OEH - Bilaketa

874 emaitza txori bilaketarentzat

Sarrera buruan (202)


Sarrera osoan (491)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
atxitu.
tradizioa
Tr. Documentado en la literatura desde Mendiburu, es propio de la tradición guipuzcoana, aunque tbn. lo hallamos en algunos vizcaínos como fray Bartolome, D. Agirre o B. Enbeita; al Norte lo hemos encontrado en TB (sin duda por influencia de Larramendi). Las formas de participio sin -tu se dan casi exclusivamente en el s. XX, con mayor frecuencia en verso. La var. con palatal aumenta su frecuencia en el s. XX. Encontramos ats- (tal vez errata) en Lardizabal y Orixe.
sense-1
1. (V-arr-m-gip, G ap. A; VP, Añ, VocCB , Dv, H) atxi (G, AN-gip ap. A; Lar, Añ, VocCB , Dv, H), atzi , atsitu , atsi . Atrapar, alcanzar, coger; atrapar, hacerse con. " Eskuetan lapurreta duela atxitu dute, cogiéronle en flagrante delito" VP 28r. "Alcanzar al que se escapa" Lar. "Cazar, eizean atzitu " Ib. "Pescar, arrantzan atzitu " Ib. "Coger al que se escapa" . "Alcanzar a uno, coger, prender" A. Arana Goiri cita en alguna ocasión (AG 442) una var. atsi, con la que relaciona etimológicamente iratsi y askatu. En DRA se cita ene desirak atxi zatzu zeruko gauzei lothuak (Ch 319; no se indica la ed. ); se tratará probablemente de atxik atzu o similar; en nuestra ed.(III 23, 9) aparece itxek atzu. v. harrapatu, atzeman.
[Zaldiak] ekusten baditu bera atzitu edo arrapatu naiez dabiltzan gizonen batzuek, ematen dio bertatik lasterrari. Mb OtGai III 205. Losentxa ta alabantzakin arrotasunaren tentazioan atxitu ote zezakean. AA III 547. Ill bearraren berriak atxitzen duanean bekataria. Ib. 569. Baña etzuan biotzik bekatuaren atsegiñ lizunak betiko utzitzeko, eta beldur zan Jaunak bereganatu edo atxitu zezan. Ib. 419. Gizonak eta emakumeak, al egienak, uraren igesi ta ura euren ondorik atxituten. fB Ic II 44s. Gabirabaren antzeko txori bat da au, beste txoriak atxitzeko eiztariak leku askotan usatzen dutena. Echve Dev 162n. Musu emanen diotana, hura da, atzi zazue. TB Mt 26, 48 (Dv loth zakizkiote). Fariseo eta jakintsuak bazebilzan onelako galde asko Jesusi egiten, itzetan atzitzen ote zuten ikusteko. Lard 412. Emakume, bere senarra ez beste batekin atzitu zutena. Ib. 413. Amua bota, eta atzitzen dezun arrayari, aoa idiki zaiozu. Ib. 409. [Eper] oiek erraz atsituta. Ib. 75. Jarraitu zion zazpi egunean: eta atzitu zuen Galaadko mendian. Ur Gen 31, 23 (Ol atzi zun; Dv atzeman zuen). Engañaturik larga ginduzten / oiek bi errementari, / oraindik atxi bear ditugu / or baldiñ badaude sarri. Noe 18. Abere oek non atzituak dituzu? Arr GB 114. Genovan leorreratu baño leen atzitu, ta estura-larrian ipiñi zituen ekaitz-beltz baten bidez. Aran SIgn 37. Denbora txarrak badu / birian atxitzen. Arrantz 28. Joan zan lasterka aren ondoren, eta, atxitu zuanian, eman zion eskupian galanki. Bv AsL 27. Prest ez daudenak atxitzen aiñ azkarra dan eriotzak. EE 1885b, 234. Ai bera balitz, da atxituko (coger, alcanzar) baneu! Ag AL 59.
( s. XX) Erbia atxitu degulako. Ag G 348. Usterik gutxien danean, klask, atxitzen dute nolanai edonor, ta urrengo domekan [...] asteko albistariak [...] badakar orkoa edo emengoa. Ib. 249 (se refiere a tomar fotografías). Indarrez atzi, eta atzerrira / eratorri gabezanok. Eleiz in Onaind MEOE 798. Bere zabalez gure sareak / atxi litzaken ainbeste. Inzag RIEV 1923, 502. Gure sardiñ gozoa [...] onela atxitu oi zuten [arrantzaleak]. Elizdo EEs 1925, 215. Karlistai galarazi egin zien bidea ta atxitu egin zituten bakar batzuk. Or SCruz 93. Atzi izkigun, Mirei, Yondone-sagar batzuk. 'Cueille-nous'. Or Mi 40. Yaun Anbrusik atzi zitun igitariek eta aiekin zoaien. Ib. 87. Joxe besotik atzi ta gogorki iñarrasten du TP Kattalin 180. Baldin indar ori guztia atxitu aal bageneza. Anab Usauri 101. Onelako azaririk ez dute beñere arrapagallun atxituko. Lab EEguna 72. Ari beltz oker nâsi sareak / eundaka atzitu ditu, loreak. "Lo que ha cazado". Ldi BB 112. Esku beteka eltxoak atxitzen bagenbiltza bezela. Ldi IL 77. Arek, bere erritartean, sarean bezela atxituta, bildurik gauzka. Goen Y 1934, 185. Yesus atzipez nola atxitu ta ilko zuten. Ir YKBiz 430. Atxitu dituzuen arrai oietatik. Ib. 537. Berriz egur-gaiñean lên zaigu biurtu; / baiñan itzal antzera besteak atzitu. "Le alcanza". Or Eus 149. Oraindik ez nau menpean atzi / ezin bat iritxi naiak, / iñoiz ez bere listorrez josi / aundikerizko etsaiak. EA OlBe 21. Antigone atzi ta eraman iduri dute. Zait Sof 129. Bildur zan bere saretan atxitzearren andre Otxandak iruzur (engañatu) nai ote zun. Etxde AlosT 92. Galsoroak zeruaren urdiña atxi (alcanzar) naiez bezela lepoa luzatuz ari dituzu. Etxde JJ 106. Bakartasun ixilean atzematen dugu obekienik bestela ezin atzi dugun Iainko ori. Or QA 178. Olako iratxoeri asperenka, ez al doa anima "Zugandik aketx egitera", gezurra atxituz eta aizea iretsiz? "Fidit in falsis". Or Aitork 77. Baiñan aragi-senak osoa atzi baleza, ta berak ere, izadi-zati danez, zure zigortako muga ez balu. "Si ad totum comprehendum esset doneus sensus carnis tuae". Ib. 89. Laisterka asiko naiz eta atsiko zaitut. Ib. 13. Ainbeste gizon arrantzaletan / itxasoak dauz iruntsi, / gu legorrean bizi garanok / ez gaitu egiten atxi. BEnb NereA 150. Zenbat gaizkille eta errudun gelditzen dira Justiziak atzitu gabe! Vill Jaink 105. Gogor ekiozu [Proteusi] ta atzitu ondoren, gogor lotu ezazu. Ibiñ Virgil 115. Laiño gorrixka baten / nai zinduzket atxi. NEtx LBB 210. Gaizkile ustekoa batek atzi, besteak gorde giltzapean. MIH 321.
azpiadiera-1.1
" Nekeak atxitu gaitu (V-m), nos ha alcanzado la fatiga" A Apend.
Jaunaren aserreak era onetan atxitu duan bekatariaren biotza. AA III 572. Ni ere izurri orrek atxitua bainago. Ldi IL 28. Uria atxitu dun izurritearen berri ba duzu? Zait Sof 65. Besteak loxinkatuz, aterpe arkitu oi dugu zuk eta biok, zori berak atziturik baikaude. Ib. 143. An, gaitzaren zigorrak atzi nindun. Or Aitork 114.
azpiadiera-1.2
(H (que cita a Bil)).
Conseguir, obtener, recibir.
Illobaren koroa / ezin atziturik, / osaba Karlos dabil / burua galdurik. Echag 162. Ez du zartzera txarra / gaixoak atxitu. Bil 42. Malentxoren eskua atxitzearren, atsoa ta agurea, etxeko ta auzotegiko guztiak illko zituzkean. Ag G 306. Baña, orain, zu jetxi egin zera, ta nere alaba berriz, goien, zuk ezin atxitu dezun goitasunean gelditu da. Alz Burr 15. Ta ez det ezertarako astirik atxitzen. Lab EEguna 111. Senar onaren ogea zana, / atzitu dabe zikotxak. "La han llevado los avaros" . Laux BBa 80. Herode ori zuzen-kontrako erregea zan, yaurgoa indarrez atxitua zuen. Ir YKBiz 24. --Atxitu dezute [andre ura]? --Kostata, bañan gaur gurekin dek. Senarra mina batzuek ikustera juan dek ta gaur gurekin zetorrek. ABar Goi 57. Gazterik asko, bere aalez billatu bear izan zuan bizimodua. Ta atxituta ere errez laga. Anab Poli 7.
azpiadiera-1.2.1
Oinbesteneko moskorra noiz atxitu diñat nik? Or Eus 65.
azpiadiera-1.3
Asir, agarrar.
Ta ona geroxeago liburu bat atzituta agertu. Ldi IL 76. Patroiak atzez estatxa atxi-ta. "El patrón ase la cuerda por detrás de su cuerpo" . Or Eus 393. An lusuil batzu dituzu, gizon esku-egoki batek egiñak; beren ezpain-ertzak estali ta alde bietako kirtenetatik atzituz. Zait Sof 119. Eta bein baño geiagotan atzitu dut eskuaz burnizko eskudela, edo beste edozein gauza ta zorabio arrigarri batek astindu nau. Txill Let 132.
azpiadiera-1.3.1
" Magalak atxitzea, prendre, relever les bords trainants de la robe" H.
azpiadiera-1.3.2
Ta aren abagune polita atxituz, erantzun nion. Anab Aprika 70.
azpiadiera-1.4
(Part. en función de adj. o sust.).Preso.
Atxitua dago gaiztakeriaren bidean bizi dala. AA III 572. Labanek, berriz, Jakob bere gauza guziakin atzitutzat zeukan. Lard 40. Beste bi Erregeak ere atzitu zituen. Biaramonean atzeman edo atzituakin atzerako bidea artu zuen. Ib. 131. Bi milla turko hillotz eta bost milla atzituak geratu ziran. Arr May 188. Bertatik bertara adierazo zidan atxitua nintzala nere zazpi mutillekin. Or SCruz 93. Nere lepoan bakar / zuk egan zenekusan berean, / edo-eta an atzi geldi / baitziñan, eta zauri / erori begi otako batean. "Preso quedaste" . Gazt MusIx 193.
sense-2
2. Engañar. v. atzipetu.
Eskutan atzera artu, artu-utz milla bidar, / bere burua atzitzen naiko lana dakar. "Engañarse a sí mismo" . Or Eus 114. Orrek atzitu zaitun bezala / atzitu nai zinduket nik. "Como ésa te ha engañado" . Ib. 80. Zergatik atorkit, zirika, ta bigarrenez atxitzera, nere burua atxiturik ikusteak, geien lotsatuko niñuten bertantxe? Zait Sof 127.
sense-3
3. (Con aux. intrans. bipersonal).Unirse, adherirse. v. 1 atxiki.
Otoitz-egiñez arindu bezait / biotz gaxoan atzi zaidana. EA OlBe 106. Goialdetan ozkarbi bazegon ere, be-aldean lanbroa mendi egalari tinka-tinka atxitzen zitzaion. Etxde JJ 12.
sense-4
4. Entender.
Naiago omen lukete euskeraz idazten dan guzia nornaik atxitzekoa balitz. Ldi IL 83s. Aietako gizon aundi bateri galdetu nion erriak nola zuan izena, ta, bein-beingoan atxitu aal izan ez ba-nuan ere, Ben Zrud zan izena. Anab Aprika 26. Honek dioena da guk, entzule garenok, atzitu nahi genukeena, eta besterik ez. MEIG VI 130s.
sense-5
5. atzitu ().
"Escoger" .
sense-6
6. " Atxituta eon, nekatuta, leher eginda egon. Dana atxituta etorri da " ZestErret.
atxitu
<< atxilotu 0 / 0 aurpegi >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper