OEH - Bilaketa

30 emaitza raja bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 eretze.
tradizioa
Tr. Documentado en autores suletinos desde Oihenart. En menor medida, se encuentra en otros autores septentrionales a partir del s. XIX y aparece también en algunos meridionales del s. XX, como Ayerbe y Bera. En los ejs. no ambiguos en cuanto al tema, se documentan tanto eretze como eretz : ambas variantes en Belapeyre (una vez eretz, el resto eretze ) y Mirande; hay eretze en un ej. de Herria y eretz en Prop, Ayerbe y Chaho (eretzez-eretz ).
etimologikoa
Etim. Relacionado sin duda con el occ. ertz .
sense-1
(H), eretz (BN, S ap. A ; Gèze).
Parte, lado; sitio, lugar; posición. v. alde.
[Lana] urhent-peiturik [utzi] zenbait eretzetan. O Po (ed. Michel), 249. Zeren eliza baita egiazko eretza, non Jinkoa baitago. Bp II 131. --[Aragizko bekhatiari] ihes egiteko zer egin behar da? --Ützi honen eretze pitzgarriak eta emazten lagüngoa. Bp I 97. Berze bat haren lekhian [dü] jarten, lanthatzen den bezala haritz gaztia, zaharra zen eretzian. Egiat 165.Llabür eta bekhan [dira] ekhi eta argizagi eclips itzalaldiak; bakhotxak bere alde, laster beitegie ekhiaren eretzeti eretz-gainti. Chaho AztiB 14. Ezagützen dit, aitaren eta amaren eretzeti düdala eman deitadazün bizia. Myst 58. Esku emanik izan zeion lurraren lau eretzetan hiltzeko. Dv (ap. DRA). Bazter gabeko oihan batzuek estaltzen dute iguzkia beroenik den eretz guzia. Prop 1893, 67 (ap. DRA; la ref. es incorrecta). Españulek Baxa-Nabarren zen dibisioniari [...] hiruretan jatzarri ziren, bena etzien bürütü haren eretzez alda eraztia. ArmUs 1896, 102. Zer eretzetan zinen / hitz horik entzütian. UNLilia 6. Stikingo ibaia itsasorat sartzen den tokiaren eretz edo par guzian. Prop 1907, 238. Sabre laburraren untziñoa datxikola, ezkerreko ixterraren eretzetik beheiti dilindan. JE Ber 47.
azpiadiera-1.1
Aspecto (de una cuestión).
Aurrerapenak eretz bat (lado, aspecto) baño geigo ditu ordea. Ayerb EEs 1916, 143. Hizkuntzaren itzal eraztera entseiatu ziren [...]. Cromwell [...] izan zen batez ere kaltegarri eretze hortan. Mde Pr 210. Baina badakigu eretz askotan beren gisako ohiturak eta ohikundeak zeuzkatela leihorreko keltek. Ib. 188. Eretze horri buruz ere gauza baliosa da Hassanen urratsa. Herr 17-5-1962, 1.
azpisarrera-1
ERETZEAN. (S ap. A; Gèze, H, Foix ap. Lh).
a) (Tras gen.). Ante, a los ojos (de); con respecto (a), para (con), en relación (a). "Bere aitaren eretzian gure abokatu izaiteko: pour être notre avocat en présence, vis-à-vis, à l'égard de son père (CatOlo)" H. "Ene eretzean gaizto izan düzü, ha sido malo para conmigo" A. v. ERETZEKO, ERETZERA.
Hurak izan direnaz geroz, lurrian hain [...] bihotz gogor paubren eretzian. Tt Arima 107. Fediaren erakuste bat Espiritü Saintiaren eretzian. Bp II 81. Deüs jakitek, deüs aberastarzünek [...] eztizie balia zure eretzian, Jauna, zure grazia gabe. Mst III 55, 4 (Ch zure begietan, Leon zure begietako). Gaizak behar dü lüzaz eta abisamentüreki Jinkuaren eretzian phezatü. "Secundum Deum". Mst I 4, 1 (Ip aitzinian). Arazione guziak [...] Jinkoaren aitzinian ezpailira bezala tuzu, eta haren eretzian ezdeus bezala. AR 89 (ap. ASJU 1967, 105). Enaizü ikusi seküla / Rebel zure eretzian. Xarlem 240. Haurraren eretzian gaxotüxe zen. MaiMarIl 119. Zuin dira [...] zerbütxarien eginbidiak bere bürüzagien eretzian? CatS 47. Handizki baliatu zitzaizkon herritar muthirien eretzean Brook, raja edo aintzindaria, eta haren andre katolikoa. Prop 1906, 57. Heien eretzean erabil dezakekan barne kexuari ez die eskerrik [gaixoek]. JE Bur 124.
v. tbn. StJul ms. 27r. Egiat 189. AstLas 35. UskLiB 16. Ip Hil 59. UNLilia 22.
b) (Tras gen. o tema nominal nudo). Frente a; al lado de. "Aurkhan, artezean, heinean, eretzian" Lç Decl ã 7r. "Eretzian, vis-à-vis" Gèze. Ene etxearen eretzian bada haritz bat. Dv (ap. DRA). "Mendi horren eretzian: en face de, vers, auprès de cette montagne" H. Cf. Lrq: "Eretz /eec/, même ligne par rapport à un autre objet", referido probablemente a esta construcción.
Gizon bat bere bortharen eretzian ikhusirik igaraiten. Egiat 275. Orduan, haren eretzean zirenek [...] galdegin zioten. HeH Lc 22, 49 (Lç, He aldean). [Dominixe] leiho eretzian zen, etxe mürriari josirik, hatsaren hartzeko herotsik ere egin gabe. Const 36.
(Con reduplicación intens.).
Egoitza erre eta barraiatuen eretz-eretzean, guziek ikhusi zuten gurutze bat. Prop 1907, 62.
c) (S; VocBN). Ref.: A; Lrq; Gte Erd 250. En comparación (a). "Parise hiri handi bat da bena Pekinen eretzean ttipia da" VocBN. "Morde Lorman aberats zen bertze hanitzen eretzian, bena haren huntarzunak deusik etziren Morde Rothschil-en-en eretzean" Ib. "Frantsesak apür ziren errusiarren altian / eretzian (S)" Gte Erd 250.
Ukha eztaiteke emaztiek gizonek beno bihotza hobiago diela [...]. Hanitzago dirade emaztetan, gizonen eretzian, adiskidegoaren gerthaldiak. Egiat 218. Kofesorak eman penitenzia bethi eskazago da bekhatiak merexitu dianaren eretzian. CatS 89. Guti dela zuek hartzen duzuen nekea bi gizon gazte haiek hartu berri duten nekearen eretzean. Mde Pr 294.
azpisarrera-2
ERETZEKO. a) Con respecto (a), en relación (a), para (con); ante. v. ERETZEAN.
Zü beno sokorri hoberik / Jinkuaren eretzeko / elükezü posible / mündüko presünentako. StJul ms. 20r. Zernahi aski zaizü ene eretzeko. ChahoKant LXXVI. Mariaren heretzeko bethi orok ükhen die debrüzko aiherkünte bat. Ip Hil 164. Herriaren eta herriko legearen eretzeko, hila da. Prop 1912, 127 (ap. DRA). Haritchabalet, beste apezak oro bezala arauz, mahanka largo zen bekatore txipien eretzeko. Const 29.
b) (Adnom.).
Urtziren eretzeko egikizunak, las obligaciones para con Dios. Bera EEs 1913, 294.
azpisarrera-3
ERETZERA, ERETZERAT. a) Con respecto (a), en relación (a), para (con). v. ERETZEAN.
--Egon zena Judean [Josef]? --Ez, lotsaz Archelaüs Herodesen semiaren, zoñek haren eretzialat bere aitaren gogo gaistoa begiratü baitzian. Bp II 32. Señale duzu [...] zure kundiak Jinkoaren eretzerat eztirela xuxen. AR 58. [Diszipuluek] orhoitu ziren gauza hauk izkribaturik zirela hartaz eta egin zuztela gauza hauk haren eretzerat. 'Haec fecerunt ei'. TB Io 12, 16. Nolakoak izan dire gure eretzera lehen burhasoen bekhatuaren ondorioak? CatAst (ed. 1888), 23 (ap. DRA). Egun gobernatzen gaituzten gizonek ez dituzte beiratzen yustiziako legeak berak gure yaun erretoren eretzerat. Elsb Fram 161.
b) (Alativo en función de participio). Acercarse a.
[Aintzindaria] zain badagoko, uhaitzean noiz iraganen den, eta eretzera deneko ur bazterretik pirogurat tiro egiten dio. Prop 1897, 170.
azpisarrera-4
ERETZERAKO (De) hacia, para con.
Laster hedatü zen Madrillan eta España orotan haren eretzerako debozionia. ArmUs 1900, 60.
azpisarrera-5
ERETZEZ-ERETZ. A la par, paralelamente. Cf. Abb Études 13 (ap. DRA): "Eretzez, paralelamente".
[Argizagia eta lürbola] alkharren lagün badabilza, nuizik-behin eretzez-eretz ekhiaren argibidian. Ordian da gerthatzen, Eclips erdarak deitzen dian, ikhusgarri bat. Chaho AztiB 13.
azpisarrera-6
ERETZIK GABEKO. Incomparable (?).
Bien arteko elkar maitatze eretzik gabeko, besteak ez bezalako, betiko ziraukeenak. Mde Pr 161.
eretze
<< ekiliki 0 / 0 errebandara >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper