OEH - Bilaketa

874 emaitza txori bilaketarentzat

Sarrera buruan (202)


Sarrera osoan (491)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
okertu.
tradizioa
Tr. Documentado en textos meridionales y suletinos; tbn. se encuentra en Duvoisin y en algún texto septentrional moderno con el significado de 'volver tuerto'. En DFrec hay 20 ejs., meridionales.
sense-1
1. (AN, L, BN ap. A ; H, VocB ; -kh- SP, VocBN , Dv, H (L)).
Volver(se) tuerto. "Éborgner, devenir borgne" SP. " Ukhabilako batez okhertu nau, il m'a rendu borgne" H.
Norbaitek jotzen badu bere muthil gathibuaren begia edo neskatoarena eta okhertzen baditu. Dv Ex 21, 26 (Ur begibakarrak utzi, Ol bepakoitz utzi, Ker begibakar itzi, BiblE begia hondatu ). Bazen laborari bat gerlan okhertua. Zerb Artho 500. Mundu hau betea da zenbat atsegabez, / Barberak okertu nau, oklixe izanez. Herr 20-1-1966, 4.
sense-2
2. (S; Izt 37s, VocCB , H; -kh- VocBN (S), Dv, H) Ref.: A; Lrq ( okhertü ) .
Desviar(se), apartar(se). " Bidetik okher ezazu zuhaitz adar hori, [...]. Bide zuzenetik okerturik berandu etxeratu zan, ayant dévié du droit chemin" H. Cf. infra (11).
[Konfrairien] debozionek eztitzen okher, ez gal erazi nork bere Parropian zor dütian eginbidiak. Bp I 147 (parece que eginbidiak está regido sólo por gal erazi ). Gisa hortan egonen ahal da bethi ohikua, deüsetan okhertü gabe. Mst III 33, 1 (SP aldaratu, Ip khordokatü ). Argiari begiratu ta jarraitu bearrean, atzera ori utzi, edo okertu ta aurrea artzen diote. Cb Eg II 162. Trena okertu zanian. PE 121. Ez gorrotoak ez griñak egi-bidetik okertu ez zitzatekenekoak [edeslariak] . (Quijote IX). Anab RIEV 1928, 611 (Ldi RIEV 1929, 210 okerrarazi ). Begia itsasotik okertu bage. Or Mi 137. Lagun asko okertuko dira siñestean. Ir YKBiz 408. Ondartza-aldera okertzen zuen uginaldiak ontzia. TAg Uzt 137. Burnizko atea orpoetatik okertu. Zait Sof 93. Bere asmotik okertu lezaketen. Etxde AlosT 91. Eliza ez din okertuko bere irakatsietan. Or QA 109. [Soka] arekin zuzentzen zuan [astoa] okertzen zanean. Salav 102. Eta bide xüxenetik / berehala okhertüko. Casve SGrazi 48. Begiak zearka okerturik. Berron Kijote 192. Oraintxe okertzen ziran mandoak, bereala an nintzan korrika zuzentzera. Alkain 131. Bidez datorrela, zerbait okerturik, San Bizente eliz nagusian ortoztu da. Onaind STeresa 76. Badirudi gainera iratxo madarikaturen batek okertzen zituela --ezin zuzentzen esan-- gure pausoak. MIH 72. Lema pixkaren bat eskubira edo ezkerrera okertu. MEIG IX 50.
v. tbn. Ag Serm 309. Ldi IL 108. Vill Jaink 121.
azpiadiera-2.1
(Trans., con bide, etc. como compl. directo).
Zuzenbidea apur bat okertu ta gure gaiñera etorrela [itxasontzia] . Etxabu Kontu 129. Bidea okertuz Albarantz egiteko agindu. Onaind STeresa 108.
azpiadiera-2.2
(H).
Inclinarse hacia.
Xahatüren dizü zure bihotza, zuñ beraurganat eta kreatüretarat ardürago okhertürik beitago. Mst III 9, 1 (Ip okhertü; SP makhurtu, Ol makurtu ). Sobera nabasiki kanpotiko konsolazionetarat okher ditian. Mst I 20, 4. Gaistakerira okertuak gaudela denok. Ag Serm 338.
sense-3
3. (gral.; Lar, , Zam Voc) Ref.: A; Lrq; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg .
Torcer(se); doblar(se). "Deszocar [...] oñak autsi, okertu " Lar. "Entortar", "obliquar" Ib. "Redoblar un clavo" . " Makilla burua okertutzia gura eban, eskulekua eitteko " Etxba Eib. " Erruberia okertu jako bizikletiai " Elexp Berg.
Sira, huna düzü Oliberos / khorpitza okhertürik. Normandie (ap. DRA ). Ezkutuan dagoan suge okertu ta kirimillatua. Mg CC 133. Ausia edo okertua dagoala erramua. Ib. 197. Txapela okertu. Mg PAb 65. Ustai gaia berde dan artean, okertu arren, erraz zuzenduko da. AA III 384. Iruneko zapijak askatuta, ta burukuak okertuta. fB Olg 68. Nikanor madarikatua biraoka zegoala, okertu jakon bere aoa, ta zatitu bere miña. MisE 204. Gastatu diran [erlojuaren] kurpilla edo ruedak konpontzeko, ta okertu diranak xuxentzeko. Echve Dev 557 (SP Phil 502 y He Phil 509 makhurtu ). Bizkarra okertuba. PE 69. Bizkarra tontorduna biribil ederra, / gorputza okertuten eutsana aurrera. AB AmaE 233. Berun da orratz okertuakaz egiñiko tresnatxu polita. Ag Kr 103n. Lertzeko arian, okerturik, parre egin genuen. A Ardi 71. Zure bizkarra amiñi bat okhertürik düzü. (S). Lacombe (ap. DRA ). Zigarro-papel liburutxu okertu ta tximurtu bat. Kk Ab I 102. Ez besuak orla okertu. Alz Bern 54. Gorputza okertzen du [zezenak] . Or Mi 49. Aurpegia alde batera okertua. FIr 192. Tranpian asi zitzaion baña / okertu dio masailla [Paulino Uzkudunek] . MendaroTx 432. Oi ene, nire samea! Okertu yat sekulako! Otx 81. Txanpona okertu ta ermita batera botatzen (egozten) da. (G-goi). A EY I 142. Zaharoa okhertü nian berdea zelarik. Mde Pr 126. Zugatz okertu, zirritodun ta makartsua. Erkiag Arran 82. Belaunak okertu. BEnb NereA 123. Aitak, bere esku garratzekin, okertzen zituan are-esirako adaskak. Gand Elorri 30. Botak ere bereala muturrak okertuta beetikan gora begira. Salav 70. Aulkiari oiñak okertu edo ausiaz. Etxabu Kontu 181. Zankoetan baldartu, / gerria okertu. Ayesta 101. Beatzak okertuta, / begiak illundu, / azala zimurtu ta / kolorez lizundu. Insausti 86.
v. tbn. Enb 80. EA OlBe 98. JAIraz Bizia 85. Munita 40. Basarri 241. And AUzta 135. Anab Aprika 96. Vill Jaink 51. Ibiñ Virgil 87. NEtx LBB 56. Berron Kijote 211. FEtxeb 133.
azpiadiera-3.1
(Lar, , H; -kh- H).
"Torcer el rostro, pescuezo, &c." Lar, . " Begithartea, burua okhertzea " H.
Astiro astiro ta burua okertuta. A BGuzur 147. Burua okertu eta Jauntxungana begiratzen zuan. Osk Kurl 198. Mokorra okertu [astoak] eta beste aldea ematen du jotzeko. And AUzta 103.
azpiadiera-3.2
Retorcer(se).
Naiz pixkat okertu bearra izan beti zerbaiti asmaitxura emateko bidea. JAIraz Bizia 99s. Ari okertu batzuk. Vill Jaink 51. Luisek batzutan geitxo okertzen du itz-urren ori. "Retuerce" . Or ( in Gazt MusIx 24 ).
azpiadiera-3.3
Zuzen zabiltza, bai, kopa okertuaz! Iraola 31.
azpiadiera-3.4
Zure epaia gutxitan oi da / okertu edo estutu, / orregatikan marka aundi bati / zuk aspalditxo ikutu [...] / ebagi're bai irixterako / ogei ta amaika minutu. Insausti 263.
azpiadiera-3.5
Orduan ezpaita agiri okertuta izarren diztira. 'Obtusa' . Ibiñ Virgil 77.
sense-4
4. (gral.; Lar, Izt 103v, H, VocB , Zam Voc; -kh- Urt I 530; H) Ref.: A; Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg .
Pervertir(se), hacer(se) malo. "Avieso [...] okertua " Lar. "Metafóricamente, desviarse" VocB . "Hacerse pícaro" A. "Se pervertir" Lrq. " Len formala zan baiña asko okertu da aspaldixan " Elexp Berg.
Non da bihotz xüxena jagoitik okhertüren. Egiat 213. Arteztu edo zuzen bidiak emon [otsegiñai] okertuten asten badira. CrIc 69. Okertu ziran Adanen umeak. AA II 44s. Galdu, okertu, gaistotu, kondenauko gintekez. MisE 69. Griña gaistuak beti / okertu gurarik / imiñi gura nabee / arima loiturik. Ur MarIl 126. Adimentua illundu eta borondatea okertu zitzaien. Lard 537. Guztia beragan dago okerturik eta nasturik. Itz Azald 191. Dabidek ugaritasunaren erdian okertuko etzala zesan ziñez. Ayerb EEs 1912, 179. Beren erruz okertzen badira [seme-alabak] . Ag G 48. Zelan eta zenbat umiak zaindu biar doguzan okertu eztaitezan. Kk Ab I 40. Ez degulako [senarra] guk okertu. ABar Goi 34. Emen santu zan bat, azkenean okertu ta ipernura yoan zala. Or QA 115. Gure animako eragiñ ona okertuz. Or Aitork 95. Bere asaba tximinoen ondoan biurriagoa eta okertuagoa. Vill Jaink 64. Txori okertua kaiola barruan. Erkiag BatB 202 (hablando de un delincuente). Ama okertu ezpalitz Ameriketa aldean. NEtx LBB 46.
v. tbn. Mg CO 295. JJMg BasEsc 219. KIkG 53. JAIraz Bizia 116. Txill Let 121. BEnb NereA 177. Uzt LEG II 294.
azpiadiera-4.1
Okertu ditzakela [hizkuntzak], ta makur-bide biur gure gaiztoak. Ldi IL 54s.
sense-5
5. Tergiversar.
Biar dira agertu [...] deseozkuak, tokamentu ta obrazkuak, bakotxa okertu baga. Mg CO 170s. Beste gauzarik esatia, ordena guztia okertutia da. fB Ic I 78. [Erromako Aita Santuak] dauka artzai berriak egiteko ta sinistea ukatzen duenak edo okertu nai duenak eleizatik kanpora atertatzeko eskubidea. Ag Serm 455. Lenbizi artan, ori burura zitzaionak etzun ori esan nai izan; gero etorri ziranak okertu zuten aren aburua. Or QA 151.
azpiadiera-5.1
Deformar(se).
Gogamena ere sarri-askotan okertua eta makurtua, etengabe metodu bat eta bakarra ibiliaren ibiliaz. Vill Jaink 68.
sense-6
6. (H (que cita a Mg)).
Confundir, hacer equivocarse.
Uste degu okerra dagoala erramua: begiak okertzen gaituzte. Mg CC 197. Diruak begiak okertzen ditu. Bv AsL 26.
sense-7
7. (V, G-azp, B ap. A ; Izt 35v).
"5.º (msOch), poner a uno mal con otro; 6.º desavenirse. Okertu giñan (G, msLond)" A. " Amagiñarrebak okertu eustan senarra, me desavino con el marido" A Apend.
Adiskide daudenak okertzeko. Gco II 67. Galduten ditu bakiak, okertuten ditu bijotzak. fB Ic II 189. [Huelga] baten bidez okertu / gera Antxoko partian. Tx B I 110. Eztabaida bat dala bitarte / gaude zerbait okertuta. Olea 115.
azpiadiera-7.1
Enfadarse, ponerse de mal humor.
Kutizi bete paltaz / ez nadiñ okertu, / mokautxo bat jartzeko / beti zaude gertu. Olea 195.
sense-8
8. Extraviarse.
Erakutsi zion bideari jarraitu, ta okertu zan. VMg 67. Makiña bat aldiz okertzen da gizadia betiko okerbideetan barrena. Txill Let 100.
sense-9
9. Estropear(se).
Gurari txarrak gizonari juizijua okertutia ta adina illundutia. fB Ic II 272. Aserriaren bizitasunak okertu ta laiñotuten ebala errazoia. JJMg BasEsc 185. Gauzak zuzendu bearrean okertzeko modua da. Goñi 82. Sarritan okertu ta moteldu ta gexotuten dira [gorputzaren atalak] . Kk Ab I 21. Elizkizun ta aziera txarrak okertzen dizkitzute adimenaren argitasunak. ABar Goi 54. Gaurko mundua zuzentzeko ordez, okertzen ari zaigu aurrerapen auen bitartez. MAtx Gazt 58. Ludiko guda nagusiak okertuko eban auzi au be. Etxabu Kontu 205. Gauzak zuzendu bearrean, okertu... Gudaren ondorenak! Ataño TxanKan 39. Hona, bada, ezker-eskuin batak irakurria eta besteak, batarenak ikusi ondoan, zuzentzen nahiz okertzen dituenak. MEIG V 72. Harriet, Haranader-en itzulpena Larramendiren hiztegiari esker zuzendu (nahiz okertu) zuena. MEIG VI 60.
azpiadiera-9.1
Ponerse mal, desfavorable.
Ezkontzarako bidea okertuko ete jakon bildurrak. Ag Kr 148. Usoaren osasuna gero ta okertzenago ari zan. Etxde AlosT 32. Etzendun asko uste ontaraño okertuko zirala [gauzak] . JAIraz Bizia 5. Gauzak okertzen ez bazaizkit. Txill Let 85. Orain, gauzak okertu diranean. NEtx LBB 25. Udabarriaz batera ziran / guretzat gauzak okertu. FEtxeb 58.
azpiadiera-9.1.1
" Okertu " Izt C 235 (sin trad., en una lista de palabras relacionadas con la meteorología, parece que con el significado de 'estroperase el tiempo').
sense-10
10. Hacer prevaricar.
Bildurrak okertu eban Pilatos jueza. fB Ic II 166.
azpiadiera-10.1
Hacer injusto.
Eragotzita dago gurarija, zuzentasuna okertuten dabelako. fB Ic II 266. Bakoitzari eskubidea ez zapaldu ta okertzeagatik [kastigu oiek] kendu egin dira. ForuAG 249. Ez yaiki auzian geienen alde epaia okertzeko. Ol Ex 23, 2 (Dv egiatik aldaratzeko, Bibl zuzena makurtzeko ).
sense-11
11. (Con compl. directo). Apartarse de, desviarse de.
Okertuten dozu bidia berari agur edo berbarik ez egiterren. Astar II 25. Rodano arroa [...] Doms-ko Andre Mari agurtzeko bidea okertzen duna. Or Mi 33. Ibilbidea okertuta, sagardotegira joan naiz. TAg Uzt 207. Beste huntzi baten ingurutik bidea zerbait okertu ostean. Osk Kurl 125.
azpiadiera-11.1
(Fig.).
Lêngo oiturak okertuz, jan-edan-zurrean, / aldapa goitzen zuten aspaldi luzean. "Desviándose de las tradiciones" . Or Eus 248. Agintari dirala-ta, zuzena ausi ta okertzeko eskubiderik eztauke. Eguzk GizAuz 100. Zertan ibilli zeruaren borondatea okertzen? NEtx Antz 56.
sense-12
12. "Éborgner une plante, une greffe [...]. Begira okher eztezazun xertoa " H.
azpisarrera-1
OKER-OKER EGIN .
(Intens. de okertu ).
Zumea bezela oker oker egiñ, beren buruak ia anketan ipiñi. Ag G 23. Oge-ganian oker-oker einde. Kk Ab II 55. Beren ametralladorakin ebakitzen zituzten, oker-oker eginda, trintxera-zuloak [aideplanoak] . Salav 89s.
v. tbn. Bilbao IpuiB 273. Ataño TxanKan 125.
azpisarrera-2
OKERTU ERAGIN.
Hacer injusto.
Kodizijak [...] okertu eragin eutsan Felix juezari San Paulo erru bagiaren gaineko erabagija. fB Ic II 166.
okertu
<< oingabe 0 / 0 1 okil >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper