari amar tonelada egur. Munita 45. [Sekuoiak] zerratokian zur ona ematen omen du. Ib. 101. Zipresaren zura dezu iraunkorrenetakoa. Ib. 90. Bazan naikoa zur eta errekin. Ib. 145. Egurra bear da, zura ere bai. Orregatik, mendira begiratu bearra dago. Ib. 35. [Gurasoak utzi zizkiguten abeak] erakusten digute nolakoa dan aritz-zura. Ib. 39. Orain iru-lau urte baso-zura oso goitik ibilli zan. Ib. 65. [Intxaurraren] gerria lau metro ta amar zentimetro ba-omen da inguruz; ta zuretan ematen dizkiote amar metro kubiko. Ib. 51. Ogei ta amabost metro eman zitun zuretarako; gañerakoa egurretarako. Ib. 63. Zur eta metalezko ontzi oriek. Mde HaurB 108. Ormak eta gaiña ol txikixeagoakin bañan zura berdiña. JAIraz Bizia 13. Arratoi ikaragarriak kirri ta karra zura janaz. Etxde AlosT 28. Zura ederrenez egindako etxe bat. Ib. 13. Mahi luze eder bat erdian, urrutiko herrietako zur gorri aberats batezkoa. Osk Kurl 126. Txillardegi jaunari. [...] Gorputza, zur ta burdin. / Ariman indarra. / Bien artean, beti, / zerbait, kirri-karra. Gand Elorri 157. Zer nahi aberastasun, zur, oihal eta harri balios. Ardoy SFran 151. [Zugaitzaren] zur bigunak darion ezotasunetik. Ibiñ Virgil 84. Adabegi gabeko enborrak mozten dira eta ziriekin ebaki sakon bat egiten da zur-bizian landare emankorren aldaxkak bertan sartzeko. Ib. 84. Pagoak ez du atseginikan bere penaren ohean. Bakar bakarrik egon baitago hainbat pagoren artean, eremu grinak zurintzen du-ta zur sendoaren barnean. Azurm HitzB 28. Egizu kutxa bat zur erretxiñatsuz. Ker Gen 6, 14 (Ur gopher zurezko arka bat, Ur zur garlopatuakin, Dv zur aphainduz, Bibl alzifre zurezko, BiblE erretxina egurrez ). Zura pikatzean nola haizkora harek marrak uzten dituen. Etchebarne 47. Hagin-zura aski erabilia izan da. MEIG V 92. Metala nahiz zura, luzaro landu beharra dago. MEIG IX 139 (en colab. con NEtx).

v. tbn. Bp I 84. Ch IV 1, 4. He Gudu 125. Ip Hil 138. ForuAG 263. Lh Yol 37. Garm EskL I 98. Zendoia 137.
azpiadiera-1.1
Zuretik ezpala. " Le coupeau tient de la nature du bois duquel il est tiré" . O Pr 443. Biok ere zur baten ezpal gaituzu. Etxde JJ 118. Esan oi danez, nolako zura, alako ezpala. Zait Plat 81.
azpiadiera-1.2
Gure andrea zanpez / Mutu gelditu zen, / Ezinaren ezinez, / Gogor zura bezen. Bere baitharaturik [...]. Ox 125.
azpiadiera-1.3
Madera, maderaje, maderamen.
Gizon zazkarrak zigortzen eban ogeko zura bere indar guztiegaz. Etxba Ibilt 470.
azpiadiera-1.4
(Como primer miembro de comp.). Fabricado en madera. "Carcasa, especie de bomba, zur suponpa " Lar. " Zulkáma bat, cama de madera" Iz ArOñ. " Sulmákillaak, los palos de madera" Ib. Cf. zuloski, zulzapata, zurmaila, zurmailu, zurkatilu, zurontzi...
Agur o zur kurutzea, / Zeintan baitatz' en' ustea. O Po 66. Kenzen zien soñekorik onena ta bere buruko turbant ederra ta ezarzen zuten zur-adar batean bata ta bestea, ta beraren jabea ill nai bazuten bezala, betezen zuten saet-tiroz zen guzia. Mb IArg I 231. Afrikako desertuetan badirela zur ernaiak (des poutres) bezain handiko sugeak. Elsb Fram 177. Zur zola berdinaren gainearat emekitto aphaltzen dire eta [...] etzaten. Prop 1898, 224s. Den guzia ta etxe estalgia zur puntozin batzuek dadukatela, dena ere dilindaka jarria. Prop 1906, 79. Bazuen zur makila bat. JE Bur 60. Ondare saindu ura, zur-ate ederki ziriztuak gordetzen du. Or Mi 142.
azpiadiera-1.4.1
" Zur-mutur (L), morceau de bois, de charpente" Lh.
[Imajinak] eztira zur zati ta gizonen eskubetako eginak baño. CrIc 51. Hasi ziren elizaren aurdikitzen. [...] Ez zen ageri [...] zur karraska eta pareta erortzen zirenen harrabotsak baizik. Prop 1876-77, 143. Makillan, kutxan, argizai-olan erabilli izan duan zur-apaindera. Ldi IL 126. Bihotzetan konzientzia kitzi-kitzi, zur-minean harra bezala. Lf Murtuts 13. Artzai aiolakabeek sua uzten dute erortzen, eta ostuka bezala azal-oliotsuaren barnean kokatu ondoren, zur-biotza pizten du eta garrak adar garaienetara ieikitzen dira. Ibiñ Virgil 88. Orga auek, istinga bezela, zokote izeneko bi zur-zati zituzten. "Dos tacos de madera" . Garm EskL I 144.
azpiadiera-1.4.2
Zul-saloskari bi batza-gixonak ixango dirala. "Comerciantes de madera" (1918) . ForuAB 139.
sense-2
2. (B, AN-egüés-ilzarb-olza, S; Lcc, Mic 9v, Lar, Añ (G), VocZeg 286), zul ( (V)) Ref.: Bon-Ond 148; A ( zurgizen, zurdunpa ) .
Madero (ref. en muchos de los ejs. a la cruz de Jesucristo); viga. "Madero" Lcc. "Viga, sura " Mic 9v. "Leño" Lar, . "Singlones, los maderos que están sobre la quilla, killa gañeko zurak " Lar. "Alfargía, madero para fundar puertas y ventanas, ate, leioak ifinteko zur bat " Ib. "Estamenara, ontziaren zur bearren bat " Ib. "Leño" , "madera, madero" Añ. "Solive" Bon-Ond 148. "Preparar los maderos. Zurek landu " VocZeg 286. " Zur unek gizen aunitz badu (B), este madero tiene mucha albura" A (s.v. zurgizen). " Kaixu egizu zur hoien gaiñean ibiltez, zeren zurdunpa beitira eta aisa eror zinteke (S), tenga V. cuidado de andar sobre esos tablones, [...]" Ib. (s.v. zurdunpa). v. egur. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur.
Zurean urkhaturik hil ukhan baituzue. Act 5, 30 (Dv zur; He gurutze, Ol abe, Ker egur ). Zuretik khendurik, ezar zezaten monument batetan. Ib. 13, 29 (He gurutzetik, Dv habetik, BiblE eguerretik eraitsi eta hilobian ezarri zuten ). Zeinek gure bekhatuak ekharri ukhan baititu bere gorputzean zur gainean. 1 Petr 2, 24 (He, Dv, BiblE gurutze ). Zeinek gure bekhatuak ekharri ukhan baititu bere gorputzean zur gainean. 1 Petr 2, 24 (He, Dv, BiblE gurutze ). Ziria da gextoa, zur berereangoa. "Mala clavija es la del mismo madero" . RS 428. Bi eskuez lot gakizkon ur gañeko zurari. EZ Man I 21. Iuduek oiuari / Eman zioten, zu itza ziñakizkon zurari. EZ Man II 44. Elkarrekin zuten herrosoek akordu, / Zur gurutzatura behar zintuztela altxatu. EZ Noel 92. Zur bat [...] hosin handian erraxki manaiatzen da, [...]. Baiña ur bazterrean, leihorrean, ezin higi dezakezu. Ax 518 (V 333). Zur baten edo harri baten gaiñean, ohetan sarthu gabe etzin zindezilla. Ib. 57 (V 37). Zuhatzetan d'ederrena, / zur haur nonti bait'ethena. O Po 65 (ref. a la cruz de Jesucristo). Kruzifikaturik, bere besoak zur baten kontre hedaturik eta itzaturik. Tt Onsa 115. Urkharaziko au zur batean. Urt Gen 40, 19. Lapur biren artean zur bati josia. Lar SermAzc 48. Itsasoko urak utzi zuen bein bere gazitasuna, Moysesek bota zion zur batek ukitu ta. Mb IArg I 193. Aize bizi-aserretuak urratzen diozka gañeko oial-egoak, zur luzeak edo mastak. Ib. 198. Ontzi gañeko zurak aizeak autsi. Mb IArg II 277. Luis ta [...] urak eraman zituen. Baña nola Jainkoak añ berea zuen Luis [...] zur andi batek gelditu ta libratu zan. Cb Just 34. Eman zuen gero zur bat ohean sinehts-araztekotzat Dabit eri zela. Lg I 281 (Lard 168 gizonaren antzean zura estalita ). Haren illeak lothzea zur baten birundan. Ib. 233. Zohala desegiterat Baalen aldarea, bil zetzala haren ingurutako zurak, eta egin zezala, lekhu berean, aldare bat egiazko Jainkoaren ohoretan. Ib. 206. Har-arazi zioten bizkarrean haren gurutzefikatzekotzat baliatu behar zen zur pisua. Lg II 276. Agur, agur, zur benedikatua. Iraultza 20. Gurutzearén zurgártan paratuzué gizagendearén salbázioa. LE Doc 84. Errazago zala zimentuti etxe barri bat jasoten, etxe okertu, obendu ta abe erdi ustelduben artean zur barri ta orma barriak egitea baño. Mg PAb 198. Gurutze Sandueren Zur pisue. (Ibero, s. XIX). FLV 1988, 147. Eta ni arri bat, zur bat, pristija bat edo ezer bere ez? fB Ic I 63. Inoren begiko lasto txikija bere entero zur anditzat daukagu. fB Ic II 222. Gure begijetako zura bere ikusi ezin dogu. Ib. 222. Oean zatzazala, zagoz idulki, ta zul bat legez, aldatu, ta itzuli baga gorputza, ordu erdi gitxienez. EL1 67. [Gorputza ill-oean] ezaindurik, eta zul bat legez datz. Ib. 33. Kurutze, zur astun ori lepoan ebala. EL2 220. Ontzia galdu ezkero itxasoan ze [...] erremedio izan lei marinal batek? Ol edo zul zati bati oratutea. GGero 338. Zul edo arri baten ganean, oean sartu baga, etzateko. Ib. 50. Zurak zerreetan, etxia garbitzen ta onelakuetan. Ur MarIl 99. Eta etzu reparatzen zur andi zuaurnaren barnean dagonean? Samper Mt 7, 3 (Hual biga). Eta salto egiñaz itxasora, eldu nion ur gañean zebillen zur zar bateri. Apaol 57. Zelan dago [gorpua]? Ai! Guztiz ikaragarri, bellegi, ezain, ta zur bat legez gogor-gogor datzala . Ib. 39. O zugatz dontsu agurgarria! Lauburu baga, Zer ziñateke erretako zur bat besterik ? AB AmaE 64. Goazan, arturik laster / Alditugun zurak, / Sentigarri liztake / Busti daian urak. Ib. 359. Pilatosenean azoteak emana, [...] zur lotsagarriaz kargatua. Otag EE 1884a, 313. Bazuan etxe ark noizbait atia izandako toki bat, baña orain ura ere arriz ta zurez dago itxirik. Bv AsL 93. Zur gardamuak edo zerenak ianikoak. A BeinB 57. Onetaraxe nengoan ni zur-ganean lo-gure ta egin ezinik. A BGuzur 136 (v. tbn. en la misma pág. zuren ganean).
(s. XX) Kemen dago trafiko andia lerretan; nola kainbat aztan baita, andituz geroz egiten dra zurtan; eta zurak eramaiten dra ugaltiaz bera, saltako lekiuetraino. Mdg 130. [Jesus] hiltzerakoan, zur gogorrean arrunt buluzia datza. Ox 79. Nora doa, zura bizkarrean [...]? Kainen odolekoak [...] ez dute errukirik gurutzea deramanarentzat. Or Mi 81. Ikusten dira berreun bat urteko etxe-zurak oraintxe egiñak eta jarriak balira bezela. Munita 52. Arantzazuko Ama Birjiñiaren eleiza, Oñatin pentsau eben eitie, eta zurak Oiñatira karreteruak ekarri. Gand Eusk 1957, 207. Egurrak eta anporrak zur ta ol biurtzeko serra ederrak bi, ipini ei ditu. Erkiag Arran 126. Zurebateko tresna barriak. Ib. 176. Basa botxen iragaiten / zur eta harri gaintikan. 'À précipiter troncs d'arbre et blocs de pierre' . Casve SGrazi 148.
azpiadiera-2.1
Tabla.
[Jan-askako Santa Mariaren Elizan] aska haren zurak zerratürik dira zilharrezko, [...], untzi eder batian. Ip Hil 100.
azpiadiera-2.2
Damurik nintzan ordea ni... lokartu, zura bezala! Larre ArtzainE 170.
azpiadiera-2.3
(Pl.). Troncos. "Madera, zurak " Lcc. " Zũrak eramaiten dra ugaltiaz bera (R-vid), las maderas se llevan río abajo" A.
Esleyitu zituen [...] lauetan hogoi milla presuna zur eta harri pikatzekotz menditan. Lg I 329. Ezta pekatu begiratutia illargi barri ala zarra dan [...] landarak ifinteko, egurra edo zurak ebagiteko. Astar II 41. Euskal-erriko baso geienai gertatzen zaiena: zur zarrak aizkoraz jo, eta landarerik ipiñi ez. Zab Gabon 85. Erran zion ia zertan an paraje artan zurak pillatzen zituzten. Auspoa 97, 16. Guri oihanak deizküie / ürratzen gaiñ beheratik, / Zur bekhanak galerazten, / hürrünialat herritik. Casve SGrazi 60.
azpiadiera-2.4
" Zul (V-arr-oroz), madera. [...] Algunos llaman así especialmente la viga del juego de bolos, a la cual debe llegar siempre la bola para que la suerte sea válida" A.
sense-3
3. zul (V-arr-oroz-gip ap. A), sul (V-gip ap. Iz ArOñ). "2.º fiasco, mal resultado, por ej., de la siembra; 3.º suerte nula en el juego de bolos. Consiste en lanzar la bola y dar contra la viga opuesta llamada zul, sin haber derribado ningún bolo" A. "Súla eiñ, no hacer blanco (en un tiro). Sula emun dau, no ha producido nada" Iz ArOñ. "Sula izan da, no ha acertado en la puntería o a bolos" Ib. Cf. Baraib Voc y VocNav s.v. zula.
Lau apez jarri dira gaiñeko, / on ala zul esateko. [...]. Mutur batean botarria da / sakean bote egiteko; / bi saietsetan bi zizku ditu, / pilotak an gordetzeko. "Para determinar las buenas o las faltas" . Or Eus 420.
azpisarrera-1
BURDIN-ZUR. "Bois de fer" H.
azpisarrera-2
TXUR (Forma con palat. expresiva). "Gabí-ardatza [...] el tronco mayor txurezko agiñakin, con sus dientes de madera" Iz ArOñ.
azpisarrera-3
ZUR-APAINTZAILE. Carpintero. v. ZUR-LANGILE.
Nola zur-aphaintzale baten seme ordea yarri zen nausi, Yainko? Hb Egia 93.
azpisarrera-4
ZUR-HAR. "Zurarra, termite" SMuj.
azpisarrera-5
ZUR-ARBOLA. Árbol destinado a la madera.
Intxaurrari bi aldetatik begiratu gentzaioke: igali edo fruta-zuaitza dan aldetik eta zur-arbola edo baso-zuaitza dan aldetik. Munita 50.
azpisarrera-6
ZUR-AROTZ. v. zuharotz.
azpisarrera-7
ZUR-BIZAR. "1.º (G-to), especie de musgo que cuelga de los árboles viejos; 2.º (L-ain), membranas que se desgarran de la madera al descortezarla" A.
azpisarrera-8
ZUR-EGILE. v. zurgile.
azpisarrera-9
ZUR EGIN.
azpisarrerakoSense-9.1
a) Dejar de piedra, estupefacto. v. 1 zurtu.
Ez dizugu entzun gure biziyan orrelako sermoirik: Arritu eta zur egiñak utzi gaituzu. AJauregi EE 1885b, 178.
azpisarrerakoSense-9.2
b) " Ástra zuregítra, otra vez a trabajar en madera (R-is)" Iz R 400.
Eltu gra, lanek apura araztan gitein tenprara; orai berian igari dud Erronkarin amaborz egun, zur egiten. Mdg 139. Libaneko mendietan zur egiten ari zirelarik. Zerb IxtS 58.
azpiadiera-2.1
Bago dago izei bino txikiago ankue dagola bagadoi anitx, zur egiteko dago txiki. Mdg 130.
azpisarrera-10
ZUREKO, ZURETAKO. "Zureko, qui appartient à la pièce de bois; s'il y a plusieurs pièces, zuretako. Zubia has ditake, akhabatua da zuretako lana, on peut commencer le pont, le travail des pièces de bois est terminé" Dv.
Orai gizon guziuak gaude neguko argi, eta egurren sartan; eta gero guziuak asen gra zũreko lanetan negu guziko. Mdg 129.
azpisarrera-11
ZUR ETA HARRI (Quedarse, etc.) de piedra, estupefacto. v. ZUR ETA LUR.
Bat irakurten asi orduko geratuten naz zur eta arri eginda ni! AB AmaE 176.
azpisarrera-12
ZUR ETA HARRITU.
Quedarse de piedra, estupefacto.
Gor, itsu, zur eta arrituen erokeriak dira, izan ere. Zait Plat 45.
azpisarrera-13
ZUR ETA LUR.
azpisarrerakoSense-13.1
a) (zur da lur V-gip-och). Ref.: A; A EY III 287; Iz ArOñ. "(Quedarse) estupefacto; litm., (inmóvil) como la madera y tierra" A. "Zur da lur ein dda ama, se ha maravillado en gran manera la madre" Iz ArOñ.
Txarrak dirala egiten oso zur eta lur, / Arpegi illunaz leku ezkutu poz bageetan / Negarrez dabe irago bear lotsaria. AB AmaE 439. Onela arrigarriago ta ikusgarriago egiten zaigu. Zur eta lur eginda uzten gaitu. Zait Plat 5. Egungo egunean ere zur eta lur eginda museuetan ikusten ditugun ontzi zoragarriak. Ib. 88. Zoraturik bertan zur ta lur gelditu nintzan. Berron Kijote 111.
azpisarrerakoSense-13.2
b) " Zur da lur (V-och-gip), toda la hacienda; litm., madera y tierra" A.
azpisarrera-14
ZUREZKO (gral.; Urt Gram 51, Lar, Dv). Ref.: A; Lh; Lrq; Iz Als (zurezku); Etxba Eib; CEEN 1969, 167; Elexp Berg; Izeta BHizt2. De madera. "De bois" Urt Gram 51. "Choclo, txokloa, zurezko gordoinkia" Lar. "Macana de indios, alfange de madera fuerte, zurezko ezpata" Ib. "Zurezko zubi, pont en bois" Dv. "Zurezko mandoak (G-nav, AN), choclos; litm., machos de madera" A. "Auzo errixak zittuen zurezko idurixak Jaungoikotzat" Etxba Eib. "La levadura se guardaba de la hornada anterior en un recipiente de madera (gopor zurezkuan) (BN-baig)" CEEN 1969, 167. "Giputzen itza ta zurezko giltza, dana utsa (V)" DRA. "Zurezko koillariakin erain bia jako lapikuai" Elexp Berg.
Harrizko eta zurezko idolák. Apoc 9, 20 (He, TB, Dv, Ur, Ip, Ol, Ker, BiblE zurezko). Zurezko arka bat. Mat 262. Selango sureskoa da? "¿De qué madera es?" . Mic 13r. Zurezko imajina bat. SP Phil 3. Zurezko zubirik duten hiriak uholde guzietan beldur dira. Ib. 224. Egiten du otoitz [...] gogoa barraiaturik dadukala ta bera arrizko edo zurezko gizona baliz bezala. Mb IArg I 81. Zurezko, arrizko edo bestelazko idoloai. Ub 37. Zurezko kollara bat. Mg PAb 54. Harrizko ta zurezko elizak. Dh 148. Euren jainko lurrezko eta zulezkoakaz. MisE 46. Ez da gure Jaungoikua zurezkua. Kastigauko ditu gurasuen pekatubak laugarren belauneragino. fB Ic III 363. Kullera zurezko. Etch 320. [Zezenak] bola zurezkoakin adar zorrotzetan. Echag 231. Zurezko zubi bat. Izt C 470. Kanpo aldetik, eguan zurezko Marijaren irudi bat. Ur MarIl 91 (BulaAl 30 zulezko). Kutxa, arka edo ontzi zurezko [...] betunez igortzia. Lard 8. Bethi higituz kuller zurezko batekin. ECocin 38. Zurezko eta harrizko jainkoak. Laph 202. Kollara zurezkoak. Zab Gabon 48. Aberen zurezko jan-aska. Ip Hil 100. Zurezko gurutze aundi bat. Bv AsL 77. Zũrezko material biar dein guziuarentako. Mdg 130. Dozena t'erdi poto zurezko aitona zanak utziyak. Tx B II 145. Zurezko mai ta alkiak. Ag G 39 (v. tbn. AL 60). [Sabela] zurezkoa baliz bezala somatzean, azkar sendakiña deitu. FIr 171. Naiz zulezko, naiz adrilluzko, naiz burdiñazko. Kk Ab II 134 (v. tbn. I 51). Ate gorri zurezkoa. Ldi BB 144. [Kutxatilak] kiper-zurezkoak dire. Or Mi 142 (v. tbn. 101n). Zurezko kaiku eta apatzetan. JMB ELG 44. Zurezko balkoe zabala. TAg Uzt 11. Zurezko solairua. JAIraz Bizia 12. Zurezko abe batzuek. Osk Kurl 75. Hiri pollita da Kagoshima, bere zurezko etxeekin. Ardoy SFran 213. Zurezko aska ttipi bat bazen. Etchebarne 29. Losa edo zurezko / teilla ta arriak. AZink 187. Zurezko trajie jantzi biarko ete jatan-da egon giñan. Gerrika 270 (ref. al ataúd). Zurezko irudi harrigarriz hornituak. MEIG I 76.
v. tbn. Astar II 48. Gy 312. Dv Lab 68. Aran SIgn 3. Elsb Fram 127. A BGuzur 123. Jnn SBi 150. JE Bur 188. Urruz Zer 22. Inza Azalp 34. Altuna 107. Jaukol Biozk 14. Zub 77. Laux BBa 108. Ir YKBiz 89. Mde Pr 162. Gand Elorri 97. Erkiag BatB 13. Zerb Azk 91. JEtchep 16. Zait Plat 49. Lab SuEm 201. NEtx LBB 96. Azurm HitzB 51. Berron Kijote 169. Ataño TxanKan 35.
azpisarrerakoSense-14.1
(Instrumento de viento) de la familia de la madera.
Alde batean metalezko yoareak (instrumentuak): kornetin, bonbardino, tronboi ta abar; beste aldean zurezkoak: txirola, klarinete, oboe ta besteren bat. A Y 1934, 9.
azpisarrerakoSense-14.2
v. supra ZURE(TA)KO.
Ene mente guziuan, eta anitxez leintarik, kemen izaguntan da zurezko trafikiua, geroago eta aboroago. Mdg 137.
azpisarrera-15
ZUR-LAN.
azpisarrerakoSense-15.1
a) (L, BN, S ap. Lh; Ht VocGr 338, Lar, Lecl A, H).
"Charpenterie" Ht VocGr. "Carpintería, el oficio" Lar. " Zurlanean ari naiz, je travaille à la charpenterie" H. "Charpenterie, ébénisterie, tout travail sur bois" Lh.
[Josepe] zur-gina edo zur lanetan hari zen gizon bat zen. Lap 197 (V 88). Ezin beraz, uztarriaz mintzatzerakoan, gure uztargileen zur-lan au ixillen gorde. Garm EskL I 126.
azpisarrerakoSense-15.2
b) Tráfico de madera.
Azkenean kontrabandoa utzi eta zura lanean asi zan, iankitarrak kaobarekin aberastuko zala esan ziotenean. JAIraz Bizia 75.
azpisarrera-16
ZUR LANDU. "Carpintear" Lar.
Giputz yaioak ere ba ziran zur-lantzen. "En labrar madera" . Or Eus 11.
azpisarrerakoSense-16.1
" Zur landua, aphaindua, bois travaillé, apprêté pour quelque ouvrage" H.
Zur-landuz egindako Jainko-irudiak. Or Jaink 27.
azpisarrera-17
ZUR-LANGILE. Carpintero.
Harginak behar du harria; zur lan egileari behar zaio zura. Lap 98 (V 47). Josepe zur-langilearen semetzat atxikia. Ib. 230 (V 103).
azpisarrera-18
ZUR-LANTZAILE (L ap. A; HeH Voc). "Zurgina, zur lantzailea, zur arotza" HeH Voc. "Carpintero" A.
Zur lantzale bat naiz. Egin ahala lanean hari gare etxeko guziak. Hb Egia 20. Baionan da zur-lantzale edo ebanixta. Herr 21-6-1956, 2.
azpisarrera-19
ZUR-META. "Zurmeta, zulmeta, montón de [...] madera" A (s.v. meta). "Zur-meta baten kontran lotu eben gero, lo ataron a un poste de madera" DRA.
azpisarrera-20
ZUR-OHOL. Tabla de madera.
Nork [erakutsi zuen] sagar-tolareak zur-olez egiten? It Fab 101.
azpisarrera-21
ZUR-PETRAL.
Viga de madera.
Zertako bada 'kuste' 'izu lasto pizarra zure anaiain begian, eta eztuzu 'ikusten zur petrala zere begian? Echn Mt 7, 3 (Lç gapirio, TB ernai, SalabBN pitrail, Samper zur, IBe haga, IBk habe; v. tbn. Echn Mt 7, 4).
azpisarrera-22
ZUR-PUSKA (L ap. Lh; Lar). "Zoquete de madera", "cabaco, el zoquete que sobra después de labrado el palo" Lar. "Morceau de bois, de charpente" Lh.
Gehiago ezin bihur gaitezkela barkhara; / zur puxkan beraz bizia dezagula enphara. EZ Man I 21. Idolo hau Babilondar berak zur puskaz egin zuten giz-anza zen. Mb IArg I 72. Idoloak zur-puskak, sagu-kabiak eta deabrutegi zikiñak dira. Mb IArg II 321. Oihanik ez duen etxaldea murritzik dago! Han egurra xuhur; hezkurrik ez; behar-orduan, zur puska hauzoan. Dv Lab 303. Oia lurrean, harri edo zur puskaren bat burkotzat zeukala. Aran SIgn 21. Ithotzera dohan gizona, untziko zur puska bati lotzen eta josten den bezala. Lap 17 (V 10). Ontzi aundi bat erretzen, bere oial-aga ta zur puxka guziekin. Lh Yol 46.
azpisarrera-23
ZUR-SARE (V-m ap. A; zulsare V-oroz-arr-ple ap. A). "Persiana, celosía" A. v. LEIHO-SARE.
Ara emen non dagoan gure ormearen atzean, mentanetati adi, zulsaretati zorotz. (V). Ur CantCS 2, 9 ((V-m) zursaretatik; (G) leiakeretatik, Dv xareten artetarik, Ol saretik, Ker leio-saretik, BiblE leihoetatik). An geratu giñan zur-sare tartetik zer ikusi ta zer entzun. Ugalde Iltz 20. Leiotik kanpora zur-saretik zeletaka. Ib. 19.
azpisarrera-24
ZUR TRABAJATU. Trabajar en la madera.
Balle kontan, dago beso txiki, trafiko dagonaren, zũr trabajatako; xiten dra Aragoko lein irietarik anitx peon. Mdg 137.
azpisarrera-25
ZUR-ZANGO (L ap. Lh; zur-xankho Foix ap. Lh; zur-zankho S ap. Lrq). "Jambe de bois d'estropié" Lh.
zur
<< zoragarri 0 / 0 zuzengabe >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper