OEH - Bilaketa

371 emaitza osorik bilaketarentzat

Sarrera buruan (6)


Sarrera osoan (365)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
osin.
tradizioa
Tr. Documentado al Norte desde Etcheberri de Ziburu, aunque es más frecuente en textos meridionales, en los que aparece desde mediados del s. XVIII. La forma más extendida es osin (con aspiración inicial en Axular, Haraneder, Atheka y Lafitte). Hay oxin (sin valor expresivo) en los vizcaínos Añibarro, J. J. Moguel, Altuna, Enbeita, Lauaxeta, Larrakoetxea y Alzola, y, junto a osin, en Ibiñagabeitia y Onaindia (STeresa 101). La forma usin se encuentra en los septentrionales Etcheberri de Ziburu, Harizmendi, Etcheberri de Sara y Zalduby y en el roncalés Mendigacha. Hay además otziñ en EG, junto al general osin; ozin en Tartas (escribe reiteradamente ocin en Onsa 95 quizá por estar continuamente asociado con el sin. lece en esa pág.) y otxiñ en Oskillaso. En DFrec hay 9 ejs. de osin.
Onom.: Ossin Biriuila. (1258) Arzam 378. Peita de Hosumbelça (1280). Ib. 379. Doña Sanchez de Osinondo. (1481) Ib. 378.
sense-1
1. (gral.; VP , Lar, , Mg PAbVoc, HeH Voc (s.v. putzua ), VocBN , VocZeg 285, Gèze, Dv, H (G, L, BN, S), Dgs-Lar 11, Foix; h- O-SP 229, SP, Dv, H (L)), oxin (S; , Izt 7v, H (V)), otsin (H (BN, S)), otxin (V-arrig-ple; Zam Voc), osun (G-nav), usin (Dv (que cita a Zalduby), H (L)), uzin (H), ozin, otzin Ref.: A ( osin, otxin ); EI 51; Lh ( osin, oxin ); Iz Als ( osuna ); Iz ArOñ; Etxba Eib; EAEL 69; Izeta BHizt ( osiñe ); Elexp Berg ( osiñ ); Gte Erd 13 .
Pozo, poza; estanque, laguna, lago. "Laguna, lago, rebalsa" VP 69r. "Cadoso, cadozo, lugar hondo en el río" Lar. "Pozo en los ríos" Ib. "Profundidad en el río" Ib. "Vorágine" Ib. "Lago, laguna" . "Agua profunda" Mg PAbVoc. "Gouffre" Gèze. "Aguanoso paraje, osine " VocZeg 285. "Partie profonde dans un courant d'eau; étang, lac d'après plusieurs auteurs" Dv. " Osin propiamente indica pozo en el sentido de sitio o paraje en donde los ríos tienen mayor profundidad. Algunos lo toman en el sentido de 'charco'; [...] 2.º (G-azp-bet), mar; [...] 6.º (G-to), remolino de agua en los ríos" A. "Étang, <ossinia>" Foix (Lhande transcribe oxin ). " Osuna, el pozo profundo" Iz Als. " Potzua baño obeto dirudi osiña " Etxba Eib. " Bentako osiñian bainatzen giñan. Osiñak betik paraje astunak. Ola ur geldixa daolako, ero errekian okerrunetan. Osinak ziren lehenagoko bainu-lekuak. Agorrosin eta Beosin baserriak ibai ondoan daude. Linua beratzeko egindako linapotzuei ere beraiek osiñ deitzen ziotela dio" Elexp Berg. Cf. Vill Eleiz7 110. v. posin.
Lurra egin zezan baño lehen, usinak eta ithururak egin zetzan baño lehen [...] egin ninduen. EZ Eliç 183. Zur bat, handiago eta pisuago bada ere, hosin handian erraxki manaiatzen da. Ax 518 (V 333). Arstoa osinean, irriz irriz itotzen da. O Pr 41 (v. el mismo refrán en Mg PAb 172). Ibia duenak igaren, daki osina zein den barrhen. Ib. 634. Handik atherako tu egiazko estimuaren usin hondargabeak, xirripa eta hibai usintsuak. ES 188. Itotzen ta ondatzen da sulezeko osin izugarrian. Mb IArg I 249. Andiak dira, dakizun bezala, itsasoaren osiñak eta bazterrak. Mb OtGai I 58 (v. tbn. el mismo ej. en AA III 309). Putzu, osiñ edo zingira jelatuetan animak beti arrabiaz. Cb Eg II 205s. Ibai zabal osiñez betetakoa. GavS 18. Amilduko da infernura sufre erazekizko ainzira edo osin batera. AA III 476. Osin eta sonda iñoz sikatu eta agortu ezin leiyana. Ur BulaAl 34. Neskatxa bat ur hortako usinik handienerat erori zen eta ithotzera zohan. Zby Pel 53. Goazen agudo, goazen bai itxas zakon erdiruntz, / Odol gorrizko osiñ biurtu au dedilla, / Arrain jakitzat, aren arraza zantarra arren. AB AmaE 437. Lege zarrean egoan urezko osin bat edo pozu bat. Itz Azald 123. Itxasertzean da atxarteko osiñetan (pozo) soñeko guztiak bustirik. Echta Jos 29. Osiñetako igeltxoak, klin klon, klin klon, asi zuten. Ag G 282. Apala ta otzana ta ur ila da Genesarethko itxasoxkoa, auzoko mendiak txulo batean osin bat bailitzan daukatena. A EEs 1916, 305. Erestun eder saritsu bat galdu ebala, ustegabean urzulo osin sakon batera jausten utsirik. Belaus Andoni 22. Gentzatsu dan osiñ / Yaunan antzikurra. GMant Goi 97. Zelaiaren erditsutako zulogune batean ur txirripa bat, mendebelarrez beterikako osin txiki batetara jaixten da. Lh Yol 24. Gure mendietan urbilduko osin batzuek badira. JMB LEItz 94. Itxasoa ere bare-bare zegon ta Gaztelu-muturretik ikusten zan osin zabalak etzuen, ez azal ta ez errai, aunditxo ta puztualdi apartsurik non ageri. Inzag RIEV 1923, 504. Urak artu ta osiñeko ur bigurrian ez gaitzan inguraturik ondarazi. Inza Azalp 150. Laminek zutenean argia ikusi, / Osinetan barnago joan ziren ihesi. Ox 26. Lettuta eguan oxin (pozu) baten larrapast egin eta egurrak lurrera jausi yakezan. Altuna 90. Oxin-ziar juan zan, auxe egiten: --Kua, kua, kua! Ib. 84. Biaramon goizean sokak ito bat atera osiñetik. 'Puits' . Or Mi 86. Ttotta-eneko zurrunbako osinian aspaldidanik ohartua zuen arrain gaitz bat. Zub 21. Harria firrindilaka arthiki zuen ur-handiko osinera. Barb Leg 25. Oraingo antzarak osiñean plista-plista dabiltz. RIEV 1931, 639. Osin bateko uretan bere arpegijari begira ta begira igaroten zittuzan ordu luziak. Otx 12n. Or goian dago errota, / aren ondoan osiña. (In BBarand 80 ). Arrats gozoa. Giro epela. Isats neurgabea urre bezela. Gañez, osiña geituz, urdiña... TAg Y 1933, 22. Txarriak, berriz, osiñeko lokatza-zuloan egin due etzanaldi atsegiña. TAg Uzt 99. Uria [...], oldarrez agitz erauntsia dabil ta itxas-olatu gorrion osiñetatik burua itoitzeko aiña ez da. 'Profundidades' . Zait Sof 58. Ez naiz iñoiz izan osin-agortu-zale [...]. Ura arkitu bai. Agortu ez. Lek SClar 140. Buruz bera uretan murgilduten zirean pozu edo osiñe. Akes Ipiñ 30. Etorri egunero arrantzura osin ontara, baña zarerik ez bota egunean bein baizik. EG 1958 (2), 191 (193 otziña ). Arraunlariak [...] euren intxaur-azala ondo edo zolabageko osin eskerga aretan noiz murgilduko ta ondoratuko. Erkiag Arran 78. Zingira, iztinga, iztoki, oxin eta ur geldietatik. Larrak EG 1959 (3-6), 204. Markolbek goizean egiñiko arto ta ogi guztiak eskuratuta, osiñera bota eutsezan. Bilbao IpuiB 247. Olako-osiñeko ur otzetan igari eitxia modukua zan. SM Zirik 125. Osin berde aren azaleko bakeak damua, bekatxa emoten deutsa ta arritxuak arturik, uretara jaurtiten ditu. Erkiag BatB 111. Teilatu-pean, txabolaz beste aldeko puntan, otxiña, iturrittoa eta latsa-harria zauden. Osk Kurl 75. Milla olatuk leiaka / arraun-aize-ontzi argal bat / osiñera daramate. "Abismo" . Gazt MusIx 137. Kontuz gaiñera osin sakonekin. "Paludi" . Ibiñ Virgil 108 (79 oxin ). --Potzura eramango ditut garbi-garbi eginda jan ditzazun. [...] --Ongi da. Goazen osin ortara. NEtx LBB 187. Ixilik oxin mutua, urretxaren kerizpetan. / Zidar eta berdekara kolore illuna, dizdizka. Alzola Atalak 82. Toki zabal patartsua, dena hosin, arroka eta erreka, hiru muga joiten dituena. Lf ( in Casve SGrazi 15 ). Ahatsan bada eletrika uzina ttipi bat, eta barraja haren gibelean izaiten zen alimaleko osina. Etchebarne 23. Txakurra osiñean / preskatzen asi zan. Zendoia 106.
azpiadiera-1.1
(Como segundo miembro de comp.).
Bera jaikiko zan gaberdian, truxuaren zaparrada entzun ezkero, euri-osiñak arekatik zear bialtzera. Ag G 133. Lur otzean etzinda yarrugi zuten etxekoek Engrazi odol-osin baten ondoan. Etxde JJ 107s. Zeru-osin unbilla, odei banakatuz. 'Pozo del cielo' . Gand Elorri 212.
sense-2
2. (Dv, H, A Apend; h- H, A (que cita Atheka )), oxin (H), otsin (H), usin (H, A (que cita a Hm)).
Abismo, sima, precipicio (sentidos prop. y fig., en ocasiones ref. al infierno). "Au fig.: ifernuko osin, lac infernal" Dv. "Profundidad de tierra" A Apend.
Orai baiño bekhatu gehiago duzunean, hosinean barrenago zaudenean. Ax 86 (V 58). Gaiztoak bekhatuen hosinean sarthuz gero [...] eztu antsiarik. Ib. 104 (V 70). Dragoin eta usin orok / Lauda Gaingainekoa. Hm 98. Ikhusi du halaber oziñ eta leze haren zolan dragon terrible eta horrible bat. Tt Onsa 95. Itsu batek gidatzen badu bertze bat, biak erortzen dire hosiñean. "Foveam" . He Mt 15, 14 (Lç hobi, TB (lei-), HeH le(i)ze, Samper, Hual, Ip, Echn zilo, EvL, Dv, SalabBN, Leon erreka, Ur, Ol, Or, Ker, BiblE zulo ). Nere etsai eginda eramateko bekatuko osin batera. Mg CC 245. Eroriko dira infernuko osin ondo sakonean. Ib. 191. Begiak zabalik jausi nas suzko oxin gartu onetan. EL1 57. Eziñ konta al anima irabazien biskarekin amilduaz dijoazela betiko su eta garren osiñean. AA II 195. Betiko suzko Leza, Oxin edo Infernubaren gañian. JJMg Egunoro 54. Egoitza airos eta pullit horren behereko aldian idekitzen dire hosiñ ikharagarriak, leze illunak. Atheka 6. Zu baño garbiago ziran zenbat pekatuaren osiñean erori eta sekulako galdu dira! Arr May 17. [Miren] edertasunen edertasuna, / Jakiturien oxin sakona. Enb 87. Satanek eraman nazala ipernuko osiñera. 'Au fond des abîmes' . Or Mi 63. Badijoa ibaia ta osin bat topatzen du. Anab Usauri 65. Nork bere begiakin ikusi edo gogoaren begiakin nork bere barren osiña nabaitu. JArt Y 1933, 326. Idatzitik mintzora / zenbat osin dagoz! "Abismos" . Or BM 106. Elizan sar-atera Letarien aitzin, / aldare eskuiñetara sugearen osin. "Sima" . Or Eus 251. Gai orretzaz mintzatzen asi geran ezkero, ez diagu osiña zearo agortu arte utzi bear. TAg Uzt 288. Azaldutakoa baño geiago ere ba-zuan oraindik, nunbait, kolkopeko osiñean. Ib. 105. Orain, berriz, osiñean barna egotzi du zoritxarrak. Zait Sof 99. Deba izan zan, alabearrik, Beltran Alostarrarentzat bere zorigaitzen iturburu ta osiña. Etxde AlosT 83. Osin aundi bat dago benetan aberrian erderaz ari zaizkigun iakintsu ta atzerrian euskeraz ari zaigun onen artean. Eta oxin ori euskeraz, Zaitegik bezala betetzen ez dugun bitartean, itotzeko zorian gaude. Ibiñ EG 1954 (5-8), 118. Bere burua zorigaiztoko maitasun baten osiñan murgiltzen dunean. Etxde JJ 23. Nork jakin gizalaba eder aren begi gardenen barruan agiri zan osiñaren sakona? Erkiag Arran 102. Ezta gauza erreza beroni barkatzea, / osin ilun batean hamildu baikaitu. Arti MaldanB 210. Axaletik bizi gera eta eztugu barrurago sartu nai. Baiña osiña, zuloa, antxe dago. Vill Jaink 143. Bardin maitatzen gaitu / eder, polit, motza, / osin sakona dogu / amaren biotza. BEnb NereA 184. Ama, Kirene ama, osin sakon ontan bizi zeran ori. "Gurgitis" . Ibiñ Virgil 114. Horixe baita nabari gure artean, ezer nabari bada: hamabost urteren gorabeherak ireki duen hosina. MIH 334. Erdararen hosinean amiltzen ere da. Ib. 345. Hobe genuke [...] Oñatiko Unibertsitatea ahazmenaren osinean murgildurik utzi. MEIG IV 127. Bunge bera, egia esan, badirudi osinik osin dabilela horrelakoetan. Ib. VI 111. Hosin hori komunikabiderik ezak zabaldu eta sakondu duela. Ib. VIII 41.
azpiadiera-2.1
(Como segundo miembro de comp.). " Lur-osin, profundidad de tierra" A Apend.
Ikhusi du haboro leze oziñ haren bi bazterretarik laur suge handiren buriak. Tt Onsa 95 (v. infra OSIN-LEIZE). Yainkoak ola ematen ziek erio-osiñean yausi zireneri, beren buruek erosteko asia. Or Mi 64. Bere egunak Alostorreko zorigaitz-osiñan bukatu nai, bere buruari bizia kenduz. Etxde AlosT 86. Itxaropena baita gizonaren mantengarri bakar mundu ontako oñaze-osiñan. Etxde JJ 247 (v. tbn. oiñaze-osin en Erkiag Arran 179). Barne-osiñeraiño sartu zaio goxotasunaren eztia. Onaind ( in Gazt MusIx 154 ). Maite sutan ondatua bizi zan, ez gero giza-maitasun osiñean, Jainkozko ar-emonezko bizitza leun gozoan baiño. Onaind STeresa 15s.
azpiadiera-2.2
(Como primer miembro de comp.).
Lur au ikus-eziña ta antolagabea zan eta alako osin-barrena, aren gaiñean ez baitzan argirik. "Profunditas abyssi" . Or Aitork 340.
sense-3
3. " Oxin (V-arr), fondo" A.
sense-4
4. "(V-al), orinal" A.
sense-5
5. "(V-al, G-azp), orina" A.
sense-6
6. (Sal), usin (Sal, R) Ref.: A ( osin, usin ); A Apend .
"Ventisca, viento con nieve" A. "Avalancha de nieve" Ib. "Remolino de nieve y viento (Sal)" A Apend. " Usin, es cuando un viento recio levanta la nieve empolvorizada privando el andar a los navegantes por su espesura y frialdad" Mdg 144. Cf. VocNav s.v. o sín.
Usin dagonaz ez dokegu lexoetarik karrikara kukurik egin. Mdg 135.
azpisarrera-1
OSINA BETE.
Un abismo lleno de.
Nere erio-zorroa ikusirik, Zure eskuak biotz-barrenetik osiña bete ustel atera dit. "Abyssum corruptionis" . Or Aitork 211.
azpisarrera-2
OSIN-ALDE.
Lugar donde se encuentra el estanque, pozo.
Ego-xirxirka kirkirak belarditik; rraka-rraka, berriz, igelak osiñaldetik. TAg Uzt 238.
azpisarrera-3
OSIN HANDIAN SARTU.
" Osin andian sartu da, ha obtenido buen empleo; litm., se ha metido en gran pozo (G-azp)" A EY III 282 (tbn. en A Apend ).
azpisarrera-4
OSIN BELTZ (G-to ap. A ; o. baltz V-ger ap. A ).
"Pozo profundísimo" A. Cf. supra el top. medieval Hosumbelça.
Lotsakizunaren osin beltzatik atera. Lh Yol 49. [Infernua] gehenna ignis, suzko putzua, suzko osin beltza edo suzko aintzira deitzen zuan Jesusek. Inza Azalp 115. Zer dagike gaxoak / ol aul bati eutsiz / osin beltz aserrearen aurrezka? " Abismo inmenso" . Gazt MusIx 121.
azpisarrerakoSense-4.1
(Como nombre de lugar).
Zestoako erriaren mugapean iturri on asko dira txit [...]. Osin beltzekoa beti da garbia. Izt C 86.
azpisarrera-5
OSIN-BERDE.
" Ausin ferdea, limon de puits" SP.
azpisarrera-6
OSIN-ERTZ.
Orilla del lago, del estanque.
Oxin-ertzan lokiz yagokan zaldittok / osorik edan au? Laux AB 26. Osinertzean, zorgiñak arrantzaleari: --Bota zareak ta arraiak arrapatu. EG 1958 (2), 190. Erropa-garbitzen andra bat, oxiñ-ertzean. Alzola Atalak 83.
azpisarrera-7
OSIN-LEIZE.
Abismo.
Guzia zan gaba ta illuntasunak zedukan osiñleizearen azala ta gaña. Lar SAgust 8.
azpisarrera-8
OSIN-ONDURA.
Fondo.
Urak zirian andiak, korrontak bildurgarriak ta errekea oxin ondura andikoa. LoraS 6.
azpisarrera-9
OSINPE .
(En casos locales de decl. sing.). Bajo el abismo.
Munduko usinpean / Itho ez gaitezen, / Zure botherea han / Daukuzu agertzen. Zby RIEV 1908, 294.
azpisarrera-10
OSIN-TXULO .
(Dim. de osin-zulo ). Charco.
Osin-txulo bat bezela dago / itsasoaren onduan. Zendoia 113.
azpisarrera-11
OSIN-ZULO.
Pozo.
Osinberdeko ibaia eta au jaiotzen da erri onen mugapeko osin zulo andi batean. Izt C 107. Illgarriagoa da, urak agortu eta kare bizi ta sokaranak osin zuloetan botatzea. Ib. 108. Amilduta osin-zulo / batera sartu zian, / luzaro egon gabe / laiste irten zian. Ud 102. Ori, nere burua osin zulora amiltzea litzake. Goen Y 1934, 96. Etxea ordea izoztegi zeritzaion, bere atsekabeen osin-zulo ta osin errekorrai iges egin bear. Etxde JJ 33.
azpisarrera-12
OXIN .
(Forma con palat. expresiva). "(V-ger), charco, pozo pequeño" A.
osin
<< ordez 0 / 0 oso >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper