OEH - Bilaketa

1537 emaitza abar bilaketarentzat

Sarrera buruan (38)


Sarrera osoan (498)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 piku.
tradizioa
Tr. De uso general. Las formas mejor documentadas son piku y p(h)iko. Se encuentra iko en algunos autores vizcaínos a partir de principios del s. XIX, fiko en autores septentrionales (no suletinos) desde Leiçarraga hasta finales del s. XVIII (a excepción de Larreguy que usa phiko y Dassança 591 piko melatu ) y en Joannateguy, figo en Hualde, y biku en Lizarraga de Elcano y EvAN.
Onom.: Sancha Bicuetaco. (1258) Arzam 179. Sancho Periz Vicuetaquo. (1350) Ib. 179.
sense-1
1. (V, G-nav, AN-sept-erro, B, BN-baig, Ae, Sal; IC 448r, Aq (AN) 1290, H), piko (V-m, G, AN-gip-larr-ulz, L, B, BN, Sal, S; Ht VocGr 361, VP 74v, Lar, Añ (G), Dv, Lcq 30, H, Zam Voc ; ph- Arch VocGr 200, VocBN , Gèze 332, H), fiku (Lcc), fiko (L; SP, Urt IV 80, H), biku (Ae; H (V, G)), iko (V; Mic 7r (h-), Añ (V), Zam Voc), figo (R), igu (AN-erro, Ae). Ref.: VocPir 665; A (fiko, iko, piko, piku); Lrq (phiko); Echaide Nav 86; Iz Ulz , UrrAnz , ArOñ ; Etxba Eib ; Elexp Berg.
Higo. "Uda azkeneko ego-aiziak, aukerakuak pikuak eldutzeko" Etxba Eib.

Fikotzeak bere fiko ximalak iraizten dituen bezala haize handiz erabilten denean. Apoc 6, 13 (He fiko, TB, Dv, Ur, Ur (V), Echn, Ker piko, Ip phiko, BiblE piku; Ol uztapiko ). Ala biltzen duté elhorrietarik mahatsik edo kharduetarik fikorik? Mt 7, 16 (EvAN biku, SalabBN, HeH, Leon phiko, Hual figo, Samper piku, Ol piko ). Saiak pikua ezaun ez. RG B, 25. Othe da nehor, elhorri-arantzetarik mahats, edo saphar-laharretarik fiko biltzen duenik? Ax 216 (V 144). Alzoak / pikoz bethe dakaztela. O Po (ed. Michel) 241. Etzen ere phikoen denbora. Lg II 225. Ikorik emon baga. LoraS 12. Berekin arturik piku andiak, mingrana edo granada ederrak. Lard 90. Artu zituan Santuak baratzako piko ondotik bost piko. Bv AsL 86. Denporaz dala eltzen pikua arbolan. AB AmaE 248. Lagun hek ebatsi zituzten fikoak. Jnn SBi 59. Sagar madari ta ikoak / dira il onetan gozoak. Azc PB 288. Ondo eldutako ikoa baño bigunago egoan gizona. AG Kr 177. Arrek lapurtu inguruetan lenbizi azten ziran keriza, piko, sagar, udare, aran ta matsak. Ag G 61. Begiak yuaiten zitzazkon, liluratuak, piko beltz haundi batzuetarat, mami gorrizkoak, ai-ei, zein goxoak! Zub 70. Gazteen naiz zale, goiz ontzen diren pikoak gutitziatzen zituen ene arimak. FIr 133. Zugatz ederra eraiki du, seme goseti utsak geranok piko ta pikoak magalean jaso ditzagun. RIEV 1931, 640. Pikurik ekartzen eztuen pikondoa moztu. Ir YKBiz 288n. Phiko eta mahats ederrenez kargatuak. Zerb IxtS 40. Naranja, piku, mango, anona, koko ta abar. Or QA 122. Pikua zugatzetik erauzten danean. Or Aitork 69. Melokotoi ta aran ederrak; piko, urra, intxaur eta mizpirak. Munita 64. Marrubirik xamurrenak, pikurik umotuenak. Etxde JJ 228. Fiko ferde bat zapatuz, haren esnea kalitzaren gainerat ixurtzea. Larz GH 1934, 406. Piko ezti ederrak jateko, aski zuan adarretik gora igon. Osk Kurl 92. Pikuak ez dira Ilbeltzean etortzen, Niko. NEtx LBB 134. Ikuak jan eta kaka egin. (V-m). EZBB II 15.
v. tbn. Astar I app. XLII. Oteiza y Brunet Lc 6, 44. Izt C 137. MendaroTx 90. Pikua (det.): Alz Ram 121. Anab Aprika 16. Fiko: ES 208. Brtc 133. Iko: A BGuzur 130. A EY I 312 (V-m).
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de comp.).
Etzezan deus eriden hostorik baizen: ezen etzén fiko denborá. Mc 11, 13 (TB piko denbora, HeH, Leon phiko-aroa, BiblE piku-sasoia; tbn. en Ir YKBiz 380 piku-aroa ). Atera zituten igitaiak piku-magiatik eta aizean eragin zieten. ' Tous dégaînèrent les faucilles' . (Inperpr?) Or Mi 88. Phiko bihirik ez bedi hitarik sor sekula santan! Leon Mt 21, 19. Bere pikondoak zemazkiten piko-aleak puntakoenak zirala. NEtx EG 1957 (7-8), 58.
azpiadiera-1.2
Erran ditake biharamunean, aldizkatu gintuztelarik, phikoak onduak atxeman zituztela Ehun eta Berrogoita Laugarreneko adixkideek. Zerb Gerlan 110. --Noiz itzegin bear dezu benetan? --Aldare-aurrera nere besotik eraman zaitzadanean, Rosa. --Ortarako pikoak eldu gabe daudela uste det, Pako. NEtx LBB 43 (115 oraindik pikoak eltzeke baitaude ).
sense-2
2. (V-gip ap. Elexp Berg; H), piko (Lar, Lcq 146, H), fiku (Lcc), fiko (Lcq 146 (L)), biku (AN ap. A ).
Higuera. "Higuera, fikua herrexala " Lcc.
Fiko fruiturik ez dakharkena. CatLav 306. (V 151) Mispillia, kerisia, priskuba, pikua. Mg PAb 188 (en una lista de nombres de árboles). Ebagi egizu iko ori. LoraS 13. Piko alferrari esan zion Jesu-Kristok. Jaio ez dedilla igandik sekulan frutarik batere. AA III 357. Begira pikoari, eta arbola guziai. Ib. 465. Juan zan ortura, ta piko illun baten azpijan etzuten da negarrez. JJMg BasEsc 166. Pikueren edo beste edozein arbolaren osto berdean . GoldSerm 208. Berenez ematen dituzten garau eder gozoakin ondo janzitako gerixa, aran, [...] piku, intxaur, laranti, [...]. Izt C 2. Basa-piku batera igo zan, [...]. Jesus alderatu zan, eta piku-gañean ikusi zuenean, [...]. Lard 420 (v. tbn. Or Mi 84 piku-gañean). Pikondo bat bide bazterrean ikhusirik, [...] erran zioen: hitarik ez bedi nihoiz fruiturik sor. Eta han berean ihartu zen pikoa. Dv Mt 21, 19 (EvAN 1320 bikua, Ur pikoa). Zuhamu xertatzeko hain da ona, non gaztainek onhesten baitute, hala-nola heltzaurrak, mertxikak, aranak eta pikoak. Dv Lab 387. Pikoa eta arbola guztiak moteatzen daudela. Brunet Lc 21, 29. Piko batetik soka / lepotik lotua, / ostiral-goizian zan / Judas urkatua. Xe 354. Pikuari, eldu-orduko, beraren ale geroago txikiago, geroago gogorragoak adar soiletatik ilotzik erortzen zaizkio. A EEs 1916, 304. Landatu iñun ziran zugatz-landara era guztietako: sagar, madari, iko, intxaur, [...]. Alt EEs 1917, 44. Lau hogoi libera ez dire ez gero piko baten azpian atxemaiten! Barb Sup 155. Pikuaren ostoa / itzal egiteko. (Canc. pop. in Jaukol Biozk IX ) Baratzako pikuan / ontzak ujuka. MendaroTx 106. Baratzako pikuak iru txorten ditu. (Canc. pop. in TAg Uzt 204 ). Almendra-ondoak, iko orri zabalak. Erkiag BatB 168. Pikua, orduko laurdenik etzegok. Muxikak, berriz, ez dik ematen. Ataño TxanKan 92. Piko onen pruituak ez dute jateko balio. Ostolaiz 93. Iko: . Alzola Atalak 82.
azpiadiera-2.1
" Es isan pikuti(k) jausittakua, es eon pikutik jausitta, tontoa ez izan, mundu barekua es isen. Ni es nao pikutik jausitta, se uste dosu ba suk? " AntzHizk 261. Cf. pikupe.
sense-3
3. (Expresión ofensiva ref. a las personas).
Orrela ikasiko dute piku oiek aragi-barruan burniak nolako miña ematen duan. Urruz Zer 139.
azpisarrera-1
PIKU-ABAR. Rama de higuera.
Dáudelaik yá tierno bikú-abarrák eta ósto-niniká erné, ezautzenunzié úda úrbil déla . EvAN Mt 24, 32.
azpisarrera-2
PIKU-ADAR. Rama de higuera.
Oiloak leiran daude seila gainean eta phiko adarretan. GH 1936, 320.
azpisarrera-3
PIKU-ARBOLA (V-gip; VP 74v). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. "Higuera. [...] Eta ikusirik urriñetik piku-arbola bat orriz jositta, juan zan ezer topatzen ete zetsan" Etxba Eib.
Ikhas zazue, bada, parabola bat fiko-arbolatik hartua. He Mt 24, 32 (EvAN bikú arbole, Samper pikuarbole, Ker piko-arbola; SalabBN phiko, Ip phikotze, Ur piko ondo, Ur (V) piko aretx, Ol, Leon (ph-), BiblE pikondo). Iru urte da etortzen naizala piku arbola onetan frutua billatzera. Oteiza Lc 13, 7 (Brunet piko arbola; He fiko ondo, TB piko hondo, HeH phikotze, Dv pikondo).
v. tbn. Ur (G) Mt 21, 19. Figo arbole: Hual Mt 21, 19.
azpisarrera-4
PIKU-HARITZ. Higuera. v. PIKU-ARBOLA.
Piko aretxetik barriz ikasi egizube bardinkuntzia. Ur (V)Mt 24, 32.
azpisarrera-5
PIKU BELTZ (V-gip ap. Elexp Berg; iko baltz Vc ap. A). "Higo negro" A.
Badira piko zuria, beltza ta jardiñetan izaten diren piko aundi more. Ostolaiz 99.
azpisarrera-6
PIKU-ESNE. "La leche del rabo de higo verde, al parecer buena contra las verrugas. Garitxuak piku-esniakin igurtzen ibiltze giñan txikittan" Elexp Berg.
azpisarrera-7
PIKUETARA. v. PIKUTARA.
azpisarrera-8
PIKU GORRI. "Iko gorri (Vc), higo rojo" A.
azpisarrera-9
PIKU IDOR. Higo seco.
Makhilak piko idor bat zeukan hari batetik zintzilik. Osk Kurl 185.
azpisarrera-10
PIKU-JALE. "Sicofanta, propiamente es pikojalea, pero se aplicaba en Athenas al delator y calumniador" Lar. "Pikoialea, becfigue" H.
azpisarrera-11
PIKU LEHOR. Higo seco.
Prestatu zituen ogi, ardo, ariki, mats eta piku leorrak. Lard 175.
azpisarrera-12
PIKU LEHORTU. Higo seco.
Piko legortuzko berreun ogi . (1 Sam 25, 18). Ur ( in BOEg 506 ).
azpisarrera-13
PIKU-LORE (iko-lora V-m ap. A). "Breva" A.
Lurrak lenengo lenengo dakazan ikoai ikolorak [esaten iake] . A BGuzur 130.
azpisarrera-14
PIKU-MASUSTONDO. v. pikuar.
Piko-masustondo baten gañera igo zan, Yesus ikusteko . (Lc 19, 4). Ir YKBiz 366.
azpisarrera-15
PIKU MELATU, PIKU MERLATU.
azpisarrerakoSense-15.1
a) "Piko marlati [de -tia, det.] (BN-mix), piko malatü (S), piko melatu (BN-baig), higo paso, higo muy maduro" A.
Egizue dekozionea piko melatuz arnoarekin batean. Mong 591. Bethi ongi mintza gaiten, ez balinbadugu nahi merezi dugun bezalako phiko melatu zenbait eretsi. EskLAlm 1855, 20. Gaztaia edo iko melauak. A BGuzur 115. Orotarik jan eta, / nahi berriz jastatu / adan, piko merlatu... Ox 108. Ogi-erregutada ederra ta ikomelau batzuk. Erkiag BatB 123.
v. tbn. Piko merlatu: Dv 1 Sam 25, 18.
azpiadiera-1.1
Melitxu Basurtuko / piko meladua / mesperu ustel gozoa / sagar eztitsua. Arti Egan 1959 (1-4), 7.
azpisarrerakoSense-15.2
b) " Pikumelau, persona de aspecto insustancial. Beti eskuak poltsikuan eta otz-arpegixa zeukan bati esaten gontsan pikumelaua " Elexp Berg.
azpisarrera-16
PIKU-OGI, PIKOGI. Pan de higo.
Eun maats-opil ta berreun pikogi artu. Ol 1 Sam 25, 18 (Ker piku-ogi; Dv piko merlatu, BiblE piku-opil).
azpisarrera-17
PIKU ONDU. "Phiko ondua, figue mûre" H.
Piku ondu ta sagar ximela. "Higos pasos" . Or Eus 139.
azpisarrera-18
PIKU-OPIL. Pan de higo.
Ehun mahaspasa-mordo eta berrehun piku-opil. BiblE 1 Sam 25, 18.
azpisarrera-19
PIKU-ORE (pikore Lar H, Hb). "(Pan de) higos, pikorea" Lar.
azpisarrera-20
PIKU-ORRI (V-gip ap. Etxba Eib; Lar). Hoja de higuera. "Sicomántico, el que para supersticiones se vale de hojas de higuera, piko orriaz piko ostozko sorgiña" Lar. "Gure lenengo gurasuak piku-orrixegaz eiñdako soñekua" Etxba Eib.
azpisarrera-21
PIKU-HOSTO (piko osto Lar (s.v. sicomántico)), PIKOSTO. Hoja de higuera.
Iosi zituzten elkharrekiñ fiko ostoak, eta beretzat gerrikoak egin zituzten. Urt Gen 3, 7 (Dv piko hosto, Ur piku osto, Ol, Bibl piko osto, BiblE piku-hosto). Estali zituzten bere gorphutzak phiko hoztoz. Lg I 21. Lotsatu ziran, eta pikostoakin nolerebait estali ziran. AA III 101. Lotsaizunezko piku ostoz bere burua estali. MEIG III 81.
v. tbn. Piku-osto: Lard 4. Phiko hosto: Zerb IxtS 10.
azpisarrera-22
PIKU SAGAR (?). Higo verde. "Figue verte, non mûre. Etzuen orainik arbola hunek phiko-sagarrik baizen (KadBet)" H.
Yoan zuian phiko ya hostatua zen baten azpira phikoketa. Bainan --zeren orainik etzuien arbola hunek phiko saarik baizin-- madarikatu zian. KadBet 152s.
azpisarrera-23
PIKU SIKATU. Higo seco.
Glukosa edo gozokia asko daukalako piko sekatuak. Ostolaiz 98.
azpisarrera-24
PIKUTAN (V-gip), PIKUETAN. "Urrun. Pikutan bisi, eon... Araiño es jutearren... pikutan dao!" AntzHizk 261.
Ezkontzea dala ta buru-austen beti, ta ezkontza... pikuetan! Elzo EEs 1916, 316. Ta mutilla pikotan! Anab Usauri 111. Egiña ainbat partidutan / gera ziteken pikutan. Insausti 203.
azpisarrera-25
PIKUTARA (V-gip, G-azp), PIKUETARA. Ref.: Gketx Loiola; SM EiTec2 (egur-ikatz); Gte Erd 303; ZestErret.
"Pikutara joan, ir a pique. Dar de sí todo lo que tenía que dar. Pikutara joan dek ori" Gketx Loiola. "Paguakin eindako egur-ikatzak juan zitxuan pikutara" SM EiTec2 (s.v. egur-ikatz). "Tomatiak ta oaintxe jundittun pikuta" ZestErret. En DFrec hay 9 ejs. de pikutara. Cf. pikota (5).

Guda luzatzen zijoan bezela, guda-mutillen diruak zijoazen pikotara. Moc Ezale 1898, 148a. Gure irabaziak juan ziran pikutara. Urruz Zer 25. Gastetan edariz zaletzen dan mutilla, juan zan pikutara. Ayerb EEs 1916, 33. Beren apentzazko (bengantzazko) asmakeri guziak pikotara joan zitzaizkien. Etxde JJ 90 (v. tbn. 120). Euskalduna naiz esanaz aisa / etortzen dira gugana, / baina askotan biotza dute / pikuetara joana. Lazkano ZArg 562 (1973) 2.
azpisarrerakoSense-25.1
" Pikutara joan, bialdu, ir o mandar a tomar viento. Bueno, i, joan ari pikutara! " Elexp Berg . "Pikutara bialdu zeban enterau zanian" Ib. " Bai, attu dana attu zun baña geo pikuta bialdu zun " ZestErret. " Junai pikuta! " Ib.
Agintaririk ez dugu izan bear. Erriak dion bezela: bijoaz pikutara! Egan 1963 (4-6), 142. Oa emendik pikuetara! (AN-larr). Inza NaEsZarr 256. Errespetu ta itzal guziak / pikotara bialduak. Basarri Auspoa 112, 106. Baiña amak ezetz esan balu, gure naia pikuetara joango zan. JAzpiroz 171. Asitako lana bukatu egin nai, eta lengo sasoia pikutara joana. BBarand 7. Jente asko, aurrekuan baño geiago, bideratu zan. Baña au pikotara bota eben. Gerrika 244 (ib. 155 pikutara).
azpiadiera-1.1
Botako zaitut pikutaraño! (AN-larr). Inza EsZarr 156.
azpisarrera-26
PIKU-ZANKO. "Phiko zankhuak emaiten din ezniaekin busta egün zunbaitez eta adio marhüka (verrue)" Alth Bot 8.
azpisarrera-27
PIKU-ZUHAITZ. Higuera.
Iko-zugatz baten azpijan. Kk Ab I 102. Piku-zuaitz bat, osto-zabal. Lek EunD 11.
azpisarrera-28
PIKU ZURI (V-gip ap. Elexp Berg; iko zuri Vc ap. A). "Higo blanco" A.
Badira piko zuria, beltza ta jardiñetan izaten diren piko aundi more. Ostolaiz 99.
azpisarrera-29
TOLEDO-PIKU (-iko V ap. A; toletiko V-arr-arrig ap. A). "Higo de Toledo, llaman así a una especie de higo grande" A.
piku
<< OLIO-ABAR 0 / 0 SU ETA ABAR >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper