1. (BN ap. A ; Dv, H (L, BN), Casve), debuilatu, deboildu (BN ap. A ; VocBN →vEys).
Destrozar, destruir; asolar, devastar; turbar, perturbar. "1. mettre les choses sens dessus dessous, renverser en désordre: Oro deboilaturik ezarri tu, il a tout mis en désordre [...]; 2. gâter, détruir, dissiper. Bere onthasunak deboilatu ondoan, après qu'il a dissipé ses biens. Arthaldea deboilatua dabila alde orotara, le troupeau est dispersé mis en fuite de tous côtés" H. "Dévaster" Casve. Tr. Documentado desde Tartas en autores septentrionales; no hay testimonios suletinos. Su uso se intensifica en la 2.a mitad del s. XIX, en la acepción 'trastornar, turbar'. Debuilatu sólo se encuentra a veces en Duvoisin; deboildu nunca en los textos. Hay tbn. --v. infra (3) -- deboilatu en una canción recogida por Azkue en Baraibar.
Eta herioa zunzurretik lothurik, deboilla gitzan eta lahardeka. Tt Onsa 33. Ene semearen arropa da; bestia gaxto batek deboillatu izan du. Urt Gen 37, 33 (Dv, Ur, Bibl jan, Ol irentsi). Gogoeta hiragarrienez deboilatua izanen da. Dh 152 (v. tbn. 127). Xehaka zatzue jainkomoldeak eta debuila zatzue toki gorak. Dv Num 33, 52 (Ol txarotu, Ker lurreratu). Gogoa hoztua eta deboilatua, liburuak aphur batentzat hetsi zituen. Laph 79. Urunago saletan [...] zauden hanitz presuna, denak harrituak eta deboilatuak. Ducq 29. Adamen bekatuak deboilatu du Jainkoak hastapenean egin zuen obra. Lap 46 (V 25). Ostatuak gorphutza berotzen du, nahasten, deboilatzen, sordiesten. Arb Igand 130. Harrabots handirekin deboilatu dire itsas urak. Dih MarH 111s (ap. DRA ). Haren alharguntsa gaixoa, dena deboilatua behar da izan. Darthayet Manuel 358. Egin zion begiratze ezti bat [...], dena deboilatua zen anaiari. Prop 1906, 12. Emaztearen solas ergelek Piarresen gogoa deboilatu eta xede tzar ikaragarriko bat pitzarazi zuten. GaztAlm 1934, 106. (ap. DRA) Ez nituzke nehoren xedeak deboilatu nahi. Lf Murtuts 24.

2. "Ballotter" Foix.

3. Anaie zarren orrek, am'orrek bezala, / etxera ekarri gabe deboila nezala (AN-larr). "Que sin traerla a casa la abandonase." A CPV 906.