Harremana

    OEH - Bilaketa

    151 emaitza zerga bilaketarentzat

    Sarrera buruan (23)


    Sarrera osoan (128)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    2 sumatu.
    tradizioa
    Tr. Aunque la forma somatu es más frecuente que sumatu en los textos del s. XIX, esta última domina desde 1900. En DFrec hay 58 ejs. de sumatu y 29 de somatu.
    etimologikoa
    Etim. Para su relación con susmatu, usmatu, etc., v. FHV 292.
    sense-1
    1. (G, AN-5vill-olza; Añ (G, AN); -au V, G-azp), suma , sumetu (AN-ulz-olza, B), somatu (V (+ -au); Lar, H, A Apend), zomatu . Ref.: A (sumatu, sumau, somatu); Iz ArOñ (somáu), Ulz (sumetu); Etxba Eib (somau); EAEL 19; Elexp Berg (somau); Izeta BHizt2 (sumetu); ZestErret (sumau).
    Notar, intuir, percibir, sentir; darse cuenta, adivinar, barruntar; prever. "Predecir" Lar. "Inventar, adivinar, rastrear", "profetizar" Añ. "Sumau: 1.º olfatear; 2.º barruntar. Aita datorrela sumetan dozunean, ipiñiko dozu maia" A. "Sumatu (AN; Aq), profetizar" Ib. (no lo encontramos en Aq; seguramente errata por Añ). "Sentir, darse cuenta, notar" A Apend. "Sumetu dut, lo he advertido" Iz Ulz. "Sentir, barruntar, intuir. Taberna inguruetan somatzen nittuan beti" Etxba Eib. v. susmatu, sentitu, asmatu (3) .
    Tr. Documentado desde mediados del s. XIX. Al Norte sólo se encuentra en Goyhetche, unos versos de 1869, Joannateguy, un ej. de Prop, en Barbier, Lafitte, Mirande, Xalbador y Larre.
    Bilkuia guzia zagon harritua / eziñ sumatuz asmua. Gy 156. Uste det Eleizaren espiritu onen erara obratu eta beraren naia somatuko dedala. Ant ZerBid 459. Toki hura iñork somatu ezin zuen. Arr GB 99. Maiz somaturen nauzu zureganat heltzen. (1869). BertsoB 238. Oker gutxi pasa zan / ark sumatu gabez. EusJok II 22. Baña agureak somatzen dio galaiari eranzuera. "Adivina". Otag EE 1882c, 584. Ezin somatu zuan zer aditzera eman nai zion ark. Bv AsL 72. Argia datorrela onek dau sometan. AB AmaE 345. Letraukeri askotxo somatzen dizut. Urruz Urz 43. Sabelean daukadan haurrak nabaitu edo sumatu dueneko hemen zarela. Jnn SBi 38. Sumatzen dugu karrikan badela haro handi bat. Prop 1893, 208s. Solo baten galburuak makurtuten asitakoan, ekatxa murrusaka somau daizuenean. A Ezale 1898, 40b.
    (s. XX). Sumatu genduzanean [zakurrak]. Ag G 5. Ixo, amonak eztezala ezer somatu, e? Ib. 174. Euskaldun kanpotarrik lantegian sumatzen zuaneko. Mok 8. Kartaren zantzurik eztegu sumatu. Or SCruz 114 (Mi 88 somatu). Donostiatik sumatzen ziran / aien ukabilkazuak. Tx B I 167. Ardura andiye deukot ardao-usañik sumau eztaistien. Kk Ab II 59. Batere berak sumatu gabe, galtzen du... tabakiera urhezkoa! Barb Leg 22. --Ez dituzu [edertasun oiek] ikusten. --Bainan bai somatzen. ABar Goi 25 (22 sumatu). Nekaltze-Legediaren aurkako austeren bat somatu balitz. EAEg 19-1-1937, 845. Eta barneko begiez aspaldian sumatu [Jainkoa]. Iratz 156. Auzoko zakurraren pleinua entzun lukeenak aise sumatuko zuen [Herio beltza]. Lf Murtuts 47. Oillagorra suma dula [zakurrak]. Or Poem 556. Bereala urrea sumatzen ez ba zun, jarraitzeko dirurik ez. JAIraz Bizia 84. Neskameak baizik ez zukeen haren irrikia somatu. Mde HaurB 10. Griña gaizto edo bestelako txarkeririk soma balezaio [emakumeari]. Etxde JJ 88 (252 sumatu). Ikusiaz beste barik, artega ta geraka suma eban Iñese. Erkiag Arran 105. Bestiak somau eban aren autua batu biarra. SM Zirik 37. Beko atea Nemexiok nola iriki zuan sumatu nuan. Ugalde Iltz 20. Eztira baiña erlategitik geiegi aldentzen euri-antza somatzen dutenean. Ibiñ Virgil 111 (99 sumatu). Nik ez dut ezeren usairik sumatzen. Lab SuEm 192. Arto beroaren usaia sumatzen det nik (AN-larr). Inza NaEsZarr 199. Jabeak nonbait somatu zigun zer egin genduen. MMant 25. Zakurra lasai korri txikian, ezer sumatu gabe. JAzpiroz 26. Ene soldado berri eta ezjakinaren herabea sumatu zukeen. Larre ArtzainE 176. Bereizgarri diren bereizkuntzek, bada, hizkuntza ongi dakiten guziok suma ditzaketen halakoak beharko dute izan, ez fonetista eta musikari gutxi batzuen jakite izkutua. MEIG VI 101. Eta, betaurrekorik gabe irakurri duelako behar bada somatu du zerbait. MEIG VIII 33.
    v. tbn. A LEItz 130. Inza Azalp 37. TP Kattalin 195. Ldi IL 84. Yanzi 228. Ir YKBiz 286. Munita 95. Txill Let 128. Bilbao IpuiB 227. Izeta DirG 41 (29 somatu). Zait Plat 121. Vill Jaink 88. Uzt Sas 119 (LEG II 29 somatu). Xa Odol 239. Azurm HitzB 46. Berron Kijote 217. Ataño TxanKan 141.
    Somatu: Xe 184. Zink Crit 32. Garit Usand 52. Arrantz 130. Alz Burr 22. FIr 146. MendaroTx 412. TAg GaGo 14. SMitx Aranz 169. NEtx Antz 108. Anab Poli 8. Basarri 114. Lasa Poem 104. Onaind STeresa 110.
    Sentir, experimentar, sufrir. "Sentir" Añ. "Amaren falta etzian sometan da (V-gip), amaren falta sumau euen (V-gip)" Gte Erd 121 (junto a senditu, nabaritu, etc., de otras zonas).
    Indar barri ta bizi bizi bat / biotzian dot sometan. AB AmaE 12. Zer amets edo zer nahikunde sumatzen nuen aspaldion nere bihotzean. Jnn SBi 69. Lazta bat sumatzen bezala dut egiazki. Barb Sup 121. Zurezkoa balitz bezala [sabela] somatzean. FIr 171. Berriz-yaio-poza suma nuen. 'Sentí'. Ldi BB 164. Gure barnean somatzen ditugun ondoreengatik. Ir YKBiz 62n. Sumatu zuen urratzen ziola soin guzia sasi batek. ABar Goi 25. Atsegin-griña ori bere barrenean somau ez daroan gizonik ez da. Ibarg Geroko 7. Ozkirri ta otzikara-antza suma eban beregan. Erkiag Arran 156. Piztiak gosea sumatzen du. Vill Jaink 114. Ukitu ori sumatu dutenak. Or in Gazt MusIx 42. Beste larrialditxo bat somatu zuan bere barrenean. NEtx LBB 184. Zerga ordaintzean samintasun berezi bat zomatzen dogu. Agur 21-7-1973 (ap. DRA). Au daldaraka somatu omen zin bertsotan asi baño len. Ataño TxanKan 81. Beste gaitz askogaz batera, min aundia sumatzen neban. Onaind STeresa 44. Bein somatu ez nuan gauza somatu nuan an. Aidean lertzen ziran kañoi-bonbak botatzen zituzten. AZink 79. Zaurietan zirika somatzen nueneko. MEIG IX 96. Mundu honetan suma daitekeen egarririk ederrenak mintzarazi duena. MEIG VI 97. Ez gara gutxi izuaren hotzikara larria suma-nahian ibiltzen garenok. MEIG I 174.
    v. tbn. Markiegi in Ldi IL 8. MAtx Gazt 26. Somatu: Etxde JJ 221. Zait Plat 113. Vill Jaink 109.
    somatu (Lar, Añ (AN), Dv). Acertar. "Acertar en lo que se duda", "atinar, acertar" Lar y Añ. v. asmatu (2).
    Nere bata ta biya da / somatzen errexa dana. Bil 91. Eta nere bazterreko lagunak ere eztet uste ni baño abillagoak zirala edari jenero ura zer zan somatzeko. Sor Bar 90. Asmaketa ori somatzeko. Alz Ram 66.
    Bigarren bertsoaldi au ezin soma genezake. Zer esan nai duen ez dakigu. Inzag RIEV 1933, 417.
    sense-2
    2. Idear; inventar. v. asmatu. Tr. Documentado en la tradición guipuzcoana desde mediados del s. XIX.
    Somatu zeban bereala [...] gaztelu sendo irme gogorrak egiñeraturik, beretan soldadu talde andiak ifintea. Izt C 411. Ordutik jartzen zera prestatzen, / ta ordena bat sumatzen. MSIgn 348. Golok somatu dizkidan gauza guzietan txit garbi eta inozente nago. Arr GB 32. Egunean jostaketa berriren bat somatzen zuen. Ib. 15. Ja, ja, ja! Ez dago gaizki somatuba. Sor Bar 22. Oraindik munduak ez du somatu oen mesedeen diñako saririk. Ant EE 1884b, 285. Gizon aserreti zitalak somatu al guziak bere emazte onari esan ondorian. Bv AsL 47 (cf. suma-ahala; ib. 191 sumatu). Nai nuke orain oeri ematia andre pobrien izena edo pobre erretiratuena, beste egokiago bat somatu arte. Ib. 205. Arentzat ere sumatu zuben / uste etzuen alia. Tx B I 153. Oiek izenak sumatzen dituzte! Lab EEguna 66. Olerkariak, buru-belarri, era berriak sumatzen ari dira. Aitzol ( in Laux BBa X ). Izkuntzaizun bat sumatu. Ldi IL 138. Salerosle guziak suma litzateken kutiziak gure begi aurrean jarriakin. ABar Goi 20. Somatu al-izan zituan izkirimiri ta gazigezak jaulki zituan. TAg Uzt 148. Sumatzen zituzten maldeziorik aundienak boteaz. Salav 93. Gero sumatu zuten automobillen kurpillakin abarkak egitea. BAyerbe 48. Onoko bertso auek jarriko ditut emen, nik sumatuak. Ib. 60.
    v. tbn. MendaroTx 233. Somatu: In Tx B 122.
    sense-3
    3. somatu. Comprobar, examinar.
    Noizean bein biotz-taupada nola zijoan somatu. Garit Usand 53.
    azpisarrera-1
    EZIN SUMA AHALAKO.
    Gaizki-esaka asi zitzaien Santxoren mantatzailleeri, itzik zikiñ lotsagarrienak esanaz; paperan nola jarri ere eziñ suma alakoak. "Que no es posible acertar a escribillos" . Berron Kijote 191.
    azpisarrera-2
    SUMATZEKE. Sin sentir.
    Ta aien biotza kartxiri bat bezela izango da / iñoiz ere miñik somatzeke. Ol Ier 31, 12 (Dv ez dute gehiago ikhusiren gosea).

    sumatu

    sumatu
    << suete 0 / 0 taila >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper