OEH - Bilaketa
19 emaitza abadesa bilaketarentzat
goiburua
ordeko.
tradizioa
Tr. Documentado en la tradición meridional desde Lazarraga. En DFrec hay 18 ejs., meridionales.
sense-1
1.
(V-gip ap. Elexp Berg
; Zam Voc) .
(No aplicado a personas; precedido de gen.). Sustituto; equivalente.
Libertadea gal ekidan, / aren ordeko baegidan / prendatan etxi izotza. Lazarraga B16, 1201r. [Zigarrak]baditu ortzak edo ortzen ordekoak. " Tiene dientes o cosa equivalente" . It Dial 24 (Ur agin ordekuak, Dv hortz ordekoak; Ip hortzen ordariak ). Abereak saldu ta beste aien ordeko berriak azoketan erosten dituztenean. ForuAG 325. Beste biyai deritxe bateoak alan ez-egokiro, artu ezin danean urezko bateoa, onen ordekoak diralako. Itz Azald 129. Zer da Yaundone ori? Lenagoko euskaldunek santu baten ixenari aurreti ezarten eutsen ixena, oingo santu edo deun-en ordekoa. Akes Ipiñ 12. Hitz beharrean aurkitzen da galesa ia behinere erabiltzen ez den barrutietan. Ingelesetik hartzen dira orduan hitz zahar ahaztuen ordekoak. MIH 186.
(No aplicado a personas; precedido de gen.). Sustituto; equivalente.
Libertadea gal ekidan, / aren ordeko baegidan / prendatan etxi izotza. Lazarraga B16, 1201r. [Zigarrak]baditu ortzak edo ortzen ordekoak. " Tiene dientes o cosa equivalente" . It Dial 24 (Ur agin ordekuak, Dv hortz ordekoak; Ip hortzen ordariak ). Abereak saldu ta beste aien ordeko berriak azoketan erosten dituztenean. ForuAG 325. Beste biyai deritxe bateoak alan ez-egokiro, artu ezin danean urezko bateoa, onen ordekoak diralako. Itz Azald 129. Zer da Yaundone ori? Lenagoko euskaldunek santu baten ixenari aurreti ezarten eutsen ixena, oingo santu edo deun-en ordekoa. Akes Ipiñ 12. Hitz beharrean aurkitzen da galesa ia behinere erabiltzen ez den barrutietan. Ingelesetik hartzen dira orduan hitz zahar ahaztuen ordekoak. MIH 186.
azpiadiera-1.1
(Precedido de tema nominal nudo). Cf. AURPEGI-ORDEKO, eskuordeko, izenordeko.
Auntz baten bernazakiaz berentzat beso-ordeko bat egiteko gogotan sartu zan. Ezale 1897, 4b. Mueta guzitako indar-ola eta indar ola-ordekoei buruzko itunben iritziak. "Centrales y Subcentrales generadoras de energía eléctrica" . EAEg 19-2-1937, 1106. Zulo batzuek leio ordekoak; ate antzera, ol bat kaiman larruz bixagratua; barrenen, gela bakarra. JAIraz Bizia 13. Erantzupen ordeko bezela. Ib. 105. Medellingo sarreratan ostatu ordeko etxe batzuek ba dira, ingurutatik datozen nekazarik bere otorduk eta loak egiten dituztenak. Ib. 86. Poesiaren izenpean onartzen den poesi antzeko edo poesi ordeko hura. MIH 240. (v. tbn. 256)
v. tbn. Ur y Dv Dial 24 (agin ordekuak y hortz ordekoak).
Auntz baten bernazakiaz berentzat beso-ordeko bat egiteko gogotan sartu zan. Ezale 1897, 4b. Mueta guzitako indar-ola eta indar ola-ordekoei buruzko itunben iritziak. "Centrales y Subcentrales generadoras de energía eléctrica" . EAEg 19-2-1937, 1106. Zulo batzuek leio ordekoak; ate antzera, ol bat kaiman larruz bixagratua; barrenen, gela bakarra. JAIraz Bizia 13. Erantzupen ordeko bezela. Ib. 105. Medellingo sarreratan ostatu ordeko etxe batzuek ba dira, ingurutatik datozen nekazarik bere otorduk eta loak egiten dituztenak. Ib. 86. Poesiaren izenpean onartzen den poesi antzeko edo poesi ordeko hura. MIH 240. (v. tbn. 256)
v. tbn. Ur y Dv Dial 24 (agin ordekuak y hortz ordekoak).
azpiadiera-1.2
(Sin que le preceda gen. ni tema nominal nudo).
[Orixek] badu halare tempus itzultzeko ordekorik aski: noiz, noizaldi, noizko. MIH 355. Modelo bat atera denean, aurka daudenak ez dute beste ordeko bat erakusten. MEIG IX 57.
[Orixek] badu halare tempus itzultzeko ordekorik aski: noiz, noizaldi, noizko. MIH 355. Modelo bat atera denean, aurka daudenak ez dute beste ordeko bat erakusten. MEIG IX 57.
sense-2
2.
(V-gip, AN, B; Lar DVC 276, Añ, Izt 112v, Dv, Bera)
Ref.:
A; Elexp Berg.
.
(Aplicado a personas; precedido de gen.). Representante; sustituto. "Delegado, sustituto" Lar DVC 276. "Foráneo, vicario, (c,) obispoaren ordekoa" Añ. "Administrador", "mayordomo", "poder habiente", "suplefaltas", "teniente, substituto", "vicario" Ib. "Kistoren ordekua, el vicario de Cristo" Bera. Cf. ORDEKO (s.v. orde).
Erromako Apaiz nagusia, lurrean Kristoren ordekoa. CatBurg 20 (Añ CatAN 26, CatBus17, Legaz 18, Itz Azald 47 Kristoren ordekoa, CrIc Kristoren ordekua). Kristoen bikario edo ordeko lurrean. Oe 72. Jesu-Kristoren ordeko gelditu zan San Pedro. Ub 144. Erregeari ta haren ordekoai obeditzera [behartzen gaitu] . Ib. 178. Deklarazinua artuteko an dira eskribau, jueza edo bere ordekoren bat. Mg CO 15. Badira zenbait zar gai onetan eskolamaisu andiak, Demonioak bere ordeko lurrean ipiñiak. AA II 144. Onelako laudatzalleak etsaiaren ordekoak dira eta gazteetan kalte andiak egingo ditue. Ib. 146. Begira zure gurasoari edo gurasoen ordekoari biraurik bota diozun. Ib. 36. Obispo jaunak dira apostoluben ordekuak luurrian. fB Ic I 210s. Sazerdotia egin dau Jaungoikuak bere ordeko pekatuben parkazaile. fB Ic III 298. Da Sumo Pontifize Erromakoa, Kristoren bikariyo edo ordeko mundu onetan. CatLlo 27. Guillermo de La-Dux Baionako ule-kontu eskatzallearen ordekoa. Izt C 123. [Erregeak] Ejiptoko bazter guzietan bere ordekoak eta eraentzalleak [...] ipiñi. Lard 53s. Gure Aita-len santuak izendatu zuan bere ordeko anai Elias. Bv AsL 211. San Pedrok, beraren bikario edo ordeko gelditu zanak [...]. Kortazar Serm 44 (v. tbn. en contexto similar Zuzaeta 92 bikariyo edo ordekoa). Nonbratuko dira gañera sekretario bat eta aren ordeko bat. Goñi 85. Prantziko gobernuaren ordeko bat. Or SCruz 125. [Langille-alkargoak] agintari ta ordekoak nai ta ezkoak dabez. Eguzk GizAuz 89. Bitartekoarekin edo beronen ordekoarekin. "Interventor o delegado" . EAEg 20-12-1936, 598. Lisi, erregeren ordeko, aide ta arazoen ardura zuna. Ol 2 Mac 11, 1. Aita Santua Erroman dago / Jesukristoren ordeko. Ayesta 82. Diru arazoetan ez du inork esaten bere ordekoari buruz: "Bai, gizarajo honek erreka jo eraziko dit [...] baina gizon saiatuagorik [...]". MEIG II 68.
v. tbn. GavS 14. CerBid (ap.H; s.v. ordea). Arr May 165. KIkV 36. Enb 84. JAIraz Bizia 50. Zait Plat 127. NEtx LBB 59.
(Aplicado a personas; precedido de gen.). Representante; sustituto. "Delegado, sustituto" Lar DVC 276. "Foráneo, vicario, (c,) obispoaren ordekoa" Añ. "Administrador", "mayordomo", "poder habiente", "suplefaltas", "teniente, substituto", "vicario" Ib. "Kistoren ordekua, el vicario de Cristo" Bera. Cf. ORDEKO (s.v. orde).
Erromako Apaiz nagusia, lurrean Kristoren ordekoa. CatBurg 20 (Añ CatAN 26, CatBus17, Legaz 18, Itz Azald 47 Kristoren ordekoa, CrIc Kristoren ordekua). Kristoen bikario edo ordeko lurrean. Oe 72. Jesu-Kristoren ordeko gelditu zan San Pedro. Ub 144. Erregeari ta haren ordekoai obeditzera [behartzen gaitu] . Ib. 178. Deklarazinua artuteko an dira eskribau, jueza edo bere ordekoren bat. Mg CO 15. Badira zenbait zar gai onetan eskolamaisu andiak, Demonioak bere ordeko lurrean ipiñiak. AA II 144. Onelako laudatzalleak etsaiaren ordekoak dira eta gazteetan kalte andiak egingo ditue. Ib. 146. Begira zure gurasoari edo gurasoen ordekoari biraurik bota diozun. Ib. 36. Obispo jaunak dira apostoluben ordekuak luurrian. fB Ic I 210s. Sazerdotia egin dau Jaungoikuak bere ordeko pekatuben parkazaile. fB Ic III 298. Da Sumo Pontifize Erromakoa, Kristoren bikariyo edo ordeko mundu onetan. CatLlo 27. Guillermo de La-Dux Baionako ule-kontu eskatzallearen ordekoa. Izt C 123. [Erregeak] Ejiptoko bazter guzietan bere ordekoak eta eraentzalleak [...] ipiñi. Lard 53s. Gure Aita-len santuak izendatu zuan bere ordeko anai Elias. Bv AsL 211. San Pedrok, beraren bikario edo ordeko gelditu zanak [...]. Kortazar Serm 44 (v. tbn. en contexto similar Zuzaeta 92 bikariyo edo ordekoa). Nonbratuko dira gañera sekretario bat eta aren ordeko bat. Goñi 85. Prantziko gobernuaren ordeko bat. Or SCruz 125. [Langille-alkargoak] agintari ta ordekoak nai ta ezkoak dabez. Eguzk GizAuz 89. Bitartekoarekin edo beronen ordekoarekin. "Interventor o delegado" . EAEg 20-12-1936, 598. Lisi, erregeren ordeko, aide ta arazoen ardura zuna. Ol 2 Mac 11, 1. Aita Santua Erroman dago / Jesukristoren ordeko. Ayesta 82. Diru arazoetan ez du inork esaten bere ordekoari buruz: "Bai, gizarajo honek erreka jo eraziko dit [...] baina gizon saiatuagorik [...]". MEIG II 68.
v. tbn. GavS 14. CerBid (ap.H; s.v. ordea). Arr May 165. KIkV 36. Enb 84. JAIraz Bizia 50. Zait Plat 127. NEtx LBB 59.
azpiadiera-2.1
Eskerrik beroenak ematen dizkizutegu gure ordekoak (korresponsalak) zeraten oiei.ZArg 1956, 2.
azpiadiera-2.2
(Precedido de tema nominal nudo). Cf. aitaordeko, amaordeko.
Gurasuak badaukaz, edo guraso-ordeko nausijak, kontu emon denporaz arei bere, berak artuteko ustia daukan estaduba. fB Ic III 317. [Jose] Eldu zan Ejitoko agintari nagusi ta errege ordeko izatera. Añ MisE 167 (v. tbn. errege-ordeko Ur Gen 41, 41, Zab Gabon 95). Neron beraren emazte-ordeko emakume galdu bat. Lard 532. Ontzi-gidari ordekoa topatu ote dezute? Lh Yol 35. Argatik ezarri zioten illobi edo sepulturako atal-arriari Erromako Erburu-ordekoaren selloa. Inza Azalp 75. Ugazaba, estaduaren buruak, agintari nagusiak izango litzakez: agintari-ordekoak oraingo mayordomoen antzeko, ta baserritarrak orrein menpeko. Eguzk GizAuz 122 (v. tbn. 123). Bera ere, guraso-ordeko bezela, ez al zan zabarkeri osoan jokatu? TAg Uzt 150. Uri-Epaille izenduna: Ibiñaga Belaustegigiotia'tar Eukeni. Uri-Epaille ordekoa: Areitio Uriarte'tar Joseba. "Juez municipal suplente" . EAEg 17-2-1937, 1085. Abadesa Ordekoa buruan, eta gañerako monjak ondotik. Lek SClar 138. Asunción Gurrutxaga jauna, obispo-ordeko egoanaren ixenpean eldu yakon agindu ori. Akes Ipiñ 14. Lemazaiña, lemazaiñ-ordekoa, makiñista. Etxabu Kontu 116. Junta onetan lendakari ordeko aukeratua nintzela. Gerrika 150.
Gurasuak badaukaz, edo guraso-ordeko nausijak, kontu emon denporaz arei bere, berak artuteko ustia daukan estaduba. fB Ic III 317. [Jose] Eldu zan Ejitoko agintari nagusi ta errege ordeko izatera. Añ MisE 167 (v. tbn. errege-ordeko Ur Gen 41, 41, Zab Gabon 95). Neron beraren emazte-ordeko emakume galdu bat. Lard 532. Ontzi-gidari ordekoa topatu ote dezute? Lh Yol 35. Argatik ezarri zioten illobi edo sepulturako atal-arriari Erromako Erburu-ordekoaren selloa. Inza Azalp 75. Ugazaba, estaduaren buruak, agintari nagusiak izango litzakez: agintari-ordekoak oraingo mayordomoen antzeko, ta baserritarrak orrein menpeko. Eguzk GizAuz 122 (v. tbn. 123). Bera ere, guraso-ordeko bezela, ez al zan zabarkeri osoan jokatu? TAg Uzt 150. Uri-Epaille izenduna: Ibiñaga Belaustegigiotia'tar Eukeni. Uri-Epaille ordekoa: Areitio Uriarte'tar Joseba. "Juez municipal suplente" . EAEg 17-2-1937, 1085. Abadesa Ordekoa buruan, eta gañerako monjak ondotik. Lek SClar 138. Asunción Gurrutxaga jauna, obispo-ordeko egoanaren ixenpean eldu yakon agindu ori. Akes Ipiñ 14. Lemazaiña, lemazaiñ-ordekoa, makiñista. Etxabu Kontu 116. Junta onetan lendakari ordeko aukeratua nintzela. Gerrika 150.
azpiadiera-2.3
(Sin que le preceda gen. ni tema nudo).
Ez bada neri kulparik egotzi, esan zion senarrak, entzun zuan makiña bat aldiz ordekoa arkituko giñiola, baña, zer nai dezu? Berak etzuan gogorik dirutza ori guztia Gobernuak eraman zezan; eta joan bazan, or konpon bedi, bere gogoz joan zan. Zab Gabon 32. Ber-berez edo ordekoaren bitartez [...] Udal-izendian sartzea eskatu. "Por sí o delegadamente" . EAEg 29-1-1937, 927. Uri-Lendakaria edo legezko ordekoa. Ib. 8-4-1937, 1458. Araudiak Pedro Aranzamendik lendakari lez eta Juan Bautista Beitiak ordeko lez izenpetu zituen. Zubk ( in Etxabu Kontu 104 ). Bizkai aldean ondore onak izaten ditu ordeko bidez egindako testamentuak. MIH 150.
Ez bada neri kulparik egotzi, esan zion senarrak, entzun zuan makiña bat aldiz ordekoa arkituko giñiola, baña, zer nai dezu? Berak etzuan gogorik dirutza ori guztia Gobernuak eraman zezan; eta joan bazan, or konpon bedi, bere gogoz joan zan. Zab Gabon 32. Ber-berez edo ordekoaren bitartez [...] Udal-izendian sartzea eskatu. "Por sí o delegadamente" . EAEg 29-1-1937, 927. Uri-Lendakaria edo legezko ordekoa. Ib. 8-4-1937, 1458. Araudiak Pedro Aranzamendik lendakari lez eta Juan Bautista Beitiak ordeko lez izenpetu zituen. Zubk ( in Etxabu Kontu 104 ). Bizkai aldean ondore onak izaten ditu ordeko bidez egindako testamentuak. MIH 150.
sense-3
3.
(V-gip, G-goi)
Ref.:
VocZeg
288;
Elexp Berg (orde)
.
Compensación, reparación. "Retorno" VocZeg . "La compensación por el favor realizado" Elexp Berg. .
Ziñez, zuzenbideak beragaz dakartzan eta bidegabez bete eztiran eginbearren ordain eta ordekotzat, karidadea bein ezta etsi ta euki bear. Eguzk GizAuz 190. Jaiak jan dik bildotxa, ordeko utzi dik korotza. EgutAr 25-8-1959 (ap. DRA ). Arrezkero, Agaitarrak geldierazi zitun Letoren neskatxak gorrotoz, aita zanak piztiaren ordeko bere alaba il arte. 'En compensación por el animal' . Zait Sof 26.
Compensación, reparación. "Retorno" VocZeg . "La compensación por el favor realizado" Elexp Berg. .
Ziñez, zuzenbideak beragaz dakartzan eta bidegabez bete eztiran eginbearren ordain eta ordekotzat, karidadea bein ezta etsi ta euki bear. Eguzk GizAuz 190. Jaiak jan dik bildotxa, ordeko utzi dik korotza. EgutAr 25-8-1959 (ap. DRA ). Arrezkero, Agaitarrak geldierazi zitun Letoren neskatxak gorrotoz, aita zanak piztiaren ordeko bere alaba il arte. 'En compensación por el animal' . Zait Sof 26.
sense-4
4.
(G-goi)
Ref.:
A;
VocZeg
287
.
Heredero.
Gorde egizue alantxe beti / zeuen asaben legea, / gurasoa ill baño lenago / jarrita ordeko berea, / izan daitean Euskalerria / oitura onen jaubea. AB AmaE 467.
Heredero.
Gorde egizue alantxe beti / zeuen asaben legea, / gurasoa ill baño lenago / jarrita ordeko berea, / izan daitean Euskalerria / oitura onen jaubea. AB AmaE 467.
azpiadiera-4.1
Sucesor.
Gaiñera zazpi ordeko sortu / eta jarri arrastoan, / eskerrik asko, guraso maitek, / gozatu urte askoan. Insausti 35.
Gaiñera zazpi ordeko sortu / eta jarri arrastoan, / eskerrik asko, guraso maitek, / gozatu urte askoan. Insausti 35.
azpisarrera-1
ORDEKOA PAGATU.
Hacer pagar, vengarse.
Eta gaitz egin diona, ezin ikusi du; eta ordekoa pagatzeko pensamentuetan konsentitzen du. Gco II 49. Eta orren ondoren zuk ordekoa projimoari pagatu nai badiozu, bengatu nai bazera [...]. Ib. 51.
Eta gaitz egin diona, ezin ikusi du; eta ordekoa pagatzeko pensamentuetan konsentitzen du. Gco II 49. Eta orren ondoren zuk ordekoa projimoari pagatu nai badiozu, bengatu nai bazera [...]. Ib. 51.
ordeko
-
ordeko. Tr. Documentado en la tradición...
-
1. (V-gip ap. Elexp Berg ; Zam Voc ) . (...
-
(Precedido de tema nominal nudo). Cf. AU...
-
(Sin que le preceda gen. ni tema nominal...
-
2. (V-gip, AN, B; Lar DVC 276, Añ, Izt ...
-
Eskerrik beroenak ematen dizkizutegu gur...
-
(Precedido de tema nominal nudo). Cf. ai...
-
(Sin que le preceda gen. ni tema nudo). ...
-
3. (V-gip, G-goi) Ref.: VocZeg 288; Elex...
-
4. (G-goi) Ref.: A; VocZeg 287 . Hereder...
-
Sucesor. Gaiñera zazpi ordeko sortu / e...
-
ORDEKOA PAGATU. Hacer pagar, vengarse. E...
<< 1 notatu 0 / 0 1 presa >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
