(gral. (-kh- en BN, S); Lcc, Urt, Lar, Gèze; -kh- Ht VocGr 411, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, Foix) Ref.: A; AEF 1927, 40; Iz ArOñ (arkia); Elexp Berg .
Arca. "Caja o arca" Lcc. "Arca, arka, kofréa, kútxa " Urt II 245. "Caisse <qua->" Ht VocGr. "Arca" Lar. "Arca de el Testamento, Testamentuaren arka " Ib. "Arche; Noeren arkha, arche de Noé. Ce terme est bien conservé dans l'histoire sacrée chez les Basques, mais hors de là le mot arkha signifie, dans leur langue, un grand coffre où ils serrent leurs grains en totalité ou en partie" VocBN . "Arche, coffre pour le blé" Gèze. "Arche" Dv, Foix. "Coffre" H. "Arca en que se desgranan golpeando las mazorcas [...]" A. "Los granos recogen en algunos caseríos en un arca grande (arkia) de treinta o más fanegas de capacidad, o en otras más pequeñas (kutxa) de ocho, diez y más fanegas (G-goi)" AEF 1927, 40. " Urre-arkia, el arca (llena) de oro" Iz ArOñ. . "Gari-kutxa oso handia. Hankaduna eta apartamentuekin. Arkia, trojia da kutxia. Aundixa zanian, ankaduna, kutxian forman, ola erdittik apartamentuekiñ, ari arkia esate jakon " Elexp Berg. En AxN se explica bihitegian (574) por arkan. Cf. 1 uharka, haize-arka. v. kutxa. Tr. Se documenta desde Leiçarraga en textos de todas las épocas y dialectos (algo más en los septentrionales); es empleado a menudo refiriéndose al Arca de Noé y al Arca de la Alianza. Su uso va disminuyendo desde finales del s. XIX.
Propiziatorioa, Legean zen bi Kerubinen hegalez estalia zen arkharen baldia. Lç Decl ã 5v. Arkaan barriz erraz dafinket / malla finezko kotea. Lazarraga A24 1195v. Asko erre da / barruan joia galantik, / bai geiago / oi asko arka garirik. Ib. A28 1202v. Testamenteko arka. Mat 262. Nik eztut hark bezala zurezko arka bat errezibitu. Ib. 262. Testamentu zaharreko arka agerturen da. EZ Man I 70. Ia aspaldi akhabatu zela Iudu legea / Lekhuko dela egorri Arkaren señalea. Ib. 71. Agur Iujearen Ama [...], Parabisuaren ohorea, loriaren distia, salbatzaillearen Arka hersia. Harb 106. Lege Zaharreko Arka famatu hura, urre finez kanpotik eta barrenetik urraztatua zen. Ax 402 (V 262). David Errege debozionez bethea bere indar guziez danzan hari izan da Jainkoaren Arkaren aitzinean. SP Imit IV 1, 7 (Ch, Mst arkha). Urrezko palazioa. / Bakearen arka. / Zeruelako Portalea. / Goizeko izarra. Gç 147 (letanías de la Virgen María; Or MB 1330 Itun oneko kutxa). [Dabid erregiak] Jinkoaren Arkha eroaiten zian Obededomen etxera. Bp II 84. Zeren liburuak baitira kutxak eta arkhak, zeinetan hitz eta solas ederki eta ongi erranak eta pentsatuak galdu gaba baitaude altxaturik begiratuak. ES 398 (388 arka). Iringiteko arka eginen da asent harriz (1741). SenperEus 29. Orien ondotik eramanen dute beste zenbaitek testamentuko arka, ta ark edo kutx onen ondotik ibilliko da beste jende guzia. Mb IArg I 389. Testamentuko Arka. Cb Eg II 172. Lebitek hartu zuten arka bere sorbaldetan. Lg I 301. Philistinek eskuetan izatu zuten Jaunaren arkha. Mih 3. Bere Eliza, salbaziosko árka. LE Ong 35r. Dabid Erregiak bere [dantzan] egin eban Arka Santubaren aurrian. fB Olg 35. Hor dauka kutxa bat inobre handia, / Hetaz mukuru gaiñdia / Hamar sarraillez hetsia. / Berak arka ideki zuenk. Gy 320. Testamentain arka. Echn Apoc 11, 19. Setimezko zurez egizue arkha bat. Dv Ex 25, 10 (Ur y Bibl kutxa). Arkha saintiaren khantian. Ip Hil 65. Juan zan arka edo kutxara gaztae zati bat artzeko asmotan; jaso eban arkiaren tapia ta bertan ikusi eban etxeko katua eguala. Kk Ab II 88. Gero Moisek etxolako xokho batean egin zuen kutxa bat, Bakuntzako Arka geroztik deithu dena. Zerb IxtS 40.